Hormoontherapie bij borstkanker
|
|
- Emmanuel van der Wolf
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hormoontherapie bij borstkanker
2 Inleiding Uw arts heeft u aan de hand van de Patiëntenbrief uitgelegd, waarom u in aanmerking komt voor een hormoontherapie. In de Patiëntenbrief staan alle gegevens van de onderzoeken, die hebben plaatsgevonden in verband met uw borstkanker. In uw situatie is het advies gegeven te starten met hormoontherapie. In deze brochure kunt u meer lezen over deze therapie en de toepassing daarvan in de Ommelander Ziekenhuis Groep, locatie Delfzicht. Wat zijn hormonen? Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt. Bepaalde klieren, organen en weefsels maken hormonen, bijvoorbeeld de eierstokken. Een belangrijke groep hormonen zijn de geslachtshormonen. Bij vrouwen hebben de borsten en het baarmoederslijmvlies geslachts- hormonen nodig voor hun groei en ontwikkeling. Vanaf de eerste menstruatie produceren de eierstokken de geslachts- hormonen oestrogeen en progesteron. De aanmaak van deze twee hormonen in de eierstokken staat onder invloed van weer andere hormonen, die worden gemaakt in de hersenen. Tegen de tijd dat de vrouw de overgang nadert, produceren de eierstokken steeds minder oestrogeen. Op een gegeven moment houdt de aanmaak van oestrogeen in de eierstokken helemaal op. Dit betekent niet dat vanaf dat moment het lichaam helemaal geen oestrogeen meer aanmaakt. De bijnieren produceren namelijk het geslachtshormoon androgeen, dat in het vet- en spierweefsel wordt omgezet in oestrogeen. Voor deze omzetting is het enzym aromatase nodig. De totale productie van oestrogeen is na de overgang minder dan daarvoor. Hormoongevoelige tumor Zoals gezegd hebben borstkliercellen de hormonen oestrogeen en progesteron nodig om te kunnen functioneren én om te groeien. Om hun werk te kunnen doen hechten deze hormonen 2
3 zich op speciale plaatsen aan de borstkliercellen. Deze plaatsen noemt men receptoren. Op borstkankercellen zitten soms ook receptoren. Als dat het geval is, kunnen oestrogeen en progesteron zich hechten aan deze cellen. Op die manier stimuleren zij de groei van de borstkankercellen. We zeggen dan dat de borstkankercel hormoongevoelig is. In de Patiëntenbrief staat vermeld of in uw situatie de borstkanker hormoongevoelig is of niet. Wat is hormoontherapie? Hormoontherapie is een behandeling, die er voor zorgt dat minder oestrogeen en progesteron wordt aangemaakt óf dat deze hormonen minder goed hun werk kunnen doen. Daardoor wordt dan weer de groei en de vermeerdering van het aantal kankercellen geremd. Een hormoontherapie kan op verschillende manieren worden toegepast, onder andere door het operatief verwijderen van de organen die de hormonen oestrogeen en progesteron aanmaken. Bij vrouwen betekent dit dat de eierstokken worden weggenomen. Maar bij veel patiënten bestaat een hormoontherapie uit behandeling met medicijnen.. werking van de medicijnen Er zijn verschillende medicijnen die bij een hormoontherapie gebruikt kunnen worden. Elk medicijn heeft een andere werking: 1. anti-hormonen: werking via de receptor (zie ook hiervoor bij Hormoongevoelige tumor ) Er is een groep medicijnen, ook wel anti-hormonen genoemd, die zorgt dat het hormoon oestrogeen zich niet meer kan binden aan de receptoren van de kankercellen. Zo wordt de groeistimulerende werking van oestrogeen tegengegaan. Een voorbeeld van een anti-hormoon is nolvadex (Tamoxifen). 2. aromatase-remmers: werking via enzymen In het vet- en spierweefsel wordt het hormoon androgeen met behulp van het enzym aromatase omgezet in oestro- 3
4 geen. Dit zorgt ervoor dat bij vrouwen ook na de overgang of als de eierstokken zijn verwijderd of geblokkeerd, nog oestrogeen gemaakt wordt. Er is een groep medicijnen, ook aromatase-remmers genoemd, die de werking van het enzym aromatase en daarmee de omzetting van androgeen in oestrogeen remt. Zo wordt dus ook de oestrogeenproductie geremd. Voorbeelden van aromatase-remmers zijn femara (Letrozol), arimidex (Anastrozol) en aromason (Examestaan). 3. LH-RH analogen: werking via de hersenen De productie van geslachtshormonen staat onder invloed van een hormoon dat op bepaalde plaatsen van de hersenen worden geproduceerd, namelijk in de hypothalamus en de hypofyse. Het gaat om het Lutheïniserend hormoon-releasing hormoon (LH-RH). Er is een groep medicijnen, die het proces van aanmaak van dit hormoon in de hersenen onderdrukt en zo er voor zorgt dat de productie van geslachtshormonen wordt geblokkeerd. Ook de hormoonproductie in de eierstokken wordt daardoor uitgeschakeld. Voorbeelden van LH-RH analogen (dit zijn op LH-RH lijkende stoffen) zijn zoladex (Gosereline), suprecur (Busereline) en lucrin (Leuproreline). 4. progestativa Progestativa zijn medicijnen die zijn afgeleid van het hormoon progesteron. Dit hormoon zorgt er tijdens de menstruatiecyclus voor, dat het baarmoederslijmvlies wordt aangemaakt. Hoge doses progestativa kunnen kankercellen in hun groei remmen. De meest gebruikte hormoonmedicijnen zijn de anti-hormonen en de aromatase-remmers.. bijwerkingen en gevolgen van hormoontherapie bij borstkanker 1. Bij het gebruik van het anti-hormoon nolvadex (Tamoxifen) kan sprake zijn van de volgende bijwerkingen: 4
5 - opvliegers - misselijkheid, vooral aan het begin van de behandeling - droge vagina - onregelmatige of tijdelijk wegblijvende menstruatie - gewichtstoename - duizeligheid - hoofdpijn - sombere gevoelens - vaginaal bloedverlies - dunner wordend haar. Gevolgen: - bij nolvadex (Tamoxifen) kan met name kort na de start van de behandeling sprake zijn van tijdelijk hoger kalkgehalte in het bloed. Als dit het geval is, merkt u dit door: veel moeten plassen, verminderde eetlust, moeite met concentreren, sufheid en een moeilijke stoelgang. Deze verschijnselen zijn in overleg met uw arts vaak goed te behandelen. - nolvadex (Tamoxifen) bevordert de bloedstolling. Dit verhoogt in lichte mate het risico op bloedpropjes in de bloedvaten (= trombose). Mocht u bloedverdunners (gaan) gebruiken, denkt u er dan aan dat u bij de behandelend arts en de trombosedienst meldt dat u nolvadex (Tamoxifen) gebruikt. - Bij een jarenlang gebruik van nolvadex (Tamoxifen) neemt het risico op het ontstaan van baarmoederkanker licht toe. Dit risico weegt meestal niet op tegen de kans op een positief effect van nolvadex (Tamoxifen) op borstkanker. - Als u in de overgang bent, vermindert nolvadex (Tamoxifen) het risico op botontkalking. 2. Bij het gebruik van aromatase-remmers kan sprake zijn van de volgende bijwerkingen: - opvliegers - hoofdpijn - misselijkheid, vooral aan het begin van de behandeling 5
6 - spier- en gewrichtsklachten - botontkalking. De behandeling met aromatase-remmers heeft gevolgen voor de werking van bloedverdunners. Mocht u bloedverdunners (gaan) gebruiken, denkt u er dan aan dat u bij de behandelend arts en de trombosedienst meldt dat u aromatase-remmers gebruikt. 3. Bij een hormoontherapie bij borstkanker kan verder ook sprake zijn van de volgende bijwerkingen: - vervroegde overgangsklachten, of toename van overgangsklachten als u bij de start van de hormoontherapie al in de overgang was. Klachten die bij de overgang horen zijn: opvliegers, minder zin in vrijen, onregelmatige menstruatie en botontkalking. - gewichtstoename. Uw gewicht kan toenemen door het vasthouden van vocht. Dit probleem is in het algemeen op te lossen met vochtafdrijvende middelen en/of door weinig tot geen zout te gebruiken. Sommige vrouwen komen echter blijvend enkele kilo s aan. - verminderde vochtproductie van de vagina, waardoor het vrijen minder prettig en moeilijker is. Het gebruik van een glijmiddel kan een oplossing zijn. Het slijmvlies van de vagina wordt door een verminderde vochtproductie gevoeliger voor infecties. Bij een infectie is vaak sprake van jeuk en afscheiding. Er zijn medicijnen die deze infecties tegengaan. - pijn in de botten. Bij uitzaaiingen in de botten kan de pijn toenemen door hormoontherapie. Dit is tijdelijk van aard.. aandachtspunten in relatie tot een verhoogde kans op osteoporose voor vrouwen in de overgang Als u al in de overgang was, kan de hormoontherapie met aromatase-remmers het risico op botontkalking soms vergroten. Als het proces van botontkalking al gaande is, kunnen de medicijnen uit de groep van aromatase-remmers dit proces versnellen. 6
7 Daarom wordt voordat u met het gebruik van de medicijnen uit deze groep start, eerst een botdichtheidsmeting gedaan. Deze meting maakt duidelijk of bij reeds sprake is van botontkalking. Mocht dit het geval zijn dan wordt met u gesproken over de medicijnen die u kunt gebruiken om het proces van botontkalking te remmen. Maatregelen die u zelf kunt nemen om de risico's te beperken zijn: - inname van voldoende calcium, dat wil zeggen mg per dag via de voeding. Dit komt overeen met 4 keer per dag een melkproduct met extra calcium erin of 5 keer per dag een gewoon melkproduct. Als u meer dan 2500 mg inneemt wordt het schadelijk; - inname van voldoende vitamine D, dat wil zeggen eenheden per dag. Als u uw brood belegt met boter, margarine of halvarine en u uw vlees bakt in een bak- of braadproduct, krijgt u voldoende vitamine D via de voeding binnen. Ook 30 minuten buiten in zonlicht zorgt voor opname van voldoendevitamine D; - matig gebruik van alcohol en cafeïnehoudende producten; - niet roken; - minimaal een half uur per dag bewegen. Om de aanwezigheid van osteoporose te meten en te volgen zal de internist een botdichtheidmeting laten verrichten (BMD). Dit gebeurt bij: - vrouwen jonger dan 40 jaar die nog niet in de overgang zijn en die behandeld worden met een LHRH analoog of bij wie de eierstokken verwijderd zijn; - vrouwen, die nog niet in de overgang zijn, en die reeds een jaar behandeld worden met tamoxifen en bij wie sprake is van uitval van de functie van de eierstokken; - vrouwen die de overgang al hebben gehad en die aromatase-remmers gebruiken. Afhankelijk van de uitslag van de botdichtheidmeting bespreekt de internist of de verpleegkundig specialist Oncologie met u of 7
8 u aanvullende medicatie nodig hebt en wanneer de botdichtheidmeting herhaald moet worden. Controle en begeleiding bij de OZG locatie Delfzicht De hormoontherapie die u krijgt, wordt afgestemd in het multidisciplinaire patiëntenoverleg voor oncologische patiënten. Hieraan nemen deel een chirurg, een radioloog, een internist en een verpleegkundig specialist Oncologie. Het advies dat u krijgt, is gebaseerd op landelijke richtlijnen. Het advies is genoteerd in de Patiëntenbrief en is aan u uitgelegd door de internist. Ook worden de risico s van het niet volgen van de hormoontherapie met u besproken. Tijdens de behandeling zult u afwisselend door de internist en de verpleegkundig specialist Oncologie gecontroleerd worden op de werking en de bijwerkingen van de hormoontherapie. Zij hebben nauw overleg met elkaar. U krijgt van hen ook tips en adviezen om de nadelige gevolgen van de bijwerkingen zoveel mogelijk te beperken. Het doel is om het volgen van de hormoontherapie voor u zo comfortabel mogelijk te laten verlopen. Tot slot Als u vragen heeft naar aanleiding van deze brochure, kunt u terecht bij uw behandelend internist. Maar u kunt deze ook stellen aan de verpleegkundig specialist Oncologie, telefoon Ommelander Ziekenhuis Groep, locatie Delfzicht Jachtlaan JD Delfzijl Postbus RA Delfzijl Telefoon info@ozg.eu Web: ( ) OZG locatie Delfzicht 8
Hormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Inleiding Uw arts heeft u aan de hand van de patiëntenbrief uitgelegd, waarom u in aanmerking komt voor een hormoontherapie. In de Patiëntenbrief staan alle gegevens van
Nadere informatieMaatschap Chirurgie. Hormonale therapie bij borstkanker
Maatschap Chirurgie Hormonale therapie bij borstkanker Algemeen Uw specialist heeft met u besproken dat u in aanmerking komt voor een aanvullende (preventieve) hormonale behandeling. In deze folder kunt
Nadere informatieH Hormonale therapie bij borstkanker
H.40017.0316 Hormonale therapie bij borstkanker Inleiding Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en deze stoffen regelen een groot aantal lichaamsfuncties. Hormonen worden in een aantal klieren,
Nadere informatie5 borstkanker Adviezen over omgaan met bijwerkingen 7 Vragen / informatie 11
Wat zijn hormonen? Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en die een groot aantal lichaamsfuncties regelen. Een aantal klieren, organen en weefsels, bijvoorbeeld de eierstokken, maken hormonen.
Nadere informatieBij u is onderzocht of uw tumor hormoongevoelig is en omdat dit bij u het geval is, heeft de arts voorgesteld om te starten met hormonale therapie.
Wat zijn hormonen? Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en die een groot aantal lichaamsfuncties regelen. Een aantal klieren, organen en weefsels, bijvoorbeeld de eierstokken, maken hormonen.
Nadere informatie7.1 Anti-hormonale therapie
7.1 Anti-hormonale therapie Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Naast de bekende behandelmethoden als een operatie, bestraling en chemotherapie, is het vaak ook mogelijk borstkanker
Nadere informatiepatiënteninformatie borstkliniek Antihormoontherapie
patiënteninformatie borstkliniek Antihormoontherapie ALGEMEEN ZIEKENHUIS SINT-JOZEF Oude Liersebaan 4-2390 Malle tel. 03 380 20 11 - fax 03 380 28 90 azsintjozef@emmaus.be - www.azsintjozef-malle.be Dit
Nadere informatieborstkliniek informatiebrochure Anti-hormoontherapie
borstkliniek informatiebrochure Anti-hormoontherapie Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Verschillende soorten behandelingen 5 3. Contactgegevens 7 3 1. Inleiding Graag duiden wij u op het belang van een goede
Nadere informatieBorstkanker en hormoontherapie
Chirurgie Borstkanker en hormoontherapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is hormoontherapie?... 3 Vrouwelijke geslachtshormonen... 3 Wanneer komt u in aanmerking voor een hormoonbehandeling?... 4
Nadere informatieInfoblad KANKER ALGEMEEN. Hormonale therapie
Infoblad KANKER ALGEMEEN Hormonale therapie HORMONALE THERAPIE Hormonale therapie is de behandeling van kanker met hormonen. Artsen noemen het ook: hormoontherapie, hormonale behandeling of hormoonbehandeling.
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
Hormonale therapie bij borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Operatie, bestraling en chemotherapie zijn de meest bekende behandelmethoden bij kanker. Bij bepaalde soorten kanker
Nadere informatieDe behandeling van borstkanker met Nolvadex
Meer informatie Voor meer informatie kunt u kijken op de internetsite www.astrazeneca.nl (onder het kopje Patiënteninformatie en vervolgens 'Kanker'). U kunt ook de brochure Borstkanker roept vragen op
Nadere informatieHormoongebruik rond de overgang
Hormoongebruik rond de overgang Afdelingen gynaecologie en verloskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 Wat is de overgang? 2 Klachten tijdens de overgang 2 Het gebruik van oestrogenen tijdens de overgang 2 De
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Groepsvoorlichting hormonale therapie Het TweeSteden ziekenhuis (vestiging Tilburg) organiseert regelmatig een groepsvoorlichting hormonale therapie. Deze vindt plaats in
Nadere informatiePatiënteninformatie De behandeling van borstkanker met Zoladex
Patiënteninformatie De behandeling van borstkanker met Zoladex Uw arts heeft u Zoladex voorgeschreven. Zoladex kan worden toegepast bij vrouwen met borstkanker bij wie sprake is van uitzaaiingen. In deze
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
Hormonale therapie bij borstkanker 1/15 Inhoudsopgave 1. Hormonale therapie bij borstkanker... 3 1.1 Wat zijn hormonen?... 3 1.2 Wat is een hormoongevoelige tumor?... 3 1.3 Orale anticonceptie... 3 1.4
Nadere informatiePatiënteninformatie. Hormoontherapie bij borstkanker
Patiënteninformatie Hormoontherapie bij borstkanker Inhoud Inleiding... 4 Omschrijving en doel van de behandeling... 4 Wat zijn hormonen... 4 Verschillende indicaties/redenen voor hormonale behandeling...
Nadere informatieInterne geneeskunde. Endocriene therapie: Hormoontherapie bij borstkanker
Interne geneeskunde Endocriene therapie: Hormoontherapie bij borstkanker Inhoudsopgave Hormoontherapie bij borstkanker 4 Wat zijn hormonen? 4 Hormoongevoelige borstkanker 5 Hormoontherapie bij borstkanker
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Hormoontherapie bij borstkanker z Hormoontherapie 1 Er is met u gesproken over hormoontherapie bij borstkanker. In deze brochure
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel HORMONALE THERAPIE
Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel HORMONALE THERAPIE Inhoudsopgave Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 4 Vóór de overgang... 4 Tijdens en na de overgang... 5 De verschillende
Nadere informatieLeven met borstkanker
Leven met borstkanker Inhoud: Voorwoord 3 Borstkanker en hormonale therapie 4 Wat is Lucrin? 8 Vaak gestelde vragen 9 Meer informatie VOORWOORD Uw arts heeft u een behandeling met Lucrin voorgeschreven.
Nadere informatieC. 1. Hormoonbehandeling
C. 1. Hormoonbehandeling Heeft u een hormoongevoelige tumor? Dan krijgt u in overleg met uw oncoloog zo nodig een hormoonbehandeling. Een hormoonbehandeling is de behandeling van kanker met hormonen. Dit
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
10-4-2016 Hormonale therapie bij borstkanker 1 Inhoudsopgave 1. Hormonale therapie bij borstkanker...3 1.1 Wat zijn hormonen?...3 1.2 Wat is een hormoongevoelige tumor?...3 1.3 Orale anticonceptie...3
Nadere informatieHormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie
Hormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie Inleiding Bij u is een kwaadaardig gezwel in de prostaat aangetroffen (prostaatkanker). De uroloog heeft er samen met u voor gekozen om de prostaatkanker
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
Hormonale therapie bij borstkanker Academisch Borstkankercentrum Erasmus MC-Havenziekenhuis Uw arts heeft met u besproken de borstkanker te behandelen met een hormonale therapie. Bij de normale ontwikkeling
Nadere informatieLeven met borstkanker
Leven met borstkanker 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Vandaag begonnen met de behandeling Colofon 2008 Abbott B.V. Alle rechten voorbehouden www.abbottnederland.nl Copyright
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel HORMONALE THERAPIE. PROSTAATKANKER Hormonale therapie
Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel HORMONALE THERAPIE PROSTAATKANKER Hormonale therapie INHOUD Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 3 Wanneer hormonale behandeling?...
Nadere informatieBehandelwijzer hormoontherapie
Oncologie 1 / 2018-04 Inhoud 1. Inleiding pag. 3 2. Algemene informatie antihormonale therapie 2.1 Ontstaan kanker 2.2 Behandeling 2.3 Antihormonale therapie 3. Antihormoonbehandelingen 3.1 Antihormoonbehandelingen
Nadere informatieHormonale therapie bij kanker
Hormonale therapie bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Hormonale therapie 4 Doel van hormonale therapie 6 Wanneer kunt u hormonale therapie krijgen? 8 Hoe wordt hormonale therapie gegeven? 10
Nadere informatieInformatie. voor patiënten over de behandeling van borstkanker met het medicijn Femara
Informatie voor patiënten over de behandeling van borstkanker met het medicijn Femara Inhoudsopgave Introductie...3 Borstkanker...4 Hoe ontstaat borstkanker? Wat gebeurt er als een tumor is ontstaan? Hoe
Nadere informatieHormonale therapie bij kanker
Hormonale therapie bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Hormonale therapie 4 Doel van hormonale therapie 6 Wanneer kunt u hormonale therapie krijgen? 8 Hoe wordt hormonale therapie gegeven? 10
Nadere informatieVerhoogd risico op botontkalking (osteoporose) bij borstkanker
Verhoogd risico op botontkalking (osteoporose) bij borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Deze informatie is bedoeld voor vrouwen met borstkanker die door de behandeling daarvan
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Hormoontherapie bij borstkanker
PATIËNTEN INFORMATIE Hormoontherapie bij borstkanker 2 PATIËNTENINFORMATIE Inhoud 1. Wat is hormoontherapie?... 4 1.2 Hormoontherapie bij borstkanker... 5 1.3 Hormoongevoelige tumor... 5 1.4 Werking hormoontherapie...
Nadere informatieThema: "Overgankelijkheden" D.H. Bogchelman. 10 november 2012
Thema: "Overgankelijkheden" 10 november 2012 D.H. Bogchelman Inleiding Wat is de overgang? Wat gebeurt er in de overgang? Verschijnselen van de overgang Hoe behandelen we overgangsklachten? Wat zijn de
Nadere informatieEndocriene (hormonale) therapie bij borstkanker
Endocriene (hormonale) therapie bij borstkanker Inhoudsopgave 1. Wat is endocriene therapie 1.1 Algemeen blz. 3 1.2 Hormoongevoelige tumor blz. 3 1.3 Endocriene therapie bij borstkanker blz. 4 1.4 Toepassing
Nadere informatieEndocriene therapie bij borstkanker
Oncologie Patiënteninformatie Endocriene therapie bij borstkanker U ontvangt deze informatie, omdat uw arts bij u borstkanker heeft geconstateerd en endocriene therapie voorstelt. U leest hierin over de
Nadere informatieHormonale therapie bij kanker
Hormonale therapie bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is kanker? 5 Wat zijn hormonen en wat is hormonale therapie? 8 Wanneer wordt hormonale therapie toegepast? 10 Hoe wordt hormonale therapie
Nadere informatieAnti-hormonale therapie ja of nee?
Anti-hormonale therapie ja of nee? Borstkanker symposium, 6 oktober 2018 Sissi Grosfeld, verpleegkundig specialist Anti-hormonale therapie Verschillende types borstkanker 70-80% hormoongevoelig Borstkanker
Nadere informatieFOLDER: HORMOONTHERAPIE ENDOCRIENE BEHANDELING MET ANASTROZOLE (ARIMIDEX )
FOLDER: HORMOONTHERAPIE ENDOCRIENE BEHANDELING MET ANASTROZOLE (ARIMIDEX ) Omdat de borstkanker bij u hormoongevoelig is, heeft u samen met uw arts besloten dat u wordt behandeld met endocriene therapie
Nadere informatieH.366781.0614. Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker)
H.366781.0614 Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker) 2 Inleiding U wordt behandeld voor borstkanker, dit heeft invloed op uw botverlies. U krijgt praktische tips om uw botten gezond te houden.
Nadere informatieOncologie. Patiënteninformatie. Hormoontherapie bij borstkanker. Slingeland Ziekenhuis
Oncologie Hormoontherapie bij borstkanker i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Inhoudsopgave 1. Algemeen 2. Hormonen en kanker 3. Toepassingen van hormoontherapie 4. Soorten hormoontherapie 5. Duur
Nadere informatieHormonale behandeling van borstkanker: Achtergrond informatie
Chirurgie / Mammacare Hormonale behandeling van borstkanker: Achtergrond informatie Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen met borstkanker die (mogelijk) hormonale therapie krijgen. De folder bevat
Nadere informatieAromataseremmer als antihormonale therapie
Chirurgie Aromataseremmer als antihormonale therapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Het effect van aromatase remmers... 3 Mogelijke bijwerkingen van aromatase remmers:... 4 Wat kunt u zelf doen bij
Nadere informatieMegestrol acetaat voor baarmoederkanker (endometrium carcinoom)
Megestrol acetaat voor baarmoederkanker (endometrium carcinoom) Baarmoederkanker Bij u is vastgesteld dat de baarmoederkanker, ook wel endometrium carcinoom genoemd, weer actief is. Uw internist-oncoloog
Nadere informatieHet gebruik van tamoxifen. Bij retroperitoneale fibrose
Het gebruik van tamoxifen Bij retroperitoneale fibrose Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u retroperitoneale fibrose (RPF) heeft. Bij de behandeling van RPF kan de arts meerdere medicijnen
Nadere informatieHormonale therapie bij kanker
Hormonale therapie bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is kanker? 4 Wat zijn hormonen en wat is hormonale therapie? 7 Wanneer wordt hormonale therapie toegepast? 9 Hoe wordt hormonale therapie
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Hormoontherapie bij borstkanker Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Wat is hormoontherapie? 2.1. Algemeen 2.2. Hormoontherapie bij borstkanker 2.3. Hormoongevoelige tumor 2.4.
Nadere informatieDe overgang. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
De overgang In deze folder vindt u informatie over de overgang. Wat is de overgang precies? Welke klachten kunnen optreden en wat is eraan te doen? Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs
Nadere informatieDe impact van hormonale therapie bij borstkanker. Annette Stutterheim, maatschappelijk werker Marjo Holtkamp, MANP verpleegkundig specialist
De impact van hormonale therapie bij borstkanker Annette Stutterheim, maatschappelijk werker Marjo Holtkamp, MANP verpleegkundig specialist Inleiding Werkingsmechanisme hormoontherapie Bijwerkingen Wat
Nadere informatieEndocriene therapie bij borstkanker
Supplement informatiewijzer oncologie Endocriene therapie bij borstkanker Inhoudsopgave 1. Wat is endocrienetherapie? 1.1. Algemeen 1.2. Endocrienetherapie bij borstkanker 1.3. Hormoongevoelige tumor 1.4.
Nadere informatieTamoxifen als antihormonale therapie
Chirurgie Tamoxifen als antihormonale therapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Het effect van Tamoxifen... 3 Mogelijke bijwerkingen van Tamoxifen... 4 Wat kunt u zelf doen bij optredende bijwerkingen?...
Nadere informatieAnti-hormonale therapie
Anti-hormonale therapie In overleg met uw arts heeft u besloten om te starten met anti-hormonale therapie als behandeling van de borstkanker. In deze folder leest u wat anti- hormonale therapie is, wat
Nadere informatieFolder premenstrueel syndroom Concept augustus 2014 Ellen Nijkamp, Clasien van der Houwen Gebaseerd op richtlijn premenstrueel syndroom 2012
Folder premenstrueel syndroom Concept augustus 2014 Ellen Nijkamp, Clasien van der Houwen Gebaseerd op richtlijn premenstrueel syndroom 2012 Premenstrueel syndroom Vrouwen met PMS hebben lichamelijk en/of
Nadere informatieHormonale behandeling van prostaatkanker
Hormonale behandeling van prostaatkanker Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw behandelend uroloog met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken definitief bevestigen dat u prostaatkanker
Nadere informatieKeuzehulp Uitgezaaide Borstkanker
Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker START Gemaakt door: In samenwerking met: Gefinancierd door: 2014 en Borstkankervereniging Nederland Hoe werkt deze Keuzehulp voor uitgezaaide borstkanker? Informatiekaart
Nadere informatiePatiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker
Patiënteninformatie Seksualiteit en gynaecologische kanker Inleiding Deze brochure gaat over intimiteit en seksualiteit en is bedoeld voor vrouwen met kanker en hun partners. Kanker en seksualiteit is
Nadere informatieDe overgang. Gynaecologie
De overgang Gynaecologie Inhoudsopgave In de overgang 4 Wat is de overgang? 4 Hoe merkt u dat u in de overgang komt? 5 Hoe lang duurt de overgang? 6 Wat zijn de overgangsverschijnselen? 6 Wat is er aan
Nadere informatiePATIËNTENINFORMATIE ENDOMETRIOSE
PATIËNTENINFORMATIE ENDOMETRIOSE 2 ENDOMETRIOSE Door middel van deze informatiefolder wil het Maasstad Ziekenhuis u informeren over de aandoening endometriose. Wij adviseren u deze informatie zorgvuldig
Nadere informatieBehandelwijzer hormoontherapie bij borstkanker
Behandelwijzer hormoontherapie bij borstkanker Deze behandelwijzer is eigendom van: Naam : Adres : Plaats : Telefoonnummer : Neem deze behandelwijzer mee bij ieder bezoek aan het ziekenhuis, de huisarts
Nadere informatieMastopathie kan voorkomen in beide borsten, maar ook in één borst. Zeker 10% van de vrouwen heeft in meer of mindere mate last van mastopathie.
Mastopathie Inleiding De specialist heeft geconstateerd dat u mastopathie heeft. In deze folder kunt u lezen wat deze aandoening inhoudt, waardoor mastopathie wordt veroorzaakt, welke behandelingen er
Nadere informatieHormonale behandeling van prostaatkanker
Hormonale behandeling van prostaatkanker 2 Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw behandelend uroloog met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken definitief bevestigen dat u in
Nadere informatiesterke botten bij borstkanker Hoe houd ik mijn botten gezond?
sterke botten bij borstkanker Hoe houd ik mijn botten gezond? 2 3 U wordt behandeld voor borstkanker. In deze uitgave krijgt u informatie over de invloed van de behandeling op de gezondheid van uw botten,
Nadere informatieDE OVERGANG. Fred Balder, huisarts
DE OVERGANG Fred Balder, huisarts Bij ongeveer 30% van de vrouwen wordt het dagelijks leven door de overgangsklachten verstoord. Levensfasen van een vrouw puberteit vruchtbaar overgang onvruchtbaar 12jr
Nadere informatieOnderzoek en behandeling van myomen Afdeling gynaecologie.
Onderzoek en behandeling van myomen Afdeling gynaecologie www.nwz.nl Inhoud Wat zijn myomen? 3 Onderzoek 5 Behandeling 5 Behandeling met medicijnen 5 Operaties met behoud van de baarmoeder 8 Verwijdering
Nadere informatiePremenstrueel syndroom (PMS) Poli Gynaecologie
00 Premenstrueel syndroom (PMS) Poli Gynaecologie Inleiding Vrouwen met Premenstrueel syndroom (PMS) hebben lichamelijke en/of psychische klachten die enkele dagen tot 2 weken voor de menstruatie beginnen.
Nadere informatieBehandeling met Bisfosfonaat bij kanker
Behandeling met Bisfosfonaat bij kanker Inleiding Samen met uw arts heeft u besloten dat u wordt behandeld met een Bisfosfonaat per infuus of tablet. Een Bisfosfonaat wordt voorgeschreven om de botten
Nadere informatieOsteopenie. Uitleg en leefstijladviezen. mca.nl
Osteopenie Uitleg en leefstijladviezen mca.nl Inhoudsopgave Wat is osteopenie? 3 Wie krijgen osteopenie? 3 Hoe ontstaat osteopenie? 3 Hoe weet u of u osteopenie heeft? 5 Uw vragen 6 Notities 7 Colofon
Nadere informatieKeuzehulp Uitgezaaide Borstkanker
Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker START Gemaakt door: In samenwerking met: Financieel mogelijk gemaakt door: 2015 De ArgumentenFabriek en borstkankervereniging nederland FAS799.014.011/exp. juli 2017 Hoe
Nadere informatie3.3 Borstkanker bij de man
3.3 Borstkanker bij de man Bij u is zojuist de diagnose borstkanker vastgesteld. Alle patiënten die voor borstkanker worden behandeld in het Catharina-ziekenhuis ontvangen een Persoonlijke Informatie Map.
Nadere informatieBehandeling van osteoporose
Behandeling van osteoporose Botontkalking mca.nl Inhoudsopgave Wat is osteoporose? 3 Wie krijgen osteoporose? 3 Behandeling van osteoporose 4 Wat kunt u doen om uw botten te beschermen? 4 Het is belangrijk
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER Anastrozol 1 mg ratiopharm, filmomhulde tabletten anastrozol
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER Anastrozol 1 mg ratiopharm, filmomhulde tabletten anastrozol Lees de hele bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het innemen/gebruik van dit geneesmiddel
Nadere informatieBloedverlies na de overgang
Bloedverlies na de overgang Ruth van der Zwaag, Irene van der Avoort, Clasien van der Houwen NVOG 23 november Deze folder is gebaseerd op de NVOG-richtlijn postmenopauzaal bloedverlies. Heeft u al een
Nadere informatieGynaecologie / Verloskunde. Patiënteninformatie. Myomen. Slingeland Ziekenhuis
Gynaecologie / Verloskunde Myomen i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Wat zijn myomen? Myomen worden ook wel vleesbomen genoemd. Het zijn goedaardige knobbels in de spierwand van de baarmoeder
Nadere informatieDe meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun
De overgang De meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun h veertigste en zestigste jaar: de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze of overgang
Nadere informatieOnderzoek en behandeling van myomen
Onderzoek en behandeling van myomen Afdeling gynaecologie mca.nl Inhoudsopgave Wat zijn myomen? 3 Onderzoek 4 Behandeling 5 Behandeling met medicijnen 5 Operaties met behoud van de baarmoeder 7 Verwijdering
Nadere informatieWie is er bang voor de overgang?
Wie is er bang voor de overgang? Overgangsklachten De overgang is een levensfase die voor de meeste vrouwen niet ongemerkt voorbij gaat. Er treden lichamelijke en geestelijke veranderingen op. De effecten
Nadere informatieOsteopenie Uitleg en leefstijladviezen.
Osteopenie Uitleg en leefstijladviezen www.nwz.nl Inhoud Wat is osteopenie? 3 Wie krijgen osteopenie? 3 Hoe ontstaat osteopenie? 4 Hoe weet u of u osteopenie heeft? 6 Uw vragen 7 2 Bij het ouder worden,
Nadere informatieWilhelmina Ziekenhuis Assen. Vertrouwd en dichtbij. Informatie voor patiënten. Myomen (vleesbomen)
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Myomen (vleesbomen) z Myomen (vleesbomen) zijn goedaardige knobbels in de spierlaag van de baarmoeder. Myomen geven meestal geen
Nadere informatieBehandeling van osteoporose Botontkalking.
Behandeling van osteoporose Botontkalking www.nwz.nl Inhoud Wat is osteoporose? 3 Wie krijgen osteoporose? 3 Behandeling van osteoporose 4 Wat kunt u doen om uw botten te beschermen? 4 Het is belangrijk
Nadere informatieVerpleegkundig overgangspreekuur (informatie en advies)
Verpleegkundig overgangspreekuur (informatie en advies) Inleiding U heeft besloten voor uw overgangsklachten naar het verpleegkundig overgangsspreekuur te gaan. In deze folder leest u algemene informatie
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u Prednison voorgeschreven in verband met een ontstekingsziekte van de darm. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft
Nadere informatieVoorkomen en behandelen van botontkalking
Voorkomen en behandelen van botontkalking bij een behandeling van kanker Uw specialist heeft met u besproken dat u in aanmerking komt voor behandeling om botontkalking (osteoporose) te voorkomen of te
Nadere informatieInleiding...2. 1 Hormonale veranderingen...2
overgang Inhoud Inleiding...2 1 Hormonale veranderingen...2 2 Wanneer ben ik in de overgang?...4 2.1 Het begin en de duur van de overgang...4 2.2 Menstruaties tijdens de overgang...5 2.3 Kan worden vastgesteld
Nadere informatiebehandelingen-bij-borstkanker/
https://www.isala.nl/patientenfolders/6682-borstkanker-pid-h3- behandelingen-bij-borstkanker/ Borstkanker (PID): H3 Behandelingen bij borstkanker Als borstkanker is vastgesteld, bespreekt een team van
Nadere informatiePATIËNTENFOLDER Wervelkolomcentrum Behandeling osteoporose
PATIËNTENFOLDER Wervelkolomcentrum Behandeling osteoporose Inleiding In verband met een botbreuk, bent u onder behandeling op de polikliniek orthopedie van ACIBADEM International Medical Center. Aanvullend
Nadere informatieOvergangsklachten. Gynaecologie
Gynaecologie Overgangsklachten De meeste vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun veertigste en zestigste jaar; de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze
Nadere informatieOpvliegers, Vapeurs, Menopauze, Overgangsklachten, Flushes
Opvliegers, Vapeurs, Menopauze, Overgangsklachten, Flushes De overgang De overgang is een natuurlijke fase in uw leven waarin uw menstruaties onregelmatig worden en uiteindelijk helemaal wegblijven. De
Nadere informatieBisfosfonaten bij borstkanker
Oncologie i Bisfosfonaten bij borstkanker Patiënteninformatie Adjuvante therapie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw specialist heeft met u besproken dat u, naast de behandeling met hormonale therapie, in
Nadere informatieBeschrijving van osteoporose... 1. Verschijnselen van osteoporose... 1. Risicofactoren voor osteoporose... 2. Diagnose stellen bij osteoporose...
Osteoporose Inhoudsopgave Beschrijving van osteoporose... 1 Verschijnselen van osteoporose... 1 Risicofactoren voor osteoporose... 2 Diagnose stellen bij osteoporose... 3 Preventie van / leefregels bij
Nadere informatieMyomen. Ziekenhuis Gelderse Vallei
Myomen Ziekenhuis Gelderse Vallei Deze brochure geeft informatie over myomen. Er wordt beschreven wat myomen zijn en welke klachten ze kunnen veroorzaken. Ook onderzoeks- en behandelingsmogelijkheden komen
Nadere informatieAnastrozole Teva 1 mg filmomhulde tabletten Anastrozole
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIK(ST)ER Anastrozole Teva 1 mg filmomhulde tabletten Anastrozole Lees de hele bijsluiter zorgvuldig door voordat u start met het innemen van dit geneesmiddel. Bewaar
Nadere informatieVoeding bij borstkanker. Drs. Rianne van Lieshout Diëtist Paramáx, Máxima Medisch Centrum 3 oktober 2012
Voeding bij borstkanker Drs. Rianne van Lieshout Diëtist Paramáx, Máxima Medisch Centrum 3 oktober 2012 Voeding en borstkanker Antioxidanten, het wondermiddel tegen kanker? Anti-oxidanten helpen kanker
Nadere informatieWanneer mag men Fem7 50µg, Fem7 75µg en Fem7 100µg niet gebruiken? U mag Fem7 niet gebruiken:
BIJSLUITER FEM7 50µg/ FEM7 75µg / FEM7 100µg (14-05-2001) blz. 1 Bijsluiter Fem7 50µg / Fem7 75µg / Fem7 100µg Informatie voor de gebruikster Samenstelling Fem7 50µg, Fem7 75µg en Fem7 100µg zijn pleisters
Nadere informatieBIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER. Arimidex, filmomhulde tabletten 1 mg. anastrozol
BIJSLUITER: INFORMATIE VOOR DE GEBRUIKER Arimidex, filmomhulde tabletten 1 mg anastrozol Lees goed de hele bijsluiter voordat u dit geneesmiddel gaat gebruiken want er staat belangrijke informatie in voor
Nadere informatieDe overgang. Albert Schweitzer ziekenhuis december 2007 pavo 0593
De overgang Albert Schweitzer ziekenhuis december 2007 pavo 0593 Inhoudsopgave Inleiding 2 Hormonale veranderingen 2 Het begin en de duur van de overgang 4 Menstruaties tijdens de overgang 4 Wat zijn typische
Nadere informatieANTI-HORMONALE THERAPIE
ANTI-HORMONALE THERAPIE INHOUD PAG 5 1. HOE WERKT ANTI-HORMONALE THERAPIE? PAG 6 2. VERSCHILLENDE SOORTEN ANTI-HORMONALE THERAPIEËN PAG 9 3. NEVENWERKINGEN PAG 10 4. TIPS BIJ NEVENWERKINGEN PAG 15 5. ONVRUCHTBAARHEID
Nadere informatieDe overgang. Handleiding voor begeleiders. Het beste uit jezelf. Philadelphia voor medewerkers
De overgang Handleiding voor begeleiders Philadelphia voor medewerkers Het beste uit jezelf 2 Tegenwoordig is de overgang steeds vaker onderwerp van gesprek, ook binnen Philadelphia. Voor sommigen geldt
Nadere informatieMammacare Hormoonbehandeling
Mammacare Hormoonbehandeling Inleiding Tijdens het pathologisch onderzoek is gebleken dat de tumor die bij u verwijderd is hormoongevoelig was. De hormoonbehandeling is een systematische behandeling dat
Nadere informatieInleiding Hormonale veranderingen
DE OVERGANG 211 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Hormonale veranderingen... 3 Het begin en de duur van de overgang... 4 Menstruaties tijdens de overgang... 5 Wat zijn typische overgangsklachten?... 5 Gevolgen
Nadere informatie