Hormoontherapie bij borstkanker
|
|
- Bernard Lander Brouwer
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Hormoontherapie bij borstkanker
2 Groepsvoorlichting hormonale therapie Het TweeSteden ziekenhuis (vestiging Tilburg) organiseert regelmatig een groepsvoorlichting hormonale therapie. Deze vindt plaats in het ziekenhuis. Dit is een gezamenlijke voorlichting voor patienten die (gaan) starten met hormonale therapie bij borstkanker. Tijdens deze groepsvoorlichting krijgt u voorlichting over de verschillende hormonale middelen,de werking en de bijwerkingen. Ook is er de gelegenheid tot het stellen van vragen. De afspraak met datum, tijd en plaats van deze middag of avond krijgt u van de secretaresse op het MOC. De geplande data van de groepsvoorlichting 2014 staan vermeld op de website van het ziekenhuis.
3 Deze folder is bedoeld voor patiënten met borstkanker die hormonale therapie (gaan) krijgen. De folder bevat algemene informatie over het doel van de therapie, de werking, de verschillende soorten hormoontherapie en de meest voorkomende bijwerkingen. Tevens wordt aangegeven bij wie u terecht kunt met vragen en bij welke klachten u direct contact moet zoeken met het ziekenhuis. Mocht u na het lezen van deze informatie nog vragen hebben dan kunt u dit bespreken met uw eigen regieverpleegkundige, oncoloog of medewerkers van Infotheek oncologie en tijdens de groepsvoorlichting hormonale therapie bij borstkanker. Daar zal ook de inhoud van deze folder aan bod komen. Wat is hormoontherapie? Hormonen zijn stoffen die door ons lichaam worden aangemaakt. Deze stoffen hebben een specifieke werking op organen en weefsels in het lichaam. Hormonen zorgen ervoor dat weefsels gaan groeien, zich ontwikkelen en in samenhang goed kunnen functioneren. Borstklierweefsel heeft de vrouwelijke hormonen oestrogeen en progesteron nodig om te kunnen groeien en te functioneren. Kankercellen in de borst zijn voor hun groei vaak afhankelijk van deze hormonen. Als de kanker hormoongevoelig is, kan hormoontherapie als behandeling worden toegepast. Zolang het lichaam vrouwelijke geslachtshormonen maakt, kunnen hormoongevoelige kankercellen gestimuleerd worden om te groeien. Dit geldt zowel voor de tumor zelf als voor eventuele uitzaaiingen. Hormoontherapie bij borstkanker is eigenlijk een anti-hormonale therapie. Voor de eenvoud noemen we het hormoontherapie. Het doel van de therapie is het verminderen van vrouwelijke geslachtshormonen in het lichaam en daarmee groei van hormoongevoelige kankercellen te voorkomen. Wie komt in aanmerking voor hormoontherapie en welke soorten hormoontherapie zijn er? Aanvullende (adjuvante) hormoontherapie Er zijn verschillende soorten hormoontherapie. De keuze van de soort hormoontherapie hangt af van de uitgebreidheid van de kanker en de hormoongevoeligheid van de tumor, eventuele voorbehandelingen en het wel of niet in de overgang zijn. Dit laatste is niet bij iedereen altijd meteen al duidelijk. In dat geval zal de arts een bloedtest doen om te bepalen of u in de overgang bent. Als er geen bewezen uitzaaiingen van de kanker zijn, kan hormoontherapie helpen de kans op terugkeer van de ziekte te verkleinen. Dit wordt gedaan door het vernietigen van eventueel aanwezige, onzichtbare, achtergebleven kankercellen. Hormoontherapie wordt meestal gegeven aansluitend aan de operatie en eventuele chemotherapie. Het kan veilig gegeven worden tijdens bestraling. De duur van de behandeling is minimaal
4 vijf jaar. Soms wordt hormoontherapie gegeven vóór de operatie om de tumor te verkleinen (neo-adjuvante hormoontherapie). Palliatieve hormoontherapie Wanneer de borstkanker niet meer te genezen is, kan ook hormoontherapie gegeven worden. Het doel is dan klachten van de kanker (bijvoorbeeld pijn) te verminderen en de groei van de tumor en de uitzaaiingen te remmen. Hierdoor wordt geprobeerd een goede kwaliteit van leven en levensverlenging te bereiken. Uw oncoloog zal samen met u bekijken of u in aanmerking komt voor de hormoontherapie. Het duurt acht weken voordat het effect van hormoontherapie te meten is. De duur van de behandeling verschilt per patiënt. Dit is is afhankelijk van de indicatie, hoe goed de kanker reageert op de therapie en of er bijwerkingen optreden. Indien een medicijn veel bijwerkingen geeft of niet (meer) werkt, kan besloten worden over te stappen op een ander middel. In de praktijk kan het voorkomen dat u meerdere soorten hormoontherapie na elkaar krijgt. Uitschakelen van de functie van de eierstokken Bij vrouwen die niet in de overgang zijn, zorgen de eierstokken voor de aanmaak van geslachtshormonen, waaronder de oestrogenen. Daarom moet bij vrouwen voor de overgang de productie van hormonen uitgeschakeld worden. Met een operatie of medicijnen wordt deze hormoonproductie geblokkeerd. Er worden dan geen oestrogenen meer aangemaakt door de eierstokken. De kankercellen krijgen dus geen stimulatie meer tot groei. Medicijnen (leuproreline, gosereline) De medicijnen die de hormoonproductie van de eierstokken stilleggen zijn leuproreline en gosereline. Na het stoppen met deze medicijnen kan de vruchtbaarheid terugkomen. Dit is afhankelijk van leeftijd, persoonlijke kenmerken en andere behandelingen. Leuproreline (Lucrin ) en Gosereline (Zoladex ) worden als injecties toegediend. Dit is één keer per maand of één keer per drie maanden. De gebruiksduur van deze medicijnen wisselt per persoon. De injecties kunnen zowel thuis als in het ziekenhuis worden gegeven. Uw oncoloog kan u hier meer informatie over geven. Operatie aan of bestraling van de eierstokken Bij sommige patiënten kan bestraling van de eierstokken of een operatie aan de eierstokken worden overwogen. Of en wanneer u hiervoor in aanmerking komt, zal door uw oncoloog met u worden besproken.
5 Anti-oestrogenen (tamoxifen, faslodex) Anti-oestrogenen zijn eigenlijk nephormonen. De nephormonen blokkeren of vernietigen de hormoonreceptor (= koppelpunt voor hormonen) op de borstkankercellen. Hierdoor kan de kankercel geen echte hormonen meer ontvangen. De kankercel krijgt dan geen signaal meer om te groeien. Tamoxifen is een medicijn in tabletvorm. De tablet wordt één keer per dag ingenomen. Bij aanvullende hormoontherapie wordt vaak Tamoxifen gegegeven. Vrouwen die nog niet in de overgang zijn, gebruiken het dan meestal gedurende minimaal vijf jaar. Vrouwen na de overgang gaan na twee tot drie jaar gebruik van tamoxifen vaak over op een andere hormoontherapie, een aromataseremmer. Uit onderzoek is namelijk gebleken dat deze combinatie effectiever is. Ook als palliatieve hormoontherapie wordt Tamoxifen vaak gegeven. Faslodex (Fulvestrant ) is een anti-oestrogeen, welke alleen gegeven wordt aan vrouwen na de overgang bij wie de borstkanker is teruggekomen ondanks eerdere behandeling met andere hormonen. Het is een injectie (spuit) die drie keer om de twee weken wordt gegeven om het middel effectiever te maken. Daarna wordt de injectie maandelijks herhaald. De injectie kan zowel thuis als bij uw huisarts worden gegeven. Aromataseremmers (anastrozol, letrozol, exemestaan) Aromatase is een enzym (omzettingsstof) dat een belangrijke rol speelt bij de aanmaak van oestrogenen na de overgang. Door dit enzym te blokkeren met medicijnen, wordt de aanmaak van oestrogenen door de bijnier geremd. De kankercellen zullen dan niet meer groeien. Deze medicijnen worden alleen gegeven aan vrouwen die in de overgang zijn. Aromataseremmers zijn tabletten die één keer per dag worden ingenomen. Progestagenen (megestrol, medroxyprogesteron) Progestagenen behoren ook tot de geslachtshormonen. Deze hormoontherapie wordt niet vaak gegeven. Soms kan het een uitkomst bieden bij uitgezaaide kanker, als er geen effect is op eerdere behandelingen. Wat zijn de bijwerkingen van hormoontherapie? Hormoontherapie wordt meestal goed verdragen. Zoals bij elk medicijn, kunnen er ook bij hormoontherapie bijwerkingen optreden. De bijwerkingen van hormoontherapie verschillen per medicijn en per persoon. Sommige bijwerkingen kunnen direct aanwezig zijn, andere sluipen er pas na 6 tot 8 weken in. Veel van de bijwerkingen zullen in de loop van de tijd verminderen of zelfs verdwijnen. In deze folder worden de belangrijkste bijwerkingen besproken.
6 Overgangsklachten Vervroegde overgang Door de behandeling tegen de borstkanker kunt u versneld in de overgang komen. De verschillende therapieën tegen borstkanker hebben invloed op de functie van de eierstokken, hierdoor kan uw menstruatie stoppen. Dit kan betekenen dat u (vervroegd) in de overgang komt en daarmee onvruchtbaar wordt. Dit kan tijdelijk zijn, maar ook definitief. Uw oncoloog zal dit met u bespreken. Opvliegers Opvliegers kunnen bij iedereen voorkomen. Ook als u de overgang (met opvliegers) al achter de rug heeft. Er zijn geen middelen beschikbaar om de opvliegers helemaal te voorkomen. Wel zijn een aantal tips te geven om beter met de opvliegers om te gaan en deze hanteerbaar te houden: - Er zijn speciale koelingssjaaltjes beschikbaar om de opvliegers te verlichten. Vraag er naar bij Infotheek Oncologie, regieverpleegkundige of bij uw oncoloog. - Draag niet te warme kleding (liefst katoen) en draag laagjes kleding. - Neem geen (te) hete douche of bad. - Verfris uw beddengoed een keer extra of gebruik een extra laken tussen uzelf en het dekbed. - Beweeg regelmatig en zoek afleiding om de aandacht niet op de opvliegers te richten. - Vermijd (grote hoeveelheden) cafeïne, heet en sterk gekruid eten, bessen, witte suiker, alcohol en stop met roken. - Probeer grote temperatuurswisselingen te vermijden. Het is heel belangrijk dat u geen medicijnen of homeopathische middelen tegen overgangsklachten neemt zonder dit van tevoren met uw arts te overleggen. Veel van deze middelen bevat namelijk hormonen of plantaardige stoffen die de kankercellen weer tot groei kunnen aanzetten. Als opvliegers veel hinder veroorzaken, bespreek dit dan met uw regieverpleegkundige of oncoloog. Gewrichtsklachten en botpijnen U kunt last krijgen van pijnlijke gewrichten of stijfheid. Een warme kruik, warm bad of warme douche kan de klachten doen verlichten. Belangrijk is dat u wel blijft bewegen. Indien nodig kan een pijnstiller (bij voorkeur paracetamol) genomen worden. Als u uitzaaiingen heeft in de botten, kan de pijn na het starten met hormonale therapie tijdelijk toenemen. Zo nodig kan uw oncoloog daar pijnstillers voor geven. Indien de pijn aanhoudt, is het belangrijk dat u dit bespreekt met uw oncoloog.
7 Gewichtstoename Bij sommige patienten neemt het gewicht toe. Dit kan blijvend zijn. Belangrijk is om vanaf de start van de hormoontherapie een gezonde leefstijl aan te houden, waarbij u voldoende beweegt en gezond eet. Soms komt gewichtstoename door het vasthouden van vocht, ook wel oedeem genoemd. Indien nodig zal uw oncoloog hiervoor medicijnen voorschrijven. Als u wilt afvallen, bespreek dit dan met uw regieverpleegkundige of oncoloog. Ook een diëtist kan u hierbij helpen. Vermoeidheidsklachten Vermoeidheid kan optreden als gevolg van de veranderde hormonale situatie in het lichaam. Tevens heeft u vaak een heftige, emotionele periode achter de rug. Slapeloosheid kan ook een oorzaak zijn van uw vermoeidheid. Probeer uw activiteiten te verdelen over de week en plan rustmomenten in. Het kan helpen om de medicijnen s ochtends in te nemen. Daarnaast is het goed om de conditie op peil te houden door te blijven bewegen. Als u hulp wordt geboden, bijvoorbeeld in het huishouden, accepteer dit. Zo houdt u meer energie over voor leuke dingen. Er zijn ook fysiotherapeuten die gespecialiseerd zijn in vermoeidheidsklachten bij patiënten met borstkanker. Voor meer informatie kunt u terecht bij uw oncoloog of Infotheek Oncologie. Hoofpijnklachten Hoofdpijn kan voorkomen tijdens gebruik van hormoontherapie. Een koud washandje kan verlichting brengen. Zorg verder voor afleiding en ontspanning. Indien nodig kunt u een pijnstiller (bij voorkeur paracetamol) nemen. Misselijkheid Misselijkheid kan bij alle soorten hormoontherapie optreden. Vaak verdwijnt het na enkele weken vanzelf. Het kan helpen om kleinere porties te eten en deze te verdelen over de dag. Indien nodig kunnen middelen gegeven worden om de misselijkheid tegen te gaan. Dunner worden van het haar of haaruitval Als gevolg van de hormonale therapie kan het zijn dat uw haar dunner wordt of zelfs gaat uitvallen. Gebruik bij het wassen van het haar niet te warm water en een milde shampoo. Droog het nadien voorzichtig met een handdoek, gebruik liever geen föhn. Bij de kapper in Instituut Verbeeten kunt u informatie krijgen over speciale medicinale shampoo s die de haargroei stimuleren. Indien het haarverlies zodanig is dat u een haarwerk overweegt, kunt u ook daarover meer informatie krijgen bij Infotheek Oncologie.
8 Stemmingswisselingen Het kan zijn dat u zich neerslachtig of zelfs depressief voelt tijdens de hormoontherapie. Probeer afleiding en ontspanning te zoeken. Bespreek het ook met uw naasten. Dit kan voor beide partijen prettig zijn. Indien de klachten niet verdwijnen, bespreek het dan met uw regieverpleegkundige of oncoloog. Zelden komt het voor dat iemand erg depressief wordt van de hormoontherapie. Indien dit toch het geval is neem dan direct contact op met uw oncoloog. Transpiratie Door de hormonale therapie kan het zijn dat u meer gaat transpireren (zweten). Een goede lichaamshygiëne is belangrijk. Zorg dat u voldoende blijft drinken. Daarnaast kan kleding van invloed zijn. Draag vooral katoenen kleding en zorg voor laagjes over elkaar. Seksuele problemen Hormoontherapie heeft invloed op de seksualiteit. Er kan sprake zijn van minder zin in vrijen. De gemeenschap kan pijnlijk worden. Dit komt door hormonale veranderingen die de vochtproductie in de vagina verminderen. Bij de drogist zijn glijmiddelen te kopen die deze klachten tegengaan. Tevens kan uw regieverpleegkundige u over speciale gels adviseren. Het slijmvlies van de vagina wordt gevoeliger voor infecties. Dit geeft meestal klachten als jeuk of een veranderde afscheiding. Het is erg belangrijk dat u uw vagina niet met zeep wast. Er zijn medicijnen tegen deze infecties. Bespreek dit met uw oncoloog of huisarts. Verhoogd cholesterol (hypercholesterolemie) Ten gevolge van de hormoontherapie kan het voorkomen dat u cholesterol te hoog wordt. Een gezond voedingspatroon is daarom van belang. Bij Infotheek Oncologie is hierover meer informatie beschikbaar. Specifieke bijwerkingen van de verschillende soorten medicijnen Medicijnen die de functie van de eierstokken uitschakelen (leuproreline, gosereline): In het begin kunt u last krijgen van tintelingen in handen of vinger of in de voeten. Dit verdwijnt vaak vanzelf. Door het veranderen van de menstruele cyclus kunnen er onregelmatige vaginale bloedingen optreden. Indien dit blijft bestaan, bespreek het dan met uw oncoloog. Kort na de injectie kunt u wat last hebben van de injectieplek. Dit verdwijnt meestal vanzelf.
9 Anti-oestrogenen (tamoxifen, fulvestrant): Bij het gebruik van tamoxifen bestaat een licht verhoogd risico op vorming van bloedstolsels, ook wel trombose genoemd. Dit kan schadelijke gevolgen hebben voor uw lichaam. Waarschuw direct een arts als u last krijgt van: - een pijnlijk, rood of dik been - een pijnlijke, rode of dikke arm - plotse benauwdheidsklachten of het niet goed kunnen doorademen Tamoxifen heeft invloed op het baarmoederslijmvlies. Door gebruik van tamoxifen bestaat er een minimaal verhoogde kans op ontwikkeling van baarmoederkanker. U dient daarom contact op te nemen met een arts indien u last heeft of blijft houden van vaginaal bloedverlies. Kort na de injectie van fulvestrant kunt u wat last hebben van de injectieplek. Dit verdwijnt meestal vanzelf. Aromataseremmers (anastrozol, letrozol, exemestaan): De meest voorkomende bijwerkingen van deze middelen zijn overgangsklachten, misselijkheid en hoofdpijn. Tevens komen klachten van de gewrichten en stijfheid vaker voor bij gebruik van deze middelen. Botontkalking is een belangrijke bijwerking van aromataseremmers. Botontkalking Botontkalking, ook wel osteoporose genoemd, is het brozer worden van de botten met daarbij een vergrote kans op het ontstaan van botbreuken. Als natuurlijk proces komt dit voor bij vrouwen na de overgang door de hormonale veranderingen in het lichaam. Soms komt osteoporose in families veelvuldig voor. Indien dit bij u bekend is, geef het dan aan bij uw arts. Tijdens het gebruik van hormoontherapie bij borstkanker verandert de hormonale situatie in het lichaam. Daarmee is de kans op botontkalking vergroot. Het vaststellen van botontkalking gebeurt middels een röntgenonderzoek. De frequentie van dit onderzoek is afhankelijk van de soort hormoontherapie. Preventie van botontkalking Een goede levensstijl is belangrijk om botontkalking zoveel mogelijk te beperken. Bewegen en sporten zijn goed voor de botaanmaak. Doe dit het liefst meerdere malen per week, gedurende minimaal een half uur. Calcium en vitamine D zijn belangrijk voor een goede botaanmaak. Calcium zit vooral in zuivelproducten als melk, kaas en yoghurt. In mindere mate zit dit ook in groene bladgroenten, broccoli of noten. Naast een goed basisdieet is een inname van vier glazen zuivel of plakken kaas per dag belangrijk. Als dit echt niet haalbaar is, zijn er ook calciumpreparaten beschikbaar.
10 Vitamine D is afkomstig uit zonlicht. Probeer dagelijks een half uur in de buitenlucht te zijn. Voor wie weinig buitenkomt of zelf te weinig vitamine D aanmaakt, zijn medicijnen beschikbaar. Behandeling van botontkalking Indien er sprake is van botontkalking, kan het nodig zijn dat u medicijnen neemt die er voor zorgen dat de botmassa weer toeneemt (het bot sterker wordt). Deze medicijnen heten bisfosfonaten en remmen de botafbraak. Voorbeelden van deze medicijnen zijn alendronaat (merknaam Fosamax ), Alendroninezuur (onder meerdere merknamen verkrijgbaar) of risedronaat (merknaam Actonel ). Er zijn ook medicijnen beschikbaar met een combinatie van calcium, vitamine D en een bisfosfonaat. Ook deze medicijnen kunnen bijwerkingen hebben. De meest voorkomende zijn buikpijn, misselijkheid, braken en darmklachten. Deze klachten verdwijnen vaak vanzelf. Voor meer informatie over hormoontherapie bij borstkanker kunt u terecht bij uw regieverpleegkundige en oncoloog. Tevens is meer informatie beschikbaar bij Infotheek oncologie. Handige Internetsites: - (initiatief van Infotheek Oncologie van Instituut Verbeeten en het TweeSteden ziekenhuis in Tilburg) - (site van borstkankervereniging Nederland) Referentie: (medisch specialistische informatie, landelijke richtlijn mammacarcinoom)
H Hormonale therapie bij borstkanker
H.40017.0316 Hormonale therapie bij borstkanker Inleiding Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en deze stoffen regelen een groot aantal lichaamsfuncties. Hormonen worden in een aantal klieren,
Nadere informatieBij u is onderzocht of uw tumor hormoongevoelig is en omdat dit bij u het geval is, heeft de arts voorgesteld om te starten met hormonale therapie.
Wat zijn hormonen? Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en die een groot aantal lichaamsfuncties regelen. Een aantal klieren, organen en weefsels, bijvoorbeeld de eierstokken, maken hormonen.
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Inleiding Uw arts heeft u aan de hand van de Patiëntenbrief uitgelegd, waarom u in aanmerking komt voor een hormoontherapie. In de Patiëntenbrief staan alle gegevens van
Nadere informatie7.1 Anti-hormonale therapie
7.1 Anti-hormonale therapie Borstkanker is de meest voorkomende vorm van kanker bij vrouwen. Naast de bekende behandelmethoden als een operatie, bestraling en chemotherapie, is het vaak ook mogelijk borstkanker
Nadere informatie5 borstkanker Adviezen over omgaan met bijwerkingen 7 Vragen / informatie 11
Wat zijn hormonen? Hormonen zijn stoffen die ons lichaam zelf maakt en die een groot aantal lichaamsfuncties regelen. Een aantal klieren, organen en weefsels, bijvoorbeeld de eierstokken, maken hormonen.
Nadere informatieMaatschap Chirurgie. Hormonale therapie bij borstkanker
Maatschap Chirurgie Hormonale therapie bij borstkanker Algemeen Uw specialist heeft met u besproken dat u in aanmerking komt voor een aanvullende (preventieve) hormonale behandeling. In deze folder kunt
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
Hormonale therapie bij borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Operatie, bestraling en chemotherapie zijn de meest bekende behandelmethoden bij kanker. Bij bepaalde soorten kanker
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
Hormonale therapie bij borstkanker Academisch Borstkankercentrum Erasmus MC-Havenziekenhuis Uw arts heeft met u besproken de borstkanker te behandelen met een hormonale therapie. Bij de normale ontwikkeling
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Inleiding Uw arts heeft u aan de hand van de patiëntenbrief uitgelegd, waarom u in aanmerking komt voor een hormoontherapie. In de Patiëntenbrief staan alle gegevens van
Nadere informatieHormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie
Hormoonbehandeling bij prostaatkanker Urologie Inleiding Bij u is een kwaadaardig gezwel in de prostaat aangetroffen (prostaatkanker). De uroloog heeft er samen met u voor gekozen om de prostaatkanker
Nadere informatieBorstkanker en hormoontherapie
Chirurgie Borstkanker en hormoontherapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Wat is hormoontherapie?... 3 Vrouwelijke geslachtshormonen... 3 Wanneer komt u in aanmerking voor een hormoonbehandeling?... 4
Nadere informatieInfoblad KANKER ALGEMEEN. Hormonale therapie
Infoblad KANKER ALGEMEEN Hormonale therapie HORMONALE THERAPIE Hormonale therapie is de behandeling van kanker met hormonen. Artsen noemen het ook: hormoontherapie, hormonale behandeling of hormoonbehandeling.
Nadere informatieC. 1. Hormoonbehandeling
C. 1. Hormoonbehandeling Heeft u een hormoongevoelige tumor? Dan krijgt u in overleg met uw oncoloog zo nodig een hormoonbehandeling. Een hormoonbehandeling is de behandeling van kanker met hormonen. Dit
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Wilhelmina Ziekenhuis Assen Vertrouwd en dichtbij Informatie voor patiënten Hormoontherapie bij borstkanker z Hormoontherapie 1 Er is met u gesproken over hormoontherapie bij borstkanker. In deze brochure
Nadere informatiepatiënteninformatie borstkliniek Antihormoontherapie
patiënteninformatie borstkliniek Antihormoontherapie ALGEMEEN ZIEKENHUIS SINT-JOZEF Oude Liersebaan 4-2390 Malle tel. 03 380 20 11 - fax 03 380 28 90 azsintjozef@emmaus.be - www.azsintjozef-malle.be Dit
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE. onderdeel HORMONALE THERAPIE
Patiënteninformatiedossier (PID) MAMMACARE onderdeel HORMONALE THERAPIE Inhoudsopgave Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 4 Vóór de overgang... 4 Tijdens en na de overgang... 5 De verschillende
Nadere informatieborstkliniek informatiebrochure Anti-hormoontherapie
borstkliniek informatiebrochure Anti-hormoontherapie Inhoudstafel 1. Inleiding 4 2. Verschillende soorten behandelingen 5 3. Contactgegevens 7 3 1. Inleiding Graag duiden wij u op het belang van een goede
Nadere informatiePatiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER. onderdeel HORMONALE THERAPIE. PROSTAATKANKER Hormonale therapie
Patiënteninformatiedossier (PID) PROSTAATKANKER onderdeel HORMONALE THERAPIE PROSTAATKANKER Hormonale therapie INHOUD Inleiding... 3 Hoe werkt hormonale therapie?... 3 Wanneer hormonale behandeling?...
Nadere informatiePatiënteninformatie De behandeling van borstkanker met Zoladex
Patiënteninformatie De behandeling van borstkanker met Zoladex Uw arts heeft u Zoladex voorgeschreven. Zoladex kan worden toegepast bij vrouwen met borstkanker bij wie sprake is van uitzaaiingen. In deze
Nadere informatiePatiënteninformatie. Hormoontherapie bij borstkanker
Patiënteninformatie Hormoontherapie bij borstkanker Inhoud Inleiding... 4 Omschrijving en doel van de behandeling... 4 Wat zijn hormonen... 4 Verschillende indicaties/redenen voor hormonale behandeling...
Nadere informatieInterne geneeskunde. Endocriene therapie: Hormoontherapie bij borstkanker
Interne geneeskunde Endocriene therapie: Hormoontherapie bij borstkanker Inhoudsopgave Hormoontherapie bij borstkanker 4 Wat zijn hormonen? 4 Hormoongevoelige borstkanker 5 Hormoontherapie bij borstkanker
Nadere informatieDe behandeling van borstkanker met Nolvadex
Meer informatie Voor meer informatie kunt u kijken op de internetsite www.astrazeneca.nl (onder het kopje Patiënteninformatie en vervolgens 'Kanker'). U kunt ook de brochure Borstkanker roept vragen op
Nadere informatieHormoongebruik rond de overgang
Hormoongebruik rond de overgang Afdelingen gynaecologie en verloskunde Inhoudsopgave Inleiding 2 Wat is de overgang? 2 Klachten tijdens de overgang 2 Het gebruik van oestrogenen tijdens de overgang 2 De
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
Hormonale therapie bij borstkanker 1/15 Inhoudsopgave 1. Hormonale therapie bij borstkanker... 3 1.1 Wat zijn hormonen?... 3 1.2 Wat is een hormoongevoelige tumor?... 3 1.3 Orale anticonceptie... 3 1.4
Nadere informatieThema: "Overgankelijkheden" D.H. Bogchelman. 10 november 2012
Thema: "Overgankelijkheden" 10 november 2012 D.H. Bogchelman Inleiding Wat is de overgang? Wat gebeurt er in de overgang? Verschijnselen van de overgang Hoe behandelen we overgangsklachten? Wat zijn de
Nadere informatieMegestrol acetaat voor baarmoederkanker (endometrium carcinoom)
Megestrol acetaat voor baarmoederkanker (endometrium carcinoom) Baarmoederkanker Bij u is vastgesteld dat de baarmoederkanker, ook wel endometrium carcinoom genoemd, weer actief is. Uw internist-oncoloog
Nadere informatieHormonale therapie bij borstkanker
10-4-2016 Hormonale therapie bij borstkanker 1 Inhoudsopgave 1. Hormonale therapie bij borstkanker...3 1.1 Wat zijn hormonen?...3 1.2 Wat is een hormoongevoelige tumor?...3 1.3 Orale anticonceptie...3
Nadere informatieBisfosfonaten bij borstkanker
Oncologie i Bisfosfonaten bij borstkanker Patiënteninformatie Adjuvante therapie Slingeland Ziekenhuis Algemeen Uw specialist heeft met u besproken dat u, naast de behandeling met hormonale therapie, in
Nadere informatieFOLDER: HORMOONTHERAPIE ENDOCRIENE BEHANDELING MET ANASTROZOLE (ARIMIDEX )
FOLDER: HORMOONTHERAPIE ENDOCRIENE BEHANDELING MET ANASTROZOLE (ARIMIDEX ) Omdat de borstkanker bij u hormoongevoelig is, heeft u samen met uw arts besloten dat u wordt behandeld met endocriene therapie
Nadere informatieBehandelwijzer hormoontherapie
Oncologie 1 / 2018-04 Inhoud 1. Inleiding pag. 3 2. Algemene informatie antihormonale therapie 2.1 Ontstaan kanker 2.2 Behandeling 2.3 Antihormonale therapie 3. Antihormoonbehandelingen 3.1 Antihormoonbehandelingen
Nadere informatieOncologie. Patiënteninformatie. Hormoontherapie bij borstkanker. Slingeland Ziekenhuis
Oncologie Hormoontherapie bij borstkanker i Patiënteninformatie Slingeland Ziekenhuis Inhoudsopgave 1. Algemeen 2. Hormonen en kanker 3. Toepassingen van hormoontherapie 4. Soorten hormoontherapie 5. Duur
Nadere informatieKeuzehulp Uitgezaaide Borstkanker
Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker START Gemaakt door: In samenwerking met: Gefinancierd door: 2014 en Borstkankervereniging Nederland Hoe werkt deze Keuzehulp voor uitgezaaide borstkanker? Informatiekaart
Nadere informatieWie is er bang voor de overgang?
Wie is er bang voor de overgang? Overgangsklachten De overgang is een levensfase die voor de meeste vrouwen niet ongemerkt voorbij gaat. Er treden lichamelijke en geestelijke veranderingen op. De effecten
Nadere informatieHet verpleegkundig spreekuur hormonale therapie
Het verpleegkundig spreekuur hormonale therapie Voor patiënten met borstkanker Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding Uw behandelend arts heeft met u besproken dat
Nadere informatieMenstruatiepijn VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL
Menstruatiepijn WAT IS MENSTRUATIEPIJN WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN VRIJ VERKRIJGBARE MEDICIJNEN VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? WWW.APOTHEEK.NL
Nadere informatieHet gebruik van tamoxifen. Bij retroperitoneale fibrose
Het gebruik van tamoxifen Bij retroperitoneale fibrose Inleiding U heeft deze folder gekregen, omdat u retroperitoneale fibrose (RPF) heeft. Bij de behandeling van RPF kan de arts meerdere medicijnen
Nadere informatieAndere klachten die samenhangen met de menstruatiecyclus zijn:
Menstruatieklachten Er zijn van die dagen dat je niets kunt hebben, dat je snel geïrriteerd bent en moe. Soms heb je ook last van pijnlijke borsten, een opgeblazen gevoel of gewichtstoename. En de meeste
Nadere informatieH.366781.0614. Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker)
H.366781.0614 Osteoporose (bij behandeling voor borstkanker) 2 Inleiding U wordt behandeld voor borstkanker, dit heeft invloed op uw botverlies. U krijgt praktische tips om uw botten gezond te houden.
Nadere informatieHormoontherapie bij borstkanker
Hormoontherapie bij borstkanker Hormoontherapie bij borstkanker Inhoudsopgave 1. Inleiding 2. Wat is hormoontherapie? 2.1. Algemeen 2.2. Hormoontherapie bij borstkanker 2.3. Hormoongevoelige tumor 2.4.
Nadere informatieKeuzehulp Uitgezaaide Borstkanker
Keuzehulp Uitgezaaide Borstkanker START Gemaakt door: In samenwerking met: Financieel mogelijk gemaakt door: 2015 De ArgumentenFabriek en borstkankervereniging nederland FAS799.014.011/exp. juli 2017 Hoe
Nadere informatieEndocriene (hormonale) therapie bij borstkanker
Endocriene (hormonale) therapie bij borstkanker Inhoudsopgave 1. Wat is endocriene therapie 1.1 Algemeen blz. 3 1.2 Hormoongevoelige tumor blz. 3 1.3 Endocriene therapie bij borstkanker blz. 4 1.4 Toepassing
Nadere informatieAnti-hormonale therapie
Anti-hormonale therapie In overleg met uw arts heeft u besloten om te starten met anti-hormonale therapie als behandeling van de borstkanker. In deze folder leest u wat anti- hormonale therapie is, wat
Nadere informatieEndocriene therapie bij borstkanker
Oncologie Patiënteninformatie Endocriene therapie bij borstkanker U ontvangt deze informatie, omdat uw arts bij u borstkanker heeft geconstateerd en endocriene therapie voorstelt. U leest hierin over de
Nadere informatieOsteoporose en een chronische longziekte (COPD)
COPD en Osteoporose Wat is osteoporose? Osteoporose is ook bekend onder de naam botontkalking. Het is een aandoening waarbij de botafbraak sneller gaat dan de botaanmaak. Hierbij verdwijnt er kalk uit
Nadere informatieAnti-hormonale therapie ja of nee?
Anti-hormonale therapie ja of nee? Borstkanker symposium, 6 oktober 2018 Sissi Grosfeld, verpleegkundig specialist Anti-hormonale therapie Verschillende types borstkanker 70-80% hormoongevoelig Borstkanker
Nadere informatieVerhoogd risico op botontkalking (osteoporose) bij borstkanker
Verhoogd risico op botontkalking (osteoporose) bij borstkanker Borstcentrum Máxima is gevestigd op locatie Eindhoven Deze informatie is bedoeld voor vrouwen met borstkanker die door de behandeling daarvan
Nadere informatieAromataseremmer als antihormonale therapie
Chirurgie Aromataseremmer als antihormonale therapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Het effect van aromatase remmers... 3 Mogelijke bijwerkingen van aromatase remmers:... 4 Wat kunt u zelf doen bij
Nadere informatiesterke botten bij borstkanker Hoe houd ik mijn botten gezond?
sterke botten bij borstkanker Hoe houd ik mijn botten gezond? 2 3 U wordt behandeld voor borstkanker. In deze uitgave krijgt u informatie over de invloed van de behandeling op de gezondheid van uw botten,
Nadere informatieDe impact van hormonale therapie bij borstkanker. Annette Stutterheim, maatschappelijk werker Marjo Holtkamp, MANP verpleegkundig specialist
De impact van hormonale therapie bij borstkanker Annette Stutterheim, maatschappelijk werker Marjo Holtkamp, MANP verpleegkundig specialist Inleiding Werkingsmechanisme hormoontherapie Bijwerkingen Wat
Nadere informatieEndocriene therapie bij borstkanker
Supplement informatiewijzer oncologie Endocriene therapie bij borstkanker Inhoudsopgave 1. Wat is endocrienetherapie? 1.1. Algemeen 1.2. Endocrienetherapie bij borstkanker 1.3. Hormoongevoelige tumor 1.4.
Nadere informatieLeven met borstkanker
Leven met borstkanker 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 Vandaag begonnen met de behandeling Colofon 2008 Abbott B.V. Alle rechten voorbehouden www.abbottnederland.nl Copyright
Nadere informatieMammacare Hormoonbehandeling
Mammacare Hormoonbehandeling Inleiding Tijdens het pathologisch onderzoek is gebleken dat de tumor die bij u verwijderd is hormoongevoelig was. De hormoonbehandeling is een systematische behandeling dat
Nadere informatieInfobrochure. Wat is osteoporose? Geriatrisch dagziekenhuis T mensen zorgen voor mensen
Infobrochure Wat is osteoporose? Geriatrisch dagziekenhuis T. 011 826 394 mensen zorgen voor mensen Titel Wat is osteoporose? Osteoporose, soms ook botontkalking genoemd, is een aandoening van het skelet
Nadere informatieVoorkomen en behandelen van botontkalking
Voorkomen en behandelen van botontkalking bij een behandeling van kanker Uw specialist heeft met u besproken dat u in aanmerking komt voor behandeling om botontkalking (osteoporose) te voorkomen of te
Nadere informatieBotontkalking. Osteoporose
Botontkalking Osteoporose 2 Informatie voor vrouwen van 50 jaar of ouder en mannen van 65 jaar of ouder die een botbreuk hebben en behandeld worden op afdeling orthopedie Op dit moment wordt u in het CWZ
Nadere informatieVerpleegkundig overgangspreekuur (informatie en advies)
Verpleegkundig overgangspreekuur (informatie en advies) Inleiding U heeft besloten voor uw overgangsklachten naar het verpleegkundig overgangsspreekuur te gaan. In deze folder leest u algemene informatie
Nadere informatieHormonale behandeling van borstkanker: Achtergrond informatie
Chirurgie / Mammacare Hormonale behandeling van borstkanker: Achtergrond informatie Inleiding Deze folder is bedoeld voor mensen met borstkanker die (mogelijk) hormonale therapie krijgen. De folder bevat
Nadere informatieBotontkalking. Albert Schweitzer ziekenhuis oktober 2014 pavo 0298
Botontkalking Albert Schweitzer ziekenhuis oktober 2014 pavo 0298 Inleiding U heeft van de arts gehoord dat u (mogelijk) botontkalking heeft. De medische benaming voor botontkalking is osteoporose. In
Nadere informatieTamoxifen als antihormonale therapie
Chirurgie Tamoxifen als antihormonale therapie www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud Het effect van Tamoxifen... 3 Mogelijke bijwerkingen van Tamoxifen... 4 Wat kunt u zelf doen bij optredende bijwerkingen?...
Nadere informatieHormonale behandeling van prostaatkanker
Hormonale behandeling van prostaatkanker 2 Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw behandelend uroloog met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken definitief bevestigen dat u in
Nadere informatieDe overgang: informatie en advies
Gynaecologie Patiënteninformatie De overgang: informatie en advies U ontvangt deze informatie, omdat u heeft besloten naar de overgangspolikliniek te gaan in verband met uw overgangsklachten. Deze polikliniek
Nadere informatieHormonale therapie bij kanker
Hormonale therapie bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Hormonale therapie 4 Doel van hormonale therapie 6 Wanneer kunt u hormonale therapie krijgen? 8 Hoe wordt hormonale therapie gegeven? 10
Nadere informatiePATIËNTEN INFORMATIE. Hormoontherapie bij borstkanker
PATIËNTEN INFORMATIE Hormoontherapie bij borstkanker 2 PATIËNTENINFORMATIE Inhoud 1. Wat is hormoontherapie?... 4 1.2 Hormoontherapie bij borstkanker... 5 1.3 Hormoongevoelige tumor... 5 1.4 Werking hormoontherapie...
Nadere informatiePremenstrueel syndroom (PMS) Poli Gynaecologie
00 Premenstrueel syndroom (PMS) Poli Gynaecologie Inleiding Vrouwen met Premenstrueel syndroom (PMS) hebben lichamelijke en/of psychische klachten die enkele dagen tot 2 weken voor de menstruatie beginnen.
Nadere informatiePijnbestrijding bij kanker
INTERNE GENEESKUNDE Pijnbestrijding bij kanker met paracetamol en/of NSAID s BEHANDELING Pijnbestrijding bij kanker U wordt in het St. Antonius Ziekenhuis behandeld voor kanker. Ten gevolge van de kanker
Nadere informatieWachtdienstregeling Bel 148 GEZONDHEIDS TIP : EET BEWUSTER. Verbouwing APOTHEEK SOMA
GEZONDHEIDS TIP : EET BEWUSTER Gedachtenloos eten voor tv of computer kan leiden tot dwangmatig te veel voedselinname. Hoe eet je bewuster? Voordat je begint met eten, adem je enkele keren diep in en uit.
Nadere informatieDe meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun
De overgang De meeste westerse vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun h veertigste en zestigste jaar: de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze of overgang
Nadere informatieMedicijnen bij botontkalking of bij de behandeling van kanker
Medicijnen bij botontkalking of bij de behandeling van kanker Als onderdeel van uw behandeling voor kanker heeft uw arts u een bisfosfonaat of denosumab voorgeschreven. Dit zijn medicijnen die u krijgt
Nadere informatieFolder premenstrueel syndroom Concept augustus 2014 Ellen Nijkamp, Clasien van der Houwen Gebaseerd op richtlijn premenstrueel syndroom 2012
Folder premenstrueel syndroom Concept augustus 2014 Ellen Nijkamp, Clasien van der Houwen Gebaseerd op richtlijn premenstrueel syndroom 2012 Premenstrueel syndroom Vrouwen met PMS hebben lichamelijk en/of
Nadere informatieOsteoporose VRAAG OVER UW MEDICIJNEN? VRAAG HET UW APOTHEKER
Osteoporose WAT IS OSTEOPOROSE WAT VERGROOT DE KANS OP OSTEOPOROSE GEVOLGEN VAN OSTEOPOROSE MEDICIJNEN BIJ OSTEOPOROSE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN ADVIES IN EEN PERSOONLIJK GESPREK
Nadere informatieTrastuzumab (Herceptin )
Trastuzumab (Herceptin ) Borstkanker (mammacarcinoom) De diagnose borstkanker is bij u vastgesteld. Dit wordt ook wel een mammacarcinoom genoemd. De behandeling van een mammacarcinoom bestaat uit een operatieve
Nadere informatieInleiding. Wat is osteoporose?
Botontkalking Inleiding U heeft van de arts gehoord dat u (mogelijk) botontkalking heeft. De medische benaming voor botontkalking is osteoporose. In deze folder leest u meer over osteoporose. Wat is osteoporose?
Nadere informatieGezond omgaan met de menopauze. 20 vragen, 20 antwoorden over hormoongebruik
Gezond omgaan met de menopauze 20 vragen, 20 antwoorden over hormoongebruik In deze brochure leest u antwoorden op de meest gestelde vragen over hormoongebruik tijdens de menopauze. Als voorbereiding op
Nadere informatieBotontkalking. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Botontkalking Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft van de arts gehoord dat u (mogelijk) botontkalking heeft. De medische benaming voor botontkalking is osteoporose.
Nadere informatieHormonale behandeling van prostaatkanker
Hormonale behandeling van prostaatkanker Tijdens uw bezoek aan de polikliniek urologie heeft uw behandelend uroloog met u besproken dat de resultaten van de onderzoeken definitief bevestigen dat u prostaatkanker
Nadere informatieHormonale therapie bij kanker
Hormonale therapie bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Hormonale therapie 4 Doel van hormonale therapie 6 Wanneer kunt u hormonale therapie krijgen? 8 Hoe wordt hormonale therapie gegeven? 10
Nadere informatieBehandeling met Bisfosfonaat bij kanker
Behandeling met Bisfosfonaat bij kanker Inleiding Samen met uw arts heeft u besloten dat u wordt behandeld met een Bisfosfonaat per infuus of tablet. Een Bisfosfonaat wordt voorgeschreven om de botten
Nadere informatieBotontkalking. Chirurgie. Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op
Botontkalking Chirurgie Naar het ziekenhuis? Lees eerst de informatie op www.asz.nl/brmo. Inleiding U heeft van de arts gehoord dat u (mogelijk) botontkalking heeft. De medische benaming voor botontkalking
Nadere informatieInleiding Hormonale veranderingen
DE OVERGANG 211 Inhoudsopgave Inleiding... 3 Hormonale veranderingen... 3 Het begin en de duur van de overgang... 4 Menstruaties tijdens de overgang... 5 Wat zijn typische overgangsklachten?... 5 Gevolgen
Nadere informatieHormonale therapie bij kanker
Hormonale therapie bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is kanker? 5 Wat zijn hormonen en wat is hormonale therapie? 8 Wanneer wordt hormonale therapie toegepast? 10 Hoe wordt hormonale therapie
Nadere informatieRadiotherapie bij borstkanker
Radiotherapie bij borstkanker In deze folder leest u meer over bestraling bij de behandeling van borstkanker. Deze informatie ontvangt u als aanvulling op de algemene informatie over radiotherapie. Uw
Nadere informatieDe overgang. Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs mee!
De overgang In deze folder vindt u informatie over de overgang. Wat is de overgang precies? Welke klachten kunnen optreden en wat is eraan te doen? Neem altijd uw verzekeringsgegevens en identiteitsbewijs
Nadere informatieOvergangsklachten. Gynaecologie
Gynaecologie Overgangsklachten De meeste vrouwen krijgen hun laatste menstruatie tussen hun veertigste en zestigste jaar; de gemiddelde leeftijd is 51 jaar. De laatste menstruatie wordt ook wel menopauze
Nadere informatieInleiding...2. 1 Hormonale veranderingen...2
overgang Inhoud Inleiding...2 1 Hormonale veranderingen...2 2 Wanneer ben ik in de overgang?...4 2.1 Het begin en de duur van de overgang...4 2.2 Menstruaties tijdens de overgang...5 2.3 Kan worden vastgesteld
Nadere informatiePIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE
SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE PIJN BIJ KANKER Pijn is een onaangenaam gevoel en kan grote invloed hebben op uw dagelijks leven. Pijn kan verschillende oorzaken hebben. Bij patiënten met kanker
Nadere informatiePrednison (corticosteroïden)
Prednison (corticosteroïden) Uw behandelend maag-darm-leverarts heeft u Prednison voorgeschreven in verband met een ontstekingsziekte van de darm. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft
Nadere informatieDe overgang. Albert Schweitzer ziekenhuis december 2007 pavo 0593
De overgang Albert Schweitzer ziekenhuis december 2007 pavo 0593 Inhoudsopgave Inleiding 2 Hormonale veranderingen 2 Het begin en de duur van de overgang 4 Menstruaties tijdens de overgang 4 Wat zijn typische
Nadere informatiePrednison bij huidziekten
Prednison bij huidziekten In overleg met uw behandelend arts heeft u besloten of overweegt u het geneesmiddel prednison te gaan gebruiken. Deze folder geeft informatie over dit geneesmiddel. Heeft u na
Nadere informatieKanker van de vrouwelijke geslachtsorganen en seksualiteit
Radiotherapie Kanker van de vrouwelijke geslachtsorganen en seksualiteit www.catharinaziekenhuis.nl Inhoud De mogelijke gevolgen van bestraling op de onderbuik voor de seksualiteit... 3 Het gebruik van
Nadere informatieBehandeling met sandostatine
Behandeling met sandostatine NEURO-ENDOCRIENE TUMOR (NET) Bij u is een neuro-endocriene tumor met uitzaaiingen geconstateerd. Neuro-endocriene tumoren (afgekort NET) kunnen op verschillende locaties in
Nadere informatiePatiënteninformatie. Seksualiteit en gynaecologische kanker
Patiënteninformatie Seksualiteit en gynaecologische kanker Inleiding Deze brochure gaat over intimiteit en seksualiteit en is bedoeld voor vrouwen met kanker en hun partners. Kanker en seksualiteit is
Nadere informatieDE OVERGANG. Fred Balder, huisarts
DE OVERGANG Fred Balder, huisarts Bij ongeveer 30% van de vrouwen wordt het dagelijks leven door de overgangsklachten verstoord. Levensfasen van een vrouw puberteit vruchtbaar overgang onvruchtbaar 12jr
Nadere informatieDe overgang. Handleiding voor begeleiders. Het beste uit jezelf. Philadelphia voor medewerkers
De overgang Handleiding voor begeleiders Philadelphia voor medewerkers Het beste uit jezelf 2 Tegenwoordig is de overgang steeds vaker onderwerp van gesprek, ook binnen Philadelphia. Voor sommigen geldt
Nadere informatieprednis(ol)on adviezen na een hernia-operatie astma/copd ZorgSaam
prednis(ol)on adviezen gebruik na een bij hernia-operatie astma/copd ZorgSaam 1 2 PREDNIS(OL)ON GEBRUIK BIJ ASTMA/COPD Inleiding Wat doet Prednis(ol)on (glucocorticosteroïden) en hoe wordt het gebruikt?
Nadere informatieOpvliegers, Vapeurs, Menopauze, Overgangsklachten, Flushes
Opvliegers, Vapeurs, Menopauze, Overgangsklachten, Flushes De overgang De overgang is een natuurlijke fase in uw leven waarin uw menstruaties onregelmatig worden en uiteindelijk helemaal wegblijven. De
Nadere informatieHormonale therapie bij kanker
Hormonale therapie bij kanker Inhoud Voor wie is deze brochure? 3 Wat is kanker? 4 Wat zijn hormonen en wat is hormonale therapie? 7 Wanneer wordt hormonale therapie toegepast? 9 Hoe wordt hormonale therapie
Nadere informatie9.1 Chemotherapie na een operatie bij borstkanker
9.1 Chemotherapie na een operatie bij borstkanker Uw behandelend chirurg heeft in overleg met u en de internist-oncoloog (internist gespecialiseerd in de behandeling van kanker), besloten om na uw operatie
Nadere informatiePIJN BIJ KANKER SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE. Inhoudsopgave 1. Inleiding
SUPPLEMENT INFORMATIEWIJZER ONCOLOGIE PIJN BIJ KANKER Inhoudsopgave. Inleiding. Pijn bij kanker. Gevolgen van pijn. Slaap en vermoeidheid. Bewegen. Stemming. Behandeling van pijn. Pijnstillers. Doorbraakpijn.
Nadere informatieINFECTIE VAGINALE SCHIMMEL- APOTHEEK.NL
VAGINALE SCHIMMEL- INFECTIE WAT IS EEN VAGINALE SCHIMMEL- INFECTIE WAT KUNT U ZELF DOEN WAT KAN UW APOTHEKER VOOR U DOEN WANNEER KUNT U BETER NAAR UW HUISARTS GAAN APOTHEEK.NL V A G I N A L E SCHIMMELINFECTIE
Nadere informatieBehandelwijzer hormoontherapie bij borstkanker
Behandelwijzer hormoontherapie bij borstkanker Deze behandelwijzer is eigendom van: Naam : Adres : Plaats : Telefoonnummer : Neem deze behandelwijzer mee bij ieder bezoek aan het ziekenhuis, de huisarts
Nadere informatie