Draaiboek voor een oudergesprek naar aanleiding van het invullen van de signaallijst
|
|
- Helena Gerritsen
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Draaiboek voor een oudergesprek naar aanleiding van het invullen van de signaallijst Vormingspakket voor screening naar autismespectrumstoornissen (ASS) in de Vlaamse kinderdagverblijven en Diensten voor Opvanggezinnen Mieke Dereu Mieke Meirsschaut Inge Schietecatte Dr. Ruth Raymaekers Dr. Petra Warreyn Prof. Dr. Herbert Roeyers Met de steun van Universiteit Gent Faculteit Psychologie en Pedagogische Wetenschappen Vakgroep Experimenteel-klinische en Gezondheidspsychologie Onderzoeksgroep Ontwikkelingsstoornissen
2 Wanneer een kind een aanzienlijk aantal kruisjes krijgt op de signaallijst, dan is verdere opvolging aangewezen. Daarom is het belangrijk de ouders van het kind zo goed mogelijk in te lichten, zonder hen onnodig ongerust te maken. Hieronder vind je een stappenplan dat je hierbij kan helpen. STAPPENPLAN STAP 1. Je bereidt een gesprek voor met de ouders over de moeilijkheden die hun kind eventueel ondervindt in zijn/haar ontwikkeling. VOORBEREIDING OP EEN GESPREK MET OUDERS Wanneer je ouders vertelt dat hun kind een aantal moeilijkheden ondervindt in zijn/haar ontwikkeling, dan kan je hen daar best wat extra uitleg over geven. We hebben de moeilijkheden die een kind kan ondervinden in zijn/haar ontwikkeling hieronder verzameld: - moeilijkheden met sociaal gericht zijn - moeilijkheden met oogcontact tijdens communicatie - moeilijkheden met reageren op communicatie - moeilijkheden met gelaatsuitdrukkingen - moeilijkheden met gebaren - moeilijkheden met imitatie - moeilijkheden met aandacht delen - moeilijkheden met brabbelen - moeilijkheden met woorden gebruiken - moeilijkheden met het vormen van twee-woord zinnen - achteruitgang in de taalontwikkeling - moeilijkheden met spel - moeilijkheden met gedrag - moeilijkheden met reageren op prikkels - moeilijkheden met lichaamshouding Vooraleer je dit gesprek met ouders hebt, kan je best uitzoeken voor welke items een kind een kruisje krijgt en over welke problemen of moeilijkheden in de ontwikkeling het dan precies gaat. In deel 2 van dit draaiboek vind je een overzicht van alle items uit de signaallijst met de passende uitleg erbij. 2
3 Per item dat aangekruist is op de signaallijst van het kind: 1) Vertel je de ouders altijd eerst op welk vlak het kind moeilijkheden heeft. Een voorbeeld Thomas Het kind reageert zelden/nooit als je zijn/haar naam noemt. (3) Thomas heeft: moeilijkheden met reageren op communicatie 2) Geef je de algemene uitleg die hoort bij het item (zie overzicht). In dit voorbeeld (3) Als je de naam van een kind noemt, dan zal dat kind naar je kijken en zo ingaan op je vraag om met hem of haar te communiceren. 3) Geef je een aantal concrete voorbeelden van wat jij gezien hebt bij het kind zelf. In dit voorbeeld Thomas (naam kind) reageert zelden als je zijn naam noemt. Dit maakt het moeilijk om met hem te communiceren. Als wij zijn aandacht willen, dan moeten we echt voor hem gaan staan. We moeten hem ook dikwijls het stuk speelgoed waar hij mee bezig is, afnemen opdat hij ons zou aankijken. BELANGRIJKE OPMERKINGEN We vertrouwen hierbij op jouw ervaring in het contact met ouders. Het is uiteraard niet de bedoeling ouders onnodig ongerust te maken. De resultaten op de signaallijst moeten steeds verder onderzocht worden. Het is evenmin de bedoeling de ontwikkelingsproblemen van een kind te minimaliseren. Wanneer een kind een aantal ernstige problemen heeft, dan moet je daar ook eerlijk over zijn ten aanzien van de ouders. Het komt er vooral op aan ouders te overtuigen dat het erg belangrijk is eventuele problemen in de ontwikkeling van hun jonge kind snel op te merken, aan te pakken én op te volgen. 3
4 Wanneer er bij verder onderzoek effectief ernstige problemen vastgesteld worden, kunnen deze sneller en beter aangepakt worden. Dit vergroot de toekomstkansen van een kind. Wanneer er bij verder onderzoek geen ernstige problemen vastgesteld worden, dan kunnen we ouders geruststellen over de ontwikkeling van hun kind en zelfs een aantal tips geven om eventuele kleine problemen aan te pakken. STAP 2. Je spreekt de ouders aan (bijv. wanneer zij hun kind komen afhalen). U weet dat wij de ontwikkeling van de kinderen in onze opvang nauwgezet opvolgen. Wij zouden het daarover even met u willen hebben STAP 3. Het gesprek met de ouders - Zoals u weet volgen wij de ontwikkeling van de kinderen in onze opvang nauwgezet op. - Wij vulden dan ook voor uw kind een signaallijst in. Dat is een lijst met vragen over de ontwikkeling van een kind. - Wij hebben bij het invullen van de signaallijst gezien dat (naam kind) een aantal moeilijkheden heeft. - U heeft misschien zelf ook al opgemerkt dat (naam kind) soms/vaak moeilijkheden heeft met Bespreek de aangekruiste items met de ouders zoals uitgelegd onder voorbereiding op het gesprek met de ouders. Je kan dit item per item doen, maar je kan ook een aantal items die bij elkaar horen samen bespreken (bijv. alle items over spel). BELANGRIJKE OPMERKINGEN Het geven van concrete voorbeelden van de eventuele problemen van een kind is belangrijk omdat ouders zich zo meer betrokken voelen bij wat je vertelt, het gaat namelijk over hun kind. Op die manier wordt het voor hen ook duidelijk waarom verder onderzoek zo belangrijk kan zijn. Het kan gebeuren dat ouders absoluut geen problemen (willen) zien bij hun kind. Het heeft dan weinig zin hierover te gaan strijden. Ouders 4
5 hebben uiteraard het recht verder onderzoek naar mogelijke ontwikkelingsproblemen bij hun kind te weigeren of de spontane verdere ontwikkeling van hun kind even te willen afwachten. Hun keuze daarin dient steeds gerespecteerd te worden. STAP 4. Wij willen u helpen nagaan of deze problemen ook thuis voorkomen en eventueel verder onderzocht dienen te worden - Het is mogelijk dat uw kind zich anders gedraagt in de opvang dan bij u thuis. Om te kunnen nagaan of uw kind thuis ook signalen vertoont die zouden kunnen wijzen op een probleem in zijn/haar ontwikkeling, kan u vrijblijvend ook een vragenlijst invullen. Het is een lijst met een aantal vragen over de ontwikkeling van uw kind. Het is de bedoeling dat u de vragenlijst zo goed mogelijk invult en aan ons terugbezorgt. - Van zodra u de lijst ingevuld heeft, gaan wij ze verwerken. Op basis van de resultaten op deze vragenlijst kunnen we dan samen met u kijken of we uw kind eventueel dienen door te sturen voor verder ontwikkelingsonderzoek of niet. 5
6 Verklarende uitleg bij de uitspraken Vanaf het eerste levensjaar (na te gaan voor kinderen tussen 3 en 36 maanden): Het kind maakt zelden/nooit oogcontact; bijv. hij/zij verbergt de ogen, vermijdt directe blik of kijkt weg als je hem/haar in de ogen wilt kijken of als je hem/haar aanspreekt, (1) Het kind maakt abnormaal oogcontact; bijv. hij/zij staart, lijkt door je heen te kijken, (2) Het kind reageert zelden/nooit als je zijn/haar naam noemt. (3) Het kind reageert zelden/nooit op geluiden in de omgeving, lijkt doof te zijn. (4) Het kind vertoont zelden/nooit een sociale glimlach; bijv. het kind glimlacht niet wanneer hij/zij mensen ontmoet/begroet, hij/zij glimlacht niet naar anderen tijdens oogcontact/interactie/spelen, (5) Het kind vertoont maar een beperkte activiteit; bijv. het kind speelt niet zonder aanmoediging, is heel stil, heeft een gebrek aan nieuwsgierigheid, (6) Het kind wordt niet graag aangeraakt of geknuffeld. (7) 6
7 (1) moeilijkheden met oogcontact tijdens communicatie Mensen maken oogcontact terwijl ze communiceren met elkaar: (naam kind) doet dit zelden. (2) moeilijkheden met oogcontact tijdens communicatie Mensen maken oogcontact terwijl ze communiceren met elkaar: (naam kind) doet dit op een eigenaardige manier. (3) moeilijkheden met reageren op communicatie Als je de naam van een kind noemt, dan zal dat kind naar je kijken en zo ingaan op je vraag om met hem of haar te communiceren: (naam kind) reageert zelden/nooit als je zijn/haar naam noemt. Dit maakt het moeilijk om met hem/haar te communiceren. (4) moeilijkheden met reageren op prikkels (naam kind) reageert niet op geluiden. (5) moeilijkheden met sociaal gericht zijn Kinderen leren door om te gaan met andere mensen. Daarom is het belangrijk dat ze zich graag tot anderen richten. Dit kan je bijvoorbeeld zien aan het glimlachen van een jong kind als je er tegen praat, als je er mee speelt: (naam kind) glimlacht zelden/nooit naar andere mensen, tijdens spelletjes, (6) moeilijkheden met spel Spel is belangrijk voor kinderen omdat ze er hun omgeving en hun eigen mogelijkheden mee leren kennen: (naam kind) speelt niet zonder dat je hem/haar aanmoedigt, is heel stil, lijkt niet nieuwsgierig,. (7) moeilijkheden met reageren op prikkels (naam kind) wordt niet graag aangeraakt of geknuffeld. 7
8 Het kind vertoont stereotiep gedrag; bijv. heen en weer schommelen, met de handen fladderen, heel vaak naar de eigen handen kijken, (8) Het kind vertoont vreemd zintuiglijk gedrag; bijv. aan voorwerpen gaan likken, voelen of ruiken, fel licht in de ogen laten spelen, (9) Het kind vertoont weinig gevarieerd manipulatief spel (manipulatief spel = een voorwerp bekijken, erop slaan, eraan voelen, ). (10) Het kind beleeft zelden/nooit plezier aan spelletjes (zoals kiekeboe, in het rond gezwierd worden, in de lucht gegooid worden, ). (11) Het kind imiteert zelden/nooit bewegingen of geluiden van anderen. (12) Vanaf het tweede levensjaar (na te gaan voor kinderen tussen 12 en 36 maanden): Het kind gebruikt zelden/nooit gebaren (zoals vaarwel wuiven, ja-knikken, nee schudden, ). (13) 8
9 (8) moeilijkheden met gedrag We zien soms/vaak ongewoon gedrag bij (naam kind) zoals heen en weer schommelen, met de handen fladderen, naar de eigen handen kijken,. (9) moeilijkheden met reageren op prikkels (naam kind) gebruikt zijn/haar zintuigen soms/vaak op een vreemde manier, zoals aan alles likken, voelen of ruiken, of met licht voor de ogen spelen, (10) moeilijkheden met spel Spel is belangrijk voor kinderen omdat ze er hun omgeving en hun eigen mogelijkheden mee leren kennen. In de eerste fase van de spelontwikkeling gaan kinderen voorwerpen verkennen of manipuleren (= voorwerpen bekijken, erop slaan, eraan voelen, ). We zien weinig gevarieerd manipulatief spel bij (naam kind). (11) moeilijkheden met sociaal gericht zijn Kinderen leren door om te gaan met andere mensen. Daarom is het belangrijk dat ze zich graag tot anderen richten. Dit kan je bijvoorbeeld zien aan het glimlachen van een kind als je er mee speelt. (naam kind) lijkt zelden/nooit plezier te beleven aan spelletjes (zoals kiekeboe, in het rond gezwierd worden, in de lucht gegooid worden, ) (12) moeilijkheden met imitatie Kinderen leren voornamelijk taal door anderen te imiteren. We zien dat (naam kind) het moeilijk heeft om bewegingen of geluiden van anderen na te doen. (13) moeilijkheden met gebaren mensen gebruiken gebaren om iets te vertellen, om te communiceren. We zien dat uw kind geen of zeer weinig gebaren gebruikt (zoals vaarwel wuiven, ja-knikken, neen-schudden, zóó groot tonen, ). 9
10 Het kind verkiest alleen te zijn; bijv. het kind zoekt geen gezelschap bij andere kinderen of volwassenen, is niet geïnteresseerd in andere kinderen, (14) Het kind kijkt zelden/nooit mee naar een voorwerp/ persoon/gebeurtenis waarnaar je wijst, hij/zij volgt zelden/nooit spontaan je blik. (15) Het kind wijst zelden/nooit naar een voorwerp/ persoon/gebeurtenis om zijn/haar interesse erin aan je duidelijk te maken. (16) Het kind komt zelden/nooit voorwerpen aan je tonen om zijn/haar interesse erin aan je duidelijk te maken. (17) Het kind reageert snel gefrustreerd op veranderingen in de omgeving, hij/zij toont een overdreven reactie bij een kleine bron van frustratie. (18) 10
11 (14) moeilijkheden met sociaal gericht zijn Kinderen leren door om te gaan met andere mensen. Daarom is het belangrijk dat ze zich graag tot anderen richten. Dit kan je bijvoorbeeld zien aan het glimlachen van een kind als je er tegen praat, als je er mee speelt. We zien dat (naam kind) liever alleen is. Hij/zij zoekt geen andere kinderen en/of kinderverzorgsters op. (15) moeilijkheden met aandacht delen Kinderen leren over de mensen en de dingen rondom hen door mee te kijken met jou als je naar iets/iemand wijst. We merken dat (naam kind) zelden/nooit mee kijkt als je naar iets wijst, waardoor hij/zij ook niet weet waarover we het hebben. (16) moeilijkheden met aandacht delen Kinderen leren over de mensen en de dingen rondom hen onder andere door hun interesse ervoor aan je duidelijk te maken. Een kind toont dat het interesse heeft voor iets/iemand door er naar te wijzen. Volwassenen gaan dat iets of die persoon dan vaak benoemen. Zo leert een kind de naam van voorwerpen en van personen. Wij zien dat (naam kind) zelden/nooit wijst om zijn/haar interesse in iets/iemand duidelijk te maken. (17) moeilijkheden met aandacht delen Kinderen leren over de mensen en de dingen rondom hen onder andere door hun interesse ervoor aan je duidelijk te maken. Een kind toont dat het interesse heeft voor iets door het aan je te komen tonen. Volwassenen gaan dat iets of die persoon dan vaak benoemen. Zo leert een kind de naam van voorwerpen en van personen. Wij zien dat (naam kind) zelden/nooit zaken komt tonen om zijn/haar interesse erin aan je duidelijk te maken. (18) moeilijkheden met reageren op prikkels We zien dat (naam kind) soms/vaak snel gefrustreerd reageert wanneer er iets verandert (planning die verandert, nieuwe kinderverzorgster, ). Zijn/haar reactie is dan soms/vaak overdreven. 11
12 Het kind toont bij activiteiten/interacties zelden/nooit gelaatsuitdrukkingen, hij/zij toont zelden/nooit zijn/haar emoties (zoals woede, verbazing, verwarring, schrik, vreugde, verdriet, ontevredenheid, ). (19) Het kind vertoont zelden/nooit functioneel spel (functioneel spel = spelmateriaal op de gepaste wijze gebruiken; bijv. slaan met een hamer, een fopspeen in de mond van een pop steken, ). (20) Het kind strekt de armpjes zelden/nooit uit wanneer hij/zij zal of wil opgepakt worden. (21) Het kind vertoont ongewone houdingen; bijv. hij/zij zit met de benen in elkaar gestrengeld, met het hoofd tegen de voeten, hij/zij huppelt of loopt steeds op de tenen, (22) Het kind gebruikt de hand van een andere persoon als instrument om een gewenst voorwerp te bemachtigen. (23) 12
13 (19) moeilijkheden met gelaatsuitdrukkingen Wanneer we praten met andere mensen zien we vaak aan hun gezicht wat ze voelen of denken. We merken dat (naam kind) zelden/nooit emoties laat zien (zoals woede, verdriet, vreugde,...). (20) moeilijkheden met spel Spel is belangrijk voor kinderen omdat ze er hun omgeving en hun eigen mogelijkheden mee leren kennen. In de tweede fase van de spelontwikkeling leren kinderen voorwerpen op een gepaste manier gebruiken (zoals slaan met een hamer, rijden met een auto, een fopspeen in de mond van een pop steken, ). We zien zelden/nooit dit soort spel bij (naam kind). Hij/zij gebruikt speelgoed nog niet in de functie waarvoor het bedoeld is. (21) moeilijkheden met sociaal gericht zijn Kinderen strekken hun armpjes uit naar een volwassene wanneer ze opgepakt willen worden. We zien dat (naam kind) zelden/nooit de armpjes uitstrekt om opgepakt te worden. Dat maakt het voor een volwassene niet altijd gemakkelijk om te weten of hij/zij wel of niet wil opgepakt worden. (22) moeilijkheden met lichaamshouding We zien een aantal ongewone houdingen bij (naam kind), zoals (met de benen in elkaar gestrengeld zitten, op de tenen lopen, ). (23) moeilijkheden met sociaal gericht zijn We merken bij (naam kind) dat hij/zij mensen eerder als een instrument gaat zien dan als een sociaal wezen. Hij/zij gebruikt de hand van een andere persoon als instrument (bijna als een kraan) om een gewenst voorwerp te bemachtigen in plaats van er naar te vragen of er naar te wijzen. 13
14 Vanaf het derde levensjaar (na te gaan voor kinderen tussen 24 en 36 maanden): Het kind heeft een buitengewone interesse in bepaalde voorwerpen (bijv. voorwerpen die blinken/glinsteren of auto s), in bewegende voorwerpen (bijv. wasmachines of ventilators), of in delen van voorwerpen (bijv. wieltjes van een auto), hij/zij rangschikt vaak voorwerpen op een rij, laat steeds voorwerpen draaien of steekt alles in de mond. (24) Het kind vertoont zelden/nooit symbolisch spel (symbolisch spel = doen-alsofspel; bijv. een kopje naar de mond brengen om te doen alsof hij/zij drinkt, een banaan als telefoonhoorn gebruiken en doen alsof hij/zij telefoneert, spelen met een pop en doen alsof de pop kan lopen, alsof de pop tegen hem/haar of andere poppen praat, ). (25) Beantwoord volgende vragen over de taalontwikkeling van het kind (na te gaan voor kinderen tussen 3 en 36 maanden): Kon het kind brabbelen op 12 maanden? (26) Kon het kind enkele losse woorden gebruiken op 16 maanden? (27) Kon het kind spontaan twee-woord-zinnen vormen op 24 maanden? (28) Heeft het kind een achteruitgang in zijn/haar taalontwikkeling vertoond? (29) 14
15 (24) moeilijkheden met spel Spel is belangrijk voor kinderen omdat ze er hun omgeving en hun eigen mogelijkheden mee leren kennen. We zien bij (naam kind) een aantal eigenaardigheden in zijn/haar spel: overdreven interesse voor bewegende voorwerpen, voor onderdelen van voorwerpen, voor het rangschikken van voorwerpen of alles in de mond stoppen. (25) moeilijkheden met spel Spel is belangrijk voor kinderen omdat ze er hun omgeving en hun eigen mogelijkheden mee leren kennen. In de derde fase van de spelontwikkeling leren kinderen allerlei doen-alsofspelletjes spelen. Ze doen alsof ze drinken uit een leeg bekertje, ze telefoneren met een banaan, ze laten een pop praten en lopen, We zien nog geen symbolisch spel bij (naam kind). (26) Moeilijkheden met brabbelen In het begin van de taalontwikkeling gaan baby s brabbelen om de verschillende klanken te leren maken die in onze taal voorkomen. We zien dat (naam kind) nog niet brabbelt. (27) Moeilijkheden met woorden gebruiken Na een fase van brabbelen beginnen kinderen woorden te gebruiken. We zien dat (naam kind) dat nog niet doet op 16 maanden. (28) Moeilijkheden met het vormen van twee-woord-zinnen We zien dat (naam kind) nog geen twee-woord-zinnen gebruikt op 24 maanden. (29) Achteruitgang in de taalontwikkeling We zien een achteruitgang in de taalontwikkeling van (naam kind). 15
16 Dit vormingspakket werd mogelijk gemaakt door: Steunpunt Expertisenetwerken.
Signalen van autismespectrumstoornissen (ASS) bij baby s en peuters
Signalen van autismespectrumstoornissen (ASS) bij baby s en peuters Screening in de Vlaamse kinderdagverblijven en Diensten voor Opvanggezinnen Mieke Dereu Mieke Meirsschaut Inge Schietecatte Griet Pattyn
Nadere informatieGeneral information of the questionnaire
General information of the questionnaire Name questionnaire: First Year Inventory Original author: Baranek, Watson, Crais, & Reznick Translated by: Meirsschaut, Dereu, Warreyn, & Roeyers Date version:
Nadere informatieSignalen van autismespectrumstoornissen bij baby s en peuters
Signalen van autismespectrumstoornissen bij baby s en peuters Vormingspakket voor screening naar autismespectrumstoornissen (ASS) in de Vlaamse kinderdagverblijven en Diensten voor Opvanggezinnen Mieke
Nadere informatieScreening in de Vlaamse kinderdagverblijven en Diensten voor Opvanggezinnen
Signalen van autismespectrumstoornissen (ASS) bij baby s en peuters Screening in de Vlaamse kinderdagverblijven en Diensten voor Opvanggezinnen Mieke Dereu Mieke Meirsschaut Inge Schiettecatte Griet Pattyn
Nadere informatiePraten leer je niet vanzelf
jeugdgezondheidszorg Praten leer je niet vanzelf... hier ben ik www.icare.nl Over de spraak-taalontwikkeling van kinderen van 0-4 jaar Praten gaat niet vanzelf, praten moet je leren. Een kind leert praten
Nadere informatietoont enthousiasme (lacht, kirt, trappelt met de beentjes)
1 Omgaan met en uiten van eigen gevoelens en ervaringen toont enthousiasme (lacht, kirt, trappelt met de beentjes) laat non-verbaal zien dat hij/zij iets niet wil (bijv. slaat fles weg, draait hoofd als
Nadere informatieGastouderbureau MijnGastouderopvang
Hoe gaat het met mijn gast- of oppaskind? Gastouderbureau MijnGastouderopvang Observatielijst voor de ontwikkeling van kinderen in de gastouderopvang Iedere gastouder kent 'haar' gastkind na tijdje behoorlijk
Nadere informatieAutisme in je vrije tijd
Autisme in je vrije tijd KINDEREN MET AUTISME IN EEN GEWONE JEUGDVERENIGING? HET KAN! Een informatieve brochure door Elise Burny - orthopedagoog Jannicke Hurtekant - orthopedagoog Petra Warreyn - klinisch
Nadere informatieLeerlijn Spelontwikkeling. Leerlijnen voor leerlingen met een IQ tot 35
Leerlijn Spelontwikkeling Stamlijn Spelontwikkeling Niveau A Merkt zintuiglijke stimulatie op (aanraking, vibratie, smaken, muziek, licht) Uit lust- en onlustgevoelens Kijkt gericht enkele seconden naar
Nadere informatieLeerlijn Sociaal-emotionele ontwikkeling
Leerlijn 1.1. Emotioneel 1.2. Sociaal Stamlijn Niveau A Merkt zintuiglijke stimulatie op (aanraking, vibratie, smaken, muziek, licht) Uit lust- en onlustgevoelens Kijkt gericht enkele seconden naar een
Nadere informatie2 Ik en autisme VOORBEELDPAGINA S
2 Ik en autisme In het vorige hoofdstuk is verteld over sterke kanten die mensen met autisme vaak hebben. In dit hoofdstuk vertellen we over autisme in het algemeen. We beginnen met een stelling. In de
Nadere informatieNaam: Locatie: Groep: Groeibericht
Naam: Locatie: Groep: Groeibericht pagina 2 Inleiding Opgroeien, opvoeden en ontwikkelen gaat bij ieder kind met vallen en opstaan. In de moderne kinderopvang nemen we een deel van de opvoeding van uw
Nadere informatieTussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen
Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling - Relatie met andere kinderen 1. Kijkt veel naar andere kinderen. 1. Kan speelgoed met andere kinderen 1. Zoekt contact met andere kinderen 1. Kan een emotionele
Nadere informatieInhoud van de avond. Even voorstellen Gastspreker Hilde van der Vegt 0-1 jaar 1-2 jaar 2-3 jaar 3-4 jaar
LOGOPEDIEPRAKTIJK BRUNINK LOGOPEDISCH SPECTRUM REGIO OOST LOGOPEDIEPRAKTIJK NOUWELS LOGOPEDIEPRAKTIJK OOSTERLAAR Inhoud van de avond Even voorstellen Gastspreker Hilde van der Vegt 0-1 jaar 1-2 jaar 2-3
Nadere informatieVerbindingsactietraining
Verbindingsactietraining Vaardigheden Open vragen stellen Luisteren Samenvatten Doorvragen Herformuleren Lichaamstaal laten zien Afkoelen Stappen Werkafspraken Vertellen Voelen Willen Samen Oplossen Afspraken
Nadere informatieDe Puk-poster. Goed voorbeeldgedrag. Een baby ontwikkelt zich razendsnel. Vaak lijkt. dit vanzelf te gaan. Toch is het belangrijk om ook
Ontwikkeling van baby s stimuleren met de Puk-poster Auteur: Natasja van Lier Een baby ontwikkelt zich razendsnel. Vaak lijkt dit vanzelf te gaan. Toch is het belangrijk om ook de ontwikkeling van baby
Nadere informatieDirect aan de slag met Baby- en kindergebaren
Direct aan de slag met Baby- en kindergebaren Inhoudsopgave Welkom Blz. 3 Wat zijn baby- en kindergebaren? Blz. 4 Voordat je begint Blz. 5 De eerste gebaren Blz. 6 & 7 Gebaren- tips Blz. 8 Veel gestelde
Nadere informatieTussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling: Omgaan met zichzelf
Tussendoelen sociaal - emotionele ontwikkeling: Omgaan met zichzelf 1. Wijst dingen aan die het wil, herkent zichzelf in de spiegel, is zich bewust waar het wel en niet van houdt. (Het kind wordt bewust
Nadere informatieTaalontwikkeling bij baby s, peuters en kleuters
Taalontwikkeling bij baby s, peuters en kleuters Voor ouders met kinderen in de leeftijd van 0 tot 4 jaar. Deze folder geeft u als ouder informatie over de normale taalontwikkeling van kinderen en biedt
Nadere informatieExcessief huilen. Informatie voor ouders met een huilbaby
Excessief huilen Informatie voor ouders met een huilbaby Wat is excessief huilen? Een baby die excessief (= bovenmatig, buitensporig) huilt, wordt ook wel huilbaby genoemd. Maar hoe stellen we vast of
Nadere informatieRapport: Het herkennen van vroege signalen van autismespectrumstoornissen bij baby s en peuters: vorming voor kinderdagverblijven
FACULTEIT PSYCHOLOGIE EN PEDAGOGISCHE WETENSCHAPPEN Vakgroep Experimenteel-klinische en Gezondheidspsychologie Rapport: Het herkennen van vroege signalen van autismespectrumstoornissen bij baby s en peuters:
Nadere informatieObservatielijst Welbevinden Algemeen (WA)
Observatielijst Welbevinden Algemeen (WA) Toelichting De Observatielijst Welbevinden Algemeen beslaat drie terreinen: A: het kind zelf B: het kind in relatie tot de leidster C: het kind in relatie tot
Nadere informatieBijlage 2 Affectievragenlijsten
Bijlage 2 Affectievragenlijsten De affectievragenlijsten in deze bijlage zijn aan overgenomen van Sofronoff, Lee, Sheffield en Attwood (2013). De Affection for Others Questionnaire (aoq) De onderstaande
Nadere informatieIn gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling
In gesprek gaan met ouders in verband met een vermoeden van kindermishandeling 1. Aandachtspunten voor een gesprek met ouders i.v.m. een vermoeden van kindermishandeling: Als je je zorgen maakt over een
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd 0 tot 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd 0 tot 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieGELOOFSVRAGEN EN LEVENSVRAGEN
WAAROM??? DAAROM!!! Soms sta je met je mond vol tanden, wanneer je kind je met een vraag overvalt. "Waarom zijn de bomen groen?", "Waarom regent het vandaag?" Waarom... waarom..., steeds weer waarom. De
Nadere informatieTAAL IS LEUK. Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren
TAAL IS LEUK Adviezen om de taalontwikkeling te stimuleren 1 Inhoudsopgave Pagina Besteed extra aandacht aan de taal van uw kind 4 Adviezen die u kunt toepassen tijdens een gesprekje met uw kind 5 Maak
Nadere informatieTips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind?
Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Tips voor Taal Hoe stimuleer je de taalontwikkeling van je kind? Ga op ooghoogte met je kind zitten Door op ooghoogte te gaan zitten tijdens
Nadere informatieJGZ-richtlijn Autismespectrumstoornissen Januari 2015
Stroomschema ASS bij kinderen 0 4 ar Signalering, begeleiding en toeleiding naar diagnostiek en behandeling Niet pluis gevoel/ signalen bij ouders, onderwijs en/of JGZ Tijdens contactmomenten JGZ met van
Nadere informatieSociale/pedagogische vragenlijst
Bijlage 1 Sociale/pedagogische vragenlijst voor ouders en begeleiders van mensen met een matige tot (zeer) ernstige verstandelijke beperking, al dan niet in combinatie met een lichamelijke beperking 1
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Sommige meisjes zijn heel snel verliefd, andere meisjes zullen niet snel of misschien zelfs helemaal niet verliefd worden. Dit is bij ieder meisje anders. Wat gebeurt
Nadere informatieWanneer behaald. Huidige situatie. Vaardigheid OBSERVATIELIJST FLOORTIME
OBSERVATIELIJST FLOORTIME Aan de hand van de volgende lijst kunt u vaststellen welke mijlpalen uw kind al heeft gehaald en welke nog moeten worden behaald. De gewenste vaardigheden voor elke mijlpaal staan
Nadere informatieHet verkoop-adviesgesprek. Waar gaat deze kaart over? Wat wordt er van je verwacht? Verkopen
Waar gaat deze kaart over? Deze kaart gaat over verkopen aan en adviseren van gasten in horecabedrijven. Oftewel: het verkoopadviesgeprek. Wat wordt er van je verwacht? Na het bestuderen van deze kaart
Nadere informatiemaakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) begint steeds meer woorden te herhalen en (na) te zeggen
Mondelinge taal 1 Spraak-taalontwikkeling Baby blauw maakt (kirrende) geluidjes of brabbelt (tegen personen en speelgoed) herhaalt geluidjes Dreumes brabbelt bij (eigen) spel oranje begint steeds meer
Nadere informatieHet Groot en Bijzonder Verdriet Doe Boek
Het Groot en Bijzonder Verdriet Doe Boek De enige officiële training voor Troostbeesten. Lilian Kars, 1999 Illustraties: Rainer Harman Niets uit deze uitgave mag op enige wijze worden gebruikt of gedupliceerd
Nadere informatieDysartrie bij volwassenen
Dysartrie bij volwassenen Inleiding U bent door uw huisarts of specialist doorverwezen naar de logopedist voor de behandeling van uw spraakstoornis dysartrie. In deze folder wordt u uitgelegd wat dysartrie
Nadere informatieLeren praten Turks. Colofon. Hart voor Brabant
Colofon Uitgave : GGD Hart voor Brabant Oplage : 500 Datum : februari 2007 Illustraties : Hendriks van den Hout Druk : Graphiset bv, Uden Hart voor Brabant Leren praten Turks GGD Hart voor Brabant Postbus
Nadere informatieBaby-lichaamstaal. Albert Schweitzer ziekenhuis kinderafdeling december 2003 pavo 0301
Baby-lichaamstaal Albert Schweitzer ziekenhuis kinderafdeling december 2003 pavo 0301 Inleiding Via deze folder vertellen we u wat over de lichaamssignalen die uw baby geeft: baby-lichaamstaal is méér
Nadere informatieTussendoelen domein SOCIAAL EMOTIONELE ontwikkeling. Zelfbeeld. *bron: SLO ;6 4 4;6 5 5;6 6 6,6 7
1 Tussendoelen domein SOCIAAL EMOTIONELE ontwikkeling Zelfbeeld 1. Gebruikt en begrijpt het woord wij. 2. Ontdekt verschillen en overeenkomsten tussen zichzelf en de anderen in de groep. 3. Toont non-verbaal
Nadere informatieHEB JE HUISWERK VANDAAG?
BLAD 1 HEB JE HUISWERK VANDAAG? Je kind moet thuis werken voor school. In de agenda kan je kijken wat je kind moet doen. Wat moet je doen? 1 Maak oefening 1 op blad 2: Wat doet je kind na de school? 2
Nadere informatieMASCOTTE ACTEER TIPS. Have fun
MASCOTTE ACTEER TIPS Have fun 1 Wilt men met je op de foto? Dan is het goed om je te realiseren dat de mascotte in de camera moet kijken, niet jij vanuit het kostuum. Veelal is het zicht vanuit de mascotte
Nadere informatieBaby s die regelmatig huilen
Baby s die regelmatig huilen Kinderafdeling Beter voor elkaar Huilen Baby s huilen, dat is normaal. Huilen is voor een baby een vorm van communiceren, om te laten merken dat hij/zij u nodig heeft. Door
Nadere informatieObservatieformulier 1: De interacties van het kind met leidsters en leeftijdgenoten
Observatieformulier 1: De interacties van het kind met leidsters en leeftijdgenoten Stel dat een kind in jouw groep sociale en taalvaardigheden heeft die onder het niveau liggen van wat je bij zijn leeftijd
Nadere informatieGefeliciteerd. De allerbelangrijkste regel als we het hebben over kinderen en honden is:
Gefeliciteerd. Je bent zwanger en je hebt één of meerdere honden. Het wordt jullie eerste kind. Je bent net bij de verloskundige geweest, het gaat goed met je kindje, en je hebt deze folder meegekregen.
Nadere informatieVertel aan je kind dat het nodig is de school in te lichten om het pesten te laten stoppen;
Pesten op school Veel gestelde vragen Wat doe je als je kind gepest wordt? Maak voldoende tijd voor een gesprek; laat je kind vertellen wat er zich afspeelt en hoe het zich voelt; Neem het verhaal van
Nadere informatie1. Wat is taalontwikkeling?
1. Wat is taalontwikkeling? Mensen willen graag hun wensen, gevoelens en ervaringen delen met anderen. Dit doen ze zowel met woorden als met hun lichaam (lachen, huilen, wijzen,...). Een kind leert daarvoor
Nadere informatieGeneral information of the questionnaire
General information of the questionnaire Name questionnaire: Schaal voor Ouderlijk Gedrag Original author: Van Leeuwen, 2002 Translated by: / Date version: / Language: Dutch Schaal voor Ouderlijk Gedrag
Nadere informatieActies / Werkwoorden
Acties / Werkwoorden Voor er gestart kan worden met onderstaand programma, moet het kind aan de volgende voorwaarden voldoen: Het kind kan 50 objecten benoemen en op verzoek selecteren. Het kind kan 10
Nadere informatieDino en het ei. Duur activiteit: 30 minuten Lesdoelen: De kleuters: kunnen een prent linken aan een tekst; kunnen het verhaal navertellen.
Dino en het ei Bibliografie: Demyttenaere, B. (2004). Dino en het ei. Antwerpen: Standaard. Thema: niet alles is steeds wat het lijkt, illusies Korte inhoud: Elke nacht staat er een groot wit ei tussen
Nadere informatieOuderbetrokkenheid: interviewschema
Ouderbetrokkenheid: interviewschema Contactinformatie: Prof. dr. Johan van Braak, Lien Ghysens en Ruben Vanderlinde Vakgroep Onderwijskunde Universiteit Gent Inleiding Met dit interview willen we meer
Nadere informatieZo te zien is er met Mike niets aan de hand. Toch is hij anders dan anderen. Hij kan urenlang tikken op zijn favoriete voorwerpen.
Autisme Zo te zien is er met Mike niets aan de hand. Toch is hij anders dan anderen. Hij kan urenlang tikken op zijn favoriete voorwerpen. Op andere mensen reageert hij niet. Zijn ouders dachten eerst
Nadere informatieTuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5
Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 5 5 Tuin van Heden.nu 1 Mag ik zijn wie ik ben? Van In 6 Zacheüs (1) Het is erg druk in de stad vandaag. Iedereen loopt op straat. Zacheüs wurmt zich
Nadere informatieInformatie voor ouders
Weerbaarheid Informatie voor ouders Het Centrum voor Jeugd en Gezin ondersteunt met deskundig advies, tips en begeleiding. Een centraal punt voor al je vragen over opvoeden en opgroeien, dat is handig!
Nadere informatieRepetitive Behavior Questionnaire 1. Bedankt dat u de tijd neemt om deze vragenlijst in te vullen
Repetitive Behavior Questionnaire 1 Bedankt dat u de tijd neemt om deze vragenlijst in te vullen Ondanks dat deze vragenlijst meerdere pagina s met vragen bevat, zult u merken dat u veel van de vragen
Nadere informatieWielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting
Zwijsen Wielewoelewool, ik ga naar school! Toelichting Inhoud Inleiding 3 Materialen 3 Voor het eerst naar school 4 Doelstelling 4 Opbouw prentenboek en plakboek 4 Werkwijze 5 Ouders 5 2 Inleiding Voor
Nadere informatieWaar gaan we het over hebben?
Waar gaan we het over hebben? Onderwerp: Wat gebeurt er met je als je een leuk meisje of jongen tegenkomt? Je vindt de ander leuk en misschien word je wel verliefd. Eerst wil je heel vaak bij hem of haar
Nadere informatieCommunicatie. Els Ronsse. april 2008
Communicatie Els Ronsse april 2008 Communicatie =? Boodschappen Heen en weer Coderen loopt bij mensen met autisme vaak fout Maar communicatie is meer. Relatiegericht Aandacht vragen Bevestiging geven Aanmoedigen
Nadere informatieDSM IV interview. Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis.
DSM IV interview Semi-gestructureerd anamnestisch interview ter beoordeling of er sprake is van een autismespectrumstoornis. A.A. Spek Klinisch psycholoog Centrum Autisme Volwassenen GGZ Eindhoven Wanneer
Nadere informatieBaby s houden van boeken! voorlezen leuk, gezellig én leerzaam!
Baby s houden van boeken! voorlezen leuk, gezellig én leerzaam! Waarom zo vroeg beginnen? Baby s kunnen veel meer dan je denkt. Luisteren Vanaf de eerste dag luistert je baby naar jouw stem. Al begrijpt
Nadere informatieHET IMPACT-PROGRAMMA: EEN OUDERTRAINING OM DE SOCIAAL-COMMUNICATIEVE VAARDIGHEDEN VAN JONGE KINDEREN MET ASS TE STIMULEREN
HET IMPACT-PROGRAMMA: EEN OUDERTRAINING OM DE SOCIAAL-COMMUNICATIEVE VAARDIGHEDEN VAN JONGE KINDEREN MET ASS TE STIMULEREN Sara Van der Paelt Onderzoeksgroep ontwikkelingsstoornissen Universiteit Gent
Nadere informatieDoelen ESDM Louis-Henri Periode: februari 2015 mei 2015
Doelen ESDM Louis-Henri Periode: februari 2015 mei 2015 Communicatie Bevorderen van spontaan gebruik van tweewoordszinnen Doel 1 Tijdens zijn spontaan taalgebruik (dus niet direct geïmiteerd) voor verschillende
Nadere informatieChecklijst voor Cognitieve en Emotionele problemen na een Beroerte (CLCE-24)
Checklijst voor Cognitieve en Emotionele problemen na een Beroerte (CLCE-24) Voor de domeinen cognitie, communicatie en psycho-emotioneel kan de checklijst voor Cognitie en Emotionele problemen na een
Nadere informatie1. Nooit in orde! Wat moeten wij met u nu aanvangen? Wat moeten wij met u nu doen? Gade gij nu nooit eens luisteren? Ge zijt echt niet te doen!
1. Nooit in orde! Wat moeten wij met u nu aanvangen? Wat moeten wij met u nu doen? Gade gij nu nooit eens luisteren? Ge zijt echt niet te doen! Ge zijt nooit in orde! Ge zijt altijd te laat! Ge zijt nooit
Nadere informatie3. Pedagogisch beleid.1.2.2d observatieformulier Pagina 1 van 12
3. Pedagogisch beleid.1.2.2d observatieformulier Pagina 1 van 12 UITLEG OBSERVATIEFORMULIER Natuurlijk is dit niet de enige keer dat uw kind door de pedagogisch medewerkster geobserveerd wordt. Observeren
Nadere informatieWerkinstructie invuller kijklijst
Werkinstructie invuller kijklijst 1. Inleiding: De peuterspeelzaal en het kinderdagverblijf vinden het belangrijk een bijdrage te leveren aan de doorgaande ontwikkelingslijn van kinderen. Om de overgang
Nadere informatieLeerstijlentest van David Kolb Davy Jacobs, GDD1B
Leerstijlentest van David Kolb Davy Jacobs, GDD1B Inleiding Mensen, studenten dus ook, verschillen nogal in de wijze waarop ze leren. Als je dat weet, begrijp je beter waarom een student iets aanpakt,
Nadere informatieLesmateriaal bij de voorstelling: Zwemmen Zonder Mouwen
Lesmateriaal bij de voorstelling: Zwemmen Zonder Mouwen Beste docent, Binnenkort gaat u met uw klas naar de voorstelling Zwemmen Zonder Mouwen; een muzikale 8+ voorstelling die zich afspeelt in en rondom
Nadere informatieLesbrief: Lekker ontspannen? Thema: Wat is Mens & Dienstverlenen?
Lesbrief: Lekker ontspannen? Thema: Wat is Mens & Dienstverlenen? Copyright Stichting Vakcollege Groep 2015. Alle rechten voorbehouden. Inleiding Niks is fijner dan je prettig en ontspannen voelen. Dit
Nadere informatieThema. Kernelementen. Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie
Thema Kernelementen Emoties Puber- en kinderemotie Eenduidige communicatie Tips voor de trainer: Werken met mensen is werken met emotie. Leer emoties als signaal te herkennen, maar niet als leidraad te
Nadere informatieIn gesprek met ouders. Spel en ontwikkeling! (module 1 en 2) (module 3 en 4) Doel Verkrijgen van inzicht in het belang van spel en
Peuters spelender wijs! Een praktische verdiepingscursus voor pedagogisch medewerkers in peuterspeelzalen en kinderdagverblijven De ontwikkeling van jonge kinderen gaat snel. Ze zijn altijd op ontdekkingstocht
Nadere informatieWaar kunt u nu aan merken dat uw kind niet goed hoort of moeite heeft met luisteren?
Horen en Luisteren Horen en luisteren Horen en luisteren zijn niet hetzelfde. Horen heeft te maken met de geluiden die het oor binnenkomen; luisteren heeft te maken met wat je met die geluiden doet. Om
Nadere informatieEr zijn enkele dingen waar u als ouder al op kunt letten in de uitspraak van uw kind:
Er zijn enkele dingen waar u als ouder al op kunt letten in de uitspraak van uw kind: Luister naar wát uw kind zegt en niet naar hóe het gezegd wordt. Als u steeds verbetert wat uw kind zegt, zal het plezier
Nadere informatieVoorleesExpress. Samen met ouders aan de slag. Praktische tips
VoorleesExpress Samen met ouders aan de slag Praktische tips Samen met ouders aan de slag Ouders betrekken bij het voorlezen Je gaat straks via de VoorleesExpress twintig weken voorlezen bij een of meerdere
Nadere informatieOntwikkelingslijnen 0-4 jaar (MET extra doelen) - versie januari Naam kind. Taal Beginnende geletterdheid. Beginnende geletterdheid-fase 5
Taal eginnende geletterdheid eginnende geletterdheid-fase 5 OEKORIËNTATIE: Herkent een boek en weet dat er een verhaal in staat -20--20 OEKORIËNTATIE:Slaat de bladzijden van een boek één voor één om -20--20
Nadere informatieWanneer zijn de kinderen klaar voor een zindelijkheidstraining? Kinderen zijn mogelijk klaar voor een zindelijkheidstraining wanneer ze:
Zindelijkheidstraining Net als de meeste ouders kijkt u misschien uit naar de dag dat uw kind geen luiers meer nodig heeft. Uw kind zindelijk maken kan een enorme opgave lijken, vooral wanneer familie,
Nadere informatieLeer hoe je effectiever kunt communiceren
Leer hoe je effectiever kunt communiceren De kracht van geweldloze communicatie Hoe vaak kom je in een gesprek terecht waarin je merkt dat je niet meer zegt wat je wilt zeggen; dat je iets doet wat de
Nadere informatie3 Pesten is geen lolletje
Na deze les kun je: het verschil tussen plagen en pesten noemen; jouw ervaringen met pesten vertellen; uitleggen hoe je pesten kunt stoppen; afspraken maken over pesten. 3 Pesten is geen lolletje Pesten
Nadere informatieAdviezen voor het bevorderen van de taalontwikkeling. Afdeling Logopedie
Adviezen voor het bevorderen van de taalontwikkeling Afdeling Logopedie Uw kind gaat praten, omdat er vanaf zijn geboorte in zijn nabijheid gepraat wordt en omdat vanaf zijn geboorte tegen hem gesproken
Nadere informatieTijdschrift Kindermishandeling April 2013 Onderwijsspecial deel 2. 8 tips voor een goed gesprek met je leerling
8 tips voor een goed gesprek met je leerling Edith Geurts voor Tijdschrift Kindermishandeling Het kan zijn dat je als leerkracht vermoedt dat een kind thuis in de knel zit. Bijvoorbeeld doordat je signalen
Nadere informatieProtocol bij scheiding
Protocol bij scheiding De gevolgen van een scheiding tussen vader en moeder kunnen voor een kind ingrijpend zijn. Dit protocol is een poging de gevolgen zoveel mogelijk in goede banen te leiden. 1. Anders
Nadere informatieZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND. Leeftijd vanaf 4 jaar
ZEG HET MAAR HET PRATEN VAN UW KIND Leeftijd vanaf 4 jaar Het leren praten van uw kind gaat vaak bijna vanzelf. Toch is er heel wat voor nodig voordat uw kind goed praat. Soms gaat het niet zo vlot met
Nadere informatieRichtlijnen voor het invullen van het overdrachtsinstrument
Richtlijnen voor het invullen van het overdrachtsinstrument Peuter-estafette is ontwikkeld door JSO. Gemeente Almere heeft haar eigen veranderingen en nuances aangebracht. Richtlijnen voor het invullen
Nadere informatieE-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER
E-BOOK FEEDBACK GEVEN IS EEN KUNST EXPRESS YOUR INNER POWER INLEIDING Het geven van feedback is een kunst. Het is iets anders dan het uiten van kritiek. Het verschil tussen beide ligt in de intentie. Bij
Nadere informatieVroege Signalen en Herkenning van Autisme Spectrum Stoornissen
Vroege Signalen en Herkenning van Autisme Spectrum Stoornissen Rutger Jan van der Gaag & Iris Oosterling, gz-psycholoog 2006 Karakter pagina 1 Inhoud Autisme Vroege herkenning van autisme DIANE-project,
Nadere informatieGeneral information of the questionnaire
General information of the questionnaire Name questionnaire: Early Adolescent Temperament Questionnaire Revised (ouderversie) Original author: Ellis & Rothbart Translated by: Rothbart & Hartmann Date version:
Nadere informatieVerklarende woordenlijst bij de strategieën uit Praten doe je met z n tweeën voor ouders
Pagina 1 van 10 Verklarende woordenlijst bij de strategieën uit Praten doe je met z n tweeën voor Strategieën ter bevordering van interactie communicatiestijl van het kind Rol van de ouder 1: Laat je kind
Nadere informatievan delen tot het geheel. Hij kan bijvoorbeeld zijn kleding binnenstebuiten aantrekken, of zijn kopje naast de tafel zetten.
Afasie Als iemand een beroerte krijgt gebeurt dat bijna altijd plotseling. De schok is groot. Men heeft zich niet kunnen voorbereiden en men weet niet wat hen overkomt. Het dagelijkse leven wordt verstoord.
Nadere informatieCopyright Marlou en Anja Alle rechten voorbehouden Opeenrijtje.com info@opeenrijtje.com 3.0
2 Deel 1 Beïnvloeden van gedrag - Zeg wat je doet en doe wat je zegt - 3 Interactie Het gedrag van kinderen is grofweg in te delen in gewenst gedrag en ongewenst gedrag. Gewenst gedrag is gedrag dat we
Nadere informatiePeerEducatie Handboek voor Peers
PeerEducatie Handboek voor Peers Handboek voor Peers 1 Colofon PeerEducatie Handboek voor Peers december 2007 Work-Wise Dit is een uitgave van: Work-Wise info@work-wise.nl www.work-wise.nl Contactpersoon:
Nadere informatievoor Maatschappelijk Werkers en Ouderconsulenten
voor Maatschappelijk Werkers en Ouderconsulenten Maatschappelijk werkers en ouderconsulenten kunnen aan de hand van TOLK praten met je kind!: Ouders bewust maken van het belang van veel praten. Ouders
Nadere informatieTot een geloofsgesprek komen. I Ontmoeten
Tot een geloofsgesprek komen I Ontmoeten Het geloofsgesprek vindt plaats in een ontmoeting. Allerlei soorten ontmoetingen. Soms kort en eenmalig, soms met mensen met wie je meer omgaat. Bij de ontmoeting
Nadere informatieLeer- en ontwikkelingslijnen 0-7 jaar (ZONDER extra doelen) - versie januari Naam leerling. Taal Beginnende geletterdheid
Taal eginnende geletterdheid eginnende geletterdheid-fase 5 OEKORIËNTATIE: Herkent een boek en weet dat er een verhaal in staat -20--20 OEKORIËNTATIE:Slaat de bladzijden van een boek één voor één om -20--20
Nadere informatieTekst lezen en vragen stellen
1. Lees de uitleg. Tekst lezen en vragen stellen Als je een tekst leest, kunnen er allerlei vragen bij je opkomen. Bijvoorbeeld: Welke leerwegen zijn er binnen het vmbo? Waarom moet je kritisch zijn bij
Nadere informatieInleiding. Drie taalvormen
Inleiding Uw kind gaat binnenkort naar of zit inmiddels op de basisschool. Vaak horen wij van ouders: Tja, mijn kind zit nu in groep 1 of 2. Het stempelt daar met letters en het bekijkt en luistert naar
Nadere informatieSeksualiteit: Grenzen en Wensen
IJBURGCOLLEGE.NL Seksualiteit: Grenzen en Wensen Leerlingen handleiding Michiel Kroon Lieve leerling, Het is belangrijk om op een open en goede manier over seks te kunnen praten. De lessenserie die in
Nadere informatieWie zijn jouw vrienden? Opdracht:
Wie zijn jouw vrienden? Opdracht: 1. Maak een spinnenweb van jouw belangrijkste vrienden. 2. Schrijf er telkens bij waar je die vriend hebt leren kennen. 3. Schrijf de meest positieve eigenschap als vriend
Nadere informatieGroepsplan groep Vakgebied Spelontwikkeling Tijdsvak
Groepsplan groep Vakgebied Spelontwikkeling Tijdsvak Namen Evaluatie Niveau leerlijn 1 2 3 Functioneringsniveau Boekoriëntatie Imiteert spontane spelhandelingen van een ander Imiteert eenvoudig aangeboden
Nadere informatieAls praten niet vanzelf gaat
Libra R&A locatie AC Eindhoven Als praten niet vanzelf gaat Niet alle kinderen leren vanzelf goed praten. Daar kunnen verschillende oorzaken voor zijn. In deze folder leest u waar u op moet letten en wat
Nadere informatieBasis O. Basis Observatieformulier
Basis O Basis Observatieformulier Gegevens kind Voornaam: Achternaam: Geboortedatum: Geslacht jongen / meisje Geboorteland kind: Kind woont bij vader en moeder / vader / moeder / anders Aantal kinderen:
Nadere informatieInformatiebrochure Afasie
Informatiebrochure Afasie UZ Leuven 2 Beste familie, deze informatiebrochure bieden wij u aan naar aanleiding van de spraak-, taal - en/of slikproblemen die uw familielid momenteel ondervindt. In deze
Nadere informatie