Thema bijeenkomst MSS 14 oktober 2008

Transcriptie

1 Thema bijeenkomst MSS 14 oktober 2008 Aanwezigen: zie presentielijst De voorzitter heet iedereen van harte welkom in Brouwerij De Prael. Besloten werd om de bijeenkomst niet te verzetten, het aantal aanmeldingen was beperkt in verband met de drukke periode en vakanties. Er wordt een korte voorstelronde gehouden. Terugblik vorige themabijeenkomst over privacy Naar aanleiding van het verslag van de vorige thema bijeenkomst (mei 2008) over privacy wordt het dilemma besproken hoe om te gaan met de regels en de verschillen tussen praktijk en theorie. Vanuit cliëntenperspectief wordt benadrukt dat vertrouwen essentieel is en niet te protocolleren. Mondelinge toestemming is voldoende. Een handtekening van de cliënt is geen uitdrukking van vertrouwen. Het ondertekenen van een trajectplan kan ingezet worden als machtsmiddel in de afhankelijkheidsrelatie tussen cliënt en hulpverlener. Formeel mag je weigeren, daarmee krijg je geen hulp. In de praktijk kan regelgeving leiden tot het onthouden van zorg zoals in het geval van een illegale familie. Naar aanleiding van de bijeenkomst zijn er onderlinge contacten tussen stadsdelen ontstaan. Zo is de coördinator van het wijkteam MSS in Bos en Lommer uitgenodigd bij het stadsdeel Oost/Watergraafsmeer voor informatie uitwisseling. Er worden gesprekken gevoerd tussen GGZ instellingen en het zorgkantoor over de financiering van MSS en de aansluiting bij de stadsdelen. Het belangrijkste vraagstuk lijkt te worden wie het MSS betaalt. De indruk bestaat dat instellingen zich gekort voelen in hun (financiële) mogelijkheden. De koppeling van hun financiering aan diagnose en behandeling via DBC financiering legt het zwaartepunt ergens anders. Uitgangspunt moet blijven wat cliënten nodig hebben en hoe dat is te realiseren. Het is van belang dat de stadsdelen ook zelf contact opnemen met de GGZ instellingen om het aanbod en de afspraken te vergelijken en af te stemmen. Het idee van een maatschappelijk steunsysteem (MSS) is niet nieuw en werd van oorsprong gebruikt om vanuit de GGZ professionele steun te bieden aan cliënten om terugval te voorkomen. Het MSS zoals dat nu ontwikkeld wordt is veel meer vanuit de samenleving opgezet en zoekt de samenhang met de maatschappij. Benadrukt wordt dat dit een belangrijk verschil is met de invalshoek en visie van GGZ professionals. Het MSS vraagt een breder kader. Thema Naar aanleiding van de vorige bijeenkomst is gekozen voor het zoeken naar kwaliteit in MSS. Hiertoe is een begin gemaakt met de beantwoording van de vraag: het MSS is geslaagd als (zie bijlage bij dit verslag). De SPV in het wijkteam MSS Bos en Lommer is uitgenodigd om vanuit de praktijk ervaringen te delen. Het wijkteam bestaat verder uit een ambulant verpleegkundige, maatschappelijk werker en schuldhulpverlener. Gezamenlijk werken zij aan het kennen van de wijk, bieden van steun en opvangen van signalen. Door allerlei zorgvoorzieningen en activiteitenaanbod te bezoeken wordt kennis vergroot en leert men elkaar kennen. In Bos en Lommer wordt naar voorbeeld van Westerpark al langer gewerkt met een project outreachend werken. Sindsdien is er een aantal stappen gezet. De inzet is om het accent te leggen bij de informele zorgorganisaties (Steunpunt steunvrouwen, zelforganisaties, Buurt en Kerk etcetera). Voorbeelden van cliënten die zijn ingestroomd: Alleenstaande vrouw met 3 kinderen waarvan 2 ernstig gehandicapt. Er was wel hulp georganiseerd rondom de kinderen maar niet voor mevrouw zelf. Door haar in contact te brengen Verslag themabijeenkomst MSS 14 oktober 2008 pagina 1 of 5

2 met ondersteuning vanuit het moeder-kind centrum heeft mevrouw weer contacten en kan zij haar netwerk versterken. Via een huisarts wordt een mevrouw aangemeld die heel veel te verwerken heeft (gehad). Door een Eigen Kracht conferentie waarbij het hele netwerk van familie, kennissen, buren gebruikt wordt om realiseerbare wensen in kaart te brengen. Professionals kunnen aanwezig zijn maar hebben niet de regie. Op die manier kan de cliënte haar eigen potentieel gebruiken en versterken. Systeemtheoretische benadering is niet nieuw, maar met de Eigen Kracht conferentie is de samenleving het vertrekpunt en niet de psychiatrische zorg. Probleem met de doelgroep van MSS is vaak dat er helemaal geen informeel netwerk (meer) is. Het is een grote stap om je met iemand te gaan bemoeien en het is goed dat je hieraan níet gewend raakt; de grenzen moeten elke keer weer bewaakt en gerespecteerd worden. Het beste is om als SPV geïntroduceerd te worden via familie of huisarts die zorgen hebben uitgesproken. Er wordt geprobeerd om contact te krijgen met een man zonder inkomen die slecht voor zichzelf zou zorgen. Het initiatief ligt bij zijn ouders die in het buitenland verblijven. In dit geval is het zaak om steeds weer te laten blijken dat er serieus contact gezocht wordt. Men vindt het wenselijk om een half jaar tot een jaar te blijven proberen om contact te leggen. Uiteindelijk bepaalt de cliënt of het contact (als het gemaakt is) voortgezet moet worden. Vanuit cliëntenperspectief zou het aanhoudend blijven aankloppen als overlast aangemerkt kunnen worden. Het is lastig om de doelgroep van het MSS te bereiken; kenmerkend is het sociaal isolement waar mensen zich in bevinden. In Bos en Lommer wordt nadrukkelijk mensen die geen signalen geven toch als doelgroep aangemerkt. Eenzaamheid gaat vaak gepaard met verminderde zelfredzaamheid of niet voor jezelf opkomen. Twee cliënten werden vanuit het MSS toe geleid naar een GGZ instelling. In dit geval waren beide cliënten hier blij mee; zij wilden wel maar konden de hulpverlening niet bereiken. Een vrouw had recht op vergoeding van inrichtingskosten. Het wijkteam heeft haar hierbij begeleid. Door de praktische begeleiding heeft mevrouw meer vertrouwen gekregen en is het gelukt haar schuldhulpverlening te bieden. Convenanten die worden gesloten in het kader van MSS zijn nuttig. Samenwerkingsverbanden die vroeger risico s met zich meebrachten (DWI bijvoorbeeld) leiden nu tot hulp in plaats van sancties. Hetzelfde geldt voor intentie verklaringen voor samenwerking met vrijwilligers; dit wordt gemakkelijker. Vanzelfsprekend gebeurt er niets zonder medeweten van de cliënt. Wanneer is het MSS geslaagd? De vraag was bedoeld om te komen tot criteria. De doelstelling moet helder zijn: gaat het om het MSS als geheel of is het geslaagd voor de individuele cliënt? In het laatste geval is tevredenheid wel een goede maat, samen met de gemaakte afspraken. Voor het systeem als geheel kan samenwerking een maat zijn; het MSS is geslaagd als álle cliënten geholpen zijn. Het stellen van voorwaarden zoals in het discussiestuk van het NAP is eigenlijk onvoldoende. Men moet ook resultaat bijvoorbeeld verbeteringen in het leven van de cliënt, als maat betrekken. Het primaire proces moet echt werken, anders is het MSS niet geslaagd. Er wordt erop gewezen dat tevredenheidsonderzoek onder cliënten dikwijls niet veel oplevert (de meesten zijn tevreden). Eigenlijk moet er controle van buitenaf zijn, door cliënten opgezet. Goede hulpverleners (zoals de aanwezige SPV) dragen het experiment, (de ontwikkeling van het) MSS kan niet zomaar door iedereen worden uitgevoerd. Verslag themabijeenkomst MSS 14 oktober 2008 pagina 2 of 5

3 Ingebracht wordt dat de tevredenheid van familie en naastbetrokkenen ook een maat zou kunnen zijn. Vanuit cliëntenperspectief is het commentaar dat hoewel familie belangrijk is als onderdeel van het systeem, de belangen van familie en cliënt ook uit elkaar kunnen lopen. Dit moet in het contact altijd gecontroleerd worden. Er wordt gewezen op het gevaar van meten in getallen; hiermee wordt voorbijgegaan aan preventie. Discussie vindt plaats over wat harde signalen zijn; ook wanneer er geen sprake is van overlast kan het gaan om harde signalen. Vanuit de stadsdelen wordt ingezet op ondersteuning bij thuisadministratie. Tegelijkertijd is het belangrijk om aan de hand van de praktijk ervaring in kaart te brengen waar mensen behoefte aan hebben. De discussie over wanneer en volgens welke criteria het MSS als geslaagd beschouwd mag worden is nog lang niet klaar. Aangevuld wordt dat met deze kleinschalige bijeenkomst een goede discussie mogelijk was. De aanwezigheid van een SPV heeft echt iets toegevoegd. Vanuit de NAP-groep wordt geïnformeerd naar de behoefte aan nog meer thema s en bijeenkomsten. Voorgesteld wordt om na vijf of zes maanden een themabijeenkomst te organiseren met de vraag of er accentverschillen zijn. Het MSS is dan verder ontwikkeld in de praktijk. Vanuit cliënten wordt gevraagd om expliciet na te denken hoe je het cliëntenperspectief mee weegt en verwerkt in beleid. Een suggestie is om mensen uit de praktijk vaker te betrekken, zonder de beleidsmakers uit te sluiten. Met een brief zijn alle stadsdelen nogmaals nadrukkelijk uitgenodigd om van de NAP-groep gebruik te maken in de ontwikkeling van het MSS. Er wordt geïnformeerd naar de besluitvorming op stadsdeelniveau en gewezen op het belang van samenwerking tussen stadsdelen, zeker waar het gaat om de verbinding met vrijwilligersorganisaties. Een van de beleidsambtenaren benadrukt nogmaals het belang van het in kaart brengen om wie het gaat en het inzetten op preventie. Hier moeten instrumenten voor ontwikkeld worden. Tot slot Vanuit de beleidsambtenaren wordt aangegeven dat informatie over de samenwerking tussen formele en informele zorg en het thema privacy daarbij een boeiend en belangrijk thema is. Een ieder wordt uitgenodigd om gebruik te maken van de initiatiefgroep van het project Lokale Versterking. Hierin zijn de doelgroepen waar het om draait binnen het MSS vertegenwoordigd; zij kennen de manieren om mensen te benaderen. Zij kunnen goede informatie geven op uitnodiging van de stadsdelen bijvoorbeeld. De initiatiefgroep is bereikbaar via het APCP. Vanuit cliëntenperspectief wordt aandacht gevraagd voor het risico bij het ontwikkelen van een systeem; het moet gevoed worden met de praktijk. Als je start zie je dikwijls mooie dingen gebeuren. Een ander punt is de huiver en vooroordelen bij het werken met vrijwilligers. Men is geschokt hierover en geeft aan dat vrijwilligers zich juist inzetten voor het verbeteren van de zorg. Beleidsambtenaren worden geïnformeerd over mogelijk nuttige bijeenkomsten: - een werkconferentie over participatie en de WMO op 12 november a.s georganiseerd door het APCP en project Lokale Versterking en - de participatiemarkt op 20 november a.s. in de Sporthallen Zuid waar een goed beeld verkregen kan worden van wat er te doen is op het gebied van maatschappelijke participatie in Amsterdam. Met speciale dank aan de gast wordt de bijeenkomst afgesloten. Verslag themabijeenkomst MSS 14 oktober 2008 pagina 3 of 5

4 BIJLAGE Inleiding tot het MSS is geslaagd als. Het maatschappelijk steunsysteem is geïnspireerd op een aantal ontwikkelingen met betrekking tot outreachend, wijkgericht werken en kwartiermaken. Vanuit deze inspiratie zijn er nu de eerste praktijkervaringen te benoemen. Volgens de uitgangspunten van het NAP is het van belang om het cliëntenperspectief in zorg, organisatie en beleid te waarborgen. Het NAP zet in op de cliënt als burger en centraal in de hulpverlening en samenwerking in de zorg op twee manieren: 1. individueel: direct contact tussen zorgverlener en cliënt en het systeem (regie, bejegening) 2. voorwaardenscheppend: organisatie en beleid in de zorg, samenwerking. Om de vraag wanneer het MSS geslaagd is te gaan beantwoorden, is een aantal vragen voorgelegd aan de leden van de NAP-groep over de wijzen waarop cliëntenperspectief en participatie en het betrekken van het systeem, kan (of moet worden) geregeld. In reactie op de vragen hebben vier leden input gegeven. Tevens is Maaike Riemersma, projectleider MSS in stadsdeel Bos en Lommer geïnterviewd. Dit heeft geleid tot onderstaand overzicht van de aspecten en gereedschappen die in het opzetten van een maatschappelijk steunsysteem van belang zijn. Met een discussie over deze aspecten hopen we in de NAP-groep te komen tot het formuleren van een antwoord op de vraag: Het MSS is geslaagd als.? 1. Waar gaat het om? Vertrouwen. Kern van het MSS moet zijn dat mensen die zorg nodig hebben verleid worden tot zorg. - Veel tijd steken in een cliënt - Idealistisch, buiten de gebaande paden durven treden - Actie zonder dat het directe resultaat te voorspellen is - Mensen verleiden tot zorg - Eerst luisteren - Wensen en behoeften cliënt als uitgangspunt nemen voor de zorg - Vertrouwensrelatie gaat voor het signaal 2. Wat is er nodig? Gereedschap in organisatie. Om mensen te verleiden tot zorg, zonder dat ze de regie kwijtraken kunnen er een aantal instrumenten ingezet worden in de organisatie. - Laagdrempelig zijn - Zichtbaar in de wijk - PR (folder, website, nieuwsbrief, film, wijkblad in samenwerking met het stadsdeel - Voorwaarden scheppen voor samenwerking: weerstand overwinnen, deskundigheidsbevordering, netwerk en kennismaken, ingaan op behoeften, snelle successen - Informele zorg toerusten door deskundigheidsbevordering - Formele zorg toerusten door deskundigheidsbevordering - Integrale sociale kaart - Een samenwerkingsplatform voor informele en formele zorg (bijvoorbeeld wijktafel) - Stok achter de deur: deelname aan overleg en deskundigheidsbevordering als criterium voor het verlenen subsidie door het stadsdeel Verslag themabijeenkomst MSS 14 oktober 2008 pagina 4 of 5

5 Personeel en opdracht - Wijkteam (SPV-ers, MW, schuldhulpverlener) dat de tijd krijgt om te investeren in vertrouwen winnen, hulpvraag verduidelijking, versterken netwerk en in de breedte (8 levensgebieden) te werken - Coördinator, met een gedeelde opdracht (centraal punt/samenwerking, rol klein/groot overleg, aansturing wijkteam) - Ervaringsdeskundigen in dienst nemen - (patiënten /familie) vertrouwenspersoon - nauw samenwerken met de informele zorg/netwerk Outreachend werken - Learning on the job, ontwikkeling van de methodiek staat nooit stil - Lang investeren in de 1 e fase van contact leggen - Breed inzetten, niet alleen vanuit psychiatrisch oogpunt - Cliënt betrekken en de regie geven, inbouwen in methodiek: eigen kracht methode/8 levensfasen - Betrekken netwerk/informele zorg om cliënt, creëren van een netwerk of versterken van een netwerk - Locale situatie is leidend - Sociale kaart is integraal (dwz ook aanbod van de locale informele zorg is er in opgenomen) Mensen verleiden tot zorg - Idealistisch, buiten de gebaande paden durven treden (d.i. de protocollen) - Actie zonder dat het resultaat te voorspellen is - Instrumenten en protocollen zijn niet het beginpunt Onderzoek - Onderzoek naar wensen en behoeften van formele en informele zorgverleners - Quickscan van behoeften, mogelijkheden en risicogroepen en in kaart brengen van frustraties - Weerstand (concurrentie) overwinnen - Samenwerking zoeken - Toegepast onderzoek - Cliënten(perspectief) betrekken bij onderzoek doen - Lacunes in dagactiviteiten, ondersteuning en schuldhulpverlening onderzoeken Beleid en visie - Protocollen zijn richting gevend maar vraag cliënt is bepalend - Taalgebruik op alle niveaus richt zich op de kwetsbare mensen waar het om gaat; economisch taalgebruik in termen van producten staat haaks op de doelstelling - cliëntenraad betrokken bij visie en beleidsontwikkeling - beleid en aanbod gericht op herstel en empowerment - ontwikkelen van een centraal familiebeleid (organisatieniveau) - familieraad betrokken bij beleidsontwikkeling - netwerk/informelezorg/familieaanbod: informatie, advies en ondersteuningsaanbod Het Maatschappelijk Steunsysteem in Amsterdam is geslaagd als. Verslag themabijeenkomst MSS 14 oktober 2008 pagina 5 of 5