Platform voor sociale professionals WMO. Jonge mantelzorgers vertellen over hun ervaringen. vervoer

Transcriptie

1 Platform voor sociale professionals WMO in de praktijk WMO in de praktijk WMO in de praktijk WMO in de praktijk WMO Jonge mantelzorgers vertellen over hun ervaringen Dé WMO bestaat niet Zelfstandig met het openbaar vervoer

2 Redactioneel Een aangenaam verblijf Het is moeilijk om niet met een open deur te beginnen om Zorg + Welzijn aan te bevelen. Deze jaren vinden veranderingen in de zorg- en welzijnsector plaats die geen precedent hebben. De gevolgen van ingrepen bovenaf, ingegeven door de noodzaak te bezuinigen, zijn nog door niemand te overzien. Regelmatig duiken alarmerende koppen op in de media: Gemeenten niet klaar voor transitie, Duizenden thuiszorgers verliezen hun baan, Buurthuizen verdwijnen, enzovoorts. Tegelijkertijd wachten vele professionals de dingen die komen gaan niet af. Ze denken na over hun nieuwe rol en lopen vooruit op de plannen van het Kabinet. Dat gaat nu en dan gepaard met blijmoedige terminologie: meer met minder, eigen kracht, Welzijn Nieuwe Stijl en over de schotten kijken. Denkend, pratend over deze sector ontkom je niet aan de open deuren. Maar eenmaal door die deur zoekt Zorg + Welzijn naar de verdieping. Beleidsmakers en denkers geven hun visie in het blad, zoals politici, hoogleraren en de onderzoekers bij planbureau s en adviserende organen. Initiatieven, noem het best practices, die inspelen op de veranderingen worden uitvoerig beschreven. De uitvoerders zelf komen daarbij aan het woord, dat kan in een kritisch interview zijn of een sfeervolle reportage. Het kan een landelijk uitgerold, groot project zijn of een regionaal pareltje. Daarbij worden de man en vrouw in het veld niet vergeten. De werkzaamheden mogen onder druk staan of drastisch aan verandering onderhevig, nog steeds zijn er oude rotten die hun werk de mooiste baan in de wereld vinden. En nog steeds schrijven leerlingen zich in voor de opleidingen. Op de volgende pagina s tref u een selectie aan van het soort onderwerpen dat in Zorg + Welzijn wordt behandeld. We hebben voor u artikelen en gekozen rondom de actuele thema s Wmo, vrijwilligerswerk, mantelzorg en zelfredzaamheid. In ieder tijdschrift bieden wij naast actualiteit verhalen die verdiepen, inspireren of gewoon leuk zijn om te lezen. Overtuigt uzelf, de redactie wenst u een aangenaam verblijf op de pagina s van ons tijdschrift. Herman Keppy Eindredacteur Zorg + Welzijn

3 Jonge mantelzorgers vertellen over hun ervaringen Blijf je eigen dingen doen Jonge mantelzorgers hebben vaak meer zorgen te verstouwen dan hun leeftijdsgenoten. Voor hen is huiswerk op tijd inleveren, leuke dingen doen met vrienden en een extra zakcentje verdienen lang niet altijd vanzelfsprekend. Twee jongeren vertellen over de dagelijkse zorg die zij droegen voor hun moeder en oma. Dan moet je even gauw opgroeien. door Davita Dijkstra fotografie Eut van Berkum Sarah Mouhdad herinnert zich die tijd nog goed. Haar oma leed aan borst-, huid- en bloedkanker en woonde daarom bij hen in huis. Als oudste van drie jongere zusjes zorgde Sarah voor haar oma wanneer haar moeder weg was. Ook wanneer haar moeder thuis was hielp Sarah mee. Heftig, voor een meisje van twaalf jaar. Ik vond het vreselijk om haar in die toestand te zien. Ik zag alles, hoe het steeds slechter en slechter ging. Toch vond ik het zorgen juist helemaal niet erg. Ik praatte met haar, stelde haar gerust, bracht water als ze dat nodig had, maakte het bed op en deed de was. Ook toen haar oma nog in Marokko woonde werd een beroep gedaan op Sarah. Mijn moeder ging daar soms voor een paar weken heen als oma chemokuren had. Dan zorgde ik thuis voor mijn zusjes en het huishouden. Afwassen stofzuigen, bedden opmaken en koken. Mijn vader zorgde ook wel, maar moest natuurlijk ook gewoon naar zijn werk gaan. Niet zielig doen De dagelijkse zorg voor haar oma maakte Sarah een mantelzorger, al was ze zich daar zelf niet zo van bewust. Ik vond het normaal dat ik zorgde, voor mij was het niet speciaal. Vriendinnen vonden het natuurlijk wel anders dat oma bij ons thuiswoonde. Maar Sarah: Ga ik eerst aan mijn huiswerk of heeft oma hulp nodig? ik had het er op school niet zo vaak over, ik wilde niet zielig doen. In groep acht kon Sarah de zorg voor haar oma en het naar schoolgaan goed combineren. Dat veranderde toen ze in de brugklas kwam. Ik vond het echt heel moeilijk om schoolwerk en zorg te plannen. Als ik thuiskwam moest ik altijd kiezen: ga ik eerst aan mijn huiswerk of heeft oma hulp nodig? Mijn moeder zei altijd dat huiswerk voor ging. Maar als zij er niet was, dan zorgde ik eerst voor oma. Op school dwaalden haar gedachten snel af. In de klas doe je wel vrolijk, maar met je hoofd ben je ergens anders. Ook als ik een toets moest maken, kon ik niet altijd mijn aandacht erbij houden. Dan dacht ik aan thuis. Bioscoop en winkelen Sommige jonge mantelzorgers komen door hun zorgtaken niet meer toe aan hun eigen leven. Voor hen is het belangrijk vrienden te hebben die achter hen staan en naar hun verhaal willen luisteren, zegt Sarah. Ik hoorde verhalen van andere jongeren die heel veel dingen moesten laten staan. Zaten ze thuis terwijl hun vrienden gingen winkelen of naar de bioscoop gingen. Ik heb dat gelukkig wel altijd goed naast elkaar kunnen doen. Bij je mentor aangeven wat je problemen zijn, kan volgens Sarah ook helpen bij het verdelen

4 Jonge mantelzorgers Wanneer jongeren intensieve praktische of emotionele hulp geven aan een ziek familielid of iemand die dichtbij hen staat, worden zij jonge mantelzorgers genoemd. Volgens de vereniging Mezzo groeit ongeveer één op de vier jongeren op in een gezin met een familielid die chronisch ziek of gehandicapt is of psychische problemen (inclusief verslaving) heeft. Jonge mantelzorgers hebben een verhoogde kans op schooluitval en gezondheids- en gedragsproblemen, aldus Mezzo. Passende en tijdige hulp voor deze jongeren is nodig, maar vaak trekken zij zelf niet aan de bel. In maart organiseerde de jongerendenktank U-shake en de gemeente Utrecht de Week van de Mantelzorg in Utrecht. Een team van jonge mantelzorgers bezocht ROCASA scholen om hun ervaringen met de jongeren te delen en in gesprek te gaan over jonge mantelzorgers. Ook Amber en Sarah deden aan dit project mee. Sarah Mouhdad van je tijd. Mensen krijgen meer begrip voor je situatie als ze weten wat er speelt. Als je je huiswerk door de zorg bijvoorbeeld echt niet af hebt, kan je misschien meer tijd krijgen. Eigen leven leiden Van de vier jaar dat Sarah s oma ziek was, heeft Sarah twee jaar intensief voor haar gezorgd. Dat was in groep acht en in de eerste klas. Sarah heeft het gevoel dat ze eerder volwassen is geworden dan klasgenoten. Ik weet meer over de ziekte en hoe je moet zorgen. Nu oma gestorven is, doe ik wat zij voor mij gewild zou hebben: mijn eigen leven leiden. Ik doe dit jaar eindexamen op de Havo en wil dan heel graag de studie mondverzorging gaan doen. En daarna misschien tandarts worden. Amber Stel je voor: je hebt je best gedaan op school en als je om vier uur thuiskomt, tref je je moeder nog in haar ochtendjas op de badkamervloer aan. Het is een voorbeeld uit de realiteit waarin de 19-jarige Amber van Delft leefde in de tijd dat zij nog bij haar moeder woonde. Haar moeder is depressief, licht narcistisch en heeft een persoonlijkheidsstoornis. Toen Amber twaalf was, deed haar moeder een zelfmoordpoging. Dat was een omslagpunt. Vanaf toen ben ik steeds meer zorg voor haar gaan dragen. Ik fietste uit school zo snel mogelijk naar huis om bij haar te zijn, ik was bang dat ze het nog een keer zou proberen. De rollen draaiden zich eigenlijk om. Ik had het gevoel dat ik mijn moeder moest opvoeden, in plaats van zij mij. Psychische zorg De zorg voor haar moeder viel Amber emotioneel zwaar. Dan moet je even gauw opgroeien. Ik hielp haar uit bed komen, praatte met haar, hielp haar met aankleden en ging dingen met haar doen. Ik belastte haar bewust niet met mijn eigen problemen. Ook had ik meer moeite met het afmaken van mijn huiswerk. Soms maakte ik een toets niet goed omdat ik de avond ervoor een ruzie tussen mijn moeder en zus had moeten sussen en dus niet kon leren. Voelde ik me naast ouder ook een politieagent. Ondanks de zware zorg die van haar twaalfde tot achttiende op haar schouders lag, vindt Amber het nog steeds gek zichzelf een mantelzorger te noemen. Ja, waar denk je aan bij een mantelzorger? Ik dacht aan het verzorgen van een oudere in een rolstoel, meer de fysieke zorg. Bij mij is het anders, maar ik denk dat het psychische bij mijn zorgtaak ver-

5 der gaat dan bij iemand die alleen fysiek zorgt. Emotioneel vraagt dit, denk ik, meer van je. Eigen dingen doen Amber is snel opgegroeid. Ze leerde al vroeg relativeren en probeerde ondanks de zorgen, de boosheid en de schaamte voor haar moeder zoveel mogelijk wel haar eigen dingen te doen. Vriendinnen kwamen gewoon over de vloer, maar mochten niet mee-eten. Dat bracht te veel stress mee voor mijn moeder. Ook als ik met vriendinnen wilde afspreken, dan deed ik dat wel, ook al werd mijn moeder soms boos. Als mantelzorger moet je tegen degene voor wie je zorgt kunnen zeggen: ik zorg wel voor je, maar af en toe heb ik een momentje voor mezelf nodig. Om aan zichzelf toe te komen zocht Amber een praatgroep op en later een psycholoog. Sinds een jaar woont ze op zichzelf. Dat maakt echt een verschil. Ik ben niet meer Amber: Ik zorg wel voor je, maar af en toe heb ik een momentje nodig voor mezelf. zo bij mijn moeder betrokken als toen ik nog bij haar woonde. We bellen af en toe en ik eet wel eens bij haar, maar het schept afstand. Het doet Amber goed. Ik kan er steeds makkelijker over praten en ga nu normaler met de situatie om. Maar ik vind het ook zielig voor mijn moeder dat ze zo is. Ze kan er niks aan doen. Soms ben ik wel bang dat ik word zoals zij. Zonder vrienden, zonder baan, het lijkt me afschuwelijk. Maar tot nu toe ben ik de dans ontsprongen. Ik studeer geneeskunde en leef mijn eigen leven. < Amber van Delft

6 Ontvang nu 40% korting op een jaarabonnement én ontvang een Bijenkorf cadeaukaart* t.w.v. 25,, Natuurlijk hollandse voordeelactie! Altijd al eens een vakblad willen proberen? Neem nu een jaarabonnement* op je favoriete vakblad en profiteer van extra voordeel. Bestel online via of bel naar Zorg en Welzijn Sociaal Bestek Zorg + Welzijn is hét vakblad voor de sociale professional in de zorgen welzijnssector. Zorg + Welzijn is actueel, verdiepend, inspirerend en opiniërend! Sociaal Bestek is hét vakblad voor specialisten op het terrein van participatie, sociale zekerheid en maatschappelijke ondersteuning. Normaal 126,nu 70,* U ontvangt bij het afsluiten van een jaarabonnement een cadeaukaart t.w.v. 25,-. Deze is te besteden in alle filialen en online. Het tegoed op de cadeaukaart is onbeperkt geldig, maar kan niet contant worden uitbetaald. Wenst u het abonnement niet te continueren dan kunt u voor ontvangst van het laatste nummer opzeggen. Normaal 230,nu 135,-

7 Tamara Venrooy-van Ark, Tweede Kamerlid VVD Dé Wmo bestaat niet Zij bepleit meer beleidsvrijheid voor gemeenten. Dat deed ze al als wethouder en nu ook als VVD-woordvoerder in het parlement. Met de Wmo kunnen gemeenten maatwerk leveren en Het is naar mijn idee veel vaker mogelijk mensen te ontzorgen. door Dick Duynhoven fotografie VVD Twee jaar geleden stond Tamara Venrooy als wethouder nog midden tussen de inwoners van Nieuwerkerk aan den IJssel. Tegenwoordig voert zij namens de VVD het woord in de Tweede Kamer over de AWBZ en de Wmo. Hoe groot is het verschil? Mensen denken vaak dat het een overgang is van heel concreet naar heel abstract. Maar juist als het om zorg en welzijn gaat, heb je ook in de Tweede Kamer met heel concrete situaties te maken. Een verschil is wel dat ik als We moeten de regie aan de gemeente overlaten en de uitvoering aan de professionals lokaal bestuurder veel meer veranderingen zag in de directe leefomgeving. Als ik door de gemeente rijd waar ik wethouder was, dan zie ik een dorpshuis staan dat gebouwd is toen ik wethouder was en een jongerencentrum, ook uit die tijd. Dat is toch veel leuker dan wetten maken? Waar ik tegenaan liep, was dat er steeds extra regels werden gesteld en steeds ook weer met allerlei uitzonderingen. De Haagse politiek bepaalt niet alleen wát je als gemeente moet doen, maar ook hoe je het moet doen. Hier in de Tweede Kamer probeer ik duidelijk te maken dat we de regie aan de gemeente moeten overlaten en de uitvoering aan de professionals. En lukt dat? Voor veel politieke partijen is het lastig om zaken over te dragen aan de provincie of de gemeente, zonder daar allerlei kaders en regels aan te stellen. Maar gemeenten zijn geen uitvoeringskantoren van het rijk. Dus als je iets overdraagt, laat het dan ook los! Venrooy noemt het wetsvoorstel Wmo als een goed voorbeeld van hoe je beleidsvrijheid aan de gemeenten geeft. Het kabinet wil de functies dagbesteding en begeleiding overhevelen van de AWBZ naar de Wmo: van het rijk naar de gemeenten. Het gaat om individuele woonbegeleiding en thuisbegeleiding en om dagbesteding voor (groepen) mensen met een verstandelijke, een psychische of een lichamelijke handicap of andere beperking. De begeleiding is bedoeld om de zelfredzaamheid van die mensen te behouden of te compenseren. Binnen de AWBZ maken ongeveer mensen gebruik van begeleiding. De stemming over die wetswijziging is uitgesteld tot na de verkiezingen. Van uitstel naar afstel? Het staat in veel verkiezingsprogramma s, dus ik vertrouw erop dat het alleen uitstel is en geen afstel. De Wmo geeft de gemeenten niet alleen de mogelijkheid om mensen te compenseren voor hun beperking, maar ook om ze te vragen: wat doe je zelf voor anderen in je omgeving? Het doel moet zijn mensen weer te laten participeren. Dat is een andere insteek dan alleen maar zorg krijgen. Zorg krijgen, leidt meestal tot méér zorg leveren. Het is naar mijn idee veel vaker mogelijk mensen te ontzorgen. Een uitgangspunt van de VVD is dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor hun welzijn. Hoe ver gaat dat wat jou betreft? Ik voel me tot het liberalisme aangetrokken vanwege de combinatie van vrijheid en verantwoordelijkheid. Met als derde waarde: de sociale gerechtigheid. Ik zie heel veel mensen die het moeilijk hebben, waarbij ik denk: je kunt bij de pakken neer gaan zitten, maar je kunt ook doorzetten. Er wordt te vaak gekeken naar wat mensen niet kunnen, in plaats van wat ze wel kunnen. Een alleenstaande moeder met een bijstandsuitkering krijgt veertig euro per

8 maand méér dan als ze aan het werk zou gaan. Dat is bizar. We zouden tegen die moeder moeten zeggen: als je nu aan het werk gaat, dan kun je over twee jaar met een opleiding promotie maken. Beleidsvrijheid voor gemeenten zal ongetwijfeld tot ongelijkheid leiden. Is dat erg? Nee. Er is veel angst voor die ongelijkheid. Maar niet bij ons. Een van de pijlers van de VVD is de gelijkwaardigheid van mensen. Dat is iets anders dan gelijkheid. Als je accepteert dat mensen verschillend zijn, dan moet je ook accepteren dat oplossingen verschillend kunnen zijn. Op het gebied van welzijn en sociale zekerheid weet een gemeentebestuur veel beter dan de ministeries wat wel en wat niet nodig is. Sommige mensen hebben aan een steuntje in de rug genoeg, bij anderen is méér ondersteuning nodig om ze weer aan de startstreep te brengen. Als gemeente kun je maatwerk bieden omdat je er veel dichter op zit. Mantelzorgers nemen de professionele zorgverleners veel werk uit handen. Zijn die mantelzorgers bij de gemeente ook in goede handen? Onderzoek heeft aangetoond dat vooral mantelzorgers van mensen met een verstandelijke beperking of een psychische stoornis overbelast zijn. Ik heb de staatssecretaris gevraagd of gemeenten zich daar bewust van zijn. Die vraag stel ik, omdat ik dat onderzoek serieus neem. Tegelijkertijd realiseer ik me ook dat het niet voor alle mantelzorgers geldt. Dé mantelzorger bestaat namelijk niet. De één wil niet eens weten dat-ie mantelzorger is, de ander vindt het fijn met lotgenoten te kunnen praten en weer een ander wil gewoon af en toe respijtzorg, want anders redt hij het niet. Ook hier kan je binnen de Wmo het verschil maken. In feite kun je ook zeggen: dé Wmo bestaat niet. Wat is het belangrijkste dat het kabinet Rutte tot stand heeft gebracht op het terrein van zorg en welzijn? Als coalitie hebben we een aantal maatregelen afgesproken om de zorg ook voor de toekomst beschikbaar, bereikbaar en betaalbaar te houden. Inmiddels verschijnen in de media steeds meer artikelen over ons zorgstelsel waarin erkend wordt dat maatregelen noodzakelijk zijn. Politici die nog steeds beweren dat je niet aan de huidige zorg mag tornen, die schieten in hun eigen voet. We gaan al van 60 naar 75 miljard, als we niets doen, dan moeten we nog meer uitgeven aan zorg Toch zijn er mensen die het niet erg vinden om méér geld aan de zorg te besteden. Veel mensen realiseren zich niet dat ze elk jaar zo n 4000 euro per persoon betalen aan de zorg. De meesten weten wat ze voor hun zorgverzekering betalen en sommigen zien nog wat bedragen op hun loonstrookje. Maar dat ze ook een AWBZ-premie betalen en ook via de belasting bijdragen aan de zorg, dat weten veel mensen niet. Zouden ze daarvan schrikken? Ik denk het wel. Als het om de zorg gaat, zijn we in Neder- NR 7/8, 9 juli

9 Het Kamerlid geeft tekst en uitleg aan kinderen van de basisschool. land solidair met elkaar. Er is solidariteit tussen gezonde mensen en zieke mensen, tussen jong en oud, tussen rijk en arm. Dat is goed en daar betalen we die 4000 euro voor. Maar bij ongewijzigd beleid zal dat bedrag in de komende decennia verdubbelen. Dan komt er een moment dat mensen het niet meer willen betalen of niet meer kunnen betalen. Dat zeg ik niet alleen, dat voorspellen ook de grote onderzoeksinstituten. Ik wil de Wmo niet idealiseren, maar je kunt er mensen wel beter mee helpen voor minder geld Kan het welzijnswerk goedkoper? Als gemeente heb je de mogelijkheid om beleidsterreinen te koppelen, dus integraal beleid te voeren. Met aan de ene kant sociale zaken, de bijstandsuitkering en de werkgelegenheid, en aan de andere kant de Wmo, kun je heel mooie arrangementen maken. Dan kan bijvoorbeeld door de begeleiding van iemand met een niet-aangeboren hersenletsel zo in te richten dat die persoon weer aan het werk gaat. Dat zie ik in de AWBZ niet gebeuren. Ik wil de Wmo niet idealiseren, maar je kunt er mensen wel beter mee helpen voor minder geld. Hoe beoordeel je het huidige welzijnswerk? Traditioneel verdeelt de gemeente het beschikbare geld: zoveel naar de bibliotheek, zoveel naar de ouderenverenigingen, zoveel naar het jeugdwerk. En iedere organisatie draait zijn eigen programma. Zo was het en zo is het ongetwijfeld op sommige plekken nog steeds. Maar ik zie ook een heel goede ontwikkeling. Gemeente, cliënten, eerstelijns- en welzijnsorganisaties gaan gezamenlijk in gesprek over de vraag: wat gaan we doen en voor wie doe we het? Gaan we echt de mensen ondersteunen die het niet zelf kunnen of en dan chargeer ik houden we vast aan de traditionele bridgemiddagen voor de 55-plussers die de andere dag op de golfbaan staan? Wat mij betreft gaat het erom mensen weer aan de startstreep te helpen. Kun je een voorbeeld geven? Ik had als wethouder te maken met een man, een oude rijinstructeur, die door zijn handicap in een scootmobiel is terechtgekomen. Hij was boos op de welzijnsinstellingen omdat die hem van het kastje naar de muur stuurden. Ik heb tegen hem gezegd: de instanties die wij subsidiëren moeten u gewoon te woord staan, want daar betalen wij ze voor. Maar dat betekent wel dat u ook die handschoen moet oppakken. Dat heeft hij gedaan. Hij geeft nu cursussen aan mensen die bang zijn om te rijden op een scootmobiel, hij bezoekt ouderen, hij geeft verkeersadviezen aan de gemeente en hij organiseert een scootmobieltocht waar jaarlijks tientallen mensen aan meedoen. Dat is wat ik bedoel met maatwerk en dat bedoel ik met participeren. Maar dat vereist creativiteit en samenwerking van gemeentebestuurders en welzijnswerkers. De tijd dat je van achter je computer de samenleving kon vormgeven is echt voorbij.

10 Zelfstandig met het openbaar vervoer Het avontuur moet niet te groot zijn Het speciaal vervoer staat onder druk en dat maakt professionals, cliënten en naasten bezorgd. Steeds meer organisaties proberen bijvoorbeeld ouderen en mensen met een beperking te helpen veilig en aangenaam zelfstandig te reizen. Over drie uiteenlopende initiatieven, de voordelen van het OV en de haken en ogen. door Jeroen Wapenaar Van A naar B gaan is een essentieel onderdeel van het leven. Voor bijvoorbeeld ouderen en mensen met een beperking is het dan ook ingrijpend dat het Wmo-vervoer steeds meer onder druk komt te staan. In veel beleidsstukken staat bovendien dat zij gestimuleerd worden zelfstandig te reizen. Reden voor bezorgdheid: als ik niet meer in aanmerking kom voor speciaal vervoer, hoe kom ik dan nog in de stad, bij de huisarts of het activiteitencentrum? Eigen boezem Echter, diverse professionals benadrukken dat zelfstandig reizen juist mogelijkheden biedt voor een deel van de mensen die zij ondersteunen. Anja Holtkamp en André Broekman van zorgaanbieder InteraktContour zeggen dat er bij hun organisatie misschien in het verleden te makkelijk gebruik gemaakt is van speciaal vervoer. InteraktContour is gespecialiseerd in het begeleiden van Reizen met de bus is voor de meeste ouderen niet ingewikkeld. Reizen met de trein is een ander verhaal mensen met niet- aangeboren hersenletsel (NAH). We moeten ook de hand in eigen boezem steken. Cliënten komen vaak met een indicatie voor vervoer bij ons binnen. Als organisatie kijk je misschien niet kritisch genoeg samen met de cliënt of dit vervoer nog nodig is. Organisaties focussen misschien soms wat te veel op veiligheid en niet altijd op mogelijkheden, aldus Holtkamp, locatiemanager van Activiteitencentrum Tamarinde in Deventer. Broekman, coördinator woonlocatie Spikvoorde, somt die voordelen op. Niet meer 45 minuten hoeven te wachten op een laat busje. Zoals iedereen met het OV kunnen en je dus niet gestigmatiseerd voelen. En inderdaad, het is ook goedkoper voor de organisatie, maar als we speciaal vervoer overal moeten inzetten, kunnen we nu eenmaal niet alle activiteiten blijven aanbieden. InteraktContour moest per 1 januari 2013 al activiteitencentrum Gorssel sluiten, een direct gevolg van de bezuinigingen op gehandicaptenvervoer. Ingeborg van Veenen van het OV-bureau Groningen Drenthe ziet voor ouderen soortgelijke voordelen om met het OV te reizen. Het geeft ze een boost en als we ze leren zelfstandig te reizen voorkomen we dat ze in een isolement raken. Het OV-bureau stimuleert onder meer het OV-gebruik onder ouderen en andere mensen die van de Wmo gebruikmaken. De bus is bijvoorbeeld veel beter toegankelijk dan vroeger. De meeste haltes en bussen zijn zo aangepast dat mensen met een rollator makkelijker kunnen instappen. MEE op weg Om bijvoorbeeld mensen met niet-aangeboren hersenletsel en ouderen verantwoord zelfstandig te laten reizen zijn echter wel investeringen in tijd, beleid en praktische hulpmiddelen nodig. InteraktContour heeft gekozen om MEE op weg uit te voeren, een project van MEE IJsseloevers. Voor elke deelnemende cliënt kan een avonturenplan opgesteld worden, legt initiatiefnemer Emmely Lefèvre uit. Als iemand wil oefenen om zelf naar het voetbalveld te reizen, gaan we daarmee eerst aan de slag. Een maatje gaat dan samen met de deelnemer op reis. Met de bus, lopend of op de fiets. Het avontuur moet voor deze mensen niet te groot zijn. Dat geldt zeker bij mensen met niet-aangeboren hersenletsel, aldus Broekman. Aan de buitenkant zie je niet of nauwelijks dat er sprake is van hersenletsel. Maar ze worstelen echt met dingen die wij alledaags vinden. Als

11 Speciaal vervoer FOTO: OV-BUREAU GRONINGEN DRENTHE ze ergens heen moeten lopen, zijn ze door hun cognitieve beperkingen snel afgeleid waardoor ze hun oorspronkelijk doel, bijvoorbeeld het op tijd bij de bushalte zijn, snel uit het oog verliezen. Achthonderd meter lopen kan mensen met niet-aangeboren hersenletsel soms een uur kosten, merkte hij onlangs. Van Spikvoorde naar het winkelcentrum en weer terug is het achthonderd meter. Een cliënt wilde graag daar zelf heen om een broodje te kopen, ondanks dat ze moeilijk loopt. Een andere cliënt hielp haar en de wandeling duurde een uur. Maar ze was er wel zelf gekomen. Omdat reizen voor mensen met niet-aangeboren hersenletsel zo complex is, past MEE op weg goed bij wat cliënten nodig hebben. Cruciaal binnen het project is namelijk dat een groot aantal andere betrokkenen ook wordt getraind. Zoals ouders, mantelzorgers, leerlingen en leerkrachten en buschauffeurs. Het is cruciaal dat de omgeving de client ondersteunt. Dat stimuleert, weet Lefèvre. Scholen houden bijvoorbeeld een battle of concepts, waarbij zij worden uitgedaagd het beste concept te bedenken om zelfredzaamheid in het verkeer te bevorderen. Buschauffeurs leren hoe te communiceren met mensen met een beperking. OV-ambassadeur Het OV-bureau Groningen Drenthe wil vooral onbekendheid over het openbaar vervoer wegnemen. Van Veenen is projectleider van Ontdek de bus bij u in de buurt. Dat project helpt gemeenten die de integratie van ouderen en Wmo-ers in het OV een extra stimulans willen geven. Er is bijvoorbeeld een informatiepakket met onder meer diverse folders met informatie over het reizen met de OV- Chipkaart, een folder over de bustarieven, een krant met uitleg van diverse medewerkers en kaarten van het busnetwerk. Naast praktische informatie verschaffen, stimuleert het OV-bureau gemeenten ook om OV-ambassadeurs in te zetten. Zij beantwoorden vragen en reizen in het begin waar nodig met mensen mee. In de gemeente Haren zijn momenteel vier OV-ambassadeurs, die in een pilot in totaal twaalf mensen met een Wmo-pas helpen bij het zelfstandig reizen. Deze mensen hebben zichzelf aangemeld en kregen maandelijks tot 50 euro reiskostenvergoeding voor reizen met het openbaar vervoer. Rindert Jager is een van de vier OV-ambassadeurs. Ze vroegen om mensen die veel met het openbaar vervoer gaan. Voor mijn vrouw en ik was het een sport om met het openbaar vervoer naar Spanje te gaan, dus ik denk dat ik wel op mijn plaats ben, lacht hij. Hij merkt dat met de bus reizen voor de meeste ouderen niet heel ingewikkeld is. Reizen met de trein is een ander verhaal. De treinen van vervoerder Arriva zijn gelijkvloers, de sneltreinen en intercity s van de NS niet. Instappen is dus soms lastig. Bovendien is het voor sommigen zoeken naar waar ze op het

12 Speciaal vervoer FOTO: OV-BUREAU GRONINGEN DRENTHE Rik (links) kan weer rijden met zijn gerepareerde ligfiets, Jo maakt gebruik van het openbaar vervoer. station moeten inchecken en uitchecken. De komende maanden bekijkt de gemeente Haren samen met de ambassadeurs of en hoe de pilot wordt doorgezet. Blijven staan Dat ook de virtuele wereld kan helpen bij het wegnemen van angsten in het openbaar vervoer bewijst het Militair Revalidatie Centrum (MRC) Aardenburg in Doorn met hun systeem CAREN. MRC Aardenburg is een revalidatiecentrum waar zowel militairen als burgers na een verwijzing terecht kunnen. CAREN oftewel Computer Assisted Rehabilation Environment is een systeem waarin mensen trainen in een virtuele omgeving. Deze training vindt enkel plaats als onderdeel van een uitgebreidere multidisciplinaire behandeling in MRC Aardenburg. Bij het systeem CAREN voert de deelnemer, in veiligheidsvest en gezekerd, op een rond, bewegend platform diverse oefeningen uit. Een van die oefeningen kan Ticket to Ride zijn, een game ontwikkeld door onder andere Maarten Prins, waarbij je je waant in een rijdende bus. Jouw taken: blijven staan en zoveel mogelijk OV-chipkaarten scannen. Ondergetekende mocht het proberen en bleef, ondanks een paar wankele passen met het zwakkere rechterbeen, staan met een redelijke score. Zij het dat op het scherm duidelijk te zien was wanneer de bus bijvoorbeeld een noodstop zou maken. De moeilijkheidsgraad (snelheid bus, hobbels, onverwachte situaties) kon nog aardig hoger. Voor sommige mensen kan de laagste stand al heftig zijn, weet Prins. En dan zie je hoeveel impact openbaar vervoer kan hebben. Ik herinner me vooral de vrouw die klachten had aan haar polsen. Ze was zo bang om te vallen, dat ze na vijf minuten op de laagste stand begon te huilen. Prins besloot om alleen nog met Ticket to Ride te oefenen en na nog een paar sessies durfde de vrouw zich zelfs op het flink bewegende platform om te draaien. Met een grote glimlach ging die mevrouw weer naar buiten. Praktische investeringen Het omarmen van diverse initiatieven alleen is niet genoeg, de drempels om zelfstandig te reizen moeten verder omlaag, merken ze bij InteraktContour. Jo is voorzitter van de cliëntenraad en wil graag zelfstandig reizen, met zijn scootmobiel. Jo is ook gek op zwemmen en als hij

13 geen speciaal vervoer heeft, moet hij zelf naar de kleedkamer zien te komen, terwijl de deur van het zwembad zwaar opengaat. Rik, ook cliënt, rijdt graag op zijn ligfiets van A naar B. Maar toen er een nieuwe accu op moest, duurde het drie maanden voor ik mijn ligfiets terug had en omdat er geen leenfiets was, moest ik weer met de taxi. André Broekman en Anja Holtkamp vullen aan dat woonlocatie Spikvoorde geen eigen bushalte heeft. Dus moeten cliënten nu zelf die achthonderd meter lopen, en dat is voor velen een opgave. Bovendien, de partners en ouders van onze cliënten zullen zich ook zorgen maken of deelname aan het project MEE op weg wel veilig is. Kortom, zelfstandig reizen willen wij graag stimuleren en we merken dat cliënten ook graag mobiel zijn, maar dat vraagt wel praktische investeringen. Blanco kijken naar wat iemand kan en nodig heeft, niet te groot denken en ons ook realiseren dat een deel altijd speciaal vervoer nodig zal hebben. Hoe nu verder? InteraktContour is net gestart met MEE op weg en bekijkt de komende maanden welke ideeën praktijk worden. Meer informatie over MEE op weg staat op www. mee.nl. Vrijwel alle lokale MEE-organisaties bieden het project inmiddels aan. Het project Ontdek de bus bij u in de buurt loopt inmiddels in Haren, Delfzijl en sinds kort ook in Coevorden. Meer informatie over het project staat op Daar staan ook diverse folders die praktische informatie geven over reizen met het OV. Ticket to Ride is slechts een van meerdere games die op het MRC Aardenburg in CAREN gespeeld kan worden. Ticket to Ride werd bij de Dutch Game Awards 2012 genomineerd voor de Games for Health Europe Award (maar greep naast de trofee). FOTO: CAREN CAREN oftewel Computer Assisted Rehabilation Environment is een systeem waarin mensen trainen in een virtuele omgeving.

14 Zorg Welzijn Jaarcongres Hét platform voor het hele sociale domein 10 September 2013 Reehorst Ede Hét Zorg Welzijn Jaarcongres Tijdens het Zorg Welzijn Jaarcongres krijgt u de kans om in 1 dag alle praktische tips te krijgen die u nu nodig heeft om met deze dilemma s om te gaan. Bewandel het themapad naar keuze of volg een sessie van elk thema pad om mogelijke oplossing aangereikt te krijgen hoe u met al deze dilemma s om kunt gaan. Waarom mag u dit congres niet missen? Deze dag wordt de dag voor het hele sociale domein U legt nieuwe contacten, deelt ervaringen en zet de eerste stap naar een betere gezamenlijke toekomst binnen het sociale domein U hoort hoe u het beste om kunt gaan met hoge werkdruk en de bezuinigingen, een beroep kunt doen op het netwerk, vrijwilligers en mantelzorgers zonder deze te overvragen De themapaden: Beroep doen op informele zorg Zelfredzaamheid aanboren Samenwerking versterken Sociale domein in transitie Verschillende themapaden komen aan bod Nog meer dan op andere bijeenkomsten laten we professionals en cliënten zelf aan het woord. Uniek aan deze dag is dat u verschillende themapaden kunt bewandelen om zo in contact te komen met andere professionals en oplossingen voor verschillende dilemma s kunt opdoen. Grijp dan ook deze kans om antwoorden te krijgen op vragen waar u al jaren mee worstelt en schrijf u nu in voor hét Zorg Welzijn Jaarcongres. Mindmap themapaden Initiatiefnemer: Partner: Bekijk op onze website de mindmap van het congres en de verschillende te bewandelen themapaden