Handhavingsproject. Propaantanks in het buitengebied

Transcriptie

1 Handhavingsproject Propaantanks in het buitengebied maart 2005

2 Voorwoord Jaarlijks stellen de drie Brabantse regio s samen met de provincie Noord-Brabant een provinciebreed handhavingsprogramma op waarin zij naast algemene handhavingonderwerpen ook concrete handhavingsprojecten opnemen. Voor de regio Brabant Zuidoost was voor het jaar 2004 het project Propaantanks in het buitengebied gepland. Mede door de drukte rond het onderwerp Professionalisering van de handhaving en bezuinigingsmaatregelen bij het Servicepunt Handhaving Brabant Zuidoost (Seph), kon het project in 2004 niet afdoende worden voorbereid en derhalve is het niet uitgevoerd. Toch hebben de regiogemeenten er voor gekozen het project op basis van het handhavingscriterium Veiligheid alsnog uit te voeren. In verband daarmee is dit draaiboek opgesteld dat diverse doelen beoogd. Enerzijds doet het draaiboek dienst als spoorboekje voor de uitvoering van het project. Het geeft aan wanneer en op welke wijze controles worden uitgevoerd. Aan de andere kant heeft dit draaiboek ook tot doel kennis over te brengen. Propaanreservoirs en de daarbij behorende CPR 11-2 en CPR 11-3 zijn voor velen (nog) een lastig onderwerp. Om deze laatste reden is in het draaiboek veel randinformatie verwerkt. Het project is voorbereid en dit draaiboek is opgesteld door het Seph in samenwerking met de coördinator handhaving van het SRE. Tijdens de uitvoering van het project zullen zowel het Seph als de bedoelde coördinator handhaving het project achter de schermen begeleiden en tevens fungeren zij als helpdesk. Fred Emmerik, coördinator handhaving SRE Danny van de Waardenburg, Seph Brabant Zuidoost 2

3 Inhoudsopgave 1 Inleiding Doelstelling Opzet en aanpak van het project Informatie Algemeen: propaan Algemeen: opslagreservoir Logboek propaaninstallatie Wetgeving en richtlijnen Wet milieubeheer Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer (IVB) Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer CPR Definities Afstanden Wet vervoer gevaarlijke stoffen Bedrijfsvoering Noodplan Procedures Externe Veiligheid / RIS Algemeen Besluit externe veiligheid inrichtingen Uitvoering project handhavingscenario Algemeen Categorie I overtredingen Uitvoering bezoeken Checklist Evaluatie Bijlagen Literatuurlijst Bijlagen Bijlage 1 Bijlage 2 Bijlage 3 Bijlage 4 Bijlage 5 Bijlage 6 Bijlage 7 Bijlage 8 Bijlage 9 Bijlage 10 Lijst te controleren locaties Checklist Schema handhavingstrategie Monitoringsformulier Persbericht Voorbeeld noodplan van Shell Gas Foto-overzicht ter toelichting Schematische weergave reservoir en leidingwerk Overzicht veiligheidsafstanden Tekst informatieblad IVW 3

4 Lijst met afkortingen B&W CPR IVB IVW RIS Seph Wm College van burgemeester en wethouders Commissie Preventie van Rampen door Gevaarlijke Stoffen Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer Inspectie Verkeer en Waterstaat Risico Informatie Systeem Servicepunt Handhaving Brabant Zuidoost Wet milieubeheer 4

5 1 Inleiding Zoals in het voorwoord van dit draaiboek is opgemerkt kent het project diverse doelen. Deze worden hierna nader toegelicht. Ook de lijn waarlangs het project wordt uitgevoerd is in dit hoofdstuk toegelicht. In bijlage 2 is een checklist opgenomen met als doelstelling alle bovengrondse propaanreservoirs op uniforme wijze te (laten) controleren. 1.1 Doelstelling Het project kent zowel een hoofddoelstelling als nevendoelstellingen. De hoofddoelstelling is: het verhogen van de kwaliteit van de controles door kennisoverdracht omtrent de wettelijke bepalingen. Als nevendoelstellingen hebben de regionale gemeenten gekozen voor: Bewerkstelligen van uniformiteit bij de naleving (controle en handhaving) van de voorschriften die zijn opgelegd. Leveren van een bijdrage aan de verbetering van de veiligheid in het buitengebied. Bevorderen van het naleefgedrag met betrekking tot de wet- en regelgeving. 1.2 Opzet en aanpak van het project Het project bestaat uit de volgende stappen: Voorbereiden van het draaiboek door verzamelen van gegevens/informatie (januari 2005) Verzamelen van adressen te controleren reservoirs (februari 2005) Opstellen conceptdraaiboek (februari 2005) Bespreken, aanpassen en verspreiden definitieve draaiboek (maart 2005) Uitvoeren handhavingsproject (april en mei 2005) Verzamelen van de controle-informatie ten behoeve van de evaluatie (juni 2005) Opstellen en verspreiden evaluatierapport ( juli 2005) 5

6 2 Informatie 2.1 Algemeen: propaan Propaan wordt in het buitengebied veelvuldig gebruikt voor verwarmingsdoeleinden. De opslag vindt daarbij in principe plaats in reservoirs (tanks). Propaandamp is zwaarder dan lucht. Dit betekent dat er zich met betrekking tot veiligheid implicaties kunnen voordoen. Bij lekkage zal het gas zakken naar de lagere zones met als extra implicatie dat het zich daarbij moeilijk(er) verspreid. Om die reden zijn er regels opgenomen dat propaan nooit mag worden opgeslagen in kelders en andere ondergrondse ruimten. Ook zijn er afstandseisen met betrekking tot kelders, putten of aanzuigopeningen opgenomen. Propaan is geurloos. Om die reden is aan propaan, net als bij aardgas, een geurstof toegevoegd, zodat bij een eventuele lekkage het gas vrij snel kan worden waargenomen. Propaan is op zichzelf niet giftig. Als grote hoeveelheden ervan vrijkomen, kan het wel leiden tot verstikking. Propaan is als het in contact wordt gebracht met lucht extreem brandbaar. Bijvoorbeeld: ca. 2% propaandamp met ca. 98% lucht geeft al een brandbaar gasmengsel. Propaan heeft als brandstof een hoge calorische waarde. Het ontvlamt alleen als het met lucht (zuurstof) wordt vermengd in een gas/luchtverhouding tussen 1:50 en 1:10. De verhouding is kleiner dan bij aardgas. Omdat het calorische vermogen hoger is dan dat van aardgas (ongeveer 2,5 keer hoger) produceert het dus meer warmte met het zelfde volume aan gas. Propaan tast natuurrubber en sommige kunststoffen aan. Soms zijn het zelfs zeer agressieve reacties. Om die reden mogen alleen toestellen, koppelingen, slangen, afdichtrubbers en/of andere hulpmiddelen worden gebruikt die daarvoor speciaal zijn ontworpen. Er zijn twee soorten vloeibare gassen, propaan en butaan die nagenoeg dezelfde eigenschappen hebben. Echter voor de opslag ervan worden verschillende eisen gesteld. Propaan heeft een lager kookpunt dan butaan, wat inhoudt dat dit ook bij zeer lage temperatuur wordt omgezet van een vloeistof in een gas. Dit maakt het gas bruikbaar voor verwarming, voor heetwatervoorziening en koken, maar ook voor een groot aantal mogelijkheden in de landbouw en de industrie. Om die reden is propaan het meest geschikte vloeibaar gas voor huishoudelijk gebruik. Wanneer de druk wordt vrijgelaten (bijvoorbeeld wanneer de gaskraan wordt geopend), gaat de vloeistof koken en vormt zich een damp (gas), die bruikbaar is als brandstof. Warmte is nodig voor het omzetten van de vloeistof in gas, bekend als de verborgen warmte van verdamping. Wanneer de vloeistof kookt, gebruikt het de energie van de warme vloeistof en van de omgeving. Dit is de reden waarom de flessen en tanks koud aanvoelen en er zich een ijsafzetting vormt aan de buitenzijde wanneer er veel gas afgenomen wordt. De druk loopt op met de temperatuur, dus wanneer de temperatuur rond de tank stijgt, stijgt ook de druk in de tank, waardoor de vloeistof uitzet. Gastanks zijn over het algemeen uitgevoerd met een veiligheidsklep, waardoor een te hoge druk veilig kan ontsnappen 6

7 Naast het gebruik van propaan voor verwarming, koken en heetwatervoorzieningen, is propaan ook een gangbaar koudemiddel voor koelkasten en airconditioning. In de industrie wordt het echter nauwelijks gebruikt. In opdracht van een fruitteler heeft het bedrijf GTI Koudetechniek twee koelunits gerealiseerd die koelen met propaan. Het gaat volgens het bedrijf om Nederlands eerste industriële koelinstallatie met propaan. Propaan is een natuurlijk koudemiddel dat ten opzichte van traditionele, synthetische koudemiddelen belangrijke milieuvoordelen kent: het tast de ozonlaag niet aan en het levert geen bijdrage aan het broeikaseffect (tekst uit persbericht GTI van oktober 2004). Propaan in vloeibare toestand geeft een grote kans op vrieswonden die gelijkstaan aan brandwonden bij contact huid of ogen. Dit komt omdat propaan in vloeibare vorm is opgeslagen. Na ontsnapping uit de houder, verdampt de vloeistof onmiddellijk. De warmte die voor deze zeer snelle verdamping nodig is, wordt onttrokken aan huid of ogen waardoor deze dus zeer snel en zeer sterk afkoelen tot onder de 0 o C met vrieswonden als gevolg. 2.2 Algemeen: opslagreservoir Propaan is bij normale atmosferische omstandigheden een gas. Alleen bij zeer lage temperaturen of onder druk bestaat propaan in vloeibare vorm. In de reservoirs wordt, zoals eerder gesteld, propaan in vloeibare vorm opgeslagen. Het reservoir kent een maximale vulling van 85% (reservoirs met een inhoud van 0,15 tot max. 3 m 3 ) of 90% vulling (reservoirs met een inhoud van meer dan 3 m 3 ). Boven deze vloeistoflaag vormt zich de dampfase, waaruit het gas voor gebruik wordt onttrokken. Het reservoir zelf is voorzien van een witte of lichtgroene weerkaatsende verflaag om de tank te beschermen tegen de warmte van het zonlicht, waardoor de inhoud niet teveel opwarmt. Dit is dan ook de reden dat de reservoirs gereinigd moeten worden op het moment dat zich over de verflaag een groene aanslag vormt. De kleur van de verflaag was tot op heden veelal (grijs)wit. Op dit moment kunnen ook mintgroene reservoirs worden aangetroffen, waarvan wordt verwacht dat de kleur de warmte nog beter buiten houdt. Omdat de vloeistof een eigen gasdruk creëert, zijn pompen overbodig. Wanneer de kraan boven aan de tank wordt geopend, begint het gas te stromen. Voor huishoudelijke toestellen moet de druk door middel van drukregelaars worden verlaagd. Daarnaast worden nog andere controles uitgevoerd voor maximale veiligheid bij de toevoer van het gas. Daarbij valt bv. te denken aan tankcontroles. De installatie van het reservoir en de leidingen moet worden uitgevoerd door een bij de Dienst voor het Stoomwezen erkende gasinstallateur. Het reservoir wordt voor de ingebruikname gekeurd. Bij goedkeur wordt in de stempelplaat de datum (maand en jaar) ingeslagen evenals een merkteken van de keuringsinstantie. De keuring moet in principe iedere 6 jaar worden herhaald. Ook dan moet weer de maand en het jaar inclusief keurmerk in de stempelplaat worden aangebracht. De verplichte 6 jaarlijkse keuring mag voor reservoirs tot 5 m 3 worden verlengd tot 10 jaar. Dan moet door de Dienst van het Stoomwezen voor het verstrijken van de 6-jaren termijn een visuele inspectie worden uitgevoerd. Van de verlenging wordt een certificaat verstrekt dat bij het reservoir aanwezig moet zijn (logboek). De verlenging wordt niet in de stempelplaat geslagen. 7

8 Een propaanreservoir moet dusdanig zijn geplaatst dat er geen gevaar bestaat voor een aanrijding. Als een dergelijke plaats binnen de inrichting/bij de woning niet aanwezig is, moet een voldoende afschermende constructie zijn aangebracht. Deze aanrijdbeveiliging kan bestaan uit een vangrailconstructie of met beton gevulde stalen buizen. 2.3 Logboek propaaninstallatie In principe moet bij de installatie een logboek aanwezig zijn. In het logboek moet worden opgenomen waar het reservoir en de installatie zijn geplaatst en op welke datum. Veelal leveren de gasleverende bedrijven ook een logboek aan. Naast adres en datum van het reservoir en de installatie moeten ook de volgende gegevens in het logboek zijn/worden opgenomen: informatie omtrent het juiste gebruik; bevindingen van de periodieke keuringen; bevindingen van de herkeuringen van het reservoir, de leidingen en de gebruikerstoestellen; Soms leveren de gasleverende bedrijven ten behoeve van het logboek ook een lijst aan voor de belangrijkste telefoonnummers, een noodplan en een overeenkomst e.d.. 3 Wetgeving en richtlijnen 3.1 Wet milieubeheer De Wet milieubeheer is op bepaalde activiteiten van toepassing als deze worden uitgevoerd door mensen en plaatsvinden binnen een bepaalde begrenzing. De activiteit moet zijn benoemd in één van de categorieën van het Inrichtingen- en vergunningenbesluit wet milieubeheer (IVB). Als de activiteit is genoemd in het IVB dan kan of een vergunningsplicht op basis van artikel 8 Wet milieubeheer van toepassing zijn of voor de activiteit moet op basis van artikel 8.40/8.44 Wet milieubeheer een melding worden ingediend. In principe geldt voor de propaanreservoirs die in het kader van het onderhavige project worden bezocht de meldingsplicht. De melding moet worden ingediend bij het college van B&W van de gemeente waar het reservoir staat. Op het moment dat er sprake is van een meldingsplichtige opslag, dan valt de opslag onder de werkingssfeer van het Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer, tenzij de opslag door het besluit is uitgesloten (zie paragraaf 4.3). Toezicht op basis van de Wet milieubeheer wordt in principe uitgevoerd door toezichthoudende ambtenaren die door het bevoegde gezag (in principe B&W) zijn aangewezen. 3.2 Inrichtingen- en vergunningenbesluit milieubeheer (IVB) In categorie 2.1 van het IVB is bepaald dat: inrichtingen voor het vervaardigen, bewerken, verwerken, opslaan of overslaan van gassen of gasmengsels, al of niet in samengeperste tot vloeistof verdichte of onder druk in vloeistof opgeloste toestand. Lid 2 van categorie 2 sluit insluitsystemen of bovengrondse drukhouders uit als zij een inhoud of gezamenlijke inhoud hebben kleiner dan 0,025 m 3 voor het opslaan van licht ontvlambare, ontvlambare, schadelijke of irriterende gassen of gasmengsels, al of niet in samengeperste tot vloeistof verdichte of onder druk in vloeistof opgeloste toestand. In het kader van dit project zullen derhalve de propaanreservoirs vallen onder het IVB en derhalve onder werkingssfeer van de Wet milieubeheer. 8

9 3.3 Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer Veelal vallen de bovengrondse reservoirs onder de werkingssfeer van het Besluit voorzieningen en installaties. In hoofdstuk 8 van Bijlage 1 van het besluit is bepaald dat een bovengronds reservoir dat op een bouwplaats is opgesteld en daarvoor in gebruik is, voldoet aan CPR Een reservoir dat anders dan op een bouwplaats is opgesteld of anders dan ten behoeve van bouwactiviteiten in gebruik is, voldoet aan CPR 11-2 of CPR Het besluit is o.a. van toepassing als: de opslag van propaan plaatsvindt in bovengrondse reservoirs, die niet groter zijn dan 13 m 3 ; niet meer dan twee reservoirs aanwezig zijn; propaan uitsluitend in gasfase wordt onttrokken (behoudens voor leegmaken t.b.v. verplaatsing) Voorts regelt het besluit dat keuringen moeten worden uitgevoerd door een daartoe erkend bedrijf en dat bij de installatie een logboek aanwezig moet zijn, zoals omschreven in paragraaf 3.3 van dit draaiboek. Vervolgens bepaalt het besluit nog enkele minimale afstanden (veiligheidsafstanden) met betrekking tot het reservoir en het vulpunt. In onderstaande tabel (tabel 1) zijn de met betrekking tot de opstelplaats van een reservoir, het vulpunt van het reservoir en de opstelplaats van de tankwagen ten opzichte van buiten de inrichting gelegen woningen en objecten categorie I en II opgenomen. woningen Objecten Categorie I Afstand van opstelplaats tankwagen/vulpunt, reservoir t/m 13 m 3 20 m 20 m 20 m reservoir 0,15 t.m. 1 m 3 25 m 25 m 20 m reservoir 1 t.m. 2 m 3 30 m 30 m 20 m reservoir 2 t.m. 3 m 3 35 m 35 m 20 m reservoir 3 t.m. 5 m 3 40 m 40 m 20 m reservoir 5 t.m. 8 m 3 50 m 50 m 20 m reservoir 8 t.m. 13 m 3 60 m 60 m 20 m Tabel 1: veiligheidsafstanden Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer Objecten Categorie II Burenparadox Volgens het Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer moet de afstand van een reservoir bij een woning tot een woning met een eigen reservoir 15 m bedragen. De afstand van het reservoir t.o.v. de eigen woning is 7,5 meter. Via een reparatiebesluit zal de onderlinge afstand in het besluit nu ook worden aangepast tot 7,5 meter. Deze afstand wordt in de praktijk ook veelal aangehouden. 9

10 Met betrekking tot tabel 1 zijn de volgende definities van belang: Woning gebouw of gedeelte van een gebouw dat voor bewoning wordt gebruikt of daartoe is bestemd, m.u.v. een dienst- of bedrijfswoning. Categorie I bejaardenoorden, verpleeginrichtingen, ziekenhuizen, sanatoria, zwakzinnigeninrichtingen etc. scholen complexen > 5 winkels met een gezamenlijk vloeroppervlak > m2 en winkels met een individueel vloeroppervlak > m2. hotel, restaurants en kantoorgebouwen voor meer dan 50 personen. installaties en bovengrondse opslagtanks voor brandbare, explosieve of giftige stoffen en andere objecten die door secundaire effecten een verhoogd risico met zich meebrengen. campings voor > 50 personen, volkstuincomplexen met > 25 tuinhuisjes mede bestemd voor het verblijf van personen, aanwezig zijn en andere recreatieterreinen bestemd voor verblijf gedurende meerdere aaneengesloten dagen > 50 personen. Categorie II: sporthallen en zwembaden; winkels voor zover zij niet onder categorie I vallen; hotels, kantoren en restaurants voor zover zij niet onder categorie I vallen; bedrijfsgebouwen, niet vallend onder categorie I alsmede incidentele dienst- en bedrijfswoningen die op industrieterreinen voorkomen; speeltuinen, sportvelden, openluchtzwembaden en andere recreatieterreinen, voor zover deze recreatieterreinen niet onder categorie I vallen. Appendages afzepen Met zeepsop in een plantenspuit kan eenvoudig worden gecontroleerd of rond de afsluiters of doppen of regelaars lekkage optreedt. Het is verstandig dat deze vorm van controle ook wordt uitgevoerd. In het geval er per minuut een paar kleine gasbelletjes ontsnappen, kan worden overwogen de gebruiker 24 uur te geven om de lekkage te laten repareren. Is de lekkage na 24 uur niet verholpen of betreft het een forse lekkage waarbij het propaan aan de geur waarneembaar is, dan dient onverwijld de hoofdafsluiter te worden dichtgedraaid en de gastoevoer dus te worden gestopt. De propaanafgifte mag pas worden hervat zodra het lek is gedicht door een erkende installateur. 10

11 3.4 CPR 11-2 In het kader van het onderhavige project wordt alleen CPR 11-2 nader toegelicht. Het regionale project is niet gericht op controles van opslag van propaan in de bouw. Artikel van Bijlage 1 van het Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer: een reservoir dat anders dan op een bouwplaats is opgesteld of anders dan ten behoeve van bouwactiviteiten in gebruik is, voldoet aan CPR 11-2 of CPR CPR 11-2 is de technische richtlijn voor de opslag van propaan in stationaire bovengrondse reservoirs met een inhoud groter dan 0,15 m 3 en ten hoogste 5 m 3. Nagenoeg alle reservoirs in het buitengebied, zeker die van particulieren, zullen onder de werkingssfeer van deze CPR vallen. In de checklist behorende bij dit project zijn veel onderwerpen opgenomen zoals deze in de CPR zijn genoemd Definities De CPR 11-2 geeft eerst een aantal definities. Enkele daarvan zijn: Hoge druk Druk die gelijk is aan of hoger dan de dampspanning van het in een reservoir opgeslagen vloeibare propaan. Middeldruk Nominale effectieve druk hoger dan 5 kpa (50 mbar) doch lager dan de dampspanning van het in een reservoir of fles opgeslagen vloeibare propaan. Lage druk Effectieve druk van ten hoogste 5 kpa (50 mbar). Propaan een product, hoofdzakelijk bestaande uit propaan en propeen met geringe hoeveelheden ethaan, butanen en butenen, waarvan de dampspanning bij 343 K ( 70 o C) ten hoogste 3100 kpa (31 bar) bedraagt Afstanden De CPR 11-2 kent diverse veiligheidsafstanden. De afstanden zijn bedoeld voor het beschermen van objecten tegen in brand geraakte propaanlekkage uit het reservoir maar ook het beschermen van het reservoir tegen warmtestraling van een brandend object. De CPR 11-2 kent ondermeer de afstanden zoals deze zijn genoemd in tabel 2. Wist je dat: Kathodische Bescherming (KB) nauwelijks nog nodig is. Bij propaaninstallaties wordt in principe alleen gebruik gemaakt van kunststoffen ondergrondse leidingen. 11

12 Diepte van ondergrondse leidingen Hoogte brandmuur boven het reservoir Aanrijdbeveiliging: stalen buizen gevuld met beton Afstand reservoir tot putten, kelder- en aanzuigopeningen gelegen < 1,5 m +mv Hekwerk bij terrein met reservoir dat voor publiek toegankelijk Opstelplaats tankwagen bij opslag propaan opgericht ná 1 juli 1984 Afstand van reservoir met maximaal 5 m 3 zonder brandbescherming inhoud en waaruit uitsluitend dampvormig propaan wordt onttrokken tot reservoir met Ingegraven of met K 1, K 2 of K 3 product. gronddekking Met watersproeiinstallatie Afstand van reservoir met maximaal 5 m 3 zonder brandbescherming inhoud en waaruit uitsluitend dampvormig propaan wordt onttrokken tot reservoir met tot Ingegraven of met vloeistof verdichte brandbare stoffen met gronddekking max. inhoud van 5 m 3, waaruit uitsluitend Met watersproeiinstallatie dampvormig product wordt onttrokken Afstand van reservoir met maximaal 5 m 3 inhoud en waaruit uitsluitend dampvormig propaan wordt onttrokken tot erfscheiding en openbare wegen Afstand van reservoir met maximaal 5 m 3 inhoud en waaruit uitsluitend dampvormig propaan wordt onttrokken tot woningen, werkplaatsen, kantoren enz. binnen de erfafscheiding Afstand van reservoir met maximaal 5 m 3 inhoud en waaruit uitsluitend dampvormig propaan wordt onttrokken tot opslaggebouwen brandbare stoffen Afstand van reservoir met maximaal 5 m 3 inhoud en waaruit uitsluitend dampvormig propaan wordt onttrokken tot opstelplaats propaantankwagen minimaal 0,6 meter minimaal 0,5 meter - minimaal 0,6 m. hoog - onderlinge afstand max. 1 m. min. 15 m of 7,5 m bij uitsluitend damponttrekking - afstand tot reservoir: 1,5 m - hoogte minimaal 2 meter, - maaswijdte metaaldraadvlechtwerk maximaal 5 cm. - tot reservoir 5 meter - tot gebouw/eigen woning binnen inrichting 7,5 m - tot opslagplaats brandbaar materiaal binnen de inrichting 15 m - heeft het gebouw een wand van 60 min brandwerendheid dan min. 3 m Reservoir zonder brand- watersproei- Reservoir met scherming installatie 15 meter 5 meter 1,5 meter 1,5 meter 15 meter 5 meter 5 meter 5 meter 5 meter 5 meter 5 meter 1,5 meter 5 meter 5 meter 7,5 meter 5 meter 15 meter 5 meter 5 meter 5 meter Tabel 2: Veiligheidsafstanden CPR 11-2 In bijlage 9 is een schematische weergave opgenomen van de diverse veiligheidsafstanden. 12

13 3.5 Wet vervoer gevaarlijke stoffen Op het vervoer van gevaarlijke stoffen, waaronder ook propaan valt, is de Wet vervoer gevaarlijke stoffen van toepassing. In artikel 1 is bepaald voor welke stoffen de wet van toepassing is, te weten 1. ontplofbare stoffen en voorwerpen, 2. samengeperste, vloeibaar gemaakte of onder druk opgeloste gassen, 3. brandbare vloeistoffen, 4. brandbare vaste stoffen, 5. voor zelfontbranding vatbare stoffen, 6. stoffen die bij aanraking met water brandbare g assen ontwikkelen, 7. stoffen die de verbranding bevorderen, 8. organische peroxiden, 9. giftige stoffen, 10. infectueuze stoffen, 11. bijtende stoffen, 12. andere stoffen die voor de mens of het milieu gevaarlijk kunnen zijn, In artikel 11 is bepaald dat tijdens het vervoer van gevaarlijke stoffen zoveel mogelijk de bebouwde kom moet worden vermeden. Die bepaling is niet van toepassing voor zover het vervoer binnen de bebouwde kom noodzakelijk is: a. ten behoeve van het laden of lossen, of b. omdat er redelijkerwijs geen route buiten de bebouwde kom beschikbaar is. Op basis van artikel 18 van de wet is de gemeenteraad bevoegd op het grondgebied van zijn gemeente wegen of weggedeelten aanwijzen, waarover aangewezen gevaarlijke stoffen bij uitsluiting mogen worden vervoerd. Dit betreft de bekende route gevaarlijke stoffen, die overigens in onze regio slechts enkele gemeenten hebben. De route moet middels vastgestelde borden worden aangeduid. Als voor een gemeente een route gevaarlijke stoffen geldt, dan mogen gevaarlijke stoffen alleen over die wegen worden vervoerd, tenzij burgemeester en wethouders voor het laden en lossen op basis van artikel 21 een ontheffing hebben verleend. De chauffeur van de tankwagen moet dus die ontheffing bij zich hebben. In bijlage 10 is de tekst opgenomen van een informatieblad uitgegeven door het Vervoerinformatiecentrum van de Inspectie Verkeer en Waterstaat (IVW). 13

14 3.5.1 Bedrijfsvoering De CPR 11-2 kent een aantal taken en verantwoordelijkheden toe aan de beheerder, de gebruiker, de installateur, de gasleverancier en de eigenaar van de installatie. Slechts de installateur en de gasleverancier zijn in de CPR 11-2 nader gedefinieerd. Zo wordt de installateur omschreven als het bedrijf dat de afleveringsinstallatie aanlegt en/of voor een goede uitvoering hiervan verantwoording draagt. De gasleverancier wordt omschreven als de fabrikant of handelaar die butaan of propaan in flessen of propaan in bulk per tankauto aanvoert. De in de CPR omschreven taken en verantwoordelijkheden moeten derhalve meer uitkomst bieden. Taken en verantwoordelijkheden beheerder Hij/zij moet volledig op de hoogte zijn van de werking van de installatie, waaronder wordt verstaan: o de opstellingswijze van het reservoir; o de ligging van de leidingen; o de plaats, functie en bediening van de appendages; o de wijze van bediening van de verbruikstoestellen; o de werking van de blusmiddelen. De installateur opdracht geven voor binnen de gestelde termijn herkeuren van de installatie. Zorgen dat de installatie altijd voldoet aan de gestelde eisen. Toestemming geven tot het vullen van het reservoir. De gebruiker op de hoogte stellen van de wijze van bediening van het deel van de installatie dat door de gebruiker bediend mag worden. Taken en verantwoordelijkheden gebruiker Hij/zij moet de aanwijzingen gegeven door de beheerder opvolgen. Is de gebruiker teven eigenaar/houder van het gebouw of bouwsel met de daarbij behorende installatie, dan gaan de taken en verantwoordelijkheden van de beheerder over op hem/haar, voor zover zij betrekking hebben op die installatie. Taken en verantwoordelijkheden installateur Hij/zij moet geaccepteerd zijn door de Dienst voor het Stoomwezen; Hij/zij moet zorgen voor de oplevering van een veilige installatie, ten bewijze waarvan hij een door hem ondertekende verklaring moet afgeven. Hij/zij moet voor die installatie een bedieningsvoorschrift afgeven. Hij/zij moet in opdracht van de beheerder zorgen voor de herkeuring van de installatie. Taken en verantwoordelijkheden gasleverancier Hij/zij mag uitsluitend afleveren conform de CPR-richtlijn voor tankwagens. Het vullen van het reservoir mag alleen door en onder verantwoordelijkheid van de tankwagenchauffeur, na verkregen toestemming van de verantwoordelijke beheerder. De vulslang mag nooit via gebouwen, bouwsels of andere besloten ruimten naar het vulpunt zijn gelegd. Ook het verlengen van de vulslang d.m.v. het koppelen van slangen is verboden. 14

15 Taken en verantwoordelijkheden eigenaar Hij/zij moet zorgen voor het afleveren van een ledig reservoir, dat goedgekeurd is en waarvan de laatste keuring niet meer dan 6 jaar geleden is. Hij/zij moet het reservoir plaatsen op de door de vergunningverlener goedgekeurde plaats en wijze.* Hij/zij met het reservoir goed onderhouden. Hij/zij moet zorgen dat het in bedrijf nemen van het reservoir geschiedt volgens een vastgestelde procedure. * Met vergunningverlenende instantie wordt het bevoegd gezag bedoeld dat tevens bevoegd is de melding ingevolge het Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer te beoordelen. In de praktijk worden de reservoirs meestal geplaatst voordat de melding wordt ingediend. Op die momenten wordt dus niet aan de CPR 11-2 en dus niet aan artikel van het genoemde besluit voldaan. In de praktijk is dit onderwerp lastig handhaafbaar. Het geeft wel reden voor extra aandacht Noodplan In Bijlage 1 van de CPR 11-2 is een voorbeeld van het noodplan opgenomen. Het volgende tekstvoorstel wordt daarbij gedaan. Maatregelen te nemen in geval van brand of ernstige lekkage aan de propaan-/ butaaninstallatie: Sluit de afsluiters van het reservoir Zet de hoofdschakelaar af Doof alle vuur ook in gebouwen Zet motoren, koelkasten etc. af Zet sprinklerinstallatie aan (indien aanwezig) Waarschuw de brandweer Waarschuw de leverancier Waarschuw de omgeving Sluit afsluiters gebruikstoestellen In Bijlage 6 van dit draaiboek is een kopie van een bestaand noodplan opgenomen Procedures De CPR 11-2 kent in haar bijlagen 3 procedures die in het kader van dit project niet verder van belang zijn, maar waarvan het bestaan ervan wel meldenswaardig is. Het betreft de volgende procedures. Procedure voor het ledigen van een reservoir dat niet is voorzien van een aftapinrichting in de vloeistoffase. Procedure voor het drukloos en gasvrij maken van propaan- / butaaninstallaties. Procedure voor het in bedrijf nemen van nieuwe of gasvrij gemaakte propaan- /butaaninstallaties. 15

16 4 Externe Veiligheid / RIS 4.1 Algemeen Landelijk en binnen de provincie Noord-Brabant zijn diverse projecten gaande die met risicovolle milieuactiviteiten te maken hebben. Landelijk loopt het project registratieverplichting risicovolle situaties en provinciaal loopt het project MRK (Model Risico Kaart voorheen Risico Informatie Systeem (RIS)) Die projecten hebben allemaal te maken met externe veiligheid en zijn geactiveerd op basis van het Vierde Nationaal Milieubeleidsplan. De lopende projecten richten zich op de locaties waar gevaarlijke stoffen worden gebruikt, opgeslagen, geproduceerd of getransporteerd (zowel op de weg als via het spoor, de waterwegen en door buisleidingen). Om die projecten te kunnen uitvoeren is veel aandacht besteed aan een registratie- en informatieplicht. Ook de regio Brabant Zuidoost richt zich al vanaf 2002 (Regionaal Milieuwerkprogramma) op externe veiligheid. Zaken als Kennisbank en Kennismanagement, project bepalen, inventariseren en communiceren van risico s en het project aanpakken van risico s zijn daar voorbeelden van. In het kader van het RIS hebben gemeenten middels diverse stappen een locale lijst opgesteld en vrijgegeven ten behoeve van het systeem waarin de locaties zijn opgenomen waar de risicovolle activiteiten plaatsvinden. In dat kader is ook een overzicht opgenomen van alle locaties waar propaan wordt opgeslagen in reservoirs met een inhoud van 3 m 3 of meer. Voor het onderhavige project zullen echter veelal particuliere reservoirs worden gecontroleerd. Particulieren gebruiken grotendeels reservoirs met een inhoud tot 2 m Besluit externe veiligheid inrichtingen In 2004 is het Besluit externe veiligheid inrichtingen van kracht geworden. In het besluit zijn normen verankerd die te maken hebben met plaatsgebonden risico en de doorwerking daarvan op het gebied van de ruimtelijke planvorming en bij vergunningverlening op grond van de Wm, voorzover de risico s voor de omgeving worden veroorzaakt door die inrichtingen. Het besluit is bijvoorbeeld van toepassing op LPG-tankstations. 5 Uitvoering project 5.1 handhavingscenario Algemeen Het project heeft geen speciaal preventief of repressief karakter. Op de momenten dat tekortkomingen worden geconstateerd, wordt het handhavingscenario Zò handhaven we in Brabant gehanteerd. In bijlage 3 is een schema omtrent de stappen van de handhavingstrategie bijgevoegd. Door de Brabantse strategie te volgen, is het ook mogelijk binnen het project afspraken te maken welke overtredingen altijd als categorie I overtreding worden afgehandeld. Het is dan zeker de bedoeling dat regiobreed op uniforme wijze wordt gereageerd als één of meer categorie I overtredingen wordt vastgesteld. Binnen dit project zijn 2 overtredingen als bijzondere categorie I overtreding aangewezen. Deze zijn opgenomen in paragraaf

17 Let wel: Als er constateringen worden gedaan van andere overtredingen dan die genoemd zijn in paragraaf 7.1.2, die binnen de handhavingstrategie als categorie I overtreding worden gewaardeerd, dan worden die dus OOK binnen dit project als categorie I overtreding afgehandeld. De mogelijkheid binnen een project specifieke categorie I overtredingen te mogen bepalen, staat daar los van. Vanuit het Seph wordt bij aanvang van het project een regionaal persbericht uitgedaan. Daarin wordt het project in algemene zin aangekondigd. Het persbericht is opgenomen in bijlage 5 van dit draaiboek. Het is niet de bedoeling de controles vooraf aan te kondigen. Zoals eerder in dit draaiboek is vermeld, moeten de diverse betrokkenen beschikken over voldoende kennis en een logboek m.b.t. de reservoirs en de installatie Categorie I overtredingen In het kader van de Brabantse handhavingstrategie bestaat de mogelijkheid per project categorie I overtredingen vast te stellen. Ook met betrekking tot het onderhavige project is van de mogelijkheid gebruik gemaakt. Daarbij zijn de volgende overtredingen als categorie I overtreding aangewezen. Categorie I: Een reservoir met toebehoren dat niet door een deskundige is gekeurd en beproefd, dan wel waarvan de keuringstermijn is verstreken. Afstand reservoir of vulpunt niet op minimaal 7,5 meter ten opzichte van kelderopeningen, open putten en aanzuigopeningen van ventilatiesystemen indien die zijn gelegen op een afstand van minder dan 1,5 meter boven het maaiveld. 5.2 Uitvoering bezoeken De bezoeken (controles) worden uitgevoerd in de maanden april en mei Na elk bezoek volgt een aanschrijving omtrent de bevindingen. Voor zover de controles daar aanleiding toe geven, worden ook hercontroles uitgevoerd en wordt de Brabantse handhavingstrategie toegepast. Slechts op deze wijze kan ook kwaliteit worden geborgd binnen het project. Alle bezoeken zijn in principe gericht op de aanwezigheid en het gebruik van een propaanreservoir. Het staat gemeenten vrij adressen te kiezen waar meerdere milieu-items gelden en waar uitgebreidere of integrale controles worden uitgevoerd. De controles worden uitgevoerd bij de adressen die zijn opgenomen in bijlage 1 van dit draaiboek. 5.3 Checklist Om de bezoeken uniform en efficiënt te laten verlopen, is een checklist samengesteld. Deze checklist is in het draaiboek als bijlage 2 bijgevoegd. De checklist kan ook digitaal worden verkregen bij het Seph of bij de coördinator handhaving SRE. Als basis voor de checklist heeft de CPR 11-2 gediend. De checklist is niet bedoeld om integrale (bedrijfs)controles uit te voeren. Het mag duidelijk zijn dat de ogen tijden de bezoeken niet voor andere zaken mogen worden gesloten. 17

18 In de checklist is onderscheid gemaakt tussen administratieve onderwerpen, veiligheidsafstanden en een technische controle. Daarnaast is in de checklist de simpele vraag opgenomen of de installatie ook is afgezeept tijdens de controle. De vraag behelst echter meer dan wat normaliter tijdens controles gebeurt. Slechts zelden nemen toezichthouders de moeite een installatie af te zepen ten einde te ontdekken of via de afsluiters propaan lekt. Binnen de kwaliteitsslag van het regionale project is dit een wezenlijk onderdeel. Afzepen installatie: zorg dat je een plantenspuit (nevelspuit) bij je hebt gevuld met een mengsel van water en zeep. Het afzepen is vooral van belang bij alle verbindingen op het reservoir of in het leidingensysteem. Daarbij zijn afsluiters en regelaars van belang. Om de controle te ondersteunen voor de toezichthouders die mogelijk minder technische kennis hebben rond het onderhavige onderwerp is middels een foto-overzicht een en ander toegelicht in bijlage 7 van dit draaiboek. Daarnaast is in bijlage 8 een schematische weergave opgenomen van het reservoir met leidingwerk. 5.4 Evaluatie Uiterlijk 1 september 2005 zal het handhavingsproject worden geëvalueerd. Daartoe is het van belang dat elke deelnemende gemeente het monitoringsformulier, dat als bijlage 4 is bijgevoegd, tijdig ingevuld opstuurt naar het Seph. De evaluatie vindt aan de hand van die formulieren plaats. Het monitoringsformulier is eventueel ook digitaal te verkrijgen bij het Seph of bij de coördinator handhaving SRE. 6 Bijlagen Bijlage 1 Lijst te controleren locaties Bijlage 2 Checklist Bijlage 3 Schema handhavingstrategie Bijlage 4 Monitoringsformulier Bijlage 5 Persbericht Bijlage 6 Voorbeeld noodplan van Shell Gas Bijlage 7 Foto-overzicht ter toelichting Bijlage 8 Schematische weergave reservoir en leidingwerk Bijlage 9 Overzicht veiligheidsafstanden Bijlage 10 Tekst informatieblad IVW 18

19 7 Literatuurlijst Voor het opstellen van dit draaiboek is gebruik gemaakt van informatie afkomstig van de volgende internetsites: Daarnaast is gebruik gemaakt van informatiebladen van IVW Divisie Vervoer kenmerk XGS10X 02/03 4 e druk, Shell Gas, CPR 11-2 en CPR 11-3 en overige gepubliceerde wet- en regelgeving. 19

20 Bijlage 1: Lijst te controleren locaties Gemeente Naam gebruiker reservoir Adres reservoir Asten Levert na het project de adressen aan Bergeijk Best Bladel Cranendonck Deurne Eersel Eindhoven Geldrop-Mierlo 20

21 Gemert-Bakel Heeze-Leende Helmond Laarbeek Nuenen Oirschot Reusel-De Mierden Someren 21

22 Son en Breugel Valkenswaard Veldhoven Waalre Provincie Noord- Brabant 22

23 Bijlage 2: Checklist CPR 11-2 Naam gebruiker reservoir : Adres : Postcode en woonplaats : Telefoonnummer : Datum controle : Controle uitgevoerd door : Melding ingediend op : Vergunning verleend op : CONTROLE ADMINISTRATIEVE VOORSCHRIFTEN Controle administratieve voorschriften Vergunning / melding Besluit voorzieningen en installaties milieubeheer i.o. n.i.o. n.v.t. Reservoir in overeenstemming met vergunning Reservoir in overeenstemming met melding Nr. AMvB Installatielogboek aanwezig Van de bevindingen van (her)keuringen zijn gedagtekende verklaringen aanwezig Beoordeling, afstelling, onderhoud en reparaties zijn uitgevoerd door een door het Lloyd s Register-Stoomwezen geaccepteerde installateur. Nr. CPR 5.2 Een lijst met telefoonnummers aanwezig van alle instanties die bij een incident gewaarschuwd moeten worden. 5.2 Een noodplan aanwezig Jaarlijkse keuring kathodische bescherming van ondergrondse leidingen Beheerder/gebruiker volledig op de hoogte van de werking waaronder wordt verstaan: - op de hoogte van de werking van de installatie - de ligging van de leidingen - de plaats, functie en bediening van de appendages - de wijze van de bediening van de verbruikstoestellen - de werking van de blustoestellen i.o. i.o. n.i.o. n.v.t. n.i.o. n.v.t. 23

24 CONTROLE VEILIGHEIDSAFSTANDEN Veiligheidsafstanden tot woningen Zijn in de directe omgeving woningen aanwezig? Ja Nee Afstand tot woningen [m] i.o. n.i.o. Nr. AMvB Opstelplaats tankwagen/vulpunt (reservoir t/m 13 m 3 ) 20 Reservoir 0,15 m 3 t/m 1 m 3 25 Reservoir 1 m 3 t/m 2 m 3 30 Reservoir 2 m 3 t/m 3 m 3 35 Reservoir 3 m 3 t/m 5 m 3 40 n.v.t. Veiligheidsafstanden tot objecten categorie I Zijn in de directe omgeving objecten categorie I aanwezig? Ja Nee Afstand tot objecten categorie I [m] i.o. n.i.o. Nr. AMvB Opstelplaats tankwagen/vulpunt (reservoir t/m 13 m 3 ) 20 Reservoir 0,15 m 3 t/m 1 m 3 25 Reservoir 1 m 3 t/m 2 m 3 30 Reservoir 2 m 3 t/m 3 m 3 35 Reservoir 3 m 3 t/m 5 m 3 40 Objecten categorie I: a. bejaardenoorden, verpleeginrichtingen, (psychiatrische ) ziekenhuizen, sanatoria, zwakzinnigeninrichtingen et cetera; b. scholen; c. complexen > 5 winkels waarvan het gezamenlijk vloeroppervlak > m 2 bedraagt en winkels met een totaal vloeroppervlak > m 2 per object; d. hotels, restaurants en kantoorgebouwen bestemd voor meer dan 50 personen; e. telecommunicatiegebouwen, gebouwen met vluchtleidingsapparatuur en andere kwetsbare objecten met een hoge infrastructurele waarde; f. installaties en bovengrondse opslagtanks voor brandbare, explosieve of giftige stoffen en andere objecten die door secundaire effecten een verhoogd risico met zich meebrengen; g. campings bestemd voor het verblijf van meer dan 50 personen, volkstuinencomplexen waarop meer dan 25 tuinhuisjes, mede bestemd voor het verblijf van personen, aanwezig zijn en andere recreatieterreinen, bestemd voor het verblijf gedurende meerdere aaneengesloten dagen van het jaar van meer dan 50 personen. n.v.t. Veiligheidsafstanden tot objecten categorie II Zijn in de directe omgeving objecten categorie II aanwezig? Ja Nee Afstand tot objecten categorie II [m] i.o. n.i.o. Nr. AMvB Opstelplaats tankwagen/vulpunt (reservoir t/m 13 m 3 ) 20 Reservoir 0,15 m 3 t/m 1 m 3 20 Reservoir 1 m 3 t/m 2 m 3 20 Reservoir 2 m 3 t/m 3 m 3 20 Reservoir 3 m 3 t/m 5 m 3 20 Objecten categorie II: a. sporthallen en zwembaden; b. winkels voor zover zij niet onder categorie I vallen; c. hotels, kantoren en restaurants voor zover zij niet onder categorie I vallen; d. bedrijfsgebouwen voor zover zij niet onder categorie I vallen, alsmede incidentele dienst- en bedrijfswoningen die op industrieterreinen voorkomen met een gemiddelde dichtheid aan dienst- of bedrijfswoningen van ten hoogste één per hectare; e. speeltuinen, sportvelden, openluchtzwembaden en andere recreatieterreinen, voorzover deze recreatieterreinen niet onder categorie I vallen. n.v.t. 24

25 Veiligheidsafstanden opstelplaats tankwagen Nr. CPR Opstelplaats van de tankwagen op ten minste 5 meter van het reservoir 1 Opstelplaats tankwagen op ten minste 7,5 meter van een tot de inrichting behorend gebouw 1 Opstelplaats tankwagen op ten minste 15 meter van een tot de inrichting behorende opslagplaats van brandbaar materiaal 1 1 Deze afstand kan worden verkleind tot 3 meter indien tussen het reservoir van de tankwagen en het object een brandmuur is geplaatst met een brandwerendheid van ten minste 60 minuten. i.o. n.i.o n.v.t. Overige veiligheidsafstanden Nr. i.o. CPR Afstand reservoir tot erfscheiding en openbare wegen ten minste 5 meter 1 Afstand reservoir tot de inrichting behorende gebouwen ten minste 7,5 meter 1 Afstand reservoir tot opslagplaats brandbaar materiaal ten minste 15 meter 1 Reservoir en vulpunt ten minste 15 meter van kelderopeningen, open putten, en aanzuigopeningen van ventilatiesystemen indien deze zijn gelegen op een afstand minder dan 1,5 meter boven maaiveld. 2 Nr. AMvB Afstand reservoir ten opzichte van een binnen de inrichting gelegen reservoir voor de opslag van andere brandbare vloeistoffen ten minste 15 meter Afstand reservoir tot een ander tot de inrichting behorend reservoir ten minste 5 meter Afstand reservoir ten opzichte van woningen en objecten categorie I en II die zelf over een propaanreservoir beschikken ten minste 15 meter 3. 1 Deze afstand kan worden verkleind tot 3 meter indien tussen het reservoir en object een brandmuur is geplaatst of het object moet een brandwerendheid van een brandmuur hebben. M.b.t. tot de erfafscheiding kan een kortere afstand zonder brandmuur worden toegestaan indien zich aan de andere zijde open water of een terrein met agrarische bestemming bevindt. Indien de installatie beschikt over een watersproei-installatie mag de afstand van 7,5 meter (reservoir-woning etc.) verkleind worden naar 7,5 meter. 2 Voor reservoirs waaraan uitsluitend damp wordt onttrokken, ook indien de vulaansluiting direct op het reservoir is aangebracht, mag een afstand van 7,5 meter worden aangehouden. 3 Wordt in het reparatiebesluit waarschijnlijk teruggebracht naar 7,5 meter. n.i.o. n.v.t. 25

26 CONTROLE TECHNISCHE VOORSCHRIFTEN Constructie tank Nr. CPR i.o. n.i.o. n.v.t Stempelplaat metallisch met het reservoir verbonden Reservoir voorzien van een stempelplaat waarop de volgende gegevens zijn ingeslagen (gegevens van de stempelplaat overnemen): het (Stoomwezen) registernummer de naam van het product de inhoud in m 3 de toelaatbare vulinhoud in m 3 het toelaatbare vulpercentage de effectieve beoordelingsdruk (werkdruk) in bar de effectieve persdruk in bar de minimum en maximum toelaatbare temperatuur 2 de datum van de laatste keuring en het goedkeuringsmerk van de instantie Maximale vulinhoud 85% vloeistof. Een reservoir van voor 1 januari 1984 met een inhoud groter dan 3 m 3 mag maximaal met 90%vloeistof worden gevuld. Tank voorzien van mangat (indien langer dan 6 m twee mangaten) Tank niet voorzien van spui-inrichting Reservoir voorzien van een stempelplaat waarop de volgende gegevens zijn ingeslagen: - het (Stoomwezen) registernummer; - de naam van het product; - de inhoud in m 3 ; - de toelaatbare vulinhoud in m 3 ; - het toelaatbare vulpercentage; - de effectieve beoordelingsdruk (werkdruk) in bar; - de effectieve persdruk in bar; - de minimum en maximum toelaatbare temperatuur; - de datum van de laatste keuring en het goedkeuringsmerk van de instantie Een reservoir met toebehoren moet door een deskundige (Stoomwezen BV of een andere aangewezen instantie) zijn gekeurd en beproefd (keuring is ingeslagen op stempelplaat. 1 Dit voorschriftnummer is van toepassing op een reservoir waarvan de eerste keuring heeft plaatsgevonden vóór 1 januari Dit geldt uitsluitend voor reservoirs van na 1 januari Constructie tank Bepaling i.o. n.i.o. n.v.t Ondersteuningsconstructie van voldoende sterkte Onderkant tank maximaal 0,6 meter boven onderkant ondersteuning Ondersteuning onbrandbaar (indien vloeibaar propaan onttrokken) Tank voorzien van hijsplaten Tank uitwendig voorzien van warmtestraling reflecterende, corrosiewerende verf Tank uitwendig niet vervuild met aanslag zodat warmtewerende werking verflaag niet verloren gaat Tank voorzien van aansluitpunt voor aardleiding Datum en teken eerste keuring op stempelplaat Datum en teken herkeuring (binnen 6 jaar) op stempelplaat 26

27 Toebehoren tank Nr. CPR Bepaling i.o. n.i.o. n.v.t Veiligheidskleppen, verzegeld door Stoomwezen B.V Afsluiters goedgekeurd door Stoomwezen B.V Handbediende afsluiters op elke aansluiting (m.u.v. veiligheidskleppen en niveau-aanwijzing Vloeistofstandaanwijzer goedgekeurd door Stoomwezen B.V Overvulsignalering vanaf tankwagen zichtbaar Fail safe voorziening tegen overvulling Toebehoren gekeurd door Stoomwezen B.V Herkeuring toebehoren binnen 6 jaar. Constructie van installatie en leidingen Nr. CPR Bepaling i.o. n.i.o. n.v.t Vloeistofleidingen voorzien van ontlastklep tussen twee afsluiters Leidingnet beschermd tegen corrosie Hogedrukleiding gekeurd en herkeurd Middeldrukleidingen voorzien van drukregelaar en manometer Materiaal middeldrukleidingen met GIVEG- of KIWA-keurmerk Aantal verbindingen hogedrukleidingen zoveel mogelijk beperkt Leidingnet beschermd tegen corrosie Drukbeveiliging door veerbelaste veiligheidsklep na drukregelaar Blokafsluiters buiten hekwerk tegen aanrijden beveiligd Tussen middel- en lagedrukleiding drukregelaar met veiligheidsklep Middeldrukleiding gekeurd door installateur erkend door certificatie-instelling (RvC) Herkeuring middeldrukleiding binnen 6 jaar Drukregelaar tussen overgang middeldruk- naar lagedrukleiding Leidingnet beschermd tegen corrosie Drukbeveiliging door veerbelaste veiligheidsklep na drukregelaar Blokafsluiters buiten hekwerk tegen aanrijden beveiligd Afsluiter voor gehele gastoevoer nar verbruikstoestel Lagedrukleiding gekeurd door installateur erkend door certificatie-instelling (RvC) Herkeuring lagedrukleiding binnen 6 jaar Veiligheidsmaatregelen Nr. CPR Bepaling i.o. n.i.o. n.v.t Gevarenzone-indeling elektrische installatie Ondergrondse leidingen voldoende diep i.v.m. mechanische belasting Watersproei-installatie (minimaal 8 liter water per m2) permanent aangesloten op watervoorziening; Indien niet vorstvrij droog gehouden Voldoende beveiligd tegen aanrijden Ondergrondse delen kathodisch beschermd indien nodig Tanks en vulpunt geaard Installatie overzichtelijk opgesteld; onbelemmerde toegang en afrit Afstanden tot objecten volgens tabel 8-I of 8-II Publiekelijk toegankelijk terrein afgeschermd met hekwerk; twee deuren Opstelterrein voldoende geventileerd; aan twee zijden open, aan alle kanten vrij gelegen Tankwagen moet terrein onbelemmerd kunnen bereiken of verlaten Opstelplaats tankwagen op > 5 meter reservoir > 7,5 gebouw van de inrichting, tenzij wanden 60 minuten brandwerend; 3 meter 27

28 > 15 meter opslag brandbaar materiaal; tenzij wanden 60 minuten brandwerend; 3 meter Goed zicht vanaf tankwagen op tank Indien temperatuur verdamper hoger dan 50 C, afgeschermd (voldoende geventileerd) Verdamper op stoom voldoende geventileerd; open vuur op > 15 meter Gasgestookte verdampers in open lucht op > 15 meter tank en vulpunt Verdamper goed bereikbaar: 1,5 m rondom vrij Publiekelijk toegankelijke verdamper afgeschermd met hekwerk; twee deuren Elektrisch materieel verdamper volgens NEN 3215 en NEN-EN t/m Verdamper > 15 meter reservoir > 7,5 meter opslag brandbaar materiaal; tenzij wanden 30 minuten brandwerend; 3 meter > 15 meter kelderopeningen > 5 meter erfscheiding Bedrijfsvoering Nr. CPR Bepaling i.o. n.i.o. n.v.t. 9.1 Installatie met toebehoren in goede staat van onderhoud Beheerder op de hoogte van installatie en veiligheidshandelingen Beheerder heeft gebruiker op de hoogte gesteld van veiligheidsmaatregelen Afzepen installatie ja nee n.v.t. Is de installatie tijdens de controle afgezeept Zijn daarbij lekkages aangetroffen Zijn er direct maatregelen getroffen Is er een hercontrole voor uitgevoerd Handhaving Tekortkomingen in het kader van het project geconstateerd Overige strijdigheden geconstateerd Bestuurlijke aanschrijving uitgedaan Hercontrole uitgevoerd Flankerend beleid toegepast 2 e hercontrole uitgevoerd Bestuursrechtelijk opgetreden Strafrechtelijk opgetreden Ja Nee Opmerkingen: 28

29 Bijlage 3: Schema handhavingstrategie SCHEMA HANDHAVINGSTRATEGIE Bestuursrechtelijk traject Strafrechtelijk traject Er wordt een overtreding geconstateerd Ja Overtreding met acuut (milieu)gevaar? Direct toepassen van bestuursdwang geen begunstigingstermijn afschrift aan relevante partners proces-verbaal en eventueel voorlopige maatregel Nee CATEGORIE 1- overtreding? Ja 1. Bestuurlijke waarschuwing - afschrift aan relevante partners - voornemen beschikking bekend maken - termijn zienswijze bekend maken 2. Handhavingsbeschikking afschrift aan relevante partners proces-verbaal (laten) opmaken Nee CATEGORIE 2- overtreding? Ja 1. Brief met hersteltermijn 2. Bestuurlijke waarschuwing, afschrift aan relevante partners en politie voornemen beschikking bekend maken termijn zienswijze bekend maken 3. Handhavingsbeschikking afschrift aan relevante partners bezoek samen met de politie flankerende brief, afschrift flankerende brief aan bevoegd gezag proces-verbaal (laten) opmaken 29

30 Bijlage 4: Monitoringsformulier Naam gemeente Aantal controles Aantal hercontroles Aantal 2 e hercontroles Contactpersoon gemeente Telefoonnummer contactpersoon In onderstaand schema aankruisen welke onderwerpen geconstateerd zijn. Voorschrift Vergunning/melding dekkend Melding dekkend Geen logboek aanwezig Geen noodplan en/of telefoonlijst aanwezig Onderhoud en reparaties niet uitgevoerd door erkend bedrijf Beheerder niet volledig op de hoogte van werking installatie Niet voldaan aan veiligheidsafstanden reservoir t.o.v. woning Niet voldaan aan veiligheidsafstanden reservoir t.o.v. erfscheiding Niet voldaan aan veiligheidsafstanden opstelplaats tankwagen Reservoir niet voorzien van volledige stempelplaat Reservoir voldoet niet m.b.t. constructie Reservoir voldoet niet m.b.t. toebehoren Niet voldaan aan de volgende technische eisen (hierna zelf invullen) Brandbare materialen rond het reservoir aanwezig Wetgeving Schriftelijke waarsch uwing Flankerend beleid Procesverbaal Bestuur srecht. handhaving Heeft het draaiboek/het project geleid tot meer kennis bij u/de toezichthouder(s) Hebt u zaken gemist in het draaiboek of onderdelen daaruit Zo ja, wat * doorhalen wat niet van toepassing is Ja / nee / geen mening* Ja / nee / geen mening 30

31 Bijlage 5: Regionaal persbericht PERSBERICHT Eindhoven, <datum> Veiligheidscontroles propaanreservoirs In het tweede kwartaal van dit jaar wordt in de hele regio Brabant Zuidoost een groot aantal propaanreservoirs uitgebreid gecontroleerd. De controles maken onderdeel uit van een regionaal handhavingsproject en worden uitgevoerd door de regiogemeenten. Het project zal zich voor het eerst ook richten op particulieren die in het buitengebied wonen en die in het bezit zijn van een propaanreservoir. In de maanden april en mei zullen de gemeenten in totaal ongeveer 200 propaanreservoirs die in gebruik zijn bij particulieren en bedrijven controleren. Van belang daarbij zijn alle veiligheidsaspecten. In het verleden zijn regionaal gezien deze tanks slechts zeer beperkt gecontroleerd. Zeer nauwkeurig wordt nu gekeken of voldaan wordt aan verplichte veiligheidsafstanden. Daarbij valt te denken aan de afstand van de tanks ten opzichte van woningen van derden, plaatsen van de tankwagens, afstanden ten opzichte van erfscheidingen en dergelijke. Daarnaast wordt het technisch onderhoud onder de loep genomen. Eerder is al gebleken dat reservoirs vaak slecht onderhouden worden. Zo moet de buitenkant regelmatig worden ontdaan van de groene aanslag, omdat anders de speciale zonlichtweerkaatsende coating niet goed kan functioneren. Dat kan leiden tot aanzienlijke drukverschillen in de reservoirs. Daarnaast wordt extra aandacht besteed aan de hekwerken rond reservoirs, opslag van brandbare materialen rond reservoirs e.d. De controles zijn in principe preventief. Dat wil zeggen dat bij overtredingen de gebruikers de gelegenheid krijgen de overtreding binnen een bepaalde periode op te heffen. Alleen bij heel onveilige situaties wordt direct opgetreden. Bijvoorbeeld het gebruik van ongekeurde reservoirs of te geringe afstanden ten opzicht van kelders en putten leidt tot direct optreden. Daarbij moet gedacht worden aan een proces-verbaal van de politie of het gebruik stilleggen. Het project wordt gecoördineerd door de coördinator handhaving van het Samenwerkingsverband Regio Eindhoven. Aan de hand van de controlebevindingen wordt in augustus een evaluatieverslag opgesteld. 31

32 Noot voor de redactie (niet voor publicatie): Voor meer informatie kunt u terecht bij de volgende contactpersonen Fred Emmerik, Coördinator handhaving SRE: Danny van de Waardenburg, Servicepunt Handhaving Brabant Zuidoost: Suse van den Boom, afd. Communicatie Milieudienst Regio Eindhoven,

33 Bijlage 6: Voorbeeld noodplan van Shell Gas 33

34 Bijlage 7: foto-overzicht ter toelichting Vullen reservoir: overzicht Hier vindt het afvullen plaats vanaf de openbare weg. De afstand tussen reservoir en tankwagen moet minimaal 15 meter zijn. De vulsnelheid is ongeveer 180 tot 200 liter per minuut. De tankauto staat in de wegrijrichting. De chauffeur heeft vlamvertragende en antistatische kleding aan. Daarnaast dient hij een veiligheidsbril te dragen, om te voorkomen dat bij het loskoppelen van de slang, propaan in de ogen komt. Vullen reservoir Bij dit reservoir bevindt zich de vulaansluiting op de kopse kant. Bij andere modellen kan de vulaansluiting bovenop het reservoir zijn bevestigd. De vulaansluiting is voorzien van een inwendige terugslagklep. De klep voorkomt dat vloeibaar gas kan ontsnappen. Als het vullen is afgerond, moet de vulaansluiting worden afgedicht met een dop om water en vuil buiten te houden. Aardkabel Voordat het reservoir wordt gevuld, moet eerst een aardkabel worden bevestigd. Als het vullen is afgerond, wordt de aardekabel pas als laatste verwijderd. Een reservoir boven 5 m3 inhoud moet continue geaard zijn. Deze aardedraad voert meestal via de ondersteunende constructie naar de bodem. Inhoudsmeter De meter geeft continue de hoeveelheid vloeibaar gas in de tank aan. De vulling wordt uitgedrukt in percentages. Bij deze tank bevindt de meter zich op de kopse kant. Soms is de meter ook boven op de tank te vinden. 34

35 Veerveiligheid De 1 e trapsregelaar regelt de gasdruk terug van hoge druk tot middel- en lage druk. Vlak na de 1 e trapsregelaar is deze veerveiligheid (onder de gele dop) opgenomen die bij het falen van de regelaar de overdruk afblaast. De veerveiligheid kan eventueel ook in de regelaar zijn aangebracht. Manometer De manometer geeft de druk van het gas in het reservoir aan. De manometer zit in het geval van middeldruk op of vlak achter de 1 e trapsregelaar in de middeldrukleiding. Vulmond/Vulaansluiting Bij dit reservoir is de vulmond bevestigd aan de zijde van het reservoir. Dit komt soms vaker voor en meestal bij reservoirs met een inhoud tussen 5 m 3 en 8m 3. Reservoir en zonlicht Het reservoir is voorzien van een weerkaatsende verflaag om de tank te beschermen tegen de warmte van het zonlicht. Dit is dan ook de reden dat de reservoirs gereinigd moeten worden op het moment dat zich over de verflaag een groene aanslag vormt. Steeds vaker worden reservoirs geplaatst met een lichtgroene kleur (overigens met dezelfde werking als de witte kleurlaag). 35

36 Hekwerk 1 Op grond van art van CPR 11-2 moet een hekwerk zijn aangebracht als het reservoir ligt op een voor publiek toegankelijk terrein. Hekwerk dan 1,5 m van het reservoir, 2 m hoog en MOET bestaan uit metaaldraadvlechtwerk (mazen 50 mm en draad 2 mm). In het hekwerk moet zich een naar buiten openende deur bevinden, van buiten te openen met sleutel en van binnenuit zonder. Het terrein binnen het hekwerk moet vrij zijn van enig materiaal. Hekwerk 2 Als het terrein niet voor het publiek toegankelijk is kan worden volstaan met een eenvoudige draadafscheiding. Het is niet nodig een afzonderlijke afscheiding aan te brengen indien het opslagterrein deel uit maakt van een groter, voor het publiek afgesloten terrein. Inhoud reservoir max. 5m3: 1 deur in hekwerk. Inhoud reservoir meer 5 m3: 2 deuren in hekwerk (o.b.v. CPR 11-3) Hekwerk 3 In dit geval ligt het reservoir in de stenen omwalling. Het is een voorbeeld van zeer gevaarlijk omgaan met een propaanreservoir. Propaan is zwaarder dan lucht en zal bij lekkage in de omwalling blijven met alle risico s van dien. Volgens art van CPR 11-2 moet er tenminste een goede natuurlijke ventilatie zijn. Stempelplaat De stempelplaat bevat de volgende gegevens: Een registratienummer, de inhoud en de vulinhoud (90% van de inhoud), het toelaat-bare vulpercentage, het medium (propaan), de werkdruk, de bedrijfstemperatuur, een fabrieksnummer, de effectieve persdruk en aan de rechterzijde de (her)keurdatum met het kenmerk van de keuringsinstantie. 36

37 Tankafsluiter Dit betreft de eerste afsluiter in de dampafnameleiding die op het reservoir is aangesloten. Op de kopse kant bevint zich het draaiwiel met daarop een pijl en de letter O van openen. De afsluiter is aan de onderzijde voorzien van een overvulkraantje. Bij het vullen van het reservoir wordt het kraantje geopend en geeft het de chauffeur aan of de maximaal toegestane hoeveelheid vloeibaar gas in het reservoir is bereikt. Veiligheidsklep Via de veiligheidsklep (soms 2) kan propaandamp ontsnappen als de druk in het reservoir te hoog wordt. De klep moet altijd met een dop worden afgesloten. De dop is NOOIT voorzien van schroefdraad om blokkeren te voorkomen. Mede deze klep is debet aan de keuringsperiode van maximaal 10 jaar, omdat in de praktijk is gebleken dat de klep slechts enkele jaren langer meegaat. Brandbare materialen Ingevolge art van CPR 11-2 moet het terrein binnen het hekwerk zijn vrijgehouden van enig materiaal. Ondersteuning Volgens de CPR 11-2 moet een reservoir zijn voorzien van een blijvende aan het reservoir bevestigde stalen ondersteuningsconstructie. Verder is het van belang dat de tank op een deugdelijk fundament is geplaatst. 37

38 Ondergronds reservoir Soms worden nog ondergrondse of ingeterpte propaanreservoirs geplaatst. Het aantal is echter dermate gering dat deze reservoirs niet verder in het draaiboek zijn/worden beschreven. Expansiekrul De expansiekrul heeft twee doelen. Enerzijds kan hiermee de werking van het materiaal zelf worden opgevangen. Deze werking vindt plaats door temperatuurverschillen. Daarnaast geeft de expansiekrul ook extra ruimte om bij het vervangen van het reservoir met een andere aansluiting niet ook het leidingwerk te hoeven vervangen. Soms wordt de krul vervangen door een stuk BOA- of Anacondaslag. Dit is speciale gasslang dat de werking kan opvangen zonder dat het ten koste gaat van de dampdichtheid. Pictogram Op elk reservoir moet een pictogram zijn aangebracht. In het kader van veiligheid is vaak ook op noodplannen aangegeven om NOOIT te bellen, ook niet mobiel, in een omgeving waar (mogelijk) een brandbaar gasmengsel aanwezig is. 38

39 Bijlage 8: Schematische weergave reservoir en leidingwerk A B C D E F = 1 e traps regelaar = Manometer = Overdrukbeveiliging = Overgangstuk = Hoofdafsluiter = 2 e traps regelaar afsluiter A B C Lagedrukleiding PROPAANRESERVOIR Gasleiding buiten Gasleiding buiten F E Fundering aardkabel D Grondgasleiding D 39