INHOUD. Voorwoord 4 Doelstelling 6 Missie en kernwaarden 6

Transcriptie

1 JAARVERsLAG 2008

2 Voor u ligt het jaarverslag over 2008 van het Nederlands Jeugdinstituut. Het omvat naast de jaarrekening en het bestuursverslag, waarin het gevoerde beleid wordt verantwoord, negen interviews met klanten en opdrachtgevers van het Nederlands Jeugdinstituut. Gezamenlijk geven deze interviews in woord en beeld een goede indruk van de samenwerking tussen ons kennisinstituut en de praktijk. INHOUD Voorwoord 4 Doelstelling 6 Missie en kernwaarden 6 1 Het Nederlands Jeugdinstituut in Het Nederlands Jeugdinstituut in zijn maatschappelijke context 18 3 Kenniscentrum 22 4 Educatie & Opvang 32 5 Jeugdzorg & Opvoedhulp 34 6 Onderwijs & Jeugdzorg 36 7 Programma-implementatie & Training 46 8 Internationaal 48 9 Organisatie-ontwikkeling Communicatie Personeel en organisatie Vooruitblik organisatieontwikkeling Omzet, financiële resultaten en balans 62 Jaarrekening 68 Balans per 31 december Winst- en verliesrekening Kasstroomoverzicht Toelichting jaarrekening 71 Algemene toelichting 71 Toelichting balans 72 Toelichting winst- en verliesrekening 76 Overige gegevens 80 Gebeurtenissen na balansdatum 80 Accountantsverklaring 80 Bestemming resultaat 81 Productenoverzicht Medewerk(st)ers per 31 december

3 JAARVERsLAG 2008

4 4 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Voorwoord Voorwoord 2008 is het tweede jaar in het bestaan van het Nederlands Jeugdinstituut. Het jaar waarin het inhoudelijk fundament van het instituut is gelegd. Missie, visie, profiel en kernwaarden van het Nederlands Jeugdinstituut zijn in juni 2008 gelijktijdig vastgesteld. De visie op opvoeden en opgroeien, en op onze rol als kennisinstituut voor de praktijk, is richtinggevend voor de missie, de positionering en de kernwaarden van het Nederlands Jeugdinstituut. De basis voor de visie en missie van het Nederlands Jeugdinstituut is te vinden in Het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind, met daarin onder meer het recht op leven, ontwikkeling, onderwijs, zorg, recreatie en participatie, bescherming tegen kindermishandeling en uitbuiting en verantwoordelijkheid van de ouders. Of, zoals door Unicef verwoord in het rapport Child Well-being in Rich Countries (2007): De echte status van een natie wordt bepaald door de aandacht die men heeft voor de kinderen: voor hun gezondheid en veiligheid, hun materiële welzijn, scholing en sociale aanpassing, hun gevoel van geliefd en gewaardeerd te worden en deel uit te maken van het gezin of de samenleving waarbinnen ze geboren zijn. Wij ondersteunen alle betrokkenen bij het opvoeden en opgroeien van kinderen door het ontwikkelen, bundelen, valideren, delen en verspreiden van kennis voor en met de praktijk. In 2008 hebben we vele activiteiten uitgevoerd die op dat doel zijn gericht, zoals u in dit jaarverslag kunt lezen. Een paar activiteiten willen we eruit lichten. In de jeugdzorg wordt het belang van evidence based-werken, dat wil zeggen op basis van bewezen effectiviteit van methodisch handelen, steeds meer onderschreven. In opdracht van het ministerie voor Jeugd en Gezin is in samenwerking met ZonMw en Centrum Jeugdgezondheid/ RIVM gewerkt aan de ontwikkeling, het beheer en de verspreiding van kennis over dit onderwerp. Het Kenniscentrum van het Nederlands Jeugdinstituut heeft zich ontwikkeld tot nationale kennisbank op dit terrein (zie: www. jeugdinterventies.nl). Daarnaast heeft het Nederlands Jeugdinstituut de ontwikkeling van evidence based-werken en het werken aan practice based evidence op veel plaatsen in Nederland ondersteund, onder andere door het organiseren van het Samenwerkingsverband Effectieve Jeugdzorg Nederland, waarin we samenwerken met jeugdzorginstellingen en onderzoekers. Het Kenniscentrum is in 2008 begonnen met de publicatie van digitale themadossiers, waarin kennis over jeugd- en opvoedingsproblemen en over ontwikkelingen in de jeugdsector wordt gebundeld. Zo verschenen over jeugd- en opvoedingsproblemen onder andere dossiers over angststoornissen, delinquentie, kindermishandeling, gedragsproblemen, multiprobleemgezinnen en opvoedvragen. Enkele voorbeelden van dossiers over ontwikkelingen in de jeugdsector zijn de brede school, Centra voor Jeugd en Gezin, professionalisering in de jeugdzorg en effectiviteit van jeugdinterventies (zie: Met een groot aantal partijen en partners is door het Nederlands Jeugdinstituut in opdracht van het ministerie voor Jeugd en Gezin gewerkt aan de uitvoering van het Actieplan Professionalisering Jeugdzorg. In 2008 is in opdracht van het ministerie voor Jeugd en Gezin een groot driejarig project gestart, gericht op de aanpak van kindermishandeling in heel Nederland. In opdracht van het ministerie van OCW is de ondersteuning van de ontwikkeling van zorg- en adviesteams (zat s) gecontinueerd en van kwaliteitsteams voor sociale veiligheid in het onderwijs ter hand genomen. Het Nederlands Jeugdinstituut wil niet alleen het kennisinstituut voor de jeugdzorg zijn, maar voor allen die bij de ontwikkeling en opvoeding van de jeugd zijn betrokken, dus ook voor werkers in de pedagogische basisvoorzieningen. Daartoe hebben we onder andere in 2008 in samenwerking met SCO/Kohstamm Instituut en

5 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Voorwoord 5 Sardes het expertisecentrum ontwikkeling, opvang en onderwijs 0-12 jaar (EC O3) opgericht met als doel het bevorderen van kennisontwikkeling, -bundeling en -verspreiding over de ontwikkeling en opvoeding van kinderen in opvangvoorzieningen en het onderwijs. Ook is ondersteuning gegeven aan de ontwikkeling van de brede school in gemeenten en de implementatie van evidence based-methoden als Kaleidoscoop, Stapprogramma s en Communities that care. In 2008 is het Nederlands Jeugdinstituut betrokken bij tal van landelijke en regionale initiatieven rond de ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin. In dat kader heeft ook het programma Triple P (Positive Parenting Program) dat door het Nederlands Jeugdinstituut in Nederland wordt verspreid, een hoge vlucht genomen. Triple P is bij uitstek geschikt voor de ontwikkeling van een doorgaande lijn of keten voor de aanpak van algemene, lichte en zware pedagogische problemen in gezinnen. In verschillende regio s zijn wij daarmee actief. Het Nederlands Jeugdinstituut is in 2008 op verzoek van het ministerie voor Jeugd en Gezin gestart met het programmeren van activiteiten onder de noemers Diversiteit in jeugdbeleid (in samenwerking met ZonMw) en Gezinsbeleid. De internationale afdeling werkt aan internationale kennisuitwisseling, maar heeft ook twee grote subsidieprogramma s uitgevoerd: Youth in action en Xplore, waarmee de participatie en betrokkenheid van jongeren bij de (internationale) samenleving en ontwikkelingssamenwerking wordt vergroot. Wij werken er hard aan ons werk nog beter, effectiever en samenhangender te doen. Onze interactie en samenwerking met het veld van professionals en instellingen kan nog beter. We investeren daarom veel in effectievere communicatie, zoals in de mogelijkheden van internet. Een woord van dank is op zijn plaats voor al onze medewerkers, die in 2008 een wezenlijke bijdrage leverden aan een sterke omzetgroei en een hoge productie. Ook zijn wij dank verschuldigd aan al onze opdrachtgevers, partners en gebruikers, die ons geholpen hebben onze koers en resultaten te verbeteren. Aan het einde van het jaar beginnen de donkere wolken van de financiële en economische crisis zich samen te pakken. Hoewel dit ongetwijfeld effect zal hebben op de ontwikkeling op middellange termijn van het Nederlands Jeugdinstituut, is dat effect in eerste instantie nog niet zichtbaar was een jaar van sterke groei in omzet, organisatie en werkzaamheden, en vooralsnog lijkt dat ook in 2009 het geval. Voorspelbaar is dat deze crisis zal leiden tot meer opvoedingsstress in gezinnen en ook voor bepaalde groepen jongeren hard zal aankomen. Des te belangrijker is het te blijven investeren in kennis voor de praktijk van ontwikkeling en opvoeding. Kees Bakker Nelleke Groenewegen Raad van Bestuur Nederlands Jeugdinstituut

6 6 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Doelstelling / Missie en kernwaarden Doelstelling Het Nederlands Jeugdinstituut is gevestigd te Utrecht. De stichting heeft tot doel het bevorderen van: de optimale ontwikkeling van jeugdigen en van de sociale en pedagogische context waarin zij leven; effectieve preventie, zorg en behandeling van ontwikkelings- en opvoedingsproblemen; professionalisering en kwaliteitsverbetering van de jeugd- en opvoedingssector. Missie en kernwaarden Wat is het Nederlands Jeugdinstituut? Het Nederlands Jeugdinstituut is het landelijk kennisinstituut voor jeugd- en opvoedingsvraagstukken. Het Nederlands Jeugdinstituut is gestart op 1 januari is dus het tweede jaar in het bestaan van het Nederlands Jeugdinstituut. Wat is onze rol? Onze bestaansgrond ligt in het streven naar een gezonde ontwikkeling van jeugdigen, en verbetering van de sociale en pedagogische kwaliteit van de omgeving waarin zij leven. Om dat te kunnen bereiken is kennis nodig. Kennis waarmee de kwaliteit en effectiviteit van de jeugd- en opvoedingssector kan verbeteren. Kennis van de normale ontwikkeling en opvoeding van jeugdigen, preventie en behandeling van opvoedings- en opgroeiproblemen, effectieve werkwijzen en programma s, professionalisering en stelsel- en ketenvraagstukken. Het Nederlands Jeugdinstituut ontwikkelt, beheert en implementeert die kennis. Voor wie doen we het? Het Nederlands Jeugdinstituut werkt voor beleidsmakers, staffunctionarissen en beroepskrachten in de sector jeugd en opvoeding. Wij maken kennis beschikbaar voor de praktijk, maar genereren ook kennisvragen vanuit de praktijk. Op die manier wordt een kenniscyclus georganiseerd, die de jeugdsector helpt het probleemoplossend vermogen te vergroten en de kwaliteit en effectiviteit van de dienstverlening te verbeteren. Hoe werken wij? Bij de uitvoering van onze werkzaamheden gaan wij uit van de kernwaarden gezaghebbend (gebaseerd op kennis en onafhankelijkheid), praktijkgericht (onze kennis moet toepasbaar zijn in de praktijk), interactief (we willen samenwerken, kennis delen en netwerken ontwikkelen, nationaal èn internationaal) en innovatief (we beschikken over de nieuwste inzichten, we werken met vernieuwende werkwijzen).

7 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Doelstelling / Missie en kernwaarden 7

8 8 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Het Nederlands Jeugd instituut in Het Nederlands Jeugd instituut in is voor het Nederlands Jeugdinstituut het jaar waarin het inhoudelijk fundament van het instituut is gelegd. Missie, visie en kernwaarden van het Nederlands Jeugdinstituut zijn gelijktijdig in juni 2008 vastgesteld. De visie op opvoeden en opgroeien, en op onze rol als kennisinstituut voor de praktijk, is richtinggevend voor de missie, positionering en kernwaarden van het Nederlands Jeugdinstituut. Een belangrijke keuze binnen dat inhoudelijk fundament is dat het Nederlands Jeugdinstituut zich richt op zowel kennis van de gezonde opvoeding en ontwikkeling van kinderen en jongeren, als ook op kennis van preventie, zorg en bescherming bij opvoedings- en opgroeiproblemen. Het eerste speelt zich veelal af binnen het gezin en binnen pedagogische basisvoorzieningen als kinderopvang, brede school, jeugdwelzijnswerk, sport en buurtvoorzieningen. Het tweede gaat over vraagstukken van effectieve preventie en zorg in de jeugdzorg, jeugdbescherming en voorzieningen op het snijvlak van jeugdzorg en onderwijs of gezondheidszorg. Beide onderdelen maken deel uit van hetzelfde continuüm van vraagstukken waarvoor de jeugd- en opvoedingssector zich gesteld ziet. Het Nederlands Jeugdinstituut kiest voor het profiel van een publieke kennisinstelling in een gemengd stelsel met zowel publieke als private financiering. Dit profiel beantwoordt aan een gebleken behoefte aan een instituut dat ordent, stabiliteit brengt en bouwt aan een kennisbestand voor de jeugd- en opvoedingssector in Nederland. Inzichten uit de praktijk krijgen, evenzeer als de wetenschap, een plaats binnen het kennisdomein van het Nederlands Jeugdinstituut, dat zich

9 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Het Nederlands Jeugd instituut in zowel richt op kennis van bewezen effectieve interventies (evidence based) als op inzichten die in de praktijk geworteld zijn (practice based). De wijze waarop het Nederlands Jeugdinstituut zijn missie en visie uitvoert, is vervat in een viertal kernwaarden: gezaghebbend, innovatief, praktijkgericht en interactief. Aan kennis, die altijd up-to-date en gevalideerd is, ontleent het Nederlands Jeugdinstituut zijn gezag. Evenals aan zijn onafhankelijke opstelling: het Nederlands Jeugdinstituut is geen belangenorganisatie en heeft geen commercieel belang. Maar de visie van het Nederlands Jeugdinstituut op het belang van kennis voor een lerende sector betekent dat die kennis ook geëxpliciteerd en toepasbaar gemaakt moet worden voor de praktijk, dat we laagdrempelig en toegankelijk zijn, gericht op kennisdelen en netwerkontwikkeling. En natuurlijk beschikken over de nieuwste inzichten en betrokken zijn bij vernieuwingen in de praktijk. Op die manier dragen de kernwaarden van het Nederlands Jeugdinstituut bij aan de opbouw van een goede kenniscyclus van ontwikkeling, beheer en implementatie van kennis, waardoor de jeugdsector het karakter krijgt van collectief lerende organisaties. Om vanuit het inhoudelijk fundament van het Nederlands Jeugdinstituut een levendige verbinding te leggen naar de praktijk, werken de afdelingen van het instituut in matrixverband aan drie programmalijnen, die samen de belangrijkste thema s in de jeugdsector van vandaag aangeven: de pedagogische basisinfrastructuur, (lichtere) hulp in eigen omgeving en effectieve jeugdzorg.

10 10

11 Een belangrijke stap in de bestrijding van kindermishandeling Alexandra Bordewijk Adviseur jeugd bij Spectrum CMO Gelderland

12 Alexandra Bordewijk is adviseur jeugd bij Spectrum CMO Gelderland, een instelling die gemeenten en organisaties ondersteunt bij de aanpak van maatschappelijke vragen, van jeugd tot ouderen. Namens het Nederlands Jeugdinstituut adviseert zij tevens bij de implementatie van de Regionale Aanpak Kindermishandeling in Gelderland en Overijssel. De Regionale Aanpak Kindermishandeling is gemodelleerd naar die van de Reflectie- en Actiegroep Aanpak Kindermishandeling (RAAK) van Dries van Dantzig en focust vooral op het voorkómen en tijdig signaleren van kindermishandeling. In april vorig jaar hebben minister Rouvoet van Jeugd en Gezin, de centrumgemeenten en provincies met elkaar afgesproken om de Regionale Aanpak Kindermishandeling in alle 35 regio s van Nederland voortvarend in te voeren. Als implementatieadviseur ondersteun ik de gemeenten en regiocoördinatoren gedurende de gehele projectperiode, van 2008 tot De regionale coördinatoren zijn begonnen met het maken van een startfoto van de situatie. Er wordt in beeld gebracht wat er in de regio al goed geregeld is rond de preventie en aanpak kindermishandeling en wat nog niet. Vervolgens stelt hij of zij een werkplan op waarin staat wat er moet gebeuren om tot effectieve preventie en bestrijding te komen. scholing en regionale samenwerking krijgen daarbinnen bijzondere aandacht. Daarna zet de regiocoördinator samen met de betrokken gemeenten en organisaties de actiepunten in gang. Voor het Nederlands Jeugdinstituut en de implementatieadviseurs is het vooral belangrijk om alle betrokkenen te laten ervaren dat we met elkaar in heel Nederland een belangrijke stap voorwaarts zetten in de bestrijding van kindermishandeling. Vanuit de verontrusting rond dit onderwerp is de tijd nu rijp om het niet te laten bij woorden, maar vooral over te gaan tot daden. In april vorig jaar hebben minister Rouvoet van Jeugd en Gezin, de centrumgemeenten en provincies met elkaar afgesproken om de Regionale Aanpak Kindermishandeling in alle 35 regio s van Nederland voortvarend in te voeren.

13 Vanuit de verontrusting rond dit onderwerp is de tijd nu rijp om het niet te laten bij woorden, maar vooral over te gaan tot daden.

14

15 De relaties van het kind staan centraal Job van Velsen

16 De brede school mag zich verheugen in een sterk toenemende populariteit.

17 Job van Velsen is pionier op het gebied van een geïntegreerde benadering van opgroeiende kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar. Hij stond aan de wieg van twee brede scholen in Almere, ontwikkelde het Etutorium-concept en ondersteunt vanuit zijn bureau Etuconsult woningcorporatie Ymere bij de maatschappelijke versterking van de wijken waarin zij actief is. Daarnaast is hij als adviseur werkzaam voor het Netwerkbureau kinderopvang en als projectleider voor het Steunpunt Brede Scholen. Iedere school is weer anders, iedere wijk waarin de school functioneert is anders. Het Nederlands Jeugdinstituut onderkent dat door met praktische oplossingen te komen. Al dertig jaar woon en werk ik in Almere. Ik ben vooral actief geweest in het onderwijs en ben betrokken geweest bij de oprichting van basisschool De Hasselbraam en Het Meesterwerk. Beide scholen zijn te typeren als brede school, waarbij Het Meesterwerk vanuit visie de diepte ingaat als brede school, als leerplaats. De brede school mag zich verheugen in een sterk toenemende populariteit. Het idee erachter is meer dan een combinatie van verschillende functies die zich op het opgroeiende kind richten. In de vele jaren dat ik in het onderwijs actief ben geweest heb ik samen met andere professionals een visie ontwikkeld op de ideale omstandigheden voor het opgroeiende kind. Daaruit is een concept voortgekomen dat we Etutorium hebben genoemd. Etutorium is gestoeld op het principe van relaties. Het kind onderhoudt relaties met de wereld om hem of haar heen. Vanuit die gedachte wil Etutorium het kind een wereld aan mogelijkheden bieden die varieert van onderwijs tot creatieve vorming en sportieve ontwikkeling. Die zienswijze heeft ook consequenties voor het dagritme. In de traditionele omgeving gaat een kind eerst naar school en daarna naar de sportvereniging of de muziekschool. Etutorium streeft een meer gebalanceerd dagritme na. Veel elementen van dat concept hebben we in Het Meesterwerk in Almere gerealiseerd. Op die manier bieden brede scholen kansen tot inhoudelijke vernieuwing van het onderwijs. Maak mensen zelf eigenaar. Dat geldt voor kinderen ten aanzien van hun toekomst, maar ook voor scholen als het gaat om vernieuwing. Dan kom je tot duurzame oplossingen. Het Nederlands Jeugdinstituut ondersteunt de brede scholen door het doen van onderzoek en het samenbrengen van de juiste partijen. Iedere school is weer anders, iedere wijk waarin de school functioneert is anders. Het Nederlands Jeugdinstituut onderkent dat door met praktische oplossingen te komen. Ymere investeert daar ook in, omdat het de wijken versterkt. Er is nog een wereld te winnen, maar je ziet dat de aanpak werkt en dat inspireert enorm.

18 18 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Het Nederlands Jeugd instituut in zijn maatschappelijke context 2 Het Nederlands Jeugd instituut in zijn maatschappelijke context Maatschappelijk gezien is het jeugdbeleid de afgelopen jaren hoger op de agenda komen te staan. steeds beter wordt ingezien wat het belang is van kinderopvang, opvoedingsondersteuning, gezinsbeleid en jeugdzorg voor de toekomst van onze jeugd, en daarmee van onze hele samenleving. Het belang van gezonde opvoeding en optimale ontwikkeling van jeugdigen kan nauwelijks genoeg aandacht krijgen. De samenleving individualiseert; van oudsher ondersteunende verbanden als familie, kerk en buurt hebben minder invloed. Tegelijk verlengt de jeugdfase doordat jongeren langer naar school gaan en later aan gezinsvorming beginnen. Opvoeden wordt daardoor complexer. De gevoeligheid van het proces voor storingen en uitval neemt toe. Deze maatschappelijke ontwikkelingen vragen om nieuwe, moderne opvoedingsarrangementen en een goede pedagogische begeleiding van kinderen en jongeren om gezonde opvoeding en ontwikkeling te bevorderen en uitval te voorkomen. Kinderen groeien in belangrijke mate op in het gezin, maar bezoeken ook voorzieningen als kinderopvang, naschoolse opvang, onderwijs, sportvoorzieningen enzovoort. Daarnaast zien we in Nederland steeds meer zogenaamde brede scholen, waarin tal van voorzieningen voor kind en buurt bijeen zijn gebracht. Deze samenwerkingsvorm richt de aandacht volop op het belang van samenhang, uitwisseling en afstemming tussen binnen- en buitenschoolse voorzieningen. De steeds belangrijker wordende bijdrage die vanuit dit hele scala aan voorzieningen wordt geleverd aan de opvoeding en het opgroeien van kinderen en jeugdigen roept vele kennisvragen op. Het Nederlands Jeugdinstituut heeft die vragen samengebracht in de programmalijn pedagogische basisinfrastructuur. Het doel van deze programmalijn is om kennis en praktijk samen te laten werken aan een sterke pedagogische basis. Preventie van problemen is een belangrijk instrument om de nog steeds groeiende stroom aanmeldingen voor de jeugdzorg te laten afnemen. Het Nederlands Jeugdinstituut wijst daar ook in 2008 regelmatig op. Verergering van problemen kan vaak worden voorkomen door adequate opvoedingsondersteuning of hulp in de eigen omgeving. Laagdrempelige voorzieningen waarin jeugdgezondheidszorg, psychosociale ondersteuning en goede toeleiding naar andere voorzieningen samenkomen, kunnen daarin een wezenlijke rol spelen. Binnen het Nederlands Jeugdinstituut is ook de aandacht voor opvoedingsondersteuning en hulp in eigen omgeving samengebracht binnen een programmalijn. Daarbinnen passen ook de inspanningen gericht op het tot stand komen van Centra voor Jeugd en Gezin en zorg- en adviesteams. In 2008 komen ook de eerste lokale Centra voor Jeugd en Gezin tot stand. De centra bieden preventie, advies, ondersteuning, signalering en lichte hulp. Bij zwaardere problemen of ingewikkelde hulpvragen coördineren de centra de benodigde hulp en verwijzen ze

19 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Het Nederlands Jeugd instituut in zijn maatschappelijke context 19

20 20 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Het Nederlands Jeugd instituut in zijn maatschappelijke context door. De komst van het programmaministerie en de oprichting van Centra voor Jeugd en Gezin markeren een ontwikkeling waarbij opvoedingsondersteuning is uitgegroeid tot een belangrijke peiler van het rijksbeleid. Het Nederlands Jeugdinstituut juicht deze ontwikkeling toe. Het sluit ook goed aan op de bovengenoemde programmalijn, gericht op opvoedingsondersteuning en hulp in eigen omgeving. In veel gevallen zijn vroegsignalering, opvoedingsondersteuning en hulp in de eigen omgeving effectief in het voorkomen van ernstige problemen of stoornissen. Er zijn echter ook situaties in het proces van opgroeien die zo zwaar uit balans zijn dat hulp in de eigen omgeving te kort schiet. Zwaardere ingrepen zoals uithuisplaatsing, tehuisopvoeding of behandeling van ouders of kinderen zijn dan noodzakelijk. Jeugdzorg zal daarom noodzakelijk blijven. In 2008 staat de jeugdzorg volop in de belangstelling, onder meer door het nog steeds toenemende beroep erop. Sluitende en effectieve jeugdzorg is de derde programmalijn van het Nederlands Jeugdinstituut. Die effectiviteit heeft verschillende aspecten. Zo kan worden vastgesteld welke interventies volgens onderzoek effectief zijn in het aanpakken van problemen. Het Nederlands Jeugdinstituut beheert een databank met effectieve jeugdinterventies, die informatie bevat over programma s voor ondersteuning, preventie, behandeling en sancties. De interventies zijn op zijn minst theoretisch goed onderbouwd. Uiteraard is het van belang dat er in de praktijk ook gewerkt wordt met goede interventies en programma s. De effectiviteit van het professionele handelen is daarmee een volgend aspect van effectiviteit. Tot slot zal ook de organisatie van de zorgketen effectief moeten zijn. Ook keten- en stelselvraagstukken behoren daarmee tot het werkterrein van de programmalijn effectieve jeugdzorg. Het Nederlands Jeugdinstituut wil rond het hierboven beschreven kennisdomein, dat niets

21 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Het Nederlands Jeugd instituut in zijn maatschappelijke context 21 Programmastijlen 1. Werkwijzen, 2. Professionalise- 3. Stelsel- en interventies ringsvraagstukken ketenvraagstukken Kennisontwikkeling en -implementatie Educatie & Opvang Jeugdzorg & Opvoedhulp Ontwikkeling, opvoeding algemeen 1. Pedagogische basisinfrastructuur Kennisbeheer Kenniscentrum i.s.m. Internationaal Onderwijs & Jeugdzorg Programmaimplementatie en Training Internationaal Preventie, zorg, bescherming 2. Centra voor jeugd en gezin Preventie, zorg, bescherming 3. Effectieve jeugdzorg anders is dan een structurering van alle relevante en actuele thema s in de sector jeugd en opvoeding, een sluitende kenniscyclus organiseren. Daarbij zal, zoals hierboven al gesteld, zowel gevalideerde kennis (evidence based) van effectief gebleken interventies naar de praktijk worden geleid, als in de praktijk gewortelde kennis (practice based) in de kennisbeheerfunctie worden ondergebracht. Het kenniscentrum en de praktijkafdelingen van het Nederlands Jeugdinstituut vormen daarmee twee gelijkwaardige stromen in het cyclisch kennisproces van het instituut. In de bovenstaande illustratie is het kennisdomein van het Nederlands Jeugdinstituut schematisch weergegeven. kennisinstituut en de praktijkafdelingen, tussen evidence based en practice based kennis. In 2008 is met de vaststelling van drie programmalijnen de basis gelegd voor een matrixorganisatie. In 2009 zal de uitwerking daarvan haar beslag krijgen. De keuze voor het werken met drie programmalijnen heeft vanzelfsprekend verstrekkende gevolgen voor de inrichting van de organisatie. Doordat de programmalijnen als een soort satépen door de verschillende onderdelen van het Nederlands Jeugdinstituut heenlopen, wordt een doorlopend verkeer georganiseerd tussen het

22 22 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Kenniscentrum 3 Kenniscentrum De hoofdtaak van het kenniscentrum van het Nederlands Jeugdinstituut is de verzameling, validering, verrijking en verspreiding van publieke kennis over en voor de sector. Het kenniscentrum ontwikkelt zich tot de kennisbank voor de Nederlandse jeugdsector. Het vormt een brug tussen praktijk en theorie, door enerzijds bewezen inzichten te vertalen naar de praktijk en anderzijds impliciete praktijkkennis te systematiseren. Het uitgangspunt is het belang van kinderen en jongeren en de voorzieningen voor hen: geen wetenschap omwille van de wetenschap, maar kennis die ertoe doet voor de beroepspraktijk in de jeugdsector. Opdrachtgever is het ministerie van Jeugd en Gezin. De activiteiten van het kenniscentrum zijn georganiseerd langs drie lijnen, te weten instrumenten en interventies ; professionalisering en keten- en stelselvraagstukken. In deze lijnen zijn de belangrijkste kennisvragen over de kwaliteit van de sector geclusterd. Daarnaast zijn er twee algemene onderdelen van het kenniscentrum, namelijk de internationale kennisuitwisseling en de informatievoorziening. Praktijkinformatie over interventies, onderzoek en instrumenten wordt aangeboden via een drietal databanken: de Databank Instrumenten, Richtlijnen en Kwaliteitsstandaarden (DIRK), de Databank Nederlands Onderzoek Jeugd en Opvoeding (NOJO) en de Databank Effectieve Jeugdinterventies (DEI). De laatste databank bevat informatie over programma s voor ondersteuning, preventie en behandeling die op zijn minst theoretisch goed onderbouwd zijn. Een onafhankelijke commissie beoordeelt deze interventies op effectiviteit, een logisch gevolg van het toenemend streven naar meer bewezen effectief werken. De Erkenningscommissie Jeugdinterventies, geformeerd uit drie panels van deskundigen (jeugdzorg, jeugdgezondheidszorg en jeugdwelzijn), bereikt in 2008 overeenstemming over één set van criteria voor de beoordeling van de bewezen effectiviteit van deze interventies. Voor het kenniscentrum van het Nederlands Jeugdinstituut is 2008 het jaar van de kennisdossiers. Stond in het voorafgaande jaar nog de opbouw van het centrum en zijn databanken centraal, in 2008 steekt het kenniscentrum veel energie in de opbouw van dossiers rondom specifieke onderwerpen. Deze dossiers zijn voor iedereen via de website van het Nederlands Jeugdinstituut toegankelijk. Ze bevatten rond de belangrijkste kennisthema s alle beschikbare informatie over prevalentie, signalering, werkzame principes en interventies. Vaak geraadpleegd worden de dossiers over ADHD, Centra voor Jeugd en Gezin, gedragsstoornissen, kindermishandeling, effectiviteit van jeugdinterventies en opvoedvragen. Door de presentatie van deze uitgebreide en toegankelijke kennisdossiers worden uiteenlopende kennisvragen uit de samenleving en uit de beroepspraktijk op een samenhangende manier beantwoord. De ontwikkelingen in de jeugdzorg vragen om duidelijke competenties waarover beroepskrachten moeten beschikken. Ook moet duidelijk zijn hoe die competenties verworven kunnen worden in opleidingen en door bij- en nascholing, hoe ze gewaarborgd kunnen worden in het dagelijks werk en versterkt door beroepsverenigingen. Nu is er nog een uitval van één op de acht professionals in het eerste werkjaar. Het Actieplan Professionalisering in de Jeugdzorg wil beroepskrachten in de jeugdzorg een professioneel kader verschaffen waarbinnen zij hun taken kunnen vervullen. Daarvoor is het nodig de kwaliteiten van beroepskrachten onder te brengen in een beroepenstructuur en in beroepsregisters, verder te ontwikkelen in opleiding en bijscholing, te waarborgen door competentieontwikkeling en vanuit versterkte beroepsverenigingen te voorzien van een sanctioneerbare beroepscode. In 2008 zijn vanuit het actieplan vele activiteiten uitgevoerd door de projectpartners. Zo heeft Movisie in samenwerking met het Nederlands Jeugdinstituut twee profielen ontwikkeld voor beroepsvarianten in de jeugdzorg, te weten het profiel voor

23 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Kenniscentrum 23 de jeugdzorgwerker en het profiel voor de gedragswetenschapper in de jeugdzorg. De databank na- en bijscholing is in de steigers gezet. Het Nederlands Jeugdinstituut is verantwoordelijk voor de programmacoördinatie en voor de ondersteuning van de stuurgroep van het actieplan. In 2008 gaat na de nodige voorbereiding het Expertisecentrum Ontwikkeling, Opvang en Onderwijs voor 0 tot 12-jarigen (ECO3) van start. ECO3 is een initiatief van het Nederlands Jeugdinstituut, het SCO-Kohnstamm Instituut en Sardes. Het doel van dit expertisecentrum is het bevorderen, bundelen en verspreiden van kennis over de ontwikkeling en opvang van en onderwijs aan kinderen in de leeftijd van 0 tot 12 jaar. Kennis uit wetenschappelijk onderzoek wordt vertaald naar de praktijk, zodat het toegankelijk wordt voor professionals en managers in de jeugdsector. ECO3 fungeert ook als verzamelplek voor praktijkgerichte onderzoeksvragen die in het werkveld leven en koppelt deze terug naar de wetenschap. Zo worden wetenschap, praktijk en beleid verbonden. De inhoudelijke verzorging van veel communicatiemiddelen van het Nederlands Jeugdinstituut gebeurt door het kenniscentrum. Dat geldt voor de redactie van het verdiepingstijdschrift Jeugd en Co Kennis, voor het grootste deel van de website van het Nederlands Jeugdinstituut en ook voor de wekelijkse nieuwsbrief Jeugd, die inmiddels aan ruim lezers wordt g d en daarmee het grootste nieuwsmedium voor de jeugdsector is in Nederland. In de programmering van het kenniscentrum is tot slot een beperkte ruimte gereserveerd om in te gaan op uiteenlopende vragen die ontstaan bij veldpartijen in de jeugdsector. In 2008 wordt bijvoorbeeld een boekje geschreven met als titel Meer dan de som der delen, voorbeelden van succesvolle samenwerking tussen jeugdzorg en Jeugd-GGZ.

24

25 Triple P hanteert een positieve benadering Karin de Vries Hulpverlener Regionaal Ambulant Team bij jeugdhulpverleningsorganisatie Spirit in Amsterdam-Noord.

26 Karin de Vries is hulpverlener Regionaal Ambulant Team bij jeugdhulpverleningsorganisatie Spirit in Amsterdam-Noord. De naam Triple P staat voor positief pedagogisch programma. Het oorspronkelijk Australische programma voor opvoedingsondersteuning is bedoeld voor ouders met kinderen van 0 tot 16 jaar. Triple P is een laagdrempelig, integraal programma met als doel emotionele en gedragsproblemen bij kinderen te herkennen en competent ouderschap te bevorderen door een positieve benadering. Wat mij zo bevalt aan Triple P is dat het een basisprogramma is waarmee je meerdere kanten op kunt. Onze cliënten ouders worden in de regel doorverwezen door Bureau Jeugdzorg. Wij gaan dan kijken welke begeleiding het beste bij ze past. soms is een groepsprogramma beter, vaak worden ouders echter individueel begeleid. Centraal staat de omgang met het kind: heb je positief contact, hoe praat je met je kind, dat is de basis. Die aanpak geeft ouders zekerheid in de omgang met hun kinderen en dat geeft de kinderen ook weer houvast. Ouders worden weer voorspelbaar en dat geeft een veilig gevoel. Vaak is de situatie thuis geëscaleerd; wordt er niet geluisterd en schreeuwen ouders en kinderen alleen nog maar naar elkaar. Met Triple P werken we aan het verbeteren van het onderlinge contact. Een kind met ADHD blijft ADHD hebben, maar we zien geregeld dat ouders beter in staat zijn ermee om te gaan. Dat geeft zekerheid en de positieve reacties zijn geweldig. We hebben er een aantal genoteerd in het kader van effectmeting: Ik ga met een gerust hart naar bed en sta vrolijk weer op, zei iemand. En: het geeft zo veel meer rust als ik niet schreeuw. Of: de sfeer in huis is vele malen beter. Het Nederlands Jeugdinstituut verzorgt de training van hulpverleners die met het programma willen werken. Zelf werk ik er inmiddels een jaar of twee mee. Ik ben nog getraind door Australiërs, maar dat is nu dus verleden tijd. Het Nederlands Jeugdinstituut besteedt ook veel aandacht aan intervisie en de uitwisseling van ervaringen. Op die manier kan de methode voortdurend worden verbeterd en op de Nederlandse situatie worden toegespitst. De wisselwerking tussen het Nederlands Jeugdinstituut en de praktijk is heel sterk, dat werkt prettig. Triple P is een laagdrempelig, integraal programma met als doel emotionele en gedragsproblemen bij kinderen te herkennen en competent ouderschap te bevorderen door een positieve benadering.

27 De wisselwerking tussen het Nederlands Jeugdinstituut en de praktijk is heel sterk, dat werkt prettig.

28

29 Het is geweldig om te zien dat deze aanpak werkt Jurgen Hanemaaijer is een van de initiatiefnemers van Battle of the West.

30 Het is belangrijk dat zij een geluid horen van hun eigen generatie.

31 Jurgen Hanemaaijer is een van de initiatiefnemers van Battle of the West, een dansen drugspreventie-project in de regio Leiden dat jongeren wil mobiliseren om een cool dance-project neer te zetten. We proberen jongeren uit te dagen om te durven spreken waar iedereen zwijgt. We stimuleren zo een sfeer om te zeggen waar het aan schort en te vechten voor het leven van vrienden, klasgenoten en familie. Het oorspronkelijke idee is in 2006 ontstaan vanuit een kerk. Een groep Leidse jongeren wilde laten zien dat het ook mogelijk is om zonder drank en drugs te kunnen feesten en plezier te maken. Ik heb zelf een broertje dat met verslavingsproblemen te kampen heeft gehad. Dat heeft me enorm geraakt en aangezet om niet alleen te praten maar ook iets te doen. Het is belangrijk dat zij een geluid horen van hun eigen generatie. Het is mijn persoonlijke missie geworden om jongeren hiervoor te mobiliseren. De Battle of the West is inmiddels vijf keer hebben georganiseerd, volledig op vrijwillige basis. Iedereen die meedoet in de organisatie weet waarvoor we het doen en wordt uitgedaagd om zijn creatieve en artistieke talenten in te zetten. We proberen jongeren uit te dagen om te durven spreken waar iedereen zwijgt. We stimuleren zo een sfeer om te zeggen waar het aan schort en te vechten voor het leven van vrienden, klasgenoten en familie. Concreet doen we dit door een initiatief aan te bieden waarbij we een gezonde en coole standaard neerzetten en als het moet tegen de stroom ingaan. Dat is waar de Battle of the West om draait. De Battle of the West is daarom niet alleen een dans evenement, maar een veelzijdig preventieproject met activiteiten op school, op straat, in de stad en als creatief platform voor jongeren om zich te uiten. In dit initiatief worden we gesteund door verslavingszorginstelling Winnersway, stichting Voorkom, het Nederlands Jeugdinstituut en Outreach Center Nederland. Vanaf 2007 worden we gesteund door Youth in Action, een subsidieprogramma van de Europese Commissie dat in Nederland wordt uitgevoerd door het Nederlands Jeugdinstituut. In november 2008 hebben we als project de European Drug Prevention Prize 2008 in ontvangst mogen nemen tijdens een Conferentie over het Europese drugsbeleid in de stad Warschau. Deze stimuleringsprijs werd uitgeloofd door de Pompidou Group, een afdeling van de Raad van Europa. Het is geweldig om te zien dat deze aanpak aanslaat onder jongeren en het stimuleert enorm om het initiatief op een hoger plan te brengen.

32 32 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Educatie & Opvang 4 Educatie & Opvang De afdeling Educatie & Opvang werkt aan onderzoek, ontwikkeling en ondersteuning op het gebied van de pedagogische basisinfrastructuur. Het doel is de toerusting van professionals, die als medeopvoeders werken aan de gezonde, normale ontwikkeling en socialisatie van kinderen en jongeren en aan de condities die daarvoor nodig zijn. Deze professionals werken in peuterspeelzalen, (brede) scholen, de kinderopvang en het jeugdwelzijnswerk. De activiteiten van de afdeling zijn gericht op professionals en op stafmedewerkers en leidinggevenden, opleiders, overheden en organisaties die het werk van deze professionals ondersteunen. Educatie & Opvang richt zich er in 2008 vooral op om kennis van en voor de ene sector, bijvoorbeeld peuterspeelzalen, beschikbaar te maken voor andere sectoren, zoals kinderdagverblijven en de buitenschoolse opvang. Hiervoor verstrekt het ministerie van OCW subsidie. De afdeling ontwikkelt, in nauwe samenwerking met de praktijk, op basis van materialen van het programma Kaleidoscoop twee trainershandleidingen en dvd s voor kinderdagverblijven en buitenschoolse opvang. De speelzaaltraining Laten spelen is een vak is geschikt gemaakt voor kindercentra. De uitgave Pedagogische kwaliteit op orde is toegeschreven naar de peuterspeelzaalpraktijk en het materiaal van Werken aan welbevinden is aangevuld met een train-de-trainersmap. Met dergelijke werkzaamheden draagt de afdeling bij aan wederzijds begrip, het gebruik van eenzelfde terminologie en toegang tot dezelfde methoden. Dit is niet alleen van belang in het kader van de harmonisatie tussen kinderopvang en speelzaalwerk, maar versterkt ook de positie van de sector ten opzichte van (toekomstige) samenwerkingspartners in onderwijs en jeugdwelzijn. Door middel van onderzoek, ontwikkeling en ondersteuning draagt Educatie & Opvang in 2008 verder bij aan kwaliteitsontwikkeling op een aantal terreinen. Voorbeelden van opdrachten in 2008 wordt hieronder weergegeven. Eén van die terreinen is de brede school. Educatie & Opvang treedt in de gemeente Almere op als keurmeester brede school om de kwaliteitsontwikkeling van brede scholen te stimuleren en beschrijft met subsidie van het ministerie van OCW de samenhang tussen buitenschoolse opvang en onderwijs in de publicatie School met vijf O s. Een ander terrein is kinderopvang. In opdracht van de oudervereniging Balans ontwikkelt het Nederlands Jeugdinstituut een publicatie en een training over omgaan met lastig gedrag in de buitenschoolse opvang. Voor gastouderondernemers voert Educatie & Opvang een vooronderzoek uit naar een geschikt kindvolgsysteem (Thuishuis, Groningen) en ontwikkelt een lespakket voor franchise-bemiddelingsmedewerkers en gastouders (Berend Botje, Hoorn). Educatie & Opvang levert een bijdrage aan het versterken van de pedagogische kwaliteit van handelen in de vorm van themabijeenkomsten voor pedagogisch medewerkers en ouders (SKPC Culemborg) en een beschrijving van het ontwikkeltraject Pedagogisch Kookboek (Kinderstad Tilburg).

33 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Educatie & Opvang 33 Op het terrein van voor- en vroegschoolse educatie voert Educatie & Opvang in opdracht van de gemeente Oss een evaluatie uit van opvoedingsprogramma s. Samen met bureau Sardes maakt het instituut een inventarisatie van programma s en interventies rond ontwikkelingsstimulering en opvoedingsondersteuning voor allochtone kinderen en hun ouders. Een laatste aandachtsgebied van Educatie & Opvang, hier genoemd, is het jeugdwelzijnswerk. In dat kader is een methodiekbeschrijving gemaakt van de huiskameractiviteiten in de brede school van welzijnsorganisatie Tandem in Nijmegen. In opdracht van de gemeente Utrecht, die advies wil over vergroting van de effectiviteit van het jongerenwerk en het maatschappelijk rendement daarvan, werkt het Nederlands Jeugdinstituut mee aan de visitatiecommissie jongerenwerk. Voorts verzorgt Educatie & Opvang in 2008 inleidingen, workshops en trainingen over onder andere de buitenschoolse opvang, brede school, werken met baby s, Kaleidoscoop, Stap-programma s, kindvolginstrumenten en pedagogisch denken en doen voor gastouders. Ook is een aanbod van training en intervisie gestart voor de Vervolginspectie Pedagogisch Domein (GGD Nederland). Op 18 november organiseert Educatie & Opvang het congres Opgroeien doe je samen. Het congres gaat in op de samenwerking tussen alle mensen die betrokken zijn bij de opvoeding van kinderen. Samenwerking om voor kinderen zo veel mogelijk kansen te creëren en te zorgen dat zij hun talenten optimaal kunnen ontwikkelen. Tot september 2008 is de ontwikkeling van en training voor de programma s Kaleidoscoop en Stap ondergebracht bij de afdeling Educatie & Opvang. Daarna is de uitvoering van deze en andere trainingen overgeheveld naar de afdeling Programma-implementatie & Training. De uitvoering van activiteiten van de afdeling Educatie & Opvang gebeurt in samenhang met andere activiteiten van het Nederlands Jeugdinstituut op het gebied van de pedagogische basisinfrastructuur zoals de samenstelling van themadossiers, kenniskringen, nieuwsbrieven en studiedagen.

34 34 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Jeugdzorg & Opvoedhulp 5 Jeugdzorg & Opvoedhulp De afdeling Jeugdzorg & Opvoedhulp richt zich als afdeling voor onderzoek, ontwikkeling en ondersteuning van het Nederlands Jeugdinstituut op kennisontwikkeling en kennisimplementatie. Het accent ligt op de ondersteuning van preventieve activiteiten en curatieve hulp door Centra voor Jeugd en Gezin, de jeugdgezondheidszorg, buurtnetwerken, bureaus jeugdzorg en zorgaanbieders voor jeugdigen en hun ouders. De afdeling Jeugdzorg & Opvoedhulp helpt met praktijkontwikkeling, onderzoek, innovatie, ondersteuning, opleiding en training. Daarnaast wordt vaak hulp gevraagd bij regionale samenwerking en regionale aanpassing van effectief gebleken methodieken of landelijk beschikbare kennis. Opdrachtgevers zijn onder meer ministeries, onderzoeksinstellingen, jeugdzorginstellingen, GGD s, thuiszorgorganisaties en gemeenten. De ambitie van de afdeling is om in het verlengde van de missie van het Nederlands Jeugdinstituut de spin in het web te zijn tussen praktijk, opleiding, wetenschap en beleid. In 2008 komt de realisatie van die ambitie een stap dichterbij. De medewerkers van de afdeling beschikken over een grote deskundigheid en hebben een hoog ambitieniveau. Als gevolg hiervan levert de afdeling producten met een hoge kwaliteit. In 2008 wordt een groot aantal opdrachten binnengehaald, zonder dat het nodig blijkt daarvoor actief te werven. In de opdrachtportefeuille van Jeugdzorg & Opvoedhulp is de verscheidenheid groot. Er worden veel opdrachten met een beperkte omvang verstrekt door zorginstellingen en gemeenten. Dit resulteert in een versnippering van het takenpakket van medewerkers en een verhoudingsgewijs grote administratieve druk. In 2009 zal meer aandacht worden gegeven aan gerichte acquisitie en oriëntatie op de markt. Enkele opdrachten die illustratief zijn voor het werkterrein van de afdeling worden hieronder beschreven. Eén van de grotere projecten in 2008 is de ondersteuning door het Nederlands Jeugdinstituut van de landelijke invoering van het actieplan tegen kindermishandeling volgens de RAAK-aanpak. De rijksoverheid vraagt 35 centrumgemeenten om sluitende afspraken te maken tussen lokale en regionale partners over de aanpak van kindermishandeling en om professionals actief een programma van training en scholing aan te bieden. Het programmaministerie voor Jeugd en Gezin geeft het Nederlands Jeugdinstituut opdracht om de regio s te ondersteunen bij de invoering van de RAAK-aanpak. De kern van deze aanpak behelst een betere kennis van de signalen van kindermishandeling, een betere samenwerking en alerter optreden. Instellingen die met ouders en kinderen werken, moeten hun werkwijze zo aanpassen, verbeteren en aanvullen dat een effectieve aanpak van kindermishandeling een reële optie wordt. Het Nederlands Jeugdinstituut doet onder meer onderzoek, ontwikkelt instrumenten, verzorgt trainingen en scholing en begeleidt de regionale implementatie. In juni 2008 vindt in Ede het tweede Nationaal Congres Opvoedingsondersteuning plaats met als titel Opvoedhulp om de hoek. Het congres is gericht op opvoedings- en gezinsondersteuning op gemeentelijk niveau en trekt zo n zeshonderd bezoekers. De zorgaanbieders in Amsterdam en de stadsregio vragen het Nederlands Jeugdinstituut en adviesbureau Van Montfoort om een aantal werksoorten en zorgprogramma s door te lichten op effectiviteit. Met een onderzoek naar enkele laatste programma s komt in 2008 een einde aan dit project. Ook andere provincies en zorgaanbieders verzoeken het Nederlands Jeugdinstituut om ondersteuning bij het verhogen van de effectiviteit van hun zorgaanbod. Zo voert het

35 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Jeugdzorg & Opvoedhulp 35 Nederlands Jeugdinstituut projecten uit op dit terrein bij zorgaanbieder Yorneo in Drenthe, XONAR in Zuid-Limburg en FlexusJeugdplein in Rotterdam. In opdracht van de provincie Utrecht start het Nederlands Jeugdinstituut een project om met de zeven zorgaanbieders in de provincie een deel van het zorgaanbod te beschrijven en van een theoretische onderbouwing te voorzien. Er worden 28 modules geselecteerd en in drie workshops leren gedragswetenschappers hoe de beschrijving aan te pakken volgens de systematiek van de Databank Effectieve Jeugdinterventies. Het beschrijven en onderbouwen van zorgaanbod levert een flinke kwaliteitsslag op, onder andere door het zorgaanbod te vergelijken met kennis over soortgelijke erkende interventies. Samen met instellingen voor jeugdgezondheidszorg en de Stichting AIT wordt in 2008 de methodiek Kortdurende videohometraining doorontwikkeld. De implementatie gebeurt in de vorm van een handleiding ter ondersteuning van gezinnen met jonge kinderen. Een ander voorbeeld van methodiek- en interventieontwikkeling vind plaats op verzoek van de gemeente Almere. Samen met professionals in die gemeente wordt de functie zorgcoördinatie beschreven en toegepast, evenals een uitvoeringshandleiding en trainingsprogramma ontworpen. Het resultaat is onder meer de Handleiding coördinatie van zorg voor de JGZ in Almere. Deze handleiding dient nadien ook als input voor een landelijk traject waarin alle betrokkenen consensus bereiken over de invulling en positionering van de functie coördinatie van zorg in het kader van de ontwikkeling van Centra voor Jeugd en Gezin. In januari 2008 vind voor de vierde keer het congres Jeugdzorg in Onderzoek plaats. Het congres wordt voor het eerst georganiseerd door het programmaministerie voor Jeugd en Gezin samen met de drie kennisinstituten Nederlands Jeugdinstituut, ZonMw en RIVM. Het congres is ditmaal niet alleen gericht op de jeugdzorg, maar op alle zorg voor jeugd. Van preventie en vroegsignalering door de jeugdgezondheidszorg en het onderwijs, tot en met de behandeling en nazorg door de jeugdzorg, de jeugd-ggz en de jeugd-lvg. Nog nooit was de belangstelling zo groot, wat bewijst dat het onderwerp volop leeft in de sector.

36 36 Jaarverslag 2008 / Nederlands Jeugdinstituut / Onderwijs en Jeugdzorg 6 Onderwijs & Jeugdzorg De afdeling Onderwijs & Jeugdzorg, één van de drie afdelingen van het Nederlands Jeugdinstituut voor onderzoek, ontwikkeling en ondersteuning, stimuleert en ondersteunt structurele samenwerking tussen Onderwijs & Jeugdzorg. Deze samenwerking verbetert de hulpverlening aan leerlingen met psychosociale problemen en aan hun opvoeders. Zorg- en adviesteams (ZAT s) vervullen een centrale rol in de zorgstructuur van het onderwijs. ZAT s zijn interdisciplinaire teams van professionals uit het onderwijs, de jeugdzorg, de gezondheidszorg, het maatschappelijk werk, van politie en leerplichtambtenaren. Het kabinet streeft naar een landelijke dekking van goed functionerende ZAT s zodat vroegtijdige signalering, preventie en effectieve hulp gewaarborgd zijn en kinderen en jeugdigen de zorg krijgen die ze nodig hebben. De afgelopen jaren is aanzienlijke vooruitgang geboekt op dit terrein. Zo heeft nu 95% van de scholen in het voortgezet onderwijs een ZAT. Nut en noodzaak zijn inmiddels onomstreden. Goed functionerende ZAT s leiden tot een betere probleemtaxatie, goede zorg in en rond de school, en een snellere en effectievere toeleiding naar voorzieningen binnen de jeugdzorg of naar andere schooltypen. Omdat een zorg- en adviesteam nadrukkelijk kijkt naar kind en gezin levert het een aandeel in de vergroting van de betrokkenheid van ouders met het onderwijs. In 2008 ligt het accent op verbetering van de kwaliteit. In april verschijnen de resultaten en conclusies van het programma Intensivering Kwaliteit Zorg- en adviesteams (IKZ-programma), uitgevoerd op eenentwintig locaties in het primair en voortgezet onderwijs en het middelbaar beroepsonderwijs. Het belangrijkste doel van dit programma is het ontwikkelen en beschrijven van een kwaliteitskader voor de ZAT s. Dat kwaliteitskader gaat in op doelen en prestaties, functies, werkprocessen en voorwaarden. Hieruit zijn de kwaliteitscriteria afgeleid, die in samenwerking met de uitvoeringspraktijk zijn vertaald in referentiemodellen voor de verschillende onderwijsvormen, elk voorzien van taakprofielen voor de deelnemers aan een ZAT en een checklist voor de kwaliteit van het ZAT. Deze