Transport & Logistiek Duitsland. Toekomstvisie

Transcriptie

1 Transport & Logistiek Duitsland Toekomstvisie

2 Colofon Opgesteld door Contactpersoon NBSO Leipzig / ETL Erwin van Donk Datum Agentschap NL is een agentschap van het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie. Agentschap NL voert beleid uit voor diverse ministeries als het gaat om duurzaamheid, innovatie en internationaal. Agentschap NL is hèt aanspreekpunt voor bedrijven, kennisinstellingen en overheden. Voor informatie en advies, financiering, netwerken en wet- en regelgeving Agentschap NL Hoewel deze publicatie met de grootst mogelijke zorg is samengesteld kan Agentschap NL geen enkele aansprakelijkheid aanvaarden voor eventuele fouten. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Pagina 2 van 12

3 Inhoud COLOFON... 2 INHOUD TRANSPORT & LOGSITIEK DUITSLAND TRANSPORT EN LOGISTIEK - ECONOMISCHE ACHTERGROND VERANDERENDE OMSTANDIGHEDEN - UITDAGINGEN EN KANSEN Globalisering Demografische veranderingen Milieu-en klimaatbescherming Werkgelegenheid, arbeidsomstandigheden en de behoefte aan opleiding Veiligheid binnen de vervoersketen POLITIEKE ORIËNTATIE DIALOOG EN ACTIEVE SAMENWERKING CONTACTGEGEVENS NEDERLANDSE VERTEGENWOORDIGING De inhoud van de hierboven genoemde hoofdstukken geeft u zicht op ontwikkelingen binnen de sector Transport en Logistiek in Duitsland. Op basis van de verstrekte informatie kunt u bepalen welke consequenties deze ontwikkelingen op uw bedrijf (kunnen) hebben en welke kansen zich voor u in Duitsland voordoen. Neem met ons contact op als u specifieke vragen heeft. Pagina 3 van 12

4 1 Transport & Logsitiek Duitsland Het veiligstellen van de mobiliteit van personen en goederen op een ecologisch en economisch duurzame basis is een van de belangrijkste vraagstukken binnen het door de Duitse politiek te bepalen beleid. Het beleid zal doelgericht doch flexibel dienen te worden vormgegeven. Dit om de snel veranderende (globale-) omstandigheden en de steeds toenemende vraag naar goederenvervoer voor te blijven. In dit hoofdstuk vindt u informatie die in 2007 richtinggevend is geweest voor het actuele beleid dat en de visie die van toepassing is op de sector Transport & Logistiek in Duitsland. 1.1 Transport en Logistiek - economische achtergrond De concurrentiepostie van Duitsland wordt, net als in Nederland, voor een groot deel bepaald door goederenvervoer en logistiek. De Duitse economie is grotendeels afhankelijk van de handel en de industrie. Zowel handel als industrie vergen een goed functionerend (effectief en efficient) transportsysteem. De steeds toenemende handel en de industriele productie leggen een steeds groter beslag op het bestaande transportsysteem. Om de concurrentiepositie te behouden is het noodzakelijk dat hier op wordt geanticipeerd. De verwachte ontwikkeling van het goederenvervoer weerspiegelt de dynamiek van de Duitse economie. De groei van de duitse economie en meer specifiek van de uitvoer van goederen en diensten wordt op 3% per jaar geprognosticeerd. Duitsland verwacht hierdoor dat tegen het jaar 2050: het volume van het goederenvervoer met ongeveer de helft zal toenemen (van 3,7 miljard ton tot 5,5 miljard ton) en het vrachtvervoer zal verdubbelen (van 600 miljard tkm miljard tkm). Ook als er minder ver in de toekomst wordt gekeken (tot 2025) wordt een significante stijging van zowel het goederenvervoer als van het personenvervoer verwacht: tot 2025 zal het personenvervoer met ongeveer 15% toenemen (gemeten tegen 2010) en zal het vrachtvervoer met ongeveer 40% toenemen (gemeten tegen 2010). Pagina 4 van 12

5 Duitsland profileert zich als een transport hub in Europa met een uitstekende infrastructuur, de grote markt, de uitstekende logistieke know-how en ook de juridische zekerheid. De omvang van de sector transport en logistiek wordt europawijd geschat op 585 miljard. Duitsland heeft hierbij met ongeveer 28% een leidende rol. In 2006 realiseerde de logistieke sector in Duitsland een omzet van meer dan 170 miljard en met meer dan 2,6 miljoen directe werknemers in deze sector, betreft het de grootste en snelst groeiende arbeidsmarkt in Duitsland. Dit is te danken aan een enorme prestatie van de economie (zowel voor, tijdens als na de crisis van 2007/8/9). De federale overheid draagt met geïntegreerd vervoersbeleid, investeringen en proactief beleid in regelgeving aanzienlijk bij tot het feit dat Duitsland én Europa zich wereldwijd perfect positioneren. 1.2 Veranderende omstandigheden - Uitdagingen en kansen De transport-en logistieke sector is als geen andere sector onderhevig aan voortdurende veranderingen in de omgeving. De veranderingen worden getriggered door toenemende globalisering, de integratie van Europa, de demografische ontwikkeling, klimaat en milieu-overwegingen, een progressieve gebruik van moderne technologie en de toegenomen behoefte aan flexibiliteit en opleiding van de benodigde arbeidskrachten. Hierin liggen zowel de uitdagingen en kansen voor het vervoer en het vervoersbeleid Globalisering Globalisering is het veranderen van processen met een nationale orientatie naar processen met een globale orientatie : inkoop, marketing en productie richten zich niet langer op individuele (of een beperkte groep) naties, de hele wereld is de markt. Dit heeft een impact op de wijze waarop landen hun transportsysteem moeten organiseren. In het wereldwijde logistiek- en vervoersnetwerk wordt steeds meer voorzien in de behoefte om 24 uur per dag vrachtstromen internationaal in beweging te houden. Dank industriele productie, flexibele regelgeving en gunstige geografische locatie, profiteert Duitsland, als vracht-en logistieke hub in Europa, van wereldwijde logistieke systemen en netwerken voor vervoer. De globalisering is in volle gang en de daarmee gepaard gaande wereldwijde specialisatie van naties en de daarmee gepaard gaande werkverdeling zullen blijven Pagina 5 van 12

6 resulteren in een toename van de internationale handel. Als gevolg daarvan dienen meer en meer goederen vervoerd te worden over grotere afstanden. Inmiddels heeft de euro-zone de VS (nu al) vervangen als de groeimotor van de wereldeconomie: Volgens de OESO bedroeg in 2007 de gemiddelde groei van de 13 eurolanden 2,7%, terwijl de groei in de VS op 2,1% uitkwam. Deze positieve ontwikkeling is o.a. te danken aan de robuuste groei van de economie in Duitsland. De globalisering van transportsystemen zorgt ervoor dat de behoefte aan informatie gestaag toeneemt. De vraag naar kortere levertijden resulteren in de behoefte tot optimalisatie van de supply chain. Dit is alleen mogelijk als voldoende gegevens beschikbaar zijn. Elektronische uitwisseling van gegevens maakt het mogelijk om alle partners via het internet van relevante informatie te voorzien op basis waarvan individuele systemen gaan functioneren als één geintegreerd systeem. Dit biedt mogelijkheden, maar maakt ook kwetsbaar. Het belang van effectieve vervoerstelematica als voorwaarde voor een hogere efficiëntie in het vervoer staat buiten kijf. De logistieke sector toont daarbinnen een gestaag groeiende behoefte aan intelligente transportsystemen. Het internationale belang van de logistieke sector in Duitsland wordt ook geïllustreerd door de positie van haar logistieke hubs. Met de zeehavens van Hamburg en Bremen / Bremerhaven in en met Duisburg als grootste binnenhaven van Europa, behoort Duitsland tot de top. Met de bouw van een nieuwe diepzeecontainerhaven in Wilhelmshaven wordt voor overslagmogelijkheden voor de nieuwste generatie containerschepen gezorgd. Daarnaast beschikt Duitsland met haar luchthavens Frankfurt en München over uitstekende toegang tot de wereldwijde passagiersverkeer. Tevens zijn verschillende Duitse vliegvelden leidend voor wat betreft aircargo (bulk) capaciteit: de luchthaven van Frankfurt is de grootste Europese luchthaven voor internationale luchtvracht, de luchthaven Keulen / Bonn, de nummer 2 in Duitsland, en daarnaast is Leipzig actief in opmars als logistiek centrum van Europa. Ter dekking van de Europese markt wordt door internationale investeerders steeds vaker geprobeerd locaties te vinden die connectiviteit bieden naar koopkracht-sterke economische centra in West-Europa die tegelijk een krachtige logistieke brug naar de opkomende markten in Oost-Europa bieden. Duitsland behoort vanuit dit persectief tot de meest aantrekkelijke investeringslocaties voor de ontwikkeling en vestiging van Europese distributiecentra. Uit een enquête van buitenlandse bedrijven blijkt dat Duitsland vandaag de dag als het meest aantrekkelijke investeringsland wordt gezien binnen Europa. Hierbij wordt genoemd dat dit mede dankzij de gunstige geografische ligging zo is. Qua investeringsklimaat ligt Duitsland na China, de VS en India op een zeer goede vierde plaats. Nederland, als toegangshaven van Europa kan (moet) van de gunstige ontwikkeling in Duitsland meeprofiteren Demografische veranderingen Demografische veranderingen vormen een grote uitdaging voor Duitsland. Het lage geboortecijfer (1,4 kind per vrouw) en de stijging van de gemiddelde levensverwachting leiden tot een krimpende beroepsbevolking. Net als in andere Europese landen (w.o. Nederland) resulteert dit in een tekort aan vakkrachten. Dit tekort werkt nu al beperkend op de economische ontwikkeling. Pagina 6 van 12

7 Op dit moment heeft Duitsland ongeveer 82,5 miljoen inwoners. In 2050 zal dit aantal naar verwachting zijn gedaald tot 77 miljoen. Tegelijk zal het aandeel ouderen (niet langer werkzaam) zijn toegenomen van 14,4 miljoen (nu) tot 22,3 miljoen (in 2050). Duitsland staat hierdoor voor de uitdaging van het voorkomen van het verlies van economische groei als resultante van een lagere toekomstige beroepsbevolking. De demografische ontwikkeling in Duitsland (en veel andere Europese landen) staat in schril contrast tot de ontwikkeling in andere delen van de wereld. In Azie, Zuid- Amerika en de VS wordt in tegenstelling tot Europa een sterke stijging van de bevolking verwacht. Wereldwijd zijn er op dit moment ongeveer 6,6 miljard mensen; in 2050 zal dit aantal zijn opgelopen tot ongeveer 9 à 11 miljard mensen. Demografische veranderingen vereisen op middellange tot lange termijn, een nieuw kader voor het goederenvervoer en de bijbehorende infrastructuur in Duitsland. Dit als gevolg van veranderingen in de mobiliteit en de veranderende behoefte van de consument. Veranderingen in het gebruik van de infrastructuur resulteert in nieuwe logistieke eisen voor de levering van diensten. Hierbij kan worden gedacht aan alternatieve aflevering- en bezorgdiensten en aan andere vormen van bewegend personenvervoer. Enerzijds kan dit als bedreiging worden ervaren, doch anderzijds beidt het ook mogelijkheden voor bedrijven en instellingen om nieuwe markten te ontsluiten met nieuwe producten die aansluiten op de veranderende behoefte van de consument. Met name de koopkracht van ouderen is een kans voor bedrijven om nieuwe producten, diensten en markten te ontwikkelen. Bij de ontwikkeling van nieuwe producten, diensten en markten kan worden gedacht aan een sterke toename van de behoefte aan bijvoorbeeld thuiszorgdiensten, levering van maaltijden, maar ook aan de bezorging van gewone producten (dit in combinatie met het stijgend aandeel ouderen dat de online-shops ontdekt). Daarnaast dient men uit te gaan van een daling van de economische activiteit in de plattelandsgebieden en een snel groeiende economische activiteit in stedelijke gebieden. Dit zal de vraag naar stedelijke vervoersdiensten (personen en goederen) naar verwachting sterk doen stijgen Milieu-en klimaatbescherming Vervoersinfrastructuur betekent landgebruik en -versnippering, CO2-uitstoot, emissies en geluidsoverlast. In Duitsland zal het transport volume groeien: volgens de huidige prognoses tot 2025 met bijna de helft. De overlast die wordt ondervonden van de vervoersinfrastructuur zal evenredig toenemen, tenzij hier maatregelen ter voorkoming op los worden gelaten. Vandaag de dag is het verkeer verantwoordelijk voor 70% van het verbruik van aardolie en veroorzaakt het verkeer ongeveer 20% van de totale C02-uitstoot. De vervoerssector moet zijn bijdrage leveren aan de bescherming van het klimaat. De overlast die mens en natuur ondervinden worden verminderd en nieuwe overlast moet worden vermeden. Verkeersvermijding is de beste milieu-en klimaatbescherming. Dit is echter niet (altijd) mogelijk. De economie staat voor de uitdaging om middels optimalisatie van productie- en vervoers- en stedenbouwprocessen een doorslaggevende bijdrage te leveren aan het streven tot vermindering van de overlast. Denk hierbij aan stedelijke Pagina 7 van 12

8 ontwikkeling (kortere, milieuvriendelijkere routes, wonen, werken en vrije tijdbesteding vlak bij elkaar en het gebruik van emissie-vrije en energie-efficiënte mobiliteit (wandelen, fietsen, openbaar vervoer). Tevens is het noodzakelijk om meer gebruik te gaan maken van milieuvriendelijke spoor-en waterwegen ten einde de overlast van het wegverkeer te reduceren. De strategie "weg van olie", alternatieve manieren van vervoer, de ontwikkeling en het gebruik van biobrandstoffen, de ontwikkeling van energie-efficiënte aandrijving en het gebruik van emissiereductie-brandstoffen, zoals waterstof in combinatie met brandstofcel technologie kunnen bijdragen aan de verwezenlijking van de realisatie van ambitieuze klimaat doelstellingen Werkgelegenheid, arbeidsomstandigheden en de behoefte aan opleiding Globalisering zorgt voor economische groei. Maar globalisering zorgt ook voor vragen met betrekking tot het milieu en de doelstellingen inzake klimaatverandering zo ook met betrekking tot het bieden van duurzame werkgelegenheid in Duitsland en Europa. De groei van de logistieke sector leidt tot meer werkgelegenheid. De stijgende vraag naar werknemers resulteert echter ook in de behoefte tot extra opleidingsmogelijkheden op alle niveaus en aan goede arbeidsvoorwaarden voor medewerkers. Logistiek in de wereld van vadaag vindt rond de klok plaats. Bedrijven en hun werknemers worden blootgesteld aan een steeds toenemende tijdsdruk. Om te voorkomen dat bedrijven en mensen hierop stuklopen is een verbetering van van het werkveld nodig. Het vereist sociale wetgeving, gecombineerd met de nodige controles om eerlijke concurrentie en continuiteit te waarborgen. Mensen zijn de belangrijkste factor voor de verdere succesvolle ontwikkeling van de Duitse transport en logistieke sector. In 2004 werkten 44% van de werknemers in de sector zonder professionele opleiding. Om aan de vraag aan medewerkers in de sector te kunnen blijven voldoen dient zorg gedragen te worden voor solide opleiding en onderwijs. Tegelijk moet het werken in de sector aantrekkelijker worden gemaakt middels arbeidsvoorwaarden. Voorts dienst de aantrekkelijkheid van het werken in de transport en logistieke sector middels PR-campagnes noodzakelijk Veiligheid binnen de vervoersketen De terreur aanslagen van de afgelopen jaren hebben ons ervan bewust gemaakt hoe kwetsbaar het systeem van de wereldwijde logistiek eigenlijk is. Veiligheid en mobiliteit zijn niet gemakkelijk te vereenzelvigen. Veiligheid, bureaucratie en economie moeten tegen elkaar worden afgewogen. Duurzame veiligheid in het internationale verkeer kan alleen worden bereikt op basis van internationale samenwerking. Unilaterale beveiliging is makkelijk, maar zorgt voor schijnbare veiligheid. Wat nodig is is een permanent internationaal kader dat de veiligheid van het vervoer waarborg en tegelijk effectieve en efficiente handelsstromen mogelijk maakt. Pagina 8 van 12

9 1.3 Politieke oriëntatie De Bundesregierung staat voor de uitdaging de leidende positie van Duitsland in het goederenvervoer uit te breiden en tegelijk vraagstukken vanuit het perspectief van mondiale concurrentie, demografische veranderingen, bescherming van het klimaat en technologische ontwikkelingen voor te blijven. Het vervoersbeleid levert een belangrijke bijdrage aan het toekomstige concurrentievermogen van de Duitse economie en aan de kwaliteit van leven in Duitsland. Duurzaam vervoersbeleid moet mobiliteit garanderen en er tegelijk zorg voor dragen dat economische groei niet ten koste gaat van de kwaliteit van leven. Daarom is het zaak de verdere ontwikkeling van de vervoersinfrastructuur en van logistieke systemen zo vorm te geven dat schade aan mens en natuur beperkt en zoveel mogelijk vermeden wordt. Doel is het om duurzaam goederenvervoer en logistiek te bereiken door de productiviteit van bestaande vervoersmodaliteiten te verhogen. Dit kan door de onderlinge effectiviteit te verbeteren en op basis van intelligente technologie de efficientie te verbeteren. Investeringen, regelgeving, subsidieintrumenten en innovatiebeleid moeten als één geheel gaan functioneren zodat alle vervoersmodaliteiten niet afzonderlijk van elkaar, maar als één geheel gaan functioneren. De sterke punten van de verschillende vervoersmogelijkheden moeten aan elkaar worden gekoppeld zodat één effectief en efficient geheel ontstaat. De Duitse infrastructuur behoort tot de meest moderne in de hele wereld. Met een dicht en efficiënt netwerk van wegen, spoorwegen, waterwegen, havens en luchthavens loopt Duitsland voorop. Het doel van het vervoersbeleid is erop gericht deze positie instand te houden. Op basis van prioritaire aandacht voor het oplossen van logistieke knelpunten (met name zee- en binnenvaart, luchthavens en intermodale terminals) dient de efficiëntie van de gehele vervoersinfrastructuur verder te worden verbeterd. Duitsland is een belangrijk doorvoerland van Europa. Het is daarom zaak ook de trans-europese netwerken en corridors te verbeteren zodat sprake zal zijn van één geintegreerd Europees transportsysteem. Met de verwachten groei in het goederenvervoer is het nodig om een scheiding aan te brengen tussen langzaam en snel verkeer zo ook tussen vrachtvervoer en personenvervoer. Dit is nodig om om de verkeersdoorstroming te bevorderen en de verkeersveiligheid te verbeteren. Het Federal Transport Infrastructure -plan en het Investitionsplan (IRP) 2010 staan voor een gecoördineerde inzet van investeringsmiddelen om deze scheiding te bewerkstelligen. Om de trends in de vraag naar vervoer te kunnen bepalen en om aan veranderende eisen te blijven voldoen zijn nieuwe technologieën, innovaties en nieuwe logistieke processen nodig. Investeringen in de vervoersinfrastructuur blijven belangrijk maar daarnaast is het belangrijk om nieuwe financiële instrumenten te testen die innovatie stimuleren. Regels, wetgeving en innovatiebeleid bestaan uit maatregelen die tot doel hebben een kader voor het goederenvervoer en de logistiek te ontwikkelen dat voor lange termijn perspectief zorgt: internationale concurrentiepositie, werkgelegenheid en kwaliteit van leven gaan daarbij hand in hand. Pagina 9 van 12

10 1.4 Dialoog en actieve samenwerking Duurzame winst in efficiëntie van het gehele goederenvervoer systeem kan niet worden bereikt door enkelvoudige maatregelen. Alleen door middel van een breed pakket van maatregelen is het mogelijk dat te bereiken dat voor éénieder goed is. Daarom is het nodig dat alle aan de transportketen participeren actoren hun verantwoordelijkheid nemen om de nodige voorwaarden creëren. Voor de federale regering en de Bondsdag is daarom belangrijk om in voortdurende dialoog te staan met het bedrijfsleven, de industrie, de vervoerssector en de verladers. Met één masterplan voor het goederenvervoer en de logistiek zal samen worden gewerkt aan verbetering van het totale transportsysteem. De federale regering rekent op de voortzetting van de samenwerking met de transport-en logistieke sector alsmede met andere maatschappelijke actoren in Duitsland, maar ook in het buitenland. Met de ontwikkeling van het masterplan voor het goederenvervoer en logistiek, is de regering er voor de eerste keer in geslaagd, overkoepelende vragen met betrekking tot het goederenvervoer en de logistiek in de breedste zin met de politiek, economie, wetenschap en samenleving gemeenschappelijk op te pakken. Pagina 10 van 12

11 2 Contactgegevens Nederlandse vertegenwoordiging NBSO Leipzig / ETL: expertisecentrum Transport & Logistiek Nikolaistr Leipzig Erwin van Donk Chief Representative Tel: 0049 (0) Fax: 0049 (0) vandonk@nbso-leipzig.de Sander Prins Business Development Representative Tel: 0049 (0) Fax: 0049 (0) prins@nbso-leipzig.de Pagina 11 van 12

12 Dit is een publicatie van: Agentschap NL NL EVD Internationaal Postbus CL Den Haag