UITNODIGING VOOR DE LEZING VAN PROF. DR. J. VAN HOOFF - DE MENS IS EEN MEDEDEELZAME AAP 16 DECEMBER UUR

Transcriptie

1 UITNODIGING VOOR DE LEZING VAN PROF. DR. J. VAN HOOFF - DE MENS IS EEN MEDEDEELZAME AAP 16 DECEMBER UUR

2 Prof. dr. Jan A.R.A.M. van Hooff (Arnhem, 1936) studeerde biologie in Utrecht en Oxford. Van 1980 tot 2001 was hij aan de Universiteit Utrecht verbonden als hoogleraar in de Gedragsbiologie. Zijn onderzoeksinteresse gaat in het bijzonder uit naar de vergelijkende en evolutionaire aspecten van het sociale gedrag en de sociale organisatie van apen en mensapen. Hij onderzocht de socio-oecologie van primaten in veldwerkprojecten in Indonesië en de regulatie van sociale betrekkingen in gevangenschapskolonies (o.a. in de wereldberoemde chimpanseekolonie van Burgers Zoo in Arnhem). Prof. van Hooff is lid van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en Officier in de Orde van Oranje-Nassau.

3 DE MENS IS EEN MEDEDEELZAME AAP Drie eeuwen geleden stelde Descartes: Cogito, ergo sum (Ik denk, dus ik ben). Hij zag de ratio als een exclusief menselijk kenmerk. Op grond van de rede kan de mens zijn gedrag op creatieve wijze in vrijheid vormgeven. Daarmee onderscheidt hij zich wezenlijk van het dier. Hij zag het dier, als een systeem dat, gedreven door instinctieve impulsen, gedrag vertoont dat weliswaar doelmatig is, maar toch blindelings afloopt, niet gestuurd door inzicht. Descartes zag dieren als machientjes. Dat was een uiterst vruchtbare opvatting; zij stimuleerde experimenteel onderzoek naar de mechanismen van functionering van organismen, zowel het fysiologische als het gedragsmatige functioneren. Gaandeweg vervaagt deze tegenstelling. Enerzijds ontrafelen we de aard en het mechanisme van de menselijke geest. Anderzijds ontwaren we vormen van dierlijk kennen en denken. De vraag is echter: hoe ver strekt het dierlijk denken zich uit? Het beeld van de wereld dat dieren zich vormen zal per soort sterk afhankelijk zijn van de leefwereld waaraan de soort evolutionair is aangepast. Is dit verbonden met besef? En als dat zo is, waarvan heeft een dier dan benul? Van welke aspecten van zijn leefwereld? Lang is gedacht dat de wetenschap op deze vragen geen antwoord zou kunnen geven. Recent onderzoek, lijkt het antwoord op deze vragen inzicht te brengen, bijvoorbeeld op de vraag of er diersoorten zijn waarbij de individuen enig besef hebben van het weten en willen van anderen. Wij mensen hebben dat: wij kunnen ons voorstellingen vormen over de kennis, de gedachten, de opvattingen en de bedoelingen van onze medemensen. Maar hoe ver strekt het dierlijk benul? Wij zijn ons zelfs bewust van ons eigen voorkomen, ons eigen weten en willen en kunnen dit zelfs onder woorden brengen. En dat willen we ook. Wij zijn bij uitstek "mededeelzaam". Dit alles vormt een uitermate boeiend terrein van onderzoek, dat in ieder geval duidelijk maakt dat de klassieke cartesiaanse scheiding tussen de mens en het dier aan het verbrokkelen is. Ook het geheel van mentale representaties, kenprocessen, emoties en intentionaliteiten dat we de geest noemen, gaan we begrijpen als een product van de evolutie.

4 Het STUDIUM GENERALE van het Stedelijk Gymnasium Breda is een podium voor wetenschap, kunst en cultuur. Regelmatig worden er in dit kader lezingen, workshops e.d. georganiseerd. De lezingen vinden plaats in de Perfetti-Van Melle collegezaal en worden bezocht door geïnteresseerde leerlingen, docenten, ouders en overige belangstellenden. Dit schooljaar wordt een lezingencyclus gewijd aan het thema: DE MENS IS In vijf lezingen wordt de hedendaagse mens benaderd met de volgende vragen: Waar komt hij vandaan? (Prof. dr. Jan van Hooff) Waar gaat hij naartoe? (Prof. dr. Jos de Mul, dinsdag 3 februari 2015) Hoe zit hij in elkaar? (Prof. dr. Paul Moyaert, donderdag 2 april 2015) Hoe behoort hij te leven? (lezing in mei 2015) Wat is een goed leven? (lezing in juni 2015). Mocht u belangstelling hebben een lezing bij te wonen, dan kunt u zich aanmelden via het contactformulier op de website onder Activiteiten/Studium Generale Deze lezing wordt mede mogelijk gemaakt door een financiële bijdrage van

5