Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 - paragraaf 2, 3, 4, 7, 8, 9

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 1 - paragraaf 2, 3, 4, 7, 8, 9 Samenvatting door C woorden 2 jaar geleden 8,9 19 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Aardrijkskunde Samenvatting Hoofdstuk 1 Paragraaf 2, 3, 4, 7, 8, 9 Paragraaf 2. Steeds minder industriegoederen worden in de westerse landen gemaakt. Tegelijkertijd stijgt de aandeel in de BRICslanden (Brazilië, Rusland, India, China). Om twee reden veroorzaken westerse multinationale ondernemingen deze verschuiving: 1. Westerse mno's verplaatsen hun maakindustrie naar de lagelonenlanden. Éen gevolg is dat in de VS de industriële werkgelegenheid daalt. Een ander gevolg is, dat China de VS passeerde als grootste producent van industriële goederen. Niet alleen de maakindustrie wordt verplaatst, het gebeurt ook steeds meer met diensten. 2. De opkomende landen vormen een interessante afzetmarkt. De koopkracht neemt toe. Een flink stuk van de wereldhandel verschuift van de centrumlanden naar de landen in de periferie en vooral de semiperiferie. Hier worden veel goederen gemaakt die bestemd zijn voor de westerse landen, wat dus handel opleverd. De wereldhandel neemt enorm toe, dat komt: door de opdeling van de productieketen, de weg die een product aflegt van grondstof tot eindproduct. Elk onderdeel wordt dáár geproduceerd waar dat het goedkoopste kan. Dat leidt tot handel en transport. doordat transport van goederen veel sneller en veel goedkoper is geworden, vooral door gebruik van containers. doordat handelsgrenzen steeds meer verdwijnen. Het gevolg van deze ontwikkelingen is dat gebieden op aarde steeds meer met elkaar verweven raken, oftwel globalisering. De machtsverhoudeing zijn veranderd. Vroeger waren het alleen de VS en Europa, maar nu beslissen China en andere opkomende landen mee. Het economisch zwaartepunt verschuift global shift. Het is onduidelijk in welke richting. Wellicht zijn we opweg naar een multipolaire wereldeconomie, een economie waarbij op meerdere plaatsen in de wereld belangrijke economische kerngebieden liggen. Paragraaf 3. Pagina 1 van 5

2 In de 16e eeuw trekken handelaren en missionarissen naar de nieuwe gebieden in Afrika, Amerika en Azië. Gebieden die tot dan toe nauwelijks contact hadden met de buitenwereld, worden door handelsstromen verbonden met Europa. Twee periodes zijn daarin te onderscheiden: : handelskolonialisme. Vanuit de koloniën worden grondstoffen zoals katoen uit India en specerijen uit Nederlands-Indië naar Euorpa vervoerd. Plantages worden aangelegd, waar slaven het werk doen. Landinwaarts gelegen gebieden blijven onaangeroerd : industrieel kolonialisme. Door de opkomst van de industrie wordt het voor de Europese landen belangrijk om: verzekerd te zijn van de aanvoer van grondstoffen. Een afzetmarkt te hebben voor hun industrieproducten. Door de industrialisatie neemt de wereldhandel enorm toe, maar de handelsstromen verlopen steeds meer binnen het koloniale rijk De afloop van de Tweede Wereldoorlog levert twee belangrijke veranderingen op in de wereldorde, De koloniën worden in snel tempo onafhankelijk (dekolonisatie). De wereld wordt opnieuw ingedeeld, er ontstaan drie blokken. Het westerse blok, het communistische blok en de ontwikkelingslanden (derde blok). Elk blok probeert zijn invloed in de wereld te vergroten, met name in het derde blok. De westerse en communistische landen dreven vooral handel binnen hun machtsblok. De ontwikkelingslanden richten zich op één van deze twee. De Vs en de Sovjet-Unie staan lijnrecht tegenover elkaar. Door de dreiging van een atoomoorlog durven deze landen elkaar niet aan te vallen. We noemen deze periode de Koude Oorlog. Na 1989, wordt de vrijemarkteconomie het belangrijkste economische systeem op aarde. Een belangrijk kenmerk daarvan is dat de prijs van goederen en diensten tot stand komt door de wet van vraag en aanbod. Een vrijemarkteconomie groeit het beste in een wereld zonder handelsbelemmeringen (vrijhandel). Vrijhandel tussen landen heeft een aantal voordelen: Een land kan zich specialiseren in de productie van díe goederen of diensten die dat land het best of goedkoopst kan produceren. Bedrijven hebben toegang tot buitenlandse afzetmarkten. Zo kunnen ze veel groter worden dan wanneer ze hun producten alleen op de binnenlandse markt kunnen verkopen. Aan vrijhandel zit ook een nadeel. Bedrijven krijgen te maken met buitenlandse concureentie en zullen dan soms failliet gaan. Veel landen en handelsblokken proberen hun markt af te schermen. Dat noem je protectionisme. Dat kun je doen met bijvoorbeeld hoge importheffingen. Paragraaf 4. Interne oorzaken: 1. Natuurlijke oorzaken Pagina 2 van 5

3 Een land heeft een voorsprong als het vruchtbaar is,niet te bergachtig, er voldoende neerslag valt en het over veel natuurlijke hulpbronnen beschikt. Ligging: een land met een zeeligging heeft een betere uitgangspositie dan een land dat opgesloten ligt tussen andere landen, zeker als het er ook nog ontbreekt aan een goede infrastructuur (auto-, spoorwegen, havens, vliegvelden, kabels etc.) Let op: de natuurlijke omstandigheden en ligging spelen een rol, maar zijn niet bepaled of een land rijk of arm is. 1. Menselijke oorzaken Het politieke systeem, de wijze waarop het land wordt bestuurd. Arme landen worden slecht bestuurd, zijn weinig democratisch en worden gekenmerkt door corruptie en vriendjespolitiek. De kleine bovenlaag, de elite, onderdrukt de bevolking om de macht en rijkdom te behouden. In een democratische rechtstaat is meer vrijheid, privébezit wordt beschermd en onderwijs gestimuleerd. Bevolkingsgroei en leeftijdsopbouw. Het geboortecijfer daalt wereldwijd, maar in de arme landen groeit de bevolking nog snel. Het nadeel daarvan is, dat het bnp sterk moet groeien om de welvaart per persoon te laten stijging. Rijke landen hebben te maken met vergrijzing. Dat tast op den duur de welbaart aan. Mate van ongelijkheid. Als een land zich economisch ontwikkelt, neemt de sociale ongelijkheid toe. Sociale ongelijkheid druk je uit met de Gini-coëfficiënt. Externe oorzaken: De reden voor de lage welvaart wordt dan gezocht in het soort relatie dat een ontwikkelingsland heeft met de rijke landen. Koloniaal verleden. Veel arme landen van nu waren vroeger koloniën. Hun rol (die ze nu ook nog spelen) was het exporteren van grondstoffen, landbouwproducten en later ook laagwaardige industriegoederen naar de moederlanden. Het nadeel is dat je hiermee veel minder verdient dan met de productie van hoogwaardige industrieproducten en diensten. Rol van een land in de wereldeconomie. De globalisering heeft voor mno's de wereld geopend. Of zij investeren in een bepaald land hangt af van economische factoren, zoals de hoogte van het loon, het opleidingsniveau en de omvang van de afzetmarkt. Ook politieke factoren spelen een rol, zoals een betrouwbare overheid, rust en belastingvoordelen. Paragraaf 7. Mno's kiezen voor hun bedrijven gebieden waar ze denken de meeste winst te kunnen halen. Het moderne economische wereldbeeld levert een driedeling op. 1. Gebieden die de globalisering sturen. Vooral de drie economische kerngebieden in de wereld: de Vs, de Europese Unie en Japan (triade). 2. Gebieden die de globalisering volgen. Dit zijn gebieden waar mno's bedrijven stichten, meestal om te profiteren van de lage lonen. 3. Gebieden die achterblijven. Dit zijn de verliezers. De economie staat stil of krimpt zelfs. Pagina 3 van 5

4 Door importgoederen zelf te gaan produceren, kan de industrialisering van de grond komen. Dat heet importvervangende industrialisatie. Men tijdig over schakelen naar exportgerichte industrialisatie zodat de buitenlandse directe investeringen stijgen. Dit doet de Brazilië. De bevolking van India groeit, is jong, steeds beter opgeleid en spreekt Engels. Als de jonge beroepsbevolking werk vindt, stijgt de koopkracht, groeit de binnenlandse afzetmarkt en komt er een groeispiraal op gang. Dat is hard nodig, want er leven nog een heleboel mensen onder de armoedegrens. De rijkste delen van het land zijn erin geslaagd te profiteren van de globalisering. Deze vindt je vooral aan de kust en rond de IT-stad Bangalore. Hier vind je ook de exportproductiezones (EPZ). Dit zijn bedrijventerreinen bedoeld voor buitenlandse exportbedrijven. Paragraaf 8. In Zuidoost-Azië groeit de economische snel. De snelle groeiers noemen we ook wel Aziatische tijgers. Na de onafhankelijkheid (1975) breekt er een burgeroorlog uit in Mozambique. Nadat hij eindigt in 1992 breken er eindelijk betere tijden aan voor het land en zijn bewoners. Mozambique heeft een paar sterke troeven in huis. Een gunstige ligging. Mozambique speelt een steeds belangrijkere rol als doorvoerland voor zuidelijk Afrika. De verbindingen met het achterland worden vooral door Chinese investeringen in spoorlijnen en wegen steeds beter. Veel natuurlijke hulpbronnen. Het land beschikt over grondstoffen zoals koper en bauxiet (grondstof voor aluminium), en energie zoals aardolie, aardgas en hydro-elektriciteit opgewekt door de stuwdam in de Zambezi. Een jonge bevolking met veel goedkope arbeidskrachten. Een EPZ, bijvoorbeeld bij de hoofdstad Maputo. Steeds meer buitenlandse bedrijven worden actief in Mozambique. Maar de helft van de bevolking leeft nog onder de armoedegrens. De meeste verdienen dan de kost door zelfvoorzienende landbouw. Ook Vietnam was er een burgeroorlog. Maar net als Mozambique heeft Vietnam een aantal sterke troeven in huis. De ligging. Vietnam is goed bereikbaar en ligt tussen de snelle groeiers in het noorden (China) en het zuiden (Indonesië). Door de gloal shift wordt zijn positie alleen maar sterker. De planeconomie schuift geleidelijk op naar een vrijemarkteconomie. Lage lonen. Steeds meer buitenlandse bedrijven vestigen zich in de EPZ's van Vietnam, aangetrokken door de lage lonen. Vietnam heeft een kustlijn van 1600 km. Steeds meer toeristen weten de beste plekjes te vinden. De overheid investeert fors in onderwijs en armoedebestrijding. De gevolgen: de industrie neemt de leidende rol van de landbouw over, het verstedelijkingstempo gaat omhoog, de werkgelegenheid stijgt en... overal wordt gebouwd. Paragraaf 9. Europese landen moeten hun economie hervormen. Ze moeten opzoek naar een nieuwe economische basis. Die omvorming noem je herstructurering. Pagina 4 van 5

5 Mijnen gaan dicht, hoogovens doven, staalfabrieken sluiten en de werkloosheid loopt snel op. Een groot deel van de traditionele industrie verdwijnt, je kunt spreken van deindustrialisatie. Daar heeft het Ruhrgebied mee te maken, ze moeten omschakelen en dat is niet eenvoudig. De regio heeft een paar troeven. Een grote afzetmarkt (dichtbevolkt en welvarend). Het is prima bereikbaar, bijvoorbeeld over water, met Duisburg aan de Rijn als grootste binnenhaven en Europa. Het heeft een, vooral technisch, goedgeschooolde arbeidsmarkt. Met steun van de overheid is het Ruhrgebied vanaf 1980 geleidelijk omgevormd tot een dienstenregio. Er zijn universiteiten geopend die samenwerken met het bedrijfsleven, bijvoorbeeld op het gebied van IT, biotechnologie, het ontwikkelen van robots, lasers en sensoren. Musea zijn gebouwd en vroegere mijnen en fabrieken zijn omgevormd tot bezoekerscentra. Deze ontwikkeling maken ook andere oude industriegebieden door. In Zuid-Duitsland vind je een hoge concentratie aan hoogwaardige industrieën, die vooral op de export gericht zijn. Er wordt vooral geëxporteerd naar de nieuwe groeimarkten.we spreken van een agglomeratievoordeel, als bedrijven er voordeel bij hebben om bij elkaar in de buurt te zitten. Rondom deze bedrijvigheid ontwikkelt zich een hele schil van financiële en zakelijke dienstverlening (banken, verzekeringsmaatschappijen) en wetenschappelijke instituten die een hoogopgeleide beroepsbevolking leveren. Pagina 5 van 5