Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2

Transcriptie

1 Samenvatting Aardrijkskunde Hoofdstuk 2 Samenvatting door een scholier 1991 woorden 5 maart keer beoordeeld Vak Methode Aardrijkskunde BuiteNLand Aardrijkskunde pw. Hst. 2 2, 3.1 en De kloof wordt breder De welvaart over de mensen én de gebieden is slecht verdeeld. De ongewenste verschillen in de welvaart tussen de gebieden heet regionale ongelijkheid. Je ziet: In de ontwikkelde landen woont 1/5 v.d. wereldbevolking, ze hebben 4/5 van het wereld inkomen. In de ontwikkelingslanden woont 4/5 v.d. wereldbevolking en het heeft 1/5 van het wereld inkomen inkomen rijkste land 44x zo veel als armste, x zo veel. De welvaart meet je met BNP per hoofd, maar beter is ontwikkelingsindex (door VN). Ze meten hiermee het percentage alfabeten, de levensverwachting en de koopkracht, ze geven het aan met een cijfer tussen de 0 en de 1. Doordat de meeste rijke landen in het Noorden en de meeste arme landen in het Zuiden liggen, word er gesproken over Noord-Zuidtegenstelling. De kloof word dieper tussen arm en rijk. De kloof verklaard De oorzaken zoek je in de landen zelf en in de relatie tussen landen. 1. Ontwikkelingen binnen rijke en arme landen; na WOII groeiden de rijke landen snel door: politieke rust, snelle technologische vooruitgang, daling bevolkingsgroei en een goed onderwijssysteem. De arme landen kwamen hier niet aan, vooral door de slechte besturing. 2. Ontwikkeling tussen rijke en arme landen; Rijke landen hebben veel invloed op de ontwikkelingen in Zuid door hun macht, door: Wereldhandel; in Noord-Amerika, de EU en Japan + Zuidoost-Azië, speelt het grootste deel van de wereldhandel zich af, ook wel wereldtriade. Er zijn ook nog wel een paar andere landen belangrijk, Afrika heeft nauwelijks invloed. Kapitaal; Multinationals kopen in andere landen bedrijven op en investeren in nieuwe fabrieken en kantoren, daarvoor gebruiken ze geld: buitenlandse directe investeringen (grote invloed op economie) het zijn lange termijn investeringen. Het flitskapitaal heeft ook grote invloed. Korte termijn investeringen die meestal in aandelen en valuta s in grote hoeveelheden dagelijks over de wereld heen en weer gaan. Het gaat weer terug wanneer het slecht gaat met een land (het heeft een negatieve invloed op de economie van de armere landen). Pagina 1 van 6

2 Internationale organisaties; 2 grote wereldbanken: de Wereldbank en het IMF. Rijke landen hebben grote invloed doordat ze veel contributie betalen, zij bepalen onder welke omstandigheden er geld naar de arme landen gaat. Arme landen moeten dus zelf aan hun ontwikkeling werken. Handel en kapitaal zijn dus de belangrijkste sleutels voor de economische ontwikkeling (vooral in handen v.d. rijke landen). 2.2 De globalisering en het Zuiden De globalisering Bij globalisering is er steeds meer sprake van een samenhangende wereldeconomie, waarbij de onderlinge afhankelijkheid van de landen toeneemt. Vooral door: beter transport, betere communicatie, het wegnemen van handels- en investeringsbarrières en de maatregelen van overheden om hun land een betere concurrentiepositie te geven. Dit heeft positieve én negatieve gevolgen. Oneerlijke wereldhandel De Amerikaanse katoen is duurder dan de Afrikaanse, maar de Amerikanen krijgen het verschil v.d. prijs vergoed van de overheid om toch te kunnen exporteren: exportsubsidie. In Afrika kunnen ze daar niet tegen op, ze moeten de prijs zo laag maken dat ze er niet van kunnen rondkomen. Ze lopen p.j. ongeveer 300 miljoen dollar mis. Er is dus oneerlijke handel: 1. Het Noorden krijgt subsidie op de hoge prijzen en ze verkopen het dus voor weinig geld, zo worden de arme boeren weggeconcurreerd. 2. Het Noorden beschermt zijn producten tegen de goedkope producten uit arme landen: protectiemaatregelen, bijv.: hoge kwaliteitseisen, aparte verpakkingseisen, daar kunnen de arme boeren niet aan komen. Het gedrag van Multinationals Multinationals gaan naar het Zuiden en trekken toeleveringsbedrijven aan, waardoor er werk ontstaat en een groeiende welvaart. Steeds meer landen krijgen een betere welvaart door de MNO s. Een nadeel is dat de MNO s weinig belasting betalen en dus veel winst teruggaat naar het Noorden en ze verplaatsen snel naar een ander land wanneer daar de lonen nog lager zijn, want daar zijn goedkopere vestigingsplaatsen. Er blijft werkeloosheid en een vervuild milieu achter. Schulden Ontwikkelingslanden lenen vaak geld doordat de waarde v.d. export meestal lager is dan die v.d. import. Met het geld worden ontwikkelingsprojecten betaald en gaat vaak ook geld naar de bovenlaag v.d. bevolking. De schulden moeten met rente worden terugbetaald. Sommige landen kunnen geen geld meer lenen door te hoge rente, ze kunnen alleen nog naar het IMF, het geeft alleen geld als de overheid voldoet aan: Bezuinigen op de overheidsuitgaven; er is minder geld voor onderwijs, gezondheidszorg en verbetering krottenwijken. Pagina 2 van 6

3 Privatiseren; overheidsdiensten door een commercieel bedrijf laten uitvoeren, de rijke landen krijgen zo veel macht. 2.3 Is er een oplossing voor het Zuiden? Eerlijke handel Slechte handelskansen benadelen het Zuiden, verbeteringen: 1. Van onderaf; In rijke landen worden fare-tradeproducten verkocht (Max Havelaar), de boeren verdienen er zo meer geld aan en er kunnen wegen en etc. worden aangelegd. 2. Van bovenaf; Door onderhandelingen in de WTO, probeert het Zuiden eerlijkere wereldhandel te krijgen. Ze willen afschaf van protectiemaatregelen en afschaffing van landbouwsubsidies. Zodat het Noorden de producten niet meer goedkoop kan verkopen waardoor de arme boeren failliet gaan. > Als er een eerlijkere wereldhandel komt verdienen de arme landen meer geld dan dat ze nu van de ontwikkelingshulp krijgen. Het gedrag van Multinationals Een MNO zorgt voor werk in een arm land, maar daar is een afzetmarkt, arbeidskrachten en infrastructuur voor nodig. Het gedrag van MNO s kan verbeterd worden door: 1. Pas ja zeggen tegen een MNO als er aan bepaalde voorwaarden is voldaan, bijv. geen kinderarbeid, met plaatselijke ondernemers werken, houden aan milieuregels, meer geld in het land door belasting. 2. MNO moet gedragscode ondertekenen van internationale regels van o.a. mensenrechten, arbeid, gezondheid en milieu. MNO s die consumentproducten maken wijzigen vaak hun beleid door aandeelhouders- en consumentenacties. Het is voor een arm land vaak moeilijk allerlei eisen te stellen, want een MNO kan uit verscheidene landen kiezen. Oplossingen voor het schuldprobleem De meest voor de handliggende oplossing is kwijtschelding (Westerse overheden). Banken verhandelen soms de schulden aan een andere bank met een lagere prijs. Of de rente wordt verlaagd of het betalingstermijn verlengd. Creatieve oplossingen Rijke landen hebben een (te) hoge CO2-uitstoot, arme landen een lage. Zij kunnen hun CO2 rechten verkopen aan een rijk land (verhandelbare emissierechten). Sommige landen hebben een voordeel dat ze elektriciteit zonder CO2 gebruiken of bijv. geothermische centrales hebben. Wanneer rijke landen bosaanplant in arme landen financieren, mogen ze de verminderde uitstoot ook meerekenen. 4.1 Nederlandse multinationals in ontwikkelingslanden Soep, soap, tv, en nog veel meer Veel buitenlandse bedrijven hebben dochterondernemingen in Nederland, door de goede opgeleide beroepsbevolking en goede ligging. Steeds meer Nederlandse bedrijven ontwikkelden zich tot Pagina 3 van 6

4 multinationals (bijv. Philips). Doet Philips in Nederland het licht uit? Nederlandse bedrijven gaan steeds verder over de wereld door: 1. De bedrijven moeten winst maken; Ze zoeken nieuwe markten of afzetgebieden (marktgerichte globalisering). Bijv. in 1989 na de Berlijnse muur werd de Oost-Europese markt beter toegankelijk. Maar het meest in het Verre Oosten (China). 2. De productiekosten in de rijke landen worden te hoog door de hoge lonen en hoge belastingen; bijv. MNO s gaan naar arme landen (kostengerichte globalisering). Bijv. in China zijn buitenlandse vrijhandelszones gesticht. In Nederland zullen er dus banen bij Philips verdwijnen. Philips in de jungle? In de stad Manaus is het heel druk, er zitten ong. 400 internationale bedrijven, ook Philips. Bij Philips da Amazonia in Manaus maken ze tv s, dvd s, tv-beeldbuizen en digitale geluidssystemen. Er werken daar bijna 1100 mensen (directe werkgelegenheid). Om de kosten te drukken is er ook indirecte werkgelegenheid. Mensen werken bij bedrijven die aan Philips diensten leveren, als schoonmaak, beveiliging, catering, kopieerwerk en onderhoud van de gebouwen. Ook denkwerk vertrekt uit Nederland Ong. 30 jaar geleden begon de overplaatsing van laagbetaald en ongeschoold werk uit de industrie naar de derdewereldlanden. Tegenwoordig worden ook de witteboordenbanen uit de industrie en de dienstensector verplaatst. Een blad heeft uitgezocht welke werkzaamheden India tegen lagere kosten en met dezelfde kwaliteit levert: Het testen van medicijnen Het regelen van betalingen en administratie van Nederlandse klanten schadeclaims afhandelen voor Nederlanders Technische tekeningen en ontwerpen maken voor ingenieursbureaus en architecten Prothesen en implantaten maken voor tandartsen Dus de derdewereldlanden kunnen wel met hun kenniseconomieën concurreren met de rijke landen. 4.3 Toch nog een paar vragen Helpt hulp wel? In Bolivia kregen ze hulp door nieuwe koeien, ze kregen meer melk en een fabriekje, maar even later kwam er ook een bedrijf van melkpoeder Het was goedkoper, gevolg is dat de fabriek verdwijnt en dat is slecht voor de bevolking. De oneerlijke concurrentie uit westerse landen zorgt er vaak voor dat de hulp in arme landen niet helpt. De regering van het arme land speelt ook een rol, zij moet de hulp ook willen gebruiken voor de allerarmsten. Soms ligt het probleem ook bij de hulpgever zelf. Handel: ja! hulp: nee? Pagina 4 van 6

5 Wat zou er gebeuren als er geen hulp meer zou zijn en wel een eerlijke wereldhandel? Bijv. Malawi is 3x zo groot als Nederland, er is nauwelijks industrie en exporteert tabak, suiker en thee. Dat levert 180 miljoen euro op. Ze krijgen jaarlijks nog 120 miljoen euro aan hulp en leningen. En het krijgt verder zelf nog ong. miljoen euro bij elkaar. Alles bij elkaar heeft de overheid ong. 3 miljoen euro. En dat is niet genoeg voor een goede gezondheidszorg en fatsoenlijk onderwijs. Wanneer een Nederlandse thee-importeur zeven tot acht euro per kilo betaald, ontvangt Malawi 0,75 euro en voor 50 gram tabak krijgt Malawi 0,8 eurocent. Een manier om te helpen is om de prijs van thee en tabak te verhogen zodat Malawi meer geld krijgt, zodat er geen ontwikkelingshulp meer nodig is. Zonder de invoerrechten zouden de ontwikkelingslanden met hun landbouwexport 40 miljard dollar meer kunnen verdienen. Met speelgoed, leer, industrie- en houtproducten levert het 700 miljard dollar extra op voor de ontwikkelingslanden. Het BNP zou dus 12% omhoog kunnen gaan, de rijke landen 3% achteruit. Veel klanten gaan al voor eerlijke handel door fair-tradeproducten te kopen, nu de regering nog. Hoe gedragen Nederlandse multinationals zich? De Nederlandse vakbonden en ontwikkelingsorganisaties moeten zich ook druk maken over de Nederlandse bedrijven in andere landen als in Kenia en Mexico. Zij onderhandelen met bedrijven over maatschappelijk verantwoord ondernemen (MVO); de bedrijven voelen zich verantwoordelijk voor arbeiders en milieu, ook in andere landen. Er worden zo gedragcodes afgesproken (manier waarop het bedrijf zich moet gedragen). De Nederlandse vakbond werkt ook samen met buitenlandse vakbonden, ze houden in de gaten of in de ontwikkelingslanden ook alles goed verloopt. Sommige Nederlandse bloemenkwekers gaan weg naar Kenia omdat de kosten in Nederland voor ze te hoog worden. De bloemen komen zo in Nederland weer terecht. Er wordt gekeken naar de goede kwaliteit, geregelde aanvoer en er wordt nu ook gekeken of de arbeidsvoorwaarden van de Keniase bedrijven in orde zijn. Begrippen 2.1 Regionale ongelijkheid: Onrechtvaardige, ongewenste sociaal-economische verschillen tussen bepaalde gebieden of landen. BNP per hoofd: Alles wat in een jaar in een land wordt verdiend, gedeeld door het aantal inwoners. Ontwikkelingsindex: Cijfer tussen 0 en 1 dat de mate van levenskwaliteit van een land aangeeft, en gebaseerd is op de graad van alfabetisering, de levensverwachting en het inkomen per hoofd. Noord-Zuidtegenstelling: De grote verschillen tussen het rijke Noorden en het arme Zuiden. Wereldtriade: De 3 dominerende handelsblokken in de wereld: Noord-Amerika, Oost-Azië en de EU. Buitenlandse directe investeringen: Geld dat in een ontwikkelingsland geïnvesteerd wordt door er een bedrijf te beginnen of over te nemen. Flitskapitaal: Grote bedragen die gebruikt worden om zeer kort lopende transacties mee uit te voeren. 2.2 Globalisering: Het verschijnsel dat er steeds meer sprake is van één samenhangende wereldeconomie, Pagina 5 van 6

6 waarbij de onderlinge afhankelijkheid van de landen toeneemt. Exportsubsidie: Geld van de overheid dat bedrijven die goederen exporteren krijgen, zodat die goederen kunnen concurreren op de buitenlandse markten. Protectiemaatregelen: Bescherming van het eigen bedrijfsleven door een maatregel die buitenlandse goederen van de eigen markt moet weren. 2.3 Verhandelbare emissierechten: Als landen minder CO2 uitstoten dan hun is opgelegd, hebben ze het recht om het overschot te verhandelen aan landen die te veel CO2 uitstoten. Geothermische centrales: Centrales die werken op aardwarmte. 4.1 Marktgerichte globalisering: Bedrijven verplaatsen hun productie naar een ander land om nieuwe markten aan te boren. Kostengerichte globalisering: Bedrijven verplaatsen hun productie naar een ander land met als doel kosten te besparen. Directe werkgelegenheid: De banen die direct ontstaan door een bepaalde activiteit. Indirecte werkgelegenheid: Werkgelegenheid die ontstaat doordat na de komst van een groot bedrijf ook andere activiteiten ontstaan. Pagina 6 van 6