Samenvatting Geschiedenis Wereldoorlogen in de 20ste eeuw

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Wereldoorlogen in de 20ste eeuw Samenvatting door een scholier 3010 woorden 12 jaar geleden 6,8 23 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Geschiedenis Wereldoorlogen in de 20ste eeuw 1 - De eerste wereldoorlog duurde van 1914 tot In 1914 werd de troonopvolger van het keizerrijk Oostenrijk-Hongarije, aartshertog Frans Ferdinand, samen met zijn vrouw in Sarajevo (Bosnië) vermoord door Servische nationalisten. Zij wilden verschillende Slavische volken op de Balkan in een grote nationale staat verenigen, Oostenrijk-Hongarije was hun tegenstander. Het had in 1878 Bosnië veroverd en in 1908 als provincie ingelijfd. - De regering van Oostenrijk-Hongarije stuurde toen een ultimatum aan Servië, waarin de regering van Oostenrijk-Hongarije eiste dat de Oostenrijkse politie in Servië een onderzoek naar de moordenaars zou mogen stellen, anders zou den ze Servië de oorlog verklaren. - Servië weigerde hieraan mee te werken, toen verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië (28 juli 1914) - Oostenrijk-Hongarije kreeg steun van Duitsland. - Duitsland viel België en Frankrijk aan. - Servië kreeg steun van Rusland. - Engeland verklaarde Duitsland de oorlog. - Italië en de VS verklaarden de oorlog aan Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. - Andere oorzaken van WO I; Het nationalisme in de Europese staten. Ieder land wilde het machtigste zijn. Op de Balkan woonden Slavische volken. Een groot deel van dat gebied was van Oostenrijk-Hongarije. De Slaven wilden een eigen onafhankelijke staat, daarbij kregen ze steun van Servië. Servië werd weer gesteund door Rusland. Franse nationalisten wilden de Franse nederlaag tegen Duitsland in Duitsland wilde een grotere plaats onder de zon en probeerde meer koloniën te veroveren. Dat wekte ergernis in Engeland en Frankrijk. Het bestaan van verschillende bondgenootschappen. Bondgenootschappen konden elkaar bij conflicten steunen. Nu zijn de meeste Europese staten in één groot militair bondgenootschap verenigd, de NAVO. Door de bondgenootschappen sleepte het ene land het andere mee in de oorlog. - Ruim 4 jaar werd vooral gevochten in Noord-Frankrijk, Belgie, Oost-Europa en het Midden-Oosten. - In de beruchte stad Verdun sneuvelden Duitse en Franse soldaten. Pagina 1 van 7

2 - De uitputtingsslag werd tenslotte door Oostenrijk-Hongarije in Duitsland verloren. - In maart 1918 sloten de Russische communisten vrede met Duitsland en Oostenrijk-Hongarije. De communisten moesten er mee instemmen dat Polen, Finland, Estland, Letland en Litouwen zich van Rusland losmaakten en zelfstandig werden. - In november 1918 legden Duitsland en Oostenrijk-Hongarije zich bij de nederlaag neer. Ze sloten een wapenstilstand met de westerse Geallieerden. - Verdrag van Versailles is het verdrag met Duitsland. - Door de vredesverdragen veranderde de kaart van Europa meer; Oostenrijk en Hongarije werden gesplitst. Het verloor al het gebied op de Balkan en het moest Zuid-Tirol en Triëst afstaan aan Italië. Duitsland moest gebied afstaan aan Frankrijk (Elzas-Lotharingen), aan België (Eupen-Malmedy) en aan Polen. Drie nieuwe staten: Polen, Tsjecho-Slowakije en Joegoslavië. - Duitsland vond de bepalingen van het Verdrag van Versailles zeer onrechtvaardig; Duitsland moest alle oorlogsschade vergoeden. - Andere volken kregen het zelfbeschikkingsrecht (het recht om zelf te beslissen tot welke staat men wenst te behoren). 2 - Hitler en de NSDAP waren in 1933 aan de macht gekomen. Ze namen verschillende beslissingen in strijd met het Verdrag van Versailles: Invoering van de dienstplicht en sterke uitbreiding van het leger (1935). Legering van Duitse troepen in het Rijnland (1936). Inlijving van Oostenrijk bij Duitsland, de Anschluss genoemd (maart 1938). - Daarop reageerden Frankrijk en Engeland alleen met protesten. - In najaar 1938 eiste Hitleer dat Tsjecho-Slowakije Sudetenland aan Duitsland zou afstaan. In dat gebied woonden mensen die Duits spraken (Sudetenduitsers). Hij dreigde met oorlog, als ze dit zouden afwijzen. - Frankrijk had een verdrag met Tsjecho-Slowakije, het zou een grote oorlog worden, daarom gingen Daladier (premier van Frankrijk) en Chamberlain (premier van Engeland) naar München om het probleem met Hitler te bespreken. Ze vonden Hitlers eis redelijk en daarom zouden ze Tsjecho-Slowakije niet helpen. Bij hun thuiskomst werden Daladier en Chamberlain als redders van de vrede ontvangen. - Duitsland trok Sudetenland binnen, Tsjecho-Slowakije bood geen tegenstand. - In maart 1939 bezette Hitler ook de rest van Tsjecho-Slowakije. Frankrijk en Engeland protesteerden alleen. Ze zeiden dat ze voortaan geen andere agressieve daden van Duitsland meer zouden aanvaarden. Ze beloofden Polen hulp als Duitsland hen aan zou vallen. Frankrijk en Duitsland onderhandelden ook met de SU om tot een verdrag tegen Duitsland te komen. Er kwam geen verdrag, omdat ze elkaar wantrouwden. - De SU en Duitsland sloten in augustus 1939 een niet-aanvalsverdrag. In dat verdrag was in het geheim afgesproken dat Duitsland en de SU Polen onderling zouden verdelen. - Op 1 september 1939 viel het Duitse leger Polen binnen. Drie dagen daarna verklaarde Frankrijk en Engeland Duitsland de oorlog. Dat was het begin van de Tweede Wereldoorlog. - Sommige onderzoekers denken dat Hitler er altijd op uit is geweest om meer leefruimte te krijgen voor het Pagina 2 van 7

3 Duitse volk. Die was alleen te vinden in Oost-Europa. De volken wilden niet meewerken, dus een oorlog was onvermijdelijk. - Andere onderzoekers vinden dat Frankrijk, Engeland en de SU ook schuld hebben aan het uitbreken van de oorlog: Door aan bepaalde eisen van Hitler tegemoet te komen, dachten de Franse en Engelse de vrede te handhaven. Stalin maakte door het verdrag met Duitsland de weg vrij voor Hitler om Polen aan te vallen. - Meningen van weer andere onderzoekers; Het Verdrag van Versailles was de belangrijkste reden voor het uitbreken van de oorlog. Hitler probeerde gewoon terug te winnen wat Duitsland verloren had. Frankrijk en Engeland hadden Hitler zijn gang laten gaan. Daarom verwachtte Hitler niet dat ze hem zouden aanvallen als hij Polen zou gaan aanvallen. Frankrijk en Engeland hadden de SU niet zo moeten wantrouwen, dan zou Stalin waarschijnlijk geen verdrag met Duitsland gesloten. 3 - Bij het begin van de Tweede Wereldoorlog; angst en verwarring in plaats van groot enthousiasme. Bij de Eerste Wereldoorlog waren de soldaten en burgers enthousiast geweest, omdat ze dachten dat hun land voor een rechtvaardige zaak zou strijden en een snelle overwinning zou behalen. - Dat er angst was, kwam doordat de volwassenen zich de verschrikkingen van de Eerste Wereldoorlog nog goed herinnerden. Ze dachten aan nog ergere verschrikkingen, door de vooruitgang van de luchtmacht. Er konden op grote schaal door vliegtuigen bombardementen uit worden gevoerd. - In West-Europa zat de soldaat tijdens de Eerste Wereldoorlog meestal 4 jaar in loopgraven in België of Frankrijk. De frontlinies verschoven in die jaren nauwelijks. Im Westen nichts Neues, was een veelgebruikte tekst. - De Tweede Wereldoorlog was een bewegingsoorlog. Kanonnen en vliegtuigen bestookten de verdedigingslinies. Pantserdivisies (tanks en soldaten op vrachtwagens) braken door de linies heen en rukten soms tientallen kilometers per dag op. Er waren ook meer troepverplaatsingen. - In de Eerste Wereldoorlog werden pers, affiches, politieke prenten en de stomme film als propagandamiddelen gebruikt. Vanaf de jaren 30 kwamen er films met geluid, toen werd film een steeds belangrijker propagandamiddel. - Bij de Tweede Wereldoorlog werden ook nog radio en strooibiljetten gebruikt. Alle partijen waren het er over eens dat de radio het belangrijkste propagandamiddel was, Hitler en Goebbels hielden in Duitsland vaak toespraken via de radio. In Engeland sprak Churchill het volk toe en in de VS deed president Roosevelt dat. Er werden speciale programma s gemaakt voor de bevolking in vijandelijke of bezette gebieden. - Strooibiljetten werden door vliegtuigen boven vijandelijk of bezet gebied uitgeworpen. De Amerikanen ontwierpen in 1944 een bom die ongeveer strooibiljetten bevatte. - In de Tweede Wereldoorlog werd de pers ook bij de propaganda ingeschakeld. De Duitsers plaatsten de pers onder strenge censuur. In de bezette gebieden ontstond een uitgebreide illegale pers ( ondergrondse krantjes). - In de Eerste Wereldoorlog sneuvelden 8 miljoen soldaten en een ½ miljoen burgers. In de Tweede Pagina 3 van 7

4 Wereldoorlog waren dat 20 miljoen soldaten en 20 miljoen burgers. Dat kwam, doordat; Er meer landen en soldaten waren betrokken bij de oorlog. Duitse, Russische en Japanse soldaten tot het uiterste moesten doorvechten, ze mochten niet opgeven. - Het hoge aantal gesneuvelden burgers kwam door de nieuwe manier waarop oorlog werd gevoerd; Door de bewegingsoorlog kwamen grote gebieden van het aangevallen land in het frontgebied te liggen. Massale bombardementen op steden, vooral in Duitsland en Japan. De etnische politiek van de nazi s. Duitse burgers werden door de Russen uit het oosten verdreven. Er was een tekort aan voedsel, kleding en andere goederen. Veel meer mensen moesten werken in de oorlogsindustrie. - Joseph Goebbels gebruikte voor de Tweede Wereldoorlog de juiste benaming: ein totaler Krieg. 4 - De Tweede Wereldoorlog begon voor Nederland op 10 mei Duitse troepen (± man) trokken zonder voorafgaande oorlogsverklaring Nederland binnen. Dot was een onderdeel van een groot Duits aanvalsplan voor West-Europa. Alleen de verovering van Engeland mislukte. - Het Nederlandse leger (± ) man was groter dan het Duitse leger, maar het was slecht bewapend en niet voorbereid op een moderne oorlog. - Op 13 mei was het duidelijk dat de strijd voor Nederland verloren was. Een groot bombardement op Rotterdam was het einde. - Op 14 mei capituleerde (woordenboek: zich op zekere voorwaarden overgeven) de Nederlandse opperbevelhebber, generaal Winkelman. - Bijna 4500 Nederlandse soldaten en burgers stierven in deze vijfdaagse strijd. - De Nederlandse regering (koningin Wilhelmina en de regering) was al eerder naar Engeland vertrokken, uit veiligheidsoverwegingen en om van daaruit de rest van het Koninkrijk te kunnen blijven besturen: Indonesië, Suriname en de Nederlandse Antillen. - Hitler benoemde functionarissen die t bestuur van Nederland moesten leiden. - De mensen waren verontwaardigd over de aanval van Duitsland, vooral omdat ze de neutraliteit van Nederland hadden geschonden. Tot 1940 was Nederland al een eeuw niet meer betrokken geweest bij een oorlog. In de 17de eeuw had Nederland veel oorlog gevoerd. Daarna kozen ze voor de neutraliteit, dat was ook voor de handel het beste. In de Eerste Wereldoorlog hadden de oorlogvoerende landen de neutraliteit van Nederland gerespecteerd. - De hoogste gezagsdrager in Nederland werd de Oostenrijkse nationaal-socialist Seyss-Inquart. Hij stond rechtstreeks onder Hitler en zijn titel was rijkscommissaris. - Nederlanders behoorden volgens de Duitsers ook tot het Germaanse ras. - Seyss-Inquart stond aan het hoofd van ongeveer 1500 Duitse bestuursambtenaren, die oefenden toezicht uit en gaven bevelen die door de Nederlandse ambtenaren moesten worden uitgevoerd. - De Duitsers plaatsten ook Duitse politie in Nederland om eventueel verzet te voorkomen of te onderdrukken. - Duitse soldaten moesten de kust verdedigen tegen een eventuele landing van Engeland. Zij konden ook worden ingezet om de orde te handhaven. Ook werden Duitse jachtvliegtuigen geplaatst op Nederlandse vliegvelden en geplaatst om Engelse en Amerikaanse bommenwerpers die op weg waren naar Duitsland, Pagina 4 van 7

5 neer te halen. - Duitse bezetters hadden bij hun bestuur vooral twee doeleinden; Nederland inschakelen bij de Duitse oorlogvoering. Dat kon door Nederlanders aan te werven bij het Duitse leger, of door Nederlandse arbeiders te laten werken in de Duitse oorlogsindustrie. De Nederlandse landbouw en industrie konden ook producten leveren aan Duitsland. De Nederlandse bevolking winnen voor het nationaal-socialisme. Veranderen in een nationaalsocialistische samenleving wordt nazificatie genoemd. De Duitse bezetters wilden ook de Joden uit de Nederlandse samenleving verdrijven. - De bezettingstijd kan in 4 fasen worden ingedeeld. Deze fasen liepen praktisch in elkaar over. Het gaat niet om plotselinge keerpunten, waarin alles ineens anders werd. - De eerste fase (mei 40 begin 41): De pogingen tot nazificatie werden in deze fase voorzichtig en gematigd ingevoerd. De meeste Nederlanders waren bereid zich aan te passen en met de Duitsers samen te werken, ze hoopten zo het leven van voor de oorlog voor te kunnen zetten. Niet alles werd weer hetzelfde. De belangrijkste maatregelen richtten zich vooral op de Joden. In de herfst 40 werden alle Joden die in dienst waren van de overheid, geregistreerd en ontslagen, ook bedrijven van Joden werden geregistreerd. Joden mochten geen dieren meer ritueel slachten. Er werd weinig verzet tegen deze maatregelen geboden. De Nederlandse pers werd streng gecontroleerd, de bezetter maakte duidelijk uit welke programma s wel of niet moest worden gepubliceerd of uitgezonden. De Eerste en Tweede Kamer werden afgeschaft. De Provinciale Staten en de gemeenteraden bleven nog een jaar bestaan. De Communistische Partij Holland en de Revolutionair Socialistische Arbeiderspartij werden in de zomer van 1940 verboden. De SDAP werd onder toezicht geplaatst van een Nederlandse nationaal-socialist (Ros van Tonningen). Toen verlieten de meeste leden de partij, daarmee hield de SDAP op te bestaan. Een poging van Nederlanders (de Nederlandse Unie) tot politieke vernieuwing wekte enthousiasme. De Nederlandse Unie werd in juni 1940 opgericht. De politieke leiders waren niet in staat gebleken de problemen van de economische crisis te overwinnen. Er was ook twijfel aan de waarde van de parlementaire democratie. De Unie legde wel veel nadruk op het Nederlandse karakter van de beweging, een groot aantal Nederlanders werd lid. Maar een kleine groep was pro-nazi. Ook de groep die verzet bood was klein. Op de Technische Hogeschool in Delft en de universiteit in Leiden werden stakingen georganiseerd, omdat de Joodse hoogleraren waren ontslagen. Kleine groepjes begonnen met het uitgeven van illegale verzetsblaadjes, dat werden later grotere organisaties. - Tweede fase (begin 41 voorjaar 43); de bezetter ging harder opvoeren om het nationaal-socialisme door te voeren, dat kwam door; De nationaal-socialistische propaganda sloeg niet aan bij de Nederlandse bevolking. Dat bleek duidelijk bij de staking in Amsterdam op 25 februari De staking was tegen de anti-joodse maatregelen en vooral tegen de straatterreur die nationaal-socialistische Nederlanders tegen Joden in Amsterdam bedreven. Nederland moest een grotere bijdrage leveren aan de oorlogvoering. In juni 1941 vielen de Duitsers de SU binnen en in december 1941 verklaarde Hitler de oorlog aan de VS. Van Nederlandse arbeiders werd verwacht dat ze vrijwillig in Duitsland gingen werken. Nederland moest ook landbouw- en industrieproducten aan Duitsland leveren, daardoor en door het opraken van goederen en grondstoffen die voor de oorlog waren ingevoerd, begonnen bepaalde producten in ons land schaars te worden. Omdat vrijwillige nazificatie niet lukte, ging de bezetter dwang gebruiken. Kunstenaars moesten lid Pagina 5 van 7

6 worden van de nationaal-socialistische Kultuurkamer. De omroeporganisaties werden vervangen door één Rijksradio: De Nederlandse Omroep (maart 1941). Alle vakverenigingen gingen op in het Nederlandse Arbeidsfront. De NSB werd de enige politieke partij die was toegestaan (juli 1941). De Nederlandse Unie werd verboden (december 1941). De NSB kende net als de Duitse NSDAP het leiderbeginsel. De leider van de NSB van Anton Mussert, hij kreeg van de Duitsers maar zeer weinig macht. Bij Joden werd in het verplichte persoonsbewijs een grote J aangebracht. Vanaf mei 1942 moesten ze in het openbaar een gele ster op hun kleding dragen. De meeste Joden werden naar het kamp Westerbork gebracht. Daar vanuit werden ze naar vernietigingskampen Auschwitz en Sobibor in Polen gedeporteerd. Daar zouden ruim van de Nederlandse Joden omkomen. Door die maatregelen groeide de anti-duitse stemming. Het aantal verzetsmensen groeide, maar het bleef nog altijd om kleine groepen gaan. - De derde fase (voorjaar 43 zomer/herfst 44); De militaire situatie werd voor de Duisters steeds slechter, daardoor groeide de behoefte aan Nederlandse arbeidskrachten en producten. Vooral de inzet van Nederlandse arbeider is Duitsland (de Arbeitseinsatz) gaf veel problemen. Iedere mannelijke Nederlander kon worden opgeroepen voor werk in Duitsland. De bezetter besloot in 1940 de vrijgelaten krijgsgevangenen weer op te roepen. Als protest hiertegen braken in 1943 de april/mei-stakingen uit. Stakers werden na snelle berechting geëxecuteerd. De meeste melden zich niet en moesten onderduiken. Veel maatregelen die de nazificatie moesten bevorderen, werden door de bevolking ontdoken. De bezetter voltooide de deportatie van Joden in Nederland. Ongeveer slaagden erin onder te duiken of via Zwitserland en Spanje te vluchten. De anti-duitse stemming nam door het hardere Duitse optreden nog verder toe. Vooral tegen het einde van de oorlog doken zo n mensen onder. Ruim Nederlanders hebben in Duitsland gewerkt. De illegale organisaties groeide in deze fase sterk, die hielden zich vooral bezig met hulp aan onderduikers of met de illegale pers. Er waren ook spionagegroepen en knokgroepen, die sabotage pleegden. Daarop reageerde de bezetter met harde maatregelen, maar dat riep weer irritaties op bij de bevolking. De verhouding tussen de Duitsers en de Nederlanders werd steeds slechter. In de derde fase begon de oorlog steeds grotere invloed uit te oefenen op het dagelijkse leven. - De vierde fase (zomer/herfst 44 mei 45); Na de geslaagde invasie in Normandië (6 juni 1944) en de opmars van het Duitse leger in Oost-Europa, stond de militaire overwinning van de Geallieerden vast. In september 1944 bereikten de Geallieerden het zuiden van Nederland. Er was een spoorwegstaking, daarmee probeerden ze de verbindingslijnen van het Duitse leger te bemoeilijken. De opmars van de Geallieerden liep vast bij de grote rivieren. Parachutisten hadden bij Arnhem de brug over de Rijn moeten veroveren, maar dat plan (Market Garden) mislukte. Zuid-Nederland werd de hele winter frontgebied. In de frontgebieden werden veel vernielingen aangericht, veel mensen leefden weken lang in kelders. Duizenden werden dakloos. Er waren in grote delen van het frontgebied geen gas, vervoer, water en elektriciteit. Het Duitse bestuur ging steeds meer over op het gebruik van terreur tegen de bevolking. Er werden razzia s gehouden om arbeidskrachten voor Duitsland te verzamelen. Mannen werden van de straat opgepakt en naar Duitsland gebracht. Begin oktober 1944 werd de gehele mannelijke bevolking van Putten naar strafkampen gedeporteerd, omdat het verzet in de buurt van Putten een Duitse officier had gedood. Er was geen openbaar vervoer meer en op veel plaatsen was ook geen onderwijs. Gas en elektriciteit werden niet of maar een paar uur per dag geleverd. Vooral in het westen heerste hongersnood. Ongeveer mensen overleden in deze Hongerwinter als gevolg van voedselgebrek. Ook brandstof was schaars, veel mensen leden daardoor ook kou mensen hebben in deze fase Pagina 6 van 7

7 actief deelgenomen aan het verzet. Op 5 mei 1945 gaven de Duitse troepen in Nederland zich over. Enkele dagen later capituleerde het hele Duitse leger en kwam er een einde aan het nationaal-socialistische bewind in Nederland. - Ronde de Nederlanders kwamen tijdens de Tweede Wereldoorlog om, daarvan waren mensen die in Duitse dienst sneuvelden in Rusland. - Er zijn nog steeds mensen met lichamelijke klachten en psychische problemen ten gevolge van de oorlogservaringen. - Er was veel vernietigd, er was economisch veel schade aangericht. Het zou tot ongeveer 1950 duren voor het welvaartspeil van vóór 1940 was bereikt. - Men was het er over eens dat samenwerking met de Duitsers (collaboratie) gestraft moest worden. Na 5 jaar waren de meeste gevallen afgehandeld. Vrijwel niemand was tevreden over de manier waarop dat was gebeurd. - Nederland slaagde er niet in om de macht in Nederlands-Indië te herstellen. - Er waren 3 hoofdinrichtingen; Nederland zou een meer autoritaire regering moeten krijgen. Nederland zou een meer socialistische samenleving moeten worden. Er zou een einde gemaakt moeten worden aan de verzuiling van Nederland - De meeste politieke partijen en de verzuilde omroepen van vóór de oorlog keerden weer terug, soms onder een andere naam. - Bij de meeste mensen heeft de Tweede Wereldoorlog diepe sporen in hun leven achtergelaten. Pagina 7 van 7