Dossier GRIP: Analyse Vlaamse beleidnota s

Transcriptie

1 Dossier GRIP: Analyse Vlaamse beleidnota s Beleidsnota Gelijke Kansen Het nieuwe gelijkekansenbeleid situeert zich binnen een gewijzigd kader. Er zijn immers drie belangrijke zaken veranderd: 1. Een heus Gelijkekansendecreet deed zijn intrede: het decreet van 10 juli 2008 houdende het kader voor het Vlaams gelijkekansen- en gelijkebehandelingsbeleid. 2. In het regeerakkoord wordt handicap als expliciet thema toegevoegd aan het Vlaamse gelijkekansenbeleid. 3. Op 2 juli 2009 ratificeerde België het VN-Verdrag voor de Rechten van Personen met een Handicap. Pascal Smet (sp.a) volgt zijn partijgenote Kathleen Van Brempt op als Vlaams minister van Gelijke Kansen. Hij is daarnaast ook minister van Onderwijs, Jeugd en Brussel. Samen gelijke kansen versterken is de titel van zijn beleidsnota. En laat ons meteen eerlijk zijn: het ontbreekt de minister niet aan ambities. Gelijke kansen als kenmerk van de Vlaamse samenleving. De visie van het vorige gelijkekansenbeleid wordt doorgetrokken. Zo lezen we in de inleiding: Door het gelijkekansen- en antidiscriminatiebeleid op kwetsbare groepen in een brede waaier van levensdomeinen te richten, wordt bijgedragen aan een open en tolerant Vlaanderen (pag. 9). Een gelijkekansenbeleid past dus binnen de eigenheid van de Vlaamse maatschappij. Dit streven wordt verder uitgewerkt in concrete doelstellingen waaruit blijkt dat Vlaanderen een meritocratische samenleving beoogt, een samenleving dus waar elk talent tot zijn recht komt, ongeacht achtergrond, geslacht, overtuiging of welke andere kenmerken ook.(pag. 9). Hij verwijst ook nog naar Pact 2020 voor Vlaanderen en het plan Vlaanderen in actie, om aan te geven dat het gelijkekansenbeleid deel uitmaakt van de groei-ambitie van Vlaanderen. Handicap krijgt in de beleidsnota voor het eerst een evenwaardige plaats naast de andere thema s gender, seksuele identiteit, integrale toegankelijkheid en etnische diversiteit. De minister volgt het Gelijkekansendecreet en bouwt zijn beleid verder uit rond twee pijlers: het gelijkekansenbeleid, dat een horizontale en verticale dimensie heeft, en het gelijkebehandelings- of antidiscriminatiebeleid. Werk aan de winkel Na de inleiding volgt een omgevingsanalyse. Hierin wijst de minister erop dat nog een aanzienlijke kloof te overbruggen valt om daadwerkelijk van gelijke kansen te kunnen spreken. Dit geldt voor alle thema s. Bij personen met een handicap klinkt dit: Mensen met een handicap bekleden nog steeds een weinig benijdenswaardige positie (pag. 11). Het beperkt beschikbaar onderzoek naar feitelijke participatie van mensen met een handicap aan de verschillende aspecten van het maatschappelijk leven, brengt opvallende achterstellingen aan het licht (pag. 12). Merk op: hierbij wordt ook stilgestaan bij het opvallend tekort aan cijfermateriaal. Aan de hand van cijfergegevens geeft de minister verder aan dat discriminatie wel degelijk een realiteit is en dat een antidiscriminatiebeleid absoluut noodzakelijk blijft (p. 15). 1

2 Werk maken van gelijke kansen voor iedereen (horizontaal beleid). Minister Pascal Smet wil een gelijkekansenbeleid opzetten (of verder zetten) op het niveau van de individuen uit de kansengroepen, op niveau van de kansengroepen zelf en op niveau van de maatschappij en haar burgers. (pag. 16) Hij heeft het over emancipatie en maatschappelijke solidariteit als algemene sleutelprocessen, maar hij wijst ook op de noodzaak aan aandacht en respect voor diversiteit binnen de groepen en tussen de groepen onderling. Hij kiest aldus voor een doelgroepgeoriënteerde aanpak, aangevuld met een beleid dat ingaat op situaties waar verschillende achterstellingsmechanismen elkaar kruisen, bvb. combinatie handicap en etnischculturele minderheid. In zijn beleid wil de minister ook linken leggen met de andere bevoegdheden die in zijn portefeuille zitten: onderwijs, jeugd en Brussel. Aan de hand van strategische en operationele doelstellingen concretiseert de minister verder zijn gelijkekansenbeleid, zowel verticaal als transversaal. Met een domeinsoverschrijdende of transversale werking beoogt de minister tot mainstreaming te komen. Alle Vlaamse beleidsdomeinen zullen aangespoord worden in het nemen van initiatieven die gelijke kansen bevorderen. Met de verderzetting van de open coördinatiemethode (OCM) wil het gelijkekansenbeleid een stimulerende en coördinerende rol opnemen. Daarbij zal in de tweede OCM-cyclus ( ) ingezet worden op inhoudelijke verdieping en op een groeiende maatschappelijke impact. Er is ook het voornemen om geschikte indicatoren op te stellen (p.18) en een screening in te voeren van beleidsvoornemens (p.19). Bij dit laatste verwijst de minister expliciet naar het voorstel van GRIP om een toetsing op gevoeligheden voor doelgroepen in te schrijven in de ambtelijke reguleringsimpactanalyse (RIA). GRIP is heel tevreden dat personen met een handicap nu volwaardig deel zullen uitmaken van het gelijkekansenbeleid. Gelijke kansen situeren als onderdeel van een meritocratische samenleving sluit mooi aan bij een kijk op handicap vanuit mogelijkheden in plaats vanuit beperkingen, alsook bij het burgerschapsmodel. Maar we willen ook wel wijzen op gevaren van een al te doorgetrokken versie van deze kijkwijze. Dit zou bijvoorbeeld inhouden dat wie minder kan inbrengen in de maatschappij ook minder recht van spreken krijgt. GRIP is voorstander van een gecoördineerd gelijkekansenbeleid waarvan op elk beleidsdomein werk gemaakt wordt. Het is noodzakelijk dat gelijke kansen voor iedereen en op alle domeinen van het leven vanuit eenzelfde visie nagestreefd worden. We menen dat daar nog veel werk aan zal zijn. Dit vraagt: 1. Dat de minister die dit geheel coördineert over voldoende slagkracht beschikt en de aandacht voor gelijke kansen bij zijn collega ministers desnoods kan afdwingen. 2. Dat er voldoende middelen ter ondersteuning wordt voorzien om dit gelijkekansenbeleid waar te maken. Daar dreigt het schoentje wel te gaan knellen, zeker binnen het kader van besparingen. Dat personen met een handicap nu opgenomen worden in het gelijkekansenbeleid betekent immers niet dat de cel Gelijke Kansen op een uitbreiding mag rekenen. 3. Dat er in alle beleidsdomeinen een nieuwe kijk op handicap wordt ontwikkeld. Gelijke kansen voor personen met een handicap staat niet zomaar 2

3 gelijk aan iets doen voor personen met een handicap. Op alle beleidsdomeinen handicap vanuit een juiste visie gaan benaderen zal nog een grote inhaalbeweging vergen. Voor het eerst: handicap (verticaal beleid) Bij het uitwerken van een verticaal gelijkekansenbeleid krijgt handicap dus voor het eerst een eigen focus. De minister stelt daarbij: Ik vind het belangrijk om een emancipatorisch licht te laten schijnen over de handicapproblematiek, waarbij inclusie het streven wordt. Op dit moment is segregatie immers nog te veel de regel. In het verleden zijn er immers heel wat aparte onderwijscircuits, aparte sportverenigingen, aparte huisvesting en een apart circuit voor tewerkstelling gecreëerd. (p.25) De minister verwoordt de intentie om het gelijkekansenbeleid rond handicap van meet af aan een inhoudelijk stevige en gestructureerde onderbouw te geven. (p.26) Dit wordt uitgewerkt aan de hand van drie concrete doelstellingen: 1. De ontwikkeling van een gefundeerde visie op handicap, waarbij zelfbeschikking, evenwaardige behandeling en autonome participatie aan de samenleving voorop komen te staan. 2. Het opzetten van samenwerkingsverbanden met het middenveld, op basis van een dialoog die moet uitmonden in het vastleggen van een nieuwe structuur, eventueel op decretale basis. 3. Het gelijkekansenbeleid onderbouwen op basis van indicatoren en beleidsgericht onderzoek, met op termijn (vanaf 2012) een uitbreiding van de opdracht van het Steunpunt Gelijke Kansen. Naast de uitbouw van het gelijkekansenbeleid, wil de minister ook werk maken van een verhoging van de participatie van personen met een handicap in de samenleving. Hij wijst daarbij op de nood aan voldoende ondersteuning, redelijke aanpassingen en de juiste ingesteldheid. Daarbij aansluitend wil hij inzetten op beeldvorming en beleidsparticipatie, met als bedoeling het gebrek aan zichtbaarheid en herkenbaarheid van personen met een handicap weg te werken. Zo stelt de minister: Door te werken aan de beeldvorming over personen met een handicap wil ik bewerkstelligen dat een persoon met een beperking in de eerste plaats als mens wordt gezien en de beperking slechts één van de vele kenmerken is van deze persoon, en Ik wil nagaan hoe de deelname van ervaringsdeskundigen en vertegenwoordigers van organisaties van personen met een handicap kan verzekerd worden, wat de randvoorwaarden daartoe zijn en hoe de Vlaamse overheid daarin een voorbeeldfunctie op zich kan nemen. Wat betreft de implementatie van het VN-Verdrag voor personen met een handicap pleit de minister ervoor om de coördinatie op Vlaams niveau toe te vertrouwen aan Gelijke Kansen in Vlaanderen (pag. 42). Toegankelijkheid: een integrale benadering (verticaal) Toegankelijkheid wordt door de minister beschouwd als een sleutelelement in de realisatie van een maatschappij met gelijke kansen. Daar waar vroeger toegankelijkheid nog gezien werd als een geheel van specifieke aanpassingen voor specifieke doelgroepen, wordt nu uitgegaan van een integrale benadering waarbij ieders noden op het vlak van toegankelijkheid binnen de reguliere maatschappij wordt geïntegreerd. (pag. 32) Toegankelijkheid is binnen het gelijkekansenbeleid duidelijk geëvolueerd naar een breed uitgewerkt concept. De minister koppelt er een hele reeks doelstellingen aan, zoals: 3

4 - bekendmaking van de stedenbouwkundige verordening toegankelijkheid en bevordering van correcte toepassing ervan. - verdere bekendmaking van het ontwerpconcept Universal Design - overheidsgebouwen en gesubsidieerde gebouwen een voorbeeldfunctie laten opnemen op het vlak van integrale toegankelijkheid Nieuw is dat de minister heel expliciet het toegankelijkheidsbeleid wil opentrekken naar toegankelijkheid van informatie, met initiatieven om websites toegankelijk en overheidsinformatie leesbaar en verstaanbaar te maken. Voor GRIP klinken heel wat beleidsintenties van de minister op vlak van handicap en toegankelijkheid als muziek in de oren. Concepten die we reeds jarenlang promoten en beleidsvoorstellen die we uitwerkten, krijgen in deze beleidsnota hun weerklank. Zo bijvoorbeeld ons pleidooi tot het ontwikkelen van indicatoren in onze uitgave De Inclusiespiegel. We merken ook de intentie om samenwerkingsverbanden op te zetten met het middenveld. Natuurlijk hopen we daarbij op een versteviging van onze eigen werking. Tevens kijken we uit naar een structurele erkenning voor het Toegankelijkheidsoverleg Vlaanderen (TOV). Om de inclusie en participatie van personen met een handicap binnen het maatschappelijk leven te verhogen, zou Gelijke Kansen zich misschien niet mogen beperken tot een oproep naar de andere domeinen, maar zelf ook in afstemming met andere beleidsdomeinen - baanbrekende initiatieven of pilootprojecten ontwikkelen die domeinoverschrijdend werken. Wat betreft de rol die de Cel Gelijke kansen zou kunnen opnemen binnen de coördinatie van het VN-verdrag willen we hier toch wel wijzen op de noodzaak om aan deze bijkomende opdracht wel degelijk bijkomende middelen te koppelen. Het gelijkebehandelings- of antidiscriminatiebeleid Naast het proactief gelijkekansenbeleid wil de minister ook verder vorm geven aan een reactief antidiscriminatiebeleid of gelijkekansenbeleid. Dit zal grotendeels gebeuren door de verdere uitvoering van het Gelijkekansendecreet. Verdere informatie en sensibilisatie rond het decreet staat daarbij voorop, zeker naar de personen toe die zelf slachtoffer zijn van discriminatie. Verder wil de minister de meldpunten discriminatie verder uitbouwen en werk maken van de interfederalisering van het Centrum voor Gelijke Rechten en Racismebestrijding. Lees de Beleidsnota Gelijke Kansen Beleidsnota Welzijn Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Jo Vandeurzen (CD&V) heeft zijn drie beleidsdomeinen geïntegreerd in één beleidsnota. Soms is het wat zoeken om er de handicapspecifieke delen uit te halen. Het blijft ook wat gissen in hoeverre delen die algemeen bedoeld zijn, ook werkelijk op de sector personen met een handicap zullen worden toegepast. Dit in tegenstelling tot zijn voorganger Inge Vervotte (CD&V) die vijf jaar geleden het beleid voor personen met het handicap in één hoofdstuk had gebundeld. We proberen hier toch een overzicht te geven van een aantal relevante beleidslijnen voor personen met een handicap. 4

5 PGB naar achterplan Het decreet op het persoonsgebonden budget werd goedgekeurd op 12 december Het persoonsgebonden budget is een alternatief financieringssysteem. Het centrale idee is mensen met een handicap zelf de financiële middelen te geven om de ondersteuning die ze nodig hebben zelf te organiseren of te kopen waar ze dat zelf wensen. Meer uitleg vind je in de memorie van toelichting bij het decreet. In het voorjaar van 2004 publiceerde een expertencel een voorstel tot uitvoering van dit decreet. Minister Vanackere (CD&V) startte in september 2008 een experiment PGB waarbinnen ervaringen worden opgedaan in het werken met het PGB. Een apart Besluit van de Vlaamse Regering biedt het wetgevend kader voor het twee jaar durende experiment. Dit experiment is het lang verwachte proefproject om de zorgvernieuwingsoperatie voor te bereiden. Volgend jaar in juni krijgen we een eindrapport van de wetenschappers die de begeleiding van het experiment doen. Indien de minister dit wil liggen er begin 2011 uitvoeringsbesluiten voor het PGB decreet. Dan zouden via de middelen van het uitbreidingsbeleid meer mensen eindelijk via PGB zelf hun ondersteuning kunnen gaan organiseren In de beleidsnota van Jo Vandeurzen wordt er echter geen engagement geuit om het PGB-decreet uit te voeren, sterker nog, we vinden het PGB nauwelijks terug in de tekst. Er wordt enkel gesproken over de evaluatie van het PGB-experiment, en het onderzoeken van de mogelijkheden en de beperkingen van het PGB. Nochtans is in andere landen zoals Zweden en Nederland waar PGB al een tijd bestaat, al voldoende bewezen dat het PGB een meerwaarde biedt. En het PGB experiment verloopt door een reeks factoren verre van ideaal. GRIP pleit voor een diepgaande analyse van dit experiment met het oog op uitvoeringsbesluiten van het decreet PGB. Deze uitvoeringsbesluiten moeten de motor en de spil vormen van de zorgvernieuwing in de sector. Plan zorgvernieuwing We lezen in de beleidsnota dat er tegen eind 2010 een plan komt om de zorgvernieuwing uit te voeren. Het plan zal ook de basislijnen bevatten voor de uitbreidingsoperatie van 2010 en die van de vier jaren erna. Iemand die weet dat de inhoud van het uitbreidingsbeleid 2010 nu al vastligt, vraagt zich echter af of het plan zorgvernieuwing de uitbreidingsplannen zal aansturen of eerder omgekeerd Het is voorlopig nog gissen hoe dit plan tot stand zal komen, welke timing er gevolgd zal worden en wie hierover zal beslissen. Wat betreft de inhoudelijke politieke richtlijnen geeft de beleidsnota een aantal criteria weer waar het plan aan zal beantwoorden. Positief is dat de criteria inclusie, burgerschapsmodel en community based services vermelden als referentiekader. Negatief is dat de principes van vraagsturing, keuzevrijheid, persoonsgebonden financiering, versterking en ondersteuning van de persoon met een handicap en zijn positie hier niet bij staan. Na lezing van de beleidsnota concluderen we dat het PGB niet aan de basis ligt van de inhoud van dit plan. Bovendien lezen we over de rol van het PGB in dit meerjarenplan zorgvernieuwing enkel: Tijdens deze regeerperiode zal dit plan systematisch bijgestuurd en verfijnd worden, onder meer op basis van de conclusies van het PGB-experiment en van de leerervaringen uit de experimenten zorgvernieuwing. Zorgvernieuwing: wat is dat dan? We merken een verschuiving binnen de interpretatie van een aantal woorden. Persoonsgebonden convenanten bijvoorbeeld klinkt bijna als persoonsgebonden budgetten. Het gaat hierbij echter niet over budgetten die kunnen worden ingezet door de persoon, maar integendeel nog steeds over subsidiering van voorzieningen. Ook het woord zorgvernieuwing krijgt een andere betekenis in deze beleidsnota. Vijf jaar geleden 5

6 ging zorgvernieuwing duidelijker over een verschuiving van een aanbodsgestuurd naar een vraaggestuurd systeem, via de realisatie van persoonsgebonden budgetten. Niet de voorziening zou de motor zijn voor de organisatie van de ondersteuning, maar wel de persoon. Ondersteuning op maat zou dan een gevolg zijn. De persoon zou immers zelf op elk moment kunnen beslissen hoe de middelen in te zetten om maximaal aan zijn behoeften tegemoet te komen. Deze idee van omkering van de financiering, vraagsturing, keuzevrijheid en versterking van de persoon met een handicap ten opzichte van het aanbod lijkt in deze beleidsnota echter wat zoek te zijn. Zorgvernieuwing wordt in de nota vooral gekoppeld aan de passende ondersteuning. We lezen over deze passende ondersteuning dat ze in evenwicht is met de werkelijke zorgzwaarte of ondersteuningsnood van de persoon met een handicap. Maar ook dat begrip werkelijke zorgzwaarte en waar men hiermee naartoe wil, is onduidelijk. Momenteel ontwikkelt het VAPH een zorgzwaarte-instrument zonder dat het duidelijk is voor de sector hoe dit instrument eruit zal zien of hoe en waar men dit wil gaan inzetten. In het PGB-experiment werd dit instrument uitgetest en er zijn een hoop bedenkingen bij te maken. Voor sommige mensen zijn de budgetten op basis van de inschaling bijvoorbeeld te laag. Recht op ondersteuning geen ambitie De minister wil met het uitbreidingsbeleid 2010 mensen uit vier categorieën helpen. Een van de criteria waar het meerjarenplan aan moet beantwoorden is dat het gecentreerd moet worden rond die vier groepen. Maar wat gebeurt er met de mensen die niet in deze categorieën vallen? Zullen mensen die buiten die categorieën vallen, nog minstens vijf jaar moeten wachten? De welzijnsministers van de vorige legislatuur konden hun belofte om de wachtlijst weg te werken, niet waarmaken. Maar de huidige minister heeft zelfs de ambitie niet meer om binnen zijn regeerperiode de wachtlijsten weg te werken. Hulpmiddelen In het decreet persoonsgebonden budget wordt ook individuele materiële bijstand vermeld als een van de drie vormen van ondersteuning. Het huidige PGB experiment neemt enkel niet-materiële ondersteuning (persoonlijke assistentie en dienstverlening door voorzieningen) op als voorwerp voor het experiment. Wanneer komt er echter een experiment rond persoonsgebonden financiering van hulpmiddelen? In de beleidsnota vinden we hier jammer genoeg niets over terug. De minister wil zich wel inzetten om de rolstoelproblematiek met het RIZIV op te lossen. Dit betekent onder meer duidelijke richtlijnen en efficiënte toewijzingsprocedures voor de gebruikers. Meer personeelsomkadering versus plafond PAB Vanuit de voorzieningen komt al een tijdje de vraag om de personeelsomkadering te verhogen. De subsidie die sommige voorzieningen krijgen voor het opvangen van personen met een handicap is volgens hen te laag. In het Uitbreidingsbeleid 2010 wordt hiervoor nu een eerste stap gezet. Bij het PAB is er echter ook al jaren een vraag naar een verhoging van het budget van de hoogste categorie. Dat ligt nog flink onder het hoogste budget voor voorzieningen. Voor sommige budgethouders is het budget veel te laag om tegemoet te komen aan de ondersteuningsnoden. Uit de beleidsnota krijgen we jammer genoeg niet de indruk dat de redenering wordt doorgetrokken en ook een begin wordt gemaakt om de tekorten bij de budgethouders aan te pakken. Preventiebeleid personen met een handicap We lezen dat de minister wil overwegen om ondersteuningsmodules met focus op vroegdetectie, onafhankelijke vraagverduidelijking en trajectbegeleiding uit het erkende aanbod van het VAPH rechtstreeks toegankelijk te maken. 6

7 Dit lijkt ons een goed idee als dit gaat naar een beleid van inloophuizen, lokale punten waar mensen met problemen en vragen terechtkunnen zonder eerst langs inschalingscommissies en dergelijke te moeten passeren. Er zijn wel een hele reeks voorwaarden om dit initiatief te doen slagen. De ontwikkeling hiervan moet gebeuren met personen met een handicap en hun organisaties. Er moet voor de mensen duidelijkheid zijn en voldoende informatie over wat deze punten doen en wat ze niet doen. De punten moeten voldoende bekwaam personeel hebben dat theoretisch gevormd werd in het burgerschapsdenken en het ondersteuningsparadigma en praktisch in vraaggestuurd werken. In samenspraak met personen met een handicap en hun organisaties moet er een aantal inhoudelijke kwaliteitscriteria en ook organisatorische criteria worden opgesteld waarmee de onafhankelijkheid ten opzichte van het aanbod en de eventuele inschaling en de kwaliteit worden gewaarborgd. De beleidsnota spreekt over ondersteuningsmodules uit het erkende aanbod : vermoedelijk bedoelt de minister hiermee vooral de thuisbegeleidingsdiensten en diensten begeleid wonen. Hoe zal ervaringdeskundigheid in de nieuwe initiatieven een plaats krijgen? Zal er specifieke kennis kunnen worden ingekocht bij gebruikersorganisaties die jarenlange ervaring hebben op dit gebied maar hier nooit voor erkend werden? Evaluatie PAB De beleidsnota maakt melding van de evaluatie van het PAB-systeem. Dit kan een opportuniteit zijn om knelpunten in het systeem aan te pakken. Jammer genoeg wordt er niet gekeken naar de positieve aspecten. Deze evaluatie mag echter niet leiden tot een beperking van de doelgroep of de inzetbaarheid van het PAB. Blijven er twee wachtlijsten? We zoeken in de beleidsnota tevergeefs naar het streven naar één centrale wachtlijst. Nu zijn er twee wachtlijsten. Er is een aparte wachtlijst voor PAB en een wachtlijst voor de vragen om zorg in een voorziening. We verwachten van een samenvoeging van de twee wachtlijsten dat er een duidelijker zicht zal komen op de globale vraag en dat elke zorgvraag gelijk zal behandeld zal worden. Het zal de dringendheid en de wachttijd die al doorlopen is zijn die telt en niet welke zorgvorm men vraagt. Bovendien hopen we dat de achterstand van het PAB op vlak van informatie en cijfergegevens dan zal weggewerkt worden. Onafhankelijk wonen? Om te wonen waar je wil, hangen personen met een handicap vaak af van toegankelijkheid van woningen en de nodige ondersteuning aan huis (zie ook analyse bij beleidsnota wonen). Er zijn dus nogal wat raakvlakken tussen de domeinen welzijn en wonen. Enorme budgetten van Welzijn gaan naar het bouwen van collectieve infrastructuur via VIPA 1. Door de hernieuwing van de VIPA-buffer kunnen initiatiefnemers infrastructuurwerken opstarten met de nodige subsidies met het zekere perspectief dat bij de ingebruikname de nodige middelen ter beschikking zullen zijn voor de werking, zo lezen we in de beleidsnota. GRIP wil hier wel bij opmerken dat dit in feite neerkomt op een voorafname van het uitbreidingsbeleid voor die zorgvormen die nieuwe infrastructuur hebben gebouwd. Werkelijk vernieuwend beleid zou onderzoeken op welke manier VIPA zou kunnen worden ingezet voor woonondersteuning op een meer individuele of persoonsgebonden manier. Eindbalans: Goed nieuws is dat er eindelijk een meerjarenplan zorgvernieuwing komt dat de komende jaren het ondersteuningsbeleid gaat vernieuwen. Slecht nieuws is dat het onduidelijker dan ooit is welke vernieuwing we krijgen. De minister kiest in zijn beleidsnota niet voor sturing van de ondersteuning door de persoon zelf. Van uitvoeringsbesluiten voor het PGB-decreet (2001) is geen sprake in de nota. 1 VIPA is het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden 7

8 Lees de Beleidsnota Welzijn, Volksgezondheid en Gezin Beleidsnota Werk en Beleidsnota Sociale Economie Beleidsnota Werk De tekst van de beleidsnota Werk van minister Philippe Muyters (NV-A)is helemaal geschreven vanuit een arbeidsmarkt in crisis. De instroom van nieuwe werklozen zal zowel in 2009 als in 2010 een zeer negatief effect hebben op de werkgelegenheid. In de beleidsnota vergelijkt de minister onze werkzaamheidgraad met de rest van Europa. Daaruit blijkt dat we nog helemaal niet de doelstelling halen van 70 % werkzaamheid. Dat wil zeggen dat in Vlaanderen van de mensen tussen 15 en 64 jaar er geen 7 op de 10 werken. Alle Europese landen zouden dit resultaat halen tegen eind Omwille van de economische crisis zal dit zeker niet lukken. Toch moet op termijn de werkzaamheid omhoog, dus is activering nog altijd het sleutelwoord. Minister Muyters probeert vanuit een geïntegreerde visie de werkloosheid te lijf te gaan. Hij wil dit doen met een sluitende begeleidingsaanpak voor allen, een krachtig en coherent competentiebeleid, en maatregelen om ouderen aan het werk te houden en te krijgen. Dit spoor kan volgens de minister maar worden uitgevoerd als er overleg is met sociale partners en over alle beleidsdomeinen heen. De beleidsnota verwijst naar de nieuwe tewerkstellingsondersteunende maatregelen voor personen met een arbeidshandicap, maar enkel in de verleden tijd. Er worden geen fundamentele nieuwe maatregelen in het vooruitzicht gesteld. De maatregelen die nog maar een jaar van kracht zijn zullen worden geëvalueerd. Omdat de minister ervan uit gaat dat vanaf 2011 de economie terug aantrekt en dit dus een tijdelijke crisis is, worden (bijna) alle maatregelen beschreven in het licht van de lange termijn De minister wil bijvoorbeeld uitdrukkelijk inzetten op opleiding, begeleiding en werkervaring. Dit heet competentieversterking. Lees de Beleidsnota Werk Beleidsnota Sociale Economie In de beleidsnota Sociale Economie trekt collega-minister Freya Vandenbossche (sp.a) voluit de kaart van de sociale economiebedrijven. Daaronder verstaat men de beschutte en sociale werkplaatsen, de invoegbedrijven, de lokale diensteneconomie, arbeidszorg en activiteitencoöperaties. Heel de beleidsnota beschrijft beschutte tewerkstelling vanuit een kader van instellingen en erkenningen. De realisatie van de 70% werkzaamheid kan dus ook via de sociale economie. In het beleid van de vorige minister waren doorstroom en instroom in het reguliere circuit een kernpunt, met als sleutel de overheveling van de maatregelen van VAPH naar de VDAB. Bij deze minister van sociale economie (en werk) is dit niet aan de orde. Het inclusief denken over werk voor personen met een handicap is wat op de achtergrond geschoven, en dit in de beide beleidsnota s. Voor de duidelijkheid: het is er niet uit verdwenen, maar krijgt beperkte aandacht. Uitreksel van pagina 7: Sociale economie biedt die mensen wel een kans op volwaardig werk. Via allerlei instrumenten krijgen ze werk op maat en in functie van hun mogelijkheden. Toch kan er nog een versnelling hoger geschakeld worden en gebouwd worden aan een socialere economie dat duurzame tewerkstellings- en inschakelingskansen op ieders maat biedt. Die ambitie wordt ondersteund door het Pact 2020 dat een werkzaamheidsgraad van 70 procent vooropstelt. Lees de Beleidsnota Sociale Economie

9 BEOORDELING De effecten van de crisis zijn dus goed merkbaar voor personen met een beperking. De beleidsnota heeft relatief weinig aandacht voor deze doelgroep. Wel is er een aanzet voor een nieuw en geïntegreerd beleid. Alle maatregelen voor doelgroepen, dus ook voor personen met een arbeidshandicap, komen in één centrale matrix terecht. Er is een kader voor opleiding, loonpremie, begeleiding en arbeidspostaanpassing. Dit maakt integratie van maatregelen mogelijk in een groter geheel. Personen met een arbeidshandicap Uiterst kwetsbare werknemers (meer dan twee jaar werkloosheid of leefloon) kwetsbare werknemers Opleiding GIBO IBO sociaal Vlaamse Loonpremie VLP VLP handicap (20-75 %), onbepaalde duur VLP sociaal (50 %), max 2 jaar Begeleiding op de werkvloer 100 % gespreid over verschillende doelgroepwerknemers 100 % gespreid over verschillende doelgroepwerknemers Arbeidspostaanpassing arbeidspost 100 % meerkost i.f.v. handicap 50+ IBO 50+ VLP (50%), max 1 jaar etnischculturele minderheid met competentieachterstand IBO- taal te onderzoeken in functie van noden 50+ arbeidspost 100 % meerkost GIBO = gespecialiseerde individuele beroepsopleiding, IBO = individuele beroepsopleiding VLP = Vlaamse Loonpremie Voor alle duidelijkheid : dit zijn de Europese maatregelen vertaald naar de Vlaamse situatie, maar een overheid (hier dus de Vlaamse overheid) kan beslissen om bijvoorbeeld maar 60 % loonpremie toe te kennen. Er mogen dus géén overhaaste conclusies uit dit schema worden getrokken. In dit schema komen alle maatregelen (zowel die in het beleidsdomein Werk als in het beleidsdomein Sociale Economie) terecht in één centraal schema. Voor personen met een handicap is de bovenste rij maatregelen van belang. Daarin worden de gespecialiseerde beroepsopleiding, de VOP (in het schema Vlaams Loonpremie), de begeleiding op de werkvloer (nu alleen in het beschermde circuit) en de arbeidspostaanpassing gecombineerd in één groot geheel. Een goede invalshoek. 9

10 Vanuit de hoek van de personen met een beperking is dit schema een stap op weg naar een vorm van inclusie. In de structuur zelf wordt er ingezet op een integratie van maatregelen, waarbij de plaats van tewerkstelling (regulier of bijzonder) geen element meer is in de discussie. Je kan als persoon met een handicap de beschikbare maatregelen laten inzetten op de plaats waar je wil werken. Dat is een stap vooruit in de gelijke behandeling. Problematische zaken In het schema zitten ook enkele problematische kanten. Er is nergens sprake van een persoonsgebonden budget. We hadden gehoopt een aantal concrete engagementen daar rond terug te vinden. Dit is niet het geval. Terwijl er mogelijkheden zitten in dit schema, waarbij bijvoorbeeld de begeleiding op de werkvloer wordt opengetrokken naar assistentie op de werkvloer. Begeleiding wordt hier nogal sterk gelinkt aan het effectief leiden van personen met een handicap, terwijl je evengoed begeleiding kunt zien als een vorm van assistentie op de werkvloer. Dit is een gemiste kans om de groep met een grote nood aan ondersteuning - maar niet in de vorm van begeleiding - ook aan zijn trekken te laten komen. Men beschouwt PGB hier niet als een volwaardig alternatief voor personen die de beschikbare middelen willen inzetten op een individueel aangepaste manier.. Zoals reeds boven gezegd wordt heel de matrix beschreven vanuit al bestaande maatregelen en oplossingen, die meestal collectief ingevuld worden (in de sociale economie). Verder is er nog het probleem van grootheid. Dit schema is indrukwekkend, maar niet eenvoudig om te zetten in de praktijk. Wij vrezen dan ook dat het jaren in beslag zal nemen om dit te realiseren, en we een stand still in de sector van de ondersteuning zullen meemaken. Dit kan niet de bedoeling zijn. Daarom pleiten we er voor om ook nu al concrete stappen te zetten in de realisatie. We denken bijvoorbeeld aan het meer openstellen van arbeidsplaatsen voor personen met een handicap in sociale werkplaatsen. Uitleiding Positief is dat de minister de kansengroepen zelf actief wil betrekken bij het arbeidsmarktbeleid, o.a. via de Commissie Diversiteit van de SERV. Hierin zetelen vertegenwoordigers van de allochtone gemeenschappen en van de personen met een arbeidshandicap. Ook wil de minister de structurele projecten, zoals Gebruikersoverleg en Steunpunt Handicap en Arbeid blijven ondersteunen. We hadden gehoopt een aantal concrete engagementen terug te vinden. Het is bijvoorbeeld dringend nodig om werkgevers, mensen met een handicap en de brede maatschappij te sensibiliseren en te informeren over het recht op redelijke aanpassingen. Er is dus nog werk aan de winkel, in de werkwinkel Beleidsnota Onderwijs Binnen onderwijs kijken we natuurlijk uit naar de verdere plannen in verband met de realisatie van het inclusief onderwijs voor leerlingen met een handicap. De vorige Vlaamse minister van Onderwijs, Frank Vandenbroucke (sp.a), lanceerde een ambitieus leerzorgkader dat een hefboom kon worden voor inclusief onderwijs. Maar in het voorjaar verzandde zijn decreetvoorstel in het politieke drijfzand. De nieuwe Vlaamse minister van Onderwijs, Pascal Smet (sp.a), snijdt dit delicate onderwerp aan in zijn beleidsnota samen grenzen verleggen voor elk talent onder de doelstelling leerzorg en een zorgcontinuüm uitbouwen (p. 27). Daarbij stelt hij: Het 10

11 is mijn ambitie kwaliteitsvol onderwijs voor elk kind en elke jongere in het gewoon en het buitengewoon onderwijs te verzekeren. En verder ook: Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften moeten voldoende en kosteloze ondersteuning krijgen in het gewoon onderwijs. Het buitengewoon onderwijs moet de eigen onderwijsopdracht en de ondersteuningsopdracht naar het gewoon onderwijs vernieuwend kunnen invullen. Hij haalt aan dat hij een draagvlak wil creëren om te kunnen beginnen met de geleidelijke uitvoering van het leerzorgdecreet. Hij wil daartoe het overleg met alle betrokkenen hervatten en een implementatieplan vastleggen. Hij staat ook stil bij het punt van de financiering: Ik zal erover waken dat de maatwerkbenadering voldoende middelen krijgt om alle kinderen, jongeren en volwassenen gelijke onderwijskansen te bieden. Bijzondere aandacht zal uitgaan naar leerlingen met autisme. Ook zal de dienstverlening rond tolken Vlaamse Gebarentaal verbeterd worden (met inbegrip van het probleem van het tekort aan tolken). Verder in de beleidsnota (pag. 48) haalt de minister nog aan dat hij het leerlingenvervoer buitengewoon onderwijs zal verbeteren. Dit is ook een oud zeer. De minister wil dit verhelpen door een betere samenwerking met De Lijn. Hij vermeldt daarbij dat het leerzorgkader een spreiding beoogt van het aanbod van buitengewoon onderwijs, wat een gunstig effect zal hebben op de organisatie van het leerlingenvervoer. Dat GRIP onomwonden pleit voor de dringende realisatie van het inclusief onderwijs hoeven we in feite niet te herhalen. We verwijzen naar het Beleidsvoorstel Inclusief Onderwijs.pdf Het gebrek aan concrete aanwijzingen van hoe de knopen die er nog liggen binnen leerzorg zullen worden doorgehakt, maakt dat we de plannen van de minister moeilijk kunnen beoordelen. We vermoeden dat de minister er zich ten volle van bewust is dat dit een delicaat dossier is dat hij zich daarom aanvankelijk ook voorzichtig opstelt. Wij herhalen hier even in grote lijnen het standpunt van GRIP m.b.t. het onderwijs voor personen met een handicap. Dit standpunt werd aan de minister ook overgemaakt bij een onderhoud op 22 september Deelname aan het gewoon onderwijs ligt voor het ogenblik in Vlaanderen voor personen met een uitgesproken handicap nog steeds heel moeilijk. Daarom pleiten wij voor het recht op inclusief onderwijs. Met het recht op inclusief onderwijs bedoelen wij dat alle kinderen, ongeacht de ernst of graad van hun handicap, in principe recht hebben op deelname aan het gewoon onderwijs in een school en een richting naar keuze. Dit recht houdt in dat de nodige middelen ter ondersteuning beschikbaar zijn en dat een stevig inschrijvingsrecht wordt uitgebouwd. Ons pleidooi voor inclusief onderwijs is geen pleidooi voor het afschaffen van het buitengewoon onderwijs. We willen dat het inclusief onderwijs uitgebouwd wordt tot een volwaardig alternatief en aldus de keuzevrijheid voor de ouders mogelijk maakt. We sluiten hiermee aan bij wat het VN-Verdrag voor de Rechten van Personen met een Handicap aangeeft. Onder artikel 24 lezen we daar dat de Staten een inclusief onderwijssysteem dienen te waarborgen voor alle personen met een handicap. 11

12 Lees de Beleidsnota Onderwijs Beleidsnota Wonen Werk, onderwijs en wonen zijn zeer belangrijke domeinen voor mensen. Veel mensen met een handicap leven in groepsverband met mensen die ze niet zelf gekozen hebben, weinig individuele ruimte en privacy, weinig keuze over wanneer ze opstaan, eten, etc. Wonen is een hefboom voor een onafhankelijk leven en elke persoon zou de keuze moeten hebben om te kiezen waar en met wie hij/zij het leven inricht. Talloze barrières bemoeilijken het echter om zelfstandig te gaan wonen. Een zeer belangrijke barrière is de ontoegankelijkheid van de meeste beschikbare woningen. Zonder voldoende keuze en voldoende spreiding van toegankelijke woningen is er van gelijke kansen om in de samenleving te wonen, geen sprake. Met de uitvoering van het Decreet Grond- en Pandenbeleid (ingegaan op 1 september 2009) wil de Vlaamse Regering tegen extra sociale huurwoningen, extra sociale koopwoningen en extra sociale kavels realiseren. Het decreet valt onder het bevoegdheidsdomein Ruimtelijke Ordening en neemt maatregelen om een groot aantal sociale woningen te realiseren. Hoe die sociale woningen er dan uitzien, is verder de bevoegdheid van het beleidsdomein Wonen en bevoegd minister Freya Van den Bossche (sp.a). Jammer genoeg zegt de beleidsnota niets over het aantal toegankelijke nieuwe sociale woningen. Het grootste aantal woningen is geen sociale huisvesting, maar bevindt zich op de privémarkt. Een grote uitdaging is om het privéwoningaanbod toegankelijker te krijgen. Voor een aanpassing aan je eigen woning kan je een aanvraag doen voor terugbetaling bij het VAPH. Het VAPH weigert echter nog vaak. Dit is iets waar op het domein Welzijn aan gewerkt kan worden. Voor nieuwbouw op de privémarkt kan een samenwerking tussen Wonen en Ruimtelijke Ordening mogelijk voor oplossingen zorgen. Positief is dat men vanuit het beleidsdomein wonen de idee van Universal Design wil promoten in de architectenwereld. Een andere belangrijke barrière is het gebrek aan ondersteuning op de plaats of dichtbij de plaats waar men woont. De beleidsnota stelt vast: Mensen met een psychiatrische aandoening, een handicap, een instellingsverleden of een verslavingsproblematiek vinden na residentiële opvang vaak moeilijk een woning. Het woningaanbod en het zorgaanbod zijn vandaag niet op elkaar afgestemd. Daardoor vallen sommige mensen door de mazen van het net. De kloof tussen het residentieel welzijns- en zorgaanbod en het zelfstandig wonen moet dus worden gedicht. Om hiermee aan de slag te gaan wil men in een denktank wonen-welzijn de pijnpunten van het kaderbesluit sociale huur en het woon- en zorgdecreet en de samenwerking tussen wonen en welzijn blootleggen en evalueren. We kijken uit naar de lessen die men hieruit trekt voor de specifieke doelgroep personen met een handicap. Zij worden nu niet gevat door het woon- en zorgdecreet. De minister van Wonen wil samen met de minister van Welzijn proeftuinen voor projecten wonen-welzijn opzetten. Deze proeftuinen moeten lokale initiatiefnemers de mogelijkheid bieden om buiten de lijnen van de huidige wetgeving te werken om zo tot samenwerkingsinitiatieven te komen voor wonen en welzijn. De realisatie van dergelijke proeftuinen zal gekoppeld worden aan een goed evaluatiesysteem, zodat beleidssignalen kunnen vertaald worden in een aanpassing van de wetgeving. GRIP kijkt uit naar de opzet van deze proeftuinen. Een aantal aandachtspunten willen we hierbij wel naar voor schuiven. De projecten worden best opgezet in samenwerking met de betrokken personen met een ondersteuningsnood zelf. Mensen mogen niet verplicht 12

13 worden om een totaalpakket aan wonen en zorg te nemen. De keuzemogelijkheden moeten verruimd worden, niet beperkt! De sturing door de persoon moet als belangrijk principe worden meegenomen. Deze aandachtspunten gelden ons inziens ook algemeen voor de samenwerking tussen wonen en welzijn. Eindbalans: De beleidsnota vertrekt vanuit een visie en hecht belang aan wonen en zorg op maat. Samenwerking met andere domeinen wordt expliciet opgenomen. Promotie van Universal Design bij architecten is positief. Belangrijkste minpunt is gebrek aan doorgedreven keuze voor toegankelijke sociale huisvesting. Af te wachten: krijgt de samenwerking tussen wonen-welzijn vorm in samenspraak met de gebruikers zelf? Zullen in de proeftuinen wonen-welzijn totaalpakketten woon en zorg gemeden worden en zal men vertrekken vanuit principes als keuzevrijheid, sturing door persoon, flexibiliteit van ondersteuning? VIPA De denktank Wonen-Welzijn zal actief zijn rond de pijnpunten in de samenwerking en op basis van analyses aanzetten geven om de wetgeving te wijzigen. GRIP hoopt dat in deze denktank of op een andere manier ook de mogelijkheden zullen onderzocht worden om het Vlaams Infrastructuurfonds voor Persoonsgebonden Aangelegenheden (VIPA) een meer inclusieve rol te laten spelen. VIPA is een agentschap van de Vlaamse overheid dat financiële steun verleent aan welzijns- en gezondheidsvoorzieningen die infrastructuurwerken willen uitvoeren. De bouw van collectieve voorzieningen voor personen met een handicap wordt hiermee gefinancierd. Maar men zou kunnen onderzoeken op welke manier VIPA ook meer individueel zou kunnen worden aangewend en ook de inclusie en onafhankelijkheid van collectieve woonvoorzieningen zou kunnen bevorderen. Lees de Beleidsnota Wonen Beleidsnota Media Ook de beleidsnota van de Vlaams Minister voor Media, Ingrid Lieten (sp.a), is voor GRIP van belang. Naast onze bekommernissen op het vlak van welzijn, werk, onderwijs en gelijke kansen, blijft de beeldvorming over mensen met een handicap één van onze stokpaardjes. De rol van de media op het vlak van beeldvorming is niet te onderschatten. Mensen die weinig of nooit in contact komen met personen met een handicap, zullen zich voor hun beeldvorming immers voornamelijk baseren op de beelden die de media hen voorschotelen. Hoewel we de laatste jaren een positieve evolutie opmerken wat betreft de beeldvorming in de media, kunnen we niet ontkennen dat hier nog kan aan gesleuteld worden. Stereotiepe beelden worden nog vaak bevestigd. Een ander aspect is de toegankelijkheid van informatie voor mensen met een handicap. Hierbij denken we aan mensen met een auditieve, visuele of verstandelijke handicap. Beeldvorming In de beleidsnota media lezen we dat de openbare omroep een divers, kwalitatief en pluriform aanbod moet garanderen. Met dit aanbod moet de VRT bijdragen tot een open, respectvolle en verdraagzame samenleving. Op pagina 21 zegt de minister: 13

14 Kwaliteit en diversiteit op de Vlaamse mediamarkt veronderstellen dat alle spelers binnen de sector, inclusief de opleidingen, bijzondere aandacht hebben voor diversiteit. De minister wil onderzoeken hoe ze de actoren in het medialandschap verder kan stimuleren om een doeltreffend diversiteitsbeleid te ontwikkelen dat impact heeft op het vlak van programmatie, personeelsbeleid, beleidsorganen en strategische partners. De minister wil daarbij maximaal gebruik maken van de ervaring en de expertise van o.m. het Kennisknooppunt Interculturaliteit van het departement Cultuur, Jeugd, Sport en Media, van de cel diversiteit van de VRT en van TrefMedia, om zo te komen tot een concreet actieplan met meetbare doelstellingen inzake vertegenwoordiging, beeldvorming en eigenaarschap van de beoogde doelgroepen. De afspraken met de openbare omroep over diversiteitsbeleid zullen in de nieuwe beheersovereenkomst meer benadrukt worden. GRIP is blij dat de minister wil samenwerken met het middenveld en gebruik wil maken van de bestaande expertise. We staan ook positief tegenover een geïntegreerde aanpak van verschillende doelgroepen. We vrezen echter dat in het diversiteitsverhaal de doelgroep personen met een handicap vaak vergeten wordt. Nochtans is er ook hier nog heel wat werk op vlak van vertegenwoordiging en beeldvorming. We stellen onze expertise graag ter beschikking van de minister en haar beleid. GRIP pleit ervoor dat de Cel Diversiteit een vaste inbedding krijgt binnen de VRT en dat haar opdracht, middelen en werking versterkt worden. Kenniscentrum mediawijsheid Om tegemoet te komen aan de vraag van het Vlaams Parlement zal de minister van Media een kenniscentrum Mediawijsheid oprichten. Dit centrum zal kennis verzamelen over de technologische ontwikkelingen en wetenschappelijk onderzoek (laten) uitvoeren naar de effecten en de educatieve mogelijkheden van nieuwe media (internet, games, interactieve software) en sensibiliseringscampagnes opzetten voor jongeren, ouders, leerkrachten en opvoeders. Het kenniscentrum zal bijzondere aandacht hebben voor de specifieke noden van doelgroepen als jonge kinderen, adolescenten en senioren, maar ook kwetsbare groepen zoals mensen met een handicap of zij die leven in armoede. Toegankelijkheid van informatievoorziening De beleidsnota besteedt ruime aandacht aan de toegankelijkheid van televisieprogramma s voor doven en slechthorenden. Op pagina 25 lezen we: Televisie is een zeer dominante factor in de tijdsbesteding van de gemiddelde Vlaming. Naast een belangrijke bron van ontspanning is het voor velen ook de belangrijkste informatiebron. Het recht van personen met een sensoriële handicap en van ouderen om te participeren en geïntegreerd te zijn in het maatschappelijke en culturele leven is dan ook onlosmakelijk verbonden met de beschikbaarheid van toegankelijke televisiediensten. Om de toegankelijkheid te garanderen zal minister Lieten (blijven) investeren in de ondertiteling van televisieprogramma s op zowel de openbare omroep als op de commerciële en de regionale televisieomroeporganisaties. Voor ondertiteling van andere programma s dan journaals en informatieprogramma s voor audiobeschrijving, voor gebarentaal en voor auditieve ondertiteling zullen een tijdspad en quota worden opgesteld zoals vermeld in artikel 151 van het decreet van 27 maart 2009 betreffende radio-omroep en televisie, zegt de minister in haar beleidsnota. Dit betekent dat ze aan de Vlaamse Regering zal voorstellen om de omroepen te verplichten om tegen een bepaalde datum een bepaald percentage van hun programma s te voorzien van ondertiteling, audiodescriptie en auditieve ondertiteling. Ze zal bovendien onderzoeken hoe het toegankelijk maken van televisiediensten kan worden gesubsidieerd. Ze zal 14

15 vooral ook onderzoeken hoe het domein media efficiënter en effectiever kan werken door afstemming en samenwerking van initiatieven. GRIP is blij met de engagementen die de minister neemt op het vlak van ondertiteling. We hopen echter dat er stappen gezet worden naar het gebruik van de Vlaamse Gebarentaal op het scherm. Televisie moet immers ook toegankelijk worden voor de Vlaamse Gebarentaalgebruiker, voor wie het Nederlands slechts de tweede taal is. Jonge dove kinderen die gebruik maken van gebarentaal en nog geen ondertitels kunnen lezen, zijn eveneens gebaat bij gebarentaal op TV. In de beleidsnota heeft minister Lieten het nog over E-inclusie. Het uitbouwen van een informatiemaatschappij heeft volgens haar geen zin, als men niet voldoende aandacht heeft voor de toegankelijkheid ervan. Daarom wil ze er mee zorg voor dragen dat ook kwetsbare doelgroepen, zoals mensen die in armoede leven, voldoende mediatoegang hebben en voldoende mediageletterd zijn. GRIP blijft in het kader van E-inclusie de aandacht vestigen op het belang van toegankelijke websites voor mensen met een handicap. GRIP pleit ervoor dat er bij digitale informatieoverdracht rekening wordt gehouden met personen met een visuele handicap. We denken dan bijvoorbeeld aan de toegankelijkheid van websites en het Anysurfer label. Ook mensen met een verstandelijke handicap mogen in heel deze informatiestroom niet over het hoofd gezien worden. Lees de Beleidsnota Media Beleidsnota Mobiliteit Positief in de beleidsnota van Vlaams Minister van Mobiliteit Hilde Crevits (CD&V) is dat men vermeldt aandacht te zullen schenken aan een verbeterde toegankelijkheid van het openbaar vervoer voor personen met een handicap. Jammer genoeg zien we hier geen concrete initiatieven tegenover staan, de bewoordingen blijven vaag. We hopen dat het er in de jaarlijkse beleidsbrieven snel concreter aan toe gaat. Bij lezing van de nota valt ons op dat er vooral veel onderzoek zal worden verricht naar wat er mogelijk gedaan zou kunnen worden. Onderzoek op zich is geen slechte zaak. We hopen wel dat men hierbij ook rekening zal houden met het perspectief van personen met een handicap zelf. We hopen ook dat niet enkel de kostprijs voor de overheid voorwerp zal zijn van onderzoek, maar ook de kostprijs, de toegankelijkheid en de flexibiliteit voor de gebruiker. Het vraagafhankelijk vervoer wordt genoemd als zijnde complementair aan het openbaar vervoer, maar we missen de visie dat dit slechts een tijdelijke maatregel is in afwachting van een integraal toegankelijk openbaar vervoersnet. De minister wil naar een erkenning en eenvormigheid van de Minder Mobielen Centrales. Dit zal mogelijk voor sommige groepen een verbetering inhouden. Aangezien het over privévoertuigen gaat, zal er mogelijk een probleem met de toegankelijkheid blijven. Specifieke aandacht voor de wel toegankelijke Diensten Aangepast Vervoer en een oplossing voor de huidige problemen dringen zich dan toch wel op. Zullen er meer DAV s komen, zullen zij minder overbelast zijn in de spitsuren, zal er afstemming komen tussen de domeinen Mobiliteit en Werkgelegenheid in verband met het overmatig gebruik van DAV voor woonwerkverkeer? Positief is wel dat het Toegankelijkheidsoverleg Vlaanderen wordt erkend als gesprekspartner. 15

16 Men wil de mogelijkheid bekijken om belbussen in te zetten op onderbezette lijnen en onderbezette belbussen te vervangen door taxi s. Het uitgangspunt, zo lezen we, moet zijn te streven naar de inzet van het meest efficiënte openbaar vervoermiddel. Ook hier weer willen we vragen dat men rekening zou houden met het perspectief van personen met een handicap en een analyse van de huidige problemen qua toegankelijkheid en betaalbaarheid meeneemt in de nieuwe maatregelen. Mogelijk is dit voornemen een opening om in samenwerking met het beleidsdomein Onderwijs een oplossing te zoeken voor het Leerlingenvervoer in het buitengewoon onderwijs. Mobiliteit is een item dat zéér nauw verweven is (in beide richtingen) met toegankelijkheid van gebouwen en ook met het wonen op zich. Je gebouw of woonhuis kan misschien perfect toegankelijk zijn, maar als je er niet geraakt omwille van de ontoegankelijkheid van het openbaar vervoer of van de wegen en voetpaden rondom je woning, dan ben je nog steeds niet-mobiel. Voor een inclusieve en toegankelijke samenleving is het noodzakelijk dat alle beleidsdomeinen ook naar de andere beleidsdomeinen kijken, zoeken naar raakvlakken en met elkaar communiceren en samenwerken, hun acties op elkaar afstemmen om obstakels uit de weg te ruimen en gelijke kansen waar te maken. Jammer genoeg wordt samenwerking tussen de domeinen wel eens vergeten als een specifieke opdracht van die domeinen. Ook de beleidsnota van Hilde Crevits voor mobiliteit ademt deze noodzaak niet uit. Eindbalans: Afgaand op de tekst is er de principiële wil om de mobiliteit van personen met een handicap te verbeteren. We wachten echter nog op een visie op wat hierbij belangrijk is en een stappenplan om dit ook werkelijk te realiseren. Misschien moeten we de resultaten van al dat onderzoek afwachten? Lees de Beleidsnota Mobiliteit en Openbare Werken Beleidsnota Ruimtelijke Ordening Minister Philippe Muyters (N-VA) is bevoegd voor Ruimtelijke Ordening, naast zijn mandaat op de beleidsdomeinen Financiën, Begroting, Werk en Sport. Hij erft Ruimtelijke Ordening van Dirk Van Mechelen (Open VLD). De beleidsnota Ruimtelijke Ordening behandelt het vraagstuk van de ruimtelijke planning op basis van verschillende actuele behoeften en uitdagingen, bijv. demografische behoeften, economische noden, het energievraagstuk,. De bedoeling is om duurzaam en strategisch om te gaan met de ruimtelijke mogelijkheden die Vlaanderen heeft. Dit krijgt concrete vorm in het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen. Vanuit GRIP benieuwt het ons vooral of daarbij ook oog is voor de toegankelijkheid. We hebben evenwel een vergrootglas nodig om in deze nota iets te lezen rond handicap of toegankelijkheid in de brede zin. Waar het gaat over de doelstelling werken aan aantrekkelijke, leefbare en creatieve steden (pag. 34) komt even aan bod dat hij aanpassingen van woningen voor veroudering of handicap van de bewoner wil ondersteunen. Maar dit is geen actie van ruimtelijke ordening. En dan moeten we doorlezen tot pagina 48, waar aangegeven wordt dat men de gewestelijke stedenbouwkundige verordening toegankelijkheid zal evalueren en waar nodig verbeteren. 16

17 Slotsom: twee zinnetjes. Door de ratificatie van het VN-Verdrag voor de Rechten van Personen met een Handicap neemt Vlaanderen duidelijke engagementen op in verband met toegankelijkheid. Ter illustratie (onder artikel 9): - Er dienen maatregelen genomen te worden om minimumnormen en richtlijnen voor toegankelijkheid te ontwikkelen, af te kondigen en de toepassing ervan te controleren.) We stellen vast dat toegankelijkheid geen wezenlijke doelstelling is binnen ruimtelijke ordening. Men heeft het veel over duurzaamheid en ruimtelijke kwaliteit, maar heeft dus blijkbaar vanuit dit beleidsdomein geen oog voor de kwaliteit van bestaan van personen met een handicap en de hefboomfunctie die toegankelijkheid daarin speelt. De verordening Toegankelijkheid, waar Gelijke Kansen een voortrekkersrol bij heeft gespeeld, is voor ruimtelijke ordening blijkbaar een eindpunt. Werken aan meer toegankelijkheid is dus één en al een zaak van Gelijke Kansen (zie beleidsnota Gelijke Kansen). Maar het is sterk de vraag of het instrumentarium van Gelijke Kansen zal volstaan om in Vlaanderen een ommezwaai te bekomen op het vlak van toegankelijkheid. Misschien klopt het wel dat er binnen de bevoegdheid van ruimtelijke ordening gewoonweg geen verdere maatregelen kunnen genomen worden om meer toegankelijkheid te realiseren. Maar dan valt toegankelijkheid wel tussen de plooien van de beleidsdomeinen. Voor het aanklagen van tekorten qua toegankelijkheid kan de burger wel terugvallen op het kader van antidiscriminatieregels en redelijke aanpassingen. Wat we missen in het beleid op het vlak van toegankelijkheid : een aanzet om niet-planafleesbare zaken een plaats te geven in de regelgeving maatregelen om te komen tot een gefaseerde aanpassing van bestaande gebouwen Lees de Beleidsnota Ruimtelijke Ordening Beleidsnota Bestuurszaken Aanwervingen binnen de overheid a. De beleidsnota kort Vlaams Minister van Bestuurszaken Geert Bourgeois (N-VA), ook in deze legislatuur bevoegd voor deze materie, gaat verder op het ingezette beleid. Er zal opnieuw ingezet worden op instroom van personen met een handicap bij de Vlaamse overheid. Daartoe bestaat een instrumentarium van ondersteunende maatregelen (rendementsondersteuning, arbeidspostaanpassing, integratieprotocol). Er is ook een budget voorzien voor deze maatregelen. De streefcijfers, oorspronkelijk 4,5 % tegen eind 2010, dienen nu pas gehaald te worden tegen eind Het is de bedoeling om dit eindresultaat af te rekenen met de leidende ambtenaren en dit dus als managementdoelstelling op te nemen. Jobkanaal is de privépartner die zal optreden om voor de Vlaamse overheid de rekrutering en selectie te organiseren. b. Onze opmerkingen 17

18 1. De minister stelt voor om het halen van de streefcijfers af te rekenen met de leidende ambtenaren, zeker omdat ze nu niet gehaald worden. Dat vinden we een goede zaak. We vinden het wel spijtig dat de eindstreep enkele jaren opschuift voor het halen van de 4,5 % norm. Er is een uitstel tot Belangrijk aandachtspunt is het gebruik van ondersteunende maatregelen. Het is positief dat de minister die wil voortzetten. Het voorziene budget zal echter ontoereikend zijn om deze doelstelling volledig te realiseren. We pleiten vanuit GRIP vzw ervoor om ondersteuning optioneel te organiseren in de vorm van een (experiment met) PGB arbeid. De beleidsnota spreekt helemaal niet van deze mogelijkheid. 3. De beleidsnota spreekt over andere kanalen om vacatures en werving voor de kansengroepen te organiseren. Dit principe wordt echter weinig concreet gemaakt. Er moet worden ingezet op het ontwikkelen van alternatieve instroomkanalen voor de doelgroep, bijvoorbeeld door aanwezigheid op grote evenementen van personen met een arbeidshandicap. 4. In de beleidsnota wordt aangegeven dat Jobkanaal de nieuwe selector is voor de Vlaamse overheid. Wij zouden graag hebben dat die organisatie zelf zou inzetten op diversiteit. De opmaak van een eigen diversiteitsplan zou een logische eerste stap kunnen zijn. Daarin kan ook het ontwikkelen van nieuwe instroomkanalen (zie vorig puntje) als actiepunt worden opgenomen. 5. In de beleidsnota wordt gesproken van de voortdurende upgrading van de statuten binnen openbare besturen. Daardoor wordt het voor mensen met lagere diploma s zeer moeilijk om terecht te komen in het personeelskader van de overheid. Zolang de aanwerving en selectie bij de overheid nogal eenzijdig gekoppeld worden aan diplomavoorwaarden, zal de instroom van personen met een handicap zeer beperkt blijven. Er zijn nog veel mensen met een handicap met een diploma BUSO-onderwijs. De overheid zou dus moeten blijven inzetten op de aanwerving van lagere statuten, met daaraan gekoppeld een opbouw van competenties. Dan kan de competentieversterking ook een goed resultaat opleveren voor mensen die nog niet werkten bij de overheid. In feite is dit inzetten op aanwervingen met mogelijkheden tot doorstroom. 6. In de beleidsnota wordt niets gezegd over de bereikbaarheid van overheidsdiensten, om er te gaan werken. We vinden bereikbaarheid van de openstaande betrekkingen van belang voor personen met een handicap. Daarvoor moeten we wel het systeem van instroom screenen. Vroeger was het zo dat (bijna) alle instroom in Brussel gebeurde, met daarna een migratie naar de regio s, dichter bij de woonplaats. Men zou moeten onderzoeken of dit systeem nog zo werkt. Voor veel personen met een handicap is het sowieso al een moeilijke kwestie om zich te verplaatsen, dus dit mechanisme werkt in hun nadeel. 7. De beleidsnota spreekt over nieuwe arbeidsorganisatie, deeltijds werken, thuiswerken, werken dicht bij de woonplaats. Wij vinden het zeer belangrijk dat deze principes worden omgezet in concrete stappen vooruit, zodat personen met 18

19 een handicap in een organisatiestructuur terechtkomen die werkbaar werken mogelijk maakt. 2. Toegankelijkheid informatie a. Beleidsnota De beleidsnota spreekt over toegankelijkheid van formulieren en informatie van de overheid. Er is ook sprake van meer toegankelijke websites. b. Onze opmerkingen We vinden het natuurlijk zeer goed dat de overheid wil inzetten op de toegankelijkheid van de informatie, maar zien weinig concrete aanzetten daartoe in de beleidsnota. Eén van onze suggesties zou zijn dat de overheid meer moet inzetten op de mogelijkheden van een focusgroep. Vanuit de doelgroep zelf een screening organiseren en gebruik maken van de expertise van de groep zelf, levert een zeer eigen ervaringsgebonden evaluatie op. Op die manier kunnen verschillende projecten vanaf het begin de drempels uitschakelen. Die zijn voor nietervaringsdeskundigen niet altijd even goed zichtbaar en het is altijd moeilijker om dit achteraf te corrigeren. Lees de Beleidsnota Bestuurszaken