Het Zambrano-criterium Een kritische analyse van de toepassing van het Zambrano-criterium door de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.

Transcriptie

1 Het Zambrano-criterium Een kritische analyse van de toepassing van het Zambrano-criterium door de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Monique Watchman Vrije Universiteit Amsterdam 2013 Master Staats-en bestuursrecht

2 Het Zambrano-criterium Een kritische analyse van de toepassing van het Zambrano-criterium door de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Naam Monique Watchman Studentennummer Datum 6 december 2013 Faculteit Faculteit der Rechtsgeleerdheid Opleiding Master Staats-en bestuursrecht Begeleider prof. mr. dr. S. Van Walsum en dr. J. Amaya-Castro 1

3 Voorwoord Met deze masterscriptie ontvang ik de beloning voor het doorzettingsvermogen dat ik in de afgelopen jaren heb getoond. Mijn dank aan een ieder die mij heeft bijgestaan. Met name zou ik mijn dank willen uitspreken aan mijn ouders en stiefouders. Zij hebben mij geleerd om altijd het beste eruit te halen. Voorts bedank ik mijn scriptiebegeleidster prof. mr. dr. S. Van Walsum en haar plaatsvervanger dr. J. Amaya-Castro voor hun begeleiding. Ten slotte bedank ik de medewerkers van de afdeling Expertise van het Landelijk Bureau van VluchtelingenWerk Nederland, mijn partner Ed, mijn zusje Romana, mijn broertje Elmer en mijn vriendinnen voor al hun steun. Monique Watchman Zaandam, 6 december

4 Inhoudsopgave 1 INLEIDING Inleiding Onderzoeksvraag Methodologie Opbouw DE RELEVANTE JURISPRUDENTIE Inleiding Het Zambrano arrest De feiten s-hofs oordeel Enkele overwegingen Het Dereci arrest De feiten s-hofs oordeel Enkele overwegingen Het Iida arrest De feiten s-hofs oordeel Enkele overwegingen Het O. L. en S. arrest De feiten s-hofs oordeel Enkele overwegingen Het Alokpa arrest De feiten s-hofs oordeel Enkele overwegingen Relevante voorlopers op het Zambrano arrest Inleiding Het Baumbast en R arrest Het Zhu en Chen arrest DE INHOUD VAN HET ZAMBRANO-CRITERIUM Inleiding Hoe luidt het Zambrano-criterium? De essentie van de Unieburgerschapsrechten

5 3.4 Wanneer wordt het effectieve genot van de essentie van de Unieburgerschapsrechten ontzegd? Conclusie DE VEREISTE AFHANKELIJKHEIDSVERHOUDING Inleiding Daadwerkelijke verzorging Wat is daadwerkelijke verzorging? Vergt daadwerkelijke verzorging in alle gezinssituaties hetzelfde? Is het wenselijk dat daadwerkelijke verzorging in alle gezinssituaties hetzelfde vergt? Conclusie DE INTERPRETATIE VAN DE AFDELING Inleiding Het door de Afdeling gehanteerde toetsingskader De inhoud De grondslag Wanneer kan de Unieburger ouder volgens de Afdeling geacht worden voor het minderjarig Unieburger kind zorg te dragen? Wanneer kan de Unieburger ouder volgens de Afdeling niet geacht worden voor het minderjarig Unieburger kind zorg te dragen? De inhoud van de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheids-verhouding tussen de derdelander ouder en het Unieburger kind volgens de Afdeling Conclusie CONCLUSIE Inleiding Conclusie Aanbevelingen AFKORTINGEN...32 BRONNENLIJST...33 Jurisprudentielijst Parlementaire stukken Geraadpleegde literatuur

6 1 Inleiding 1.1 Inleiding De Marokkaanse Aicha el Maher, moeder van vier minderjarige Nederlandse kinderen, werd in juni 2013 bedreigd met uitzetting naar Marokko. Aicha werd in vreemdelingendetentie geplaatst en haar kinderen werden opgevangen door haar vriendin Khadija, een alleenstaande moeder van drie kinderen. Hoewel Aicha een Nederlandse man heeft, is hij, volgens Aicha vanwege zijn ouderdom en gezondheid, niet in staat om voor de kinderen te zorgen. De situatie van Aicha heeft veel stof doen opwaaien. SP Kamerlid Gesthuizen heeft er zelfs Kamervragen over gesteld aan staatssecretaris Teeven. 1 De media schonk ook veel aandacht aan de zaak, omdat het onrechtvaardig aanvoelde om de moeder van minderjarige Nederlandse kinderen het land uit te zetten. In Het Parool van 20 juni 2013 stelde een juriste dat Aicha onmiddellijk moest worden vrijgelaten, omdat illegaal verblijvende ouders van minderjarige Unieburger kinderen op basis van het Zambrano arrest 2 recht zouden hebben op een verblijfsvergunning en werkvergunning. 3 Het Hof van Justitie van de Europese Unie (hierna: het Hof) verklaarde in het Zambrano arrest voor recht dat ( ) artikel 20 VWEU aldus moet worden uitgelegd, dat het zich ertegen verzet dat een lidstaat aan een staatsburger van een derde staat, die zijn kinderen van jonge leeftijd, burgers van de Unie, ten laste heeft, het recht van verblijf ontzegt in de lidstaat waar deze kinderen verblijven en waarvan zij de nationaliteit bezitten, en hem bovendien een arbeidsvergunning weigert, aangezien zulke beslissingen de betrokken kinderen het effectieve genot van de belangrijkste aan de status van burger van de Unie ontleende rechten ontzeggen. 4 Echter, de vraag rijst of de juriste in voornoemd artikel gelijk heeft. De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (hierna: de Afdeling) heeft immers in vele gevallen waarin er sprake was van een Nederlandse ouder en een derdelander ouder geoordeeld dat de derdelander ouder geen afgeleid verblijfsrecht toekomt. 1.2 Onderzoeksvraag Er is in de literatuur veel discussie gevoerd over het Zambrano arrest in relatie tot de grenzen van de bevoegdheden van de Unie. 5 Echter over de inhoud van de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding is weinig geschreven. 6 Terwijl er in de Nederlandse rechtspraktijk juist veel discussie over dit onderwerp wordt gevoerd. Daarom zal in deze scriptie de volgende vraag centraal staan: 1 Kamervragen, Kamerstukken II, , HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146 (Zambrano). 3 R. Brombouts, Wat zegt het recht?, Het Parool 20 juni 2013, p HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 46 (Zambrano). 5 Zie o.a. L. Ankersmit en W. Geursen, Ruiz Zambrano: de interne situatie voorbij, A&MR , p , H. van Eijken en S.A. de Vries, 'A New Route into the Promised Land? Being a European Citizen after Ruiz Zambrano', European Law Review, , p , S. A. P. Van der Mei, S. Van den Bogaert en G. de Groot, De arresten Ruiz Zambrano & Mc Carthy: Het Hof van Justitie van de EU en het effectief genot van EUburgerschapsrechten, NtEr , p en K. Lenaerts, Civis europaeus sum : van grensoverschrijdende aanknoping naar status van burger van de Unie. SEW , p Weterings is de enige die deze vraag in de literatuur aankaart. Zie T.P.A. Weterings, Uitspraak van de maand. HvJ EU van 6 december 2012, C-356/11 en C-357/11 (O. en S. en L.), A&MR , p. 30 en T.P.A. Weterings, Uitspraak van de maand. HvJ EU van 10 oktober 2013, C-86/12: Alokpa e.a.: Ruiz Zambrano nu eindelijk verduidelijkt?, A&MR , p

7 Is de interpretatie die door de Afdeling aan de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding wordt gegeven, in de situatie waarin er sprake is van een Unieburger ouder 7 en een derdelander ouder in overeenstemming met het Unierecht? Ter beantwoording van de centrale vraag dienen eerst de volgende subvragen te worden beantwoord: 1. Hoe luidt het Zambrano-criterium en wat is de inhoud daarvan? 2. Wat is blijkens de jurisprudentie van het Hof de inhoud van de door het Zambranocriterium vereiste afhankelijkheidsverhouding tussen de derdelander ouder en het minderjarig Unieburger kind? 3. Welke interpretatie geeft de Afdeling aan de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding tussen de derdelander ouder en het minderjarig Unieburger kind? 1.3 Methodologie Het onderzoek berust primair op jurisprudentieonderzoek en secundair op literatuuronderzoek. Ter beantwoording van de centrale vraag is gebruik gemaakt van jurisprudentie van het Hof en de Afdeling. Het onderzoek is beschrijvend en evaluerend van aard. 1.4 Opbouw In hoofdstuk 2 zal eerst een analyse van de jurisprudentie van het Hof inzake het Zambranocriterium plaatsvinden. Vervolgens zal aan de hand van deze analyse in hoofdstuk 3 worden onderzocht hoe het Zambrano-criterium luidt en wat de inhoud daarvan is. In hoofdstuk 4 zal de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding nader worden onderzocht. In hoofdstuk 5 zal worden onderzocht welke interpretatie de Afdeling aan de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding geeft. Ten slotte bevat hoofdstuk 6 de afsluiting van het onderzoek met de conclusie en enkele aanbevelingen. 7 In deze scriptie zal kortheidshalve steeds enkel over de Unieburger ouder worden gesproken terwijl daar eveneens de legale derdelander ouder mee wordt bedoeld. 6

8 2 De relevante jurisprudentie 2.1 Inleiding In dit hoofdstuk zal ter inleiding een analyse van de jurisprudentie van het Hof inzake het Zambrano-criterium worden weergegeven. Vanwege het doel van de scriptie zal dit zich beperken tot de jurisprudentie waarin een derdelander ouder een van het verblijfsrecht van zijn minderjarig Unieburger kind afgeleid verblijfsrecht wenste. Vervolgens zal ook een analyse worden weergegeven van relevant gebleken eerdere jurisprudentie van het Hof inzake een afgeleid verblijfrecht. 2.2 Het Zambrano arrest De feiten Het Zambrano-criterium werd geïntroduceerd in het gelijknamige arrest. In dat arrest was er sprake van een gezin waarvan zowel de ouders als het oudste kind de Colombiaanse nationaliteit hadden, terwijl de twee andere minderjarige kinderen de Belgische nationaliteit hadden. De minderjarige Belgische kinderen van het gezin hadden nooit gebruik gemaakt van hun recht op vrij verkeer. De ouders verkregen geen verblijfsvergunning en werkvergunning van de Belgische autoriteiten, maar werden tegelijkertijd vanwege het refoulementverbod niet teruggestuurd naar Colombia. Vader Zambrano stelde beroep in tegen de beslissingen om hem een werkloosheidsuitkering te weigeren. In het kader van dat beroep werden prejudiciële vragen gesteld die tot het arrest hebben geleid s-hofs oordeel Het Hof overwoog allereerst dat de Belgische kinderen van het gezin krachtens art. 20 Verdrag betreffende de werking van de Europese Unie (hierna: VWEU) Unieburgers waren. Vervolgens overwoog het Hof dat het Unieburgerschap de primaire hoedanigheid is van de staatsburgers van de lidstaten. 8 Uit deze primaire hoedanigheid volgt dat het effectieve genot van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten dient te worden gewaarborgd. Art. 20 VWEU verzet zich daarom tegen nationale maatregelen die tot gevolg hebben dat Unieburgers het effectieve genot wordt ontzegd van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten. 9 Het Hof overwoog voorts dat een Unieburger het effectieve genot van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten wordt ontzegd, indien de Unieburger van jonge leeftijd is en aan zijn derdelander ouder, die hem ten laste heeft, een verblijfsrecht en arbeidsvergunning wordt geweigerd in de lidstaat van nationaliteit van de Unieburger. 10 Het Hof gaf als eerste reden voor de hiervoor genoemde overweging dat het weigeren van verblijf ertoe zal leiden dat de jonge Unieburger verplicht zal zijn om zijn derdelander ouder naar buiten de Unie te volgen. De tweede reden was dat de weigering van een arbeidsvergunning het risico met zich meebrengt dat de derdelander ouder niet in staat zal zijn zichzelf en zijn gezin in het onderhoud te voorzien en daardoor genoodzaakt zal zijn de Unie met zijn jong Unieburger kind te verlaten. 11 Het Hof overwoog voorts dat jonge Unieburgers bij het verplicht verlaten van de Unie in de feitelijke onmogelijkheid zullen komen te verkeren om de belangrijkste Unieburgerschapsrechten uit te oefenen. 12 Het Hof verklaarde voor recht dat: ( ) artikel 20 VWEU aldus moet worden uitgelegd, dat het zich ertegen verzet dat een lidstaat aan een staatsburger van een derde staat, die zijn kinderen van jonge leeftijd, burgers van de Unie, ten laste heeft, het recht van verblijf ontzegt in de lidstaat waar deze 8 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 40 en 41(Zambrano). 9 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 42 (Zambrano). 10 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 43 (Zambrano). 11 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 44 (Zambrano). 12 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 44 (Zambrano). 7

9 kinderen verblijven en waarvan zij de nationaliteit bezitten, en hem bovendien een arbeidsvergunning weigert, aangezien zulke beslissingen de betrokken kinderen het effectieve genot van de belangrijkste aan de status van burger van de Unie ontleende rechten ontzeggen Enkele overwegingen Het Zambrano-criterium houdt dus in dat ontzegging van het effectieve genot van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten in strijd is met art. 20 VWEU. Daarvan is in ieder geval sprake, indien de derdelander ouder die jonge Unieburgers kinderen ten laste heeft een verblijfsvergunning en arbeidsvergunning wordt ontzegd. 2.3 Het Dereci arrest De feiten Dit arrest betrof de volgende vijf zaken. 1. Dereci was gehuwd met een Oostenrijkse en had drie Oostenrijkse kinderen. 2. Maduike was gehuwd met een Oostenrijkse, met wie hij in Oostenrijk verbleef. 3. Heiml was gehuwd met een Oosterrijker. Zij verbleef in Oostenrijk bij haar echtgenoot terwijl haar verblijfsrecht was verstreken. 4. Kokollari was op 2 jarige leeftijd legaal Oostenrijk binnengekomen met zijn ouders. Hij was inmiddels 29 jaar oud. Hij stelde zijn moeder, die inmiddels Oostenrijkse is geworden, ten laste te hebben. 5. Stevicis verbleef in Servië met haar echtgenoot en minderjarige kinderen. Zij was 52 jaar oud. Stevicis had een verzoek gedaan tot gezinshereniging met haar Oostenrijkse vader. Zij stelde geregeld een toelage van haar vader te hebben ontvangen en door haar vader te zullen worden onderhouden in Oostenrijk. De verzoeken om een verblijfsvergunning waren in deze zaken om diverse redenen afgewezen. De zaken werden er allen door gekenmerkt dat de Unieburgers niet van de derdelanders afhankelijk waren voor hun levensonderhoud s-hofs oordeel Het Hof overwoog dat het criterium van ontzegging van het effectieve genot van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten, betrekking heeft op gevallen die erdoor gekenmerkt worden dat de Unieburger feitelijk wordt verplicht om het grondgebied van de Unie te verlaten. 14 Het Hof deed vervolgens de volgende overwegingen: [Het Zambrano-criterium is] ( ) een criterium van zeer bijzondere aard dat ziet op gevallen waarin, ondanks dat het secundaire recht inzake het verblijfsrecht van staatsburgers van derde landen niet van toepassing is, uitzonderlijk geen verblijfsrecht kan worden ontzegd aan een staatsburger van een derde land die lid is van de familie van een staatsburger van een lidstaat, omdat anders de nuttige werking zou worden ontnomen aan het burgerschap van de Unie dat deze laatste staatsburger toekomt. 15 Het enkele feit dat het voor een staatsburger van een lidstaat misschien wenselijk is, om economische redenen of om de eenheid van de familie op het grondgebied van de Unie te bewaren, dat de leden van zijn familie, die niet de nationaliteit van een lidstaat bezitten, bij hem op het grondgebied van de Unie verblijven, volstaat bijgevolg op zich niet om aan te 13 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 46 (Zambrano). 14 HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6, r.o. 66 (Dereci). 15 HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6, r.o. 67 (Dereci). 8

10 nemen dat de burger van de Unie verplicht zal worden om het grondgebied van de Unie te verlaten indien een dergelijk recht niet wordt toegekend. 16 Voorts kwam het Hof tot wat de Dereci-scheiding is genoemd. 17 Situaties die onder het Unierecht vallen dienen aan art. 7 Handvest van de grondrechten van de Europese Unie (hierna: Handvest) te worden getoetst. Situaties die buiten de werkingssfeer van het Unierecht vallen dienen aan art. 8 lid 1 Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (hierna: EVRM) te worden getoetst. 18 Het Hof maakte niet alleen een onderscheid in situaties die onder de werkingssfeer van het Handvest en het EVRM vallen. Maar het Hof maakt ook een onderscheid tussen de toetsing aan het recht op gezinsleven en de overige rechten waar het Handvest en het EVRM in voorzien en de toetsing aan het Zambrano-criterium. Het recht op gezinsleven en de overige rechten waar het Handvest en het EVRM in voorzien maken dus geen onderdeel uit van de toetsing aan het Zambrano-criterium. 19 Het Hof verklaarde ten slotte het volgende voor recht: Het recht van de Unie en meer bepaald de bepalingen inzake het burgerschap van de Unie, moeten aldus worden uitgelegd dat zij zich niet ertegen verzetten dat een lidstaat een staatsburger van een derde land het verblijf op zijn grondgebied ontzegt, terwijl deze staatsburger wil verblijven met een lid van zijn familie dat burger van de Unie is, dat verblijft in die lidstaat, waarvan het de nationaliteit bezit, en dat nimmer gebruik heeft gemaakt van zijn recht op vrij verkeer, mits een dergelijke ontzegging niet met zich meebrengt dat de burger van de Unie het effectieve genot wordt ontzegd van de belangrijkste aan de status van burger van de Unie ontleende rechten, hetgeen de verwijzende rechter moet nagaan Enkele overwegingen Het Hof maakte met dit arrest allereerst duidelijk dat het bij de toetsing aan het Zambranocriterium niet om een fictieve dwang gaat. Er dient sprake te zijn van een feitelijke dwang voor de Unieburger om de Unie te verlaten. Het Hof beperkte in dit arrest ook de reikwijdte van het Zambrano-criterium. Ten eerste door te overwegen dat louter economische redenen of de wil om de eenheid van de familie op het grondgebied van de Unie te behouden onvoldoende is om schending van het Zambrano-criterium aan te nemen. Ten tweede door de overweging dat het Zambranocriterium uitzonderlijk van toepassing is, indien de derdelander niet op basis van het secundaire Unierecht een verblijfsrecht toekomt. De bijzondere aard van het Zambranocriterium zal mijns inziens ook met zich meebrengen dat een nationaalrechtelijk verblijfsrecht een succesvol beroep op het Zambrano-criterium in de weg zal staan. Een nationaalrechtelijk verblijfrecht zal immers evenals een Unierechtelijk verblijfsrecht aan het bestaan van een verplichting de Unie te verlaten in de weg staan. Daardoor kan ook bij het bestaan van een nationaal rechtelijke verblijfsrecht geen sprake zijn van ontzegging van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten. De reikwijdte van het Zambrano-criterium werd ten slotte beperkt door het recht op gezinsleven en de overige rechten waar het Handvest en het EVRM in voorzien niet tot de belangrijkste Unieburgerschapsrechten te rekenen. Het Hof memoreerde in rechtsoverwegingen 64 en 65 het Zambrano arrest. Hieruit valt mijns inziens op maken dat de in rechtsoverwegingen 67, 68 en 69 aangebrachte beperkingen, geen afbreuk doen aan de overwegingen die het Hof in het Zambrano arrest deed. Het effectieve genot van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten wordt dus nog steeds ontzegd, indien de Unieburger van jonge leeftijd is en aan zijn derdelander ouder, die hem ten laste heeft, een verblijfsrecht en arbeidsvergunning wordt geweigerd in de lidstaat van nationaliteit en verblijf van de Unieburger. Met de nieuwe beperkende overwegingen uit het Dereci arrest is dus niet gezegd dat het Zambrano-criterium niet van toepassing is in het 16 HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6, r.o. 68 (Dereci). 17 P. Boeles, Let op de Dereci scheiding!, A&MR /06, p HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6, r.o. 72 (Dereci). 19 HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6, r.o. 69 (Dereci). 20 HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6, r.o. 102 (Dereci). 9

11 geval er sprake is van een derdelander ouder en een Unieburger ouder, die al dan niet met elkaar in een relatie verkeren. Het Hof oordeelde niet dat het Zambrano-criterium ten aanzien van Dereci was geschonden. Daarmee is eveneens niet gezegd dat het Zambrano-criterium niet van toepassing is in het geval er sprake is van een derdelander ouder en een Unieburger ouder, die al dan niet met elkaar in een relatie verkeren. Uit rechtsoverweging 101 vloeide immers voort dat Dereci op basis van Besluit nr. 1/80 van de Associatieraad van 19 september 1980 betreffende de ontwikkeling van de associatie tussen de Europese Economische Gemeenschap en de Republiek Turkije (hierna: Besluit nr.1/80) als Turkse staatsburger een verblijfsrecht en arbeidsrecht in Oostenrijk toekwam. Het Zambrano-criterium was daarom op grond van rechtsoverweging 67 ongeacht het bestaan van de vereiste afhankelijkheidsverhouding niet op het geval van Dereci van toepassing. Indien Besluit nr. 1/80 geen verblijfsrecht aan Dereci toekende, dan zou Dereci een beroep op het Zambranocriterium toekomen, mits hij zijn minderjarige Unieburger kinderen ten laste had. Het is echter zeer twijfelachtig of Dereci zijn kinderen ten laste had nu blijkens rechtsoverweging 22 zijn Unieburger echtgenote en minderjarige Unieburger kinderen niet van hem afhankelijk waren voor hun levensonderhoud. 2.4 Het Iida arrest De feiten In dit arrest ging het om de Japanner Iida. Hij was gehuwd met een Duitse. Uit het huwelijk was een kind voortgekomen met de Duitse, Japanse en Amerikaanse nationaliteit. Iida had in Duitsland een verblijfsvergunning verkregen voor gezinshereniging. Zijn echtgenote en kind maakten vervolgens gebruik van hun recht op vrij verkeer door zonder Iida naar Wenen te vertrekken. Vanaf 2008 leefden Iida en zijn echtgenote duurzaam gescheiden van elkaar, zonder officieel te zijn gescheiden. Iida bezocht zijn kind één weekend per maand en het kind besteedde de meeste vakanties bij Iida in Duitsland. Ook hadden zij weleens samen tussen Duitsland en Oostenrijk gereisd. Na het vertrek van zijn echtgenote verviel het verblijfsrecht van Iida. Iida had vervolgens op grond van zijn arbeidsbetrekking een verlengbare verblijfsvergunning verkregen. Desondanks verzocht Iida om de afgifte van een verblijfskaart voor het familielid van een Unieburger. Het verzoek werd afgewezen s-hofs oordeel Uit rechtsoverweging 76 blijkt dat het Hof zowel aan het Zambrano-criterium, als het recht om vrij te reizen en te verblijven op het grondgebied van de lidstaten (recht op vrij verkeer) toetste. Het Zambrano-criterium werd dus van het recht om vrij te reizen en te verblijven onderscheiden. Het Hof maakte echter niet duidelijk welke overwegingen betrekking hadden op de toetsing aan het Zambrano-criterium en welke op de toetsing aan het recht om vrij te reizen en te verblijven. Dit heeft te maken met het feit dat sommige overwegingen zowel voor de toetsing aan het Zambrano-criterium als de toetsing aan het recht om vrij te reizen en te verblijven van belang zijn. Het Hof overwoog allereerst dat derdelander ouders op basis van de verdragsbepalingen inzake het Unieburgerschap geen aanspraak kunnen maken op een autonoom verblijfsrecht. 21 En overwoog in het verlengde daarvan dat het in het Zhu en Chen arrest 22 reeds had geoordeeld dat: ( ) de ouder, staatsburger van een lidstaat of van een derde staat, die daadwerkelijk zorgt voor een minderjarige burger van de Unie, niet toestaan met deze burger in de lidstaat van ontvangst te verblijven, het verblijfsrecht van deze burger ieder nuttig effect ontneemt. Het is immers duidelijk dat het genot van het verblijfsrecht door een kind van jonge leeftijd 21 HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6, r.o. 66 (Iida). 22 HvJ EU 19 oktober 2004, C-200/02, JV 2004, 446, r.o. 45 (Zhu en Chen). 10

12 noodzakelijkerwijs impliceert dat dit kind het recht heeft om te worden begeleid door de persoon die er daadwerkelijk voor zorgt, en dientengevolge dat deze persoon gedurende dat verblijf bij het kind in de lidstaat van ontvangst kan wonen. 23 Deze overwegingen waren zowel voor een beroep op het Zambrano-criterium als een beroep op het recht om vrij te reizen en te verblijven van belang. Doordat Iida niet om verblijf bij zijn Unieburger familieleden verzocht (en dus ook niet zijn minderjarig Unieburger kind beoogde te begeleiden), werden zijn Unieburger familieleden reeds om die redenen niet het effectieve genot van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten ontzegd of in de uitoefening van het recht om vrij te reizen en te verblijven belemmerd. 24 Het Hof overwoog ten tweede dat het feit dat Iida geen Unierechtelijk verblijfsrecht genoot zijn Unieburger echtgenoot en minderjarig Unieburger kind er niet van hadden weerhouden om hun recht om vrij te reizen en te verblijven uit te oefenen. 25 Deze overweging was enkel van belang voor een beroep op het recht om vrij te reizen en te verblijven. Het Hof overwoog ten slotte dat Iida tot 2 november 2012 over een verlengbaar nationaal verblijfsrecht beschikte en in beginsel aanspraak kan maken op de status van langdurig ingezetene. 26 Deze overweging was van belang voor een beroep op het Zambrano-criterium. Het van zeer bijzondere aard zijnde Zambrano-criterium is immers blijkens het Dereci arrest niet van toepassing in het geval de derdelander al een verblijfsrecht toekomt. Het Hof oordeelde dat niet gesteld kon worden dat de aan de orde zijnde beslissing de Unieburger echtgenoot en het minderjarig Unieburger kind van Iida, het effectieve genot van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten ontnam of dat zij in hun recht om vrij te reizen en verblijven werden belemmerd Enkele overwegingen Met het gebruik van de term minderjarige in rechtsoverweging 69 maakte het Hof duidelijk dat het met de aanduiding kinderen van jonge leeftijd in rechtsoverweging 45 van het Zambrano arrest minderjarige kinderen bedoelde. Voorts liet het Hof voor het eerst zien dat het voor de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding evenals in het Zhu en Chen arrest 28 en Baumbast en R arrest 29 noodzakelijk is dat het minderjarig Unieburger kind daadwerkelijk door de derdelander ouder wordt verzorgd. 30 Daarnaast werd bevestigd dat het aan het Zambrano-criterium te ontlenen verblijfsrecht bedoeld is om begeleiding van het minderjarig Unieburger kind in de lidstaat van verblijf mogelijk te maken. Ten slotte bevestigde het Hof tevens dat men geen geslaagd beroep op het Zambranocriterium toe kan komen, indien men al een verblijfsrecht toekomt of daar aanspraak op kan maken. 2.5 Het O. L. en S. arrest De feiten Dit arrest betrof twee zaken. De eerste zaak betrof die van de Ghanese S. Zij bezat een permanente verblijfsstatus voor Finland en had een kind met de Finse nationaliteit. S. was gescheiden van de Finse vader die eveneens in Finland woonde. S. had het eenhoofdig gezag over het kind. Het kind had nooit gebruik gemaakt van het recht op vrij verkeer. Later huwde S. met de Ivoriaan O. Uit dat huwelijk was een kind met de Ghanese nationaliteit 23 HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6, r.o. 69 (Iida). 24 HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6, r.o. 73, 76 (Iida). 25 HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6, r.o. 74 (Iida). 26 HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6, r.o. 75 (Iida). 27 HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6, r.o. 76 (Iida). 28 HvJ EU 19 oktober 2004, C-200/02, JV 2004/446 (Zhu en Chen). 29 HvJ EU 19 september 2002, C-413/99, JV 2002/ In rechtsoverweging 69 van het Iida arrest verwijst het hof naar rechtsoverweging 45 van het Zhu en Chen arrest, terwijl het Hof in die rechtsoverweging weer naar rechtsoverwegingen 71 t/m 75 van het Baumbast en R arrest verwijst. 11

13 voortgekomen over wie S. en O. gezamenlijk gezag uitoefenden. Op basis van het huwelijk tussen S. en O. was er een verblijfsvergunning voor O. in Finland aangevraagd. Die aanvraag was afgewezen, omdat O. niet over voldoende bestaansmiddelen beschikte. De tweede zaak betrof die van de Algerijnse L. Zij bezat eveneens een permanente verblijfsstatus voor Finland en had een kind met de Finse en Algerijnse nationaliteit. L. was gescheiden van de Finse vader die eveneens in Finland woonde. L. had het eenhoofdig gezag over het kind. Het kind had nooit gebruik gemaakt van het recht op vrij verkeer. Later huwde L. met de Algerijn M. Uit dat huwelijk was een kind met de Algerijnse nationaliteit voortgekomen over wie L. en M. gezamenlijk gezag uitoefenden. M. was uitgezet naar Algerije. Daarna had M. op basis van het huwelijk met L. een verblijfsvergunning aangevraagd. Die aanvraag was afgewezen, omdat de middelen van bestaan van M. onzeker waren s-hofs oordeel Het Hof hield er in dit arrest een complexe redenering op na. Het Hof achtte alle omstandigheden van de zaak van belang en noemde een aantal omstandigheden in het bijzonder. 31 Toch lag de crux van de toetsing aan het Zambrano-criterium blijkens rechtsoverweging 56, in de afhankelijkheidsverhouding tussen de derdelander stiefouder en het minderjarig Unieburger kind. Het Hof overwoog in rechtsoverweging 56 dat het om de afhankelijkheidsverhouding tussen het minderjarig Unieburger kind en de derdelander stiefouders gaat, omdat immers die afhankelijkheidsverhouding het nuttig effect van het Unieburgerschap van het minderjarig Unieburger kind in geding kon brengen. Het Hof overwoog daartoe dat die afhankelijkheidsverhouding ertoe kan leiden dat het minderjarig Unieburger kind als gevolg van het weigeren van een verblijfsrecht aan de derdelander stiefouder gedwongen zal zijn om de Unie te verlaten. Het Hof kwam op basis van een weging van alle aan het Hof bekende relevante omstandigheden van de zaak tot de conclusie dat er in casu geen sprake was van de vereiste afhankelijkheidsverhouding. 32 De omstandigheden die het Hof in de weging bracht waren de volgende: 1. De permanente verblijfsstatus van de legale derdelander moeders. Die verblijfstatus leidde ertoe dat er juridisch geen verplichting op de minderjarige Unieburger kinderen en hun legale derdelander moeder rustte om de Unie te verlaten De verdeling van het gezag over de kinderen uit het gezin en het feit dat er sprake was van een samengesteld gezin, omdat in casu een besluit de derdelander stiefouders geen verblijfsrecht toe te kennen ongeacht de keuze van de legale derdelander moeders tot scheiding van de kinderen (de Unieburger kinderen of derdelander kinderen) met hun biologische vaders (de Finse vaders of derdelander vaders) zou leiden De omstandigheid dat op de derdelander stiefouders niet de wettelijke, financiële of affectieve last voor de minderjarige Unieburger kinderen rustte. 35 Het Hof overwoog voorts dat de volgende feiten niet van doorslaggevend belang waren: Het al dan niet samenwonen van de derdelander stiefouder met de overige leden van het gezin. 36 Het al dan niet bestaan van een biologische band tussen het minderjarig Unieburger kind en de derdelander ouder met wie verblijf wordt beoogd. 37 Het Hof verklaarde het volgende voor recht: Artikel 20 VWEU aldus moet worden uitgelegd dat het er niet aan in de weg staat dat een lidstaat een onderdaan van een derde land een uit hoofde van gezinshereniging aangevraagde verblijfstitel weigert, ofschoon deze onderdaan wenst te wonen bij zijn 31 HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 53 (O. L. en S.). 32 HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 57 (O. L. en S.). 33 HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 50 en 56 (O. L. en S.). 34 HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 51 (O. L. en S.). 35 HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 56 (O. L. en S.). 36 HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 54 (O. L. en S.). 37 HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 55 (O. L. en S.). 12

14 echtgenote, die eveneens onderdaan is van een derde land, rechtmatig in deze lidstaat verblijft en moeder is van een uit een eerste huwelijk geboren kind dat burger van de Unie is, en bij het kind dat uit hun eigen huwelijk is geboren en dat eveneens onderdaan van een derde land is, voor zover die weigering er niet toe leidt dat de betrokken burger van de Unie het effectieve genot van de voornaamste aan de status van burger van de Unie ontleende rechten wordt ontzegd. Het is aan de verwijzende rechter, te onderzoeken of dit laatste het geval is Enkele overwegingen Blijkens het O. L. en S. arrest ligt de crux van de toetsing aan het Zambrano-criterium in de toets van de afhankelijkheidsverhouding tussen het minderjarig Unieburger kind en de derdelander ouder. In het kader van die toetsing dient naar alle omstandigheden van de zaak te worden gekeken. De omstandigheden dat de derdelander ouder niet met het gezin samenwoont of dat de derdelander ouder niet een biologische ouder is, zijn niet van doorslaggevend belang. 2.6 Het Alokpa arrest De feiten In dit arrest ging het om de Togoleese Alokpa. Zij wilde verblijf in Luxemburg met haar Franse kinderen. Alokpa had geen relatie met de Franse vader, die in Frankrijk verbleef. De vader had nooit een gezinsleven met de kinderen geleid. Hij had de kinderen enkel aangegeven en geholpen bij de aanvraag van de Franse identiteitsdocumenten van de kinderen. De kinderen hadden nooit gebruik gemaakt van hun recht op vrij verkeer s-hofs oordeel Het Hof overwoog dat Alokpa, als moeder van haar Franse Unieburger kinderen en als de persoon die hen sinds hun geboorte alléén daadwerkelijk verzorgt, een afgeleid verblijfsrecht in het land van hun nationaliteit toekomt. 39 Het Hof overwoog vervolgens dat het weigeren van een verblijfsrecht aan Alokpa in Luxemburg haar minderjarige Unieburger kinderen daarom niet zou verplichten tot verlating van de Unie. 40 Het Hof verklaarde het volgende voor recht: In een situatie als aan de orde in het hoofdgeding [moet artikel] 20 VWEU ( ) aldus worden uitgelegd dat [het] er niet aan in de weg [staat] dat een lidstaat een verblijfsrecht op zijn grondgebied weigert aan een derdelander die haar jonge kinderen, burgers van de Unie, die sedert hun geboorte met haar in deze lidstaat wonen maar die niet de nationaliteit ervan hebben en evenmin hun recht van vrij verkeer hebben uitgeoefend, alléén ten laste heeft, ( ) voor zover door deze weigering aan deze burgers niet het effectieve genot van de belangrijkste aan de status van burger van de Unie ontleende rechten wordt ontzegd. Het staat aan de verwijzende rechter om dit na te gaan Enkele overwegingen Met dit arrest bevestigde het Hof dat het ontzeggen van een verblijfsrecht in de lidstaat van nationaliteit van de minderjarige Unieburger kinderen van een derdelander ouder, die sinds de geboorte alleen daadwerkelijk voor hen zorgt, het verblijfsrecht van deze kinderen het 38 HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 83 (O. L. en S.). 39 HvJ EU 10 oktober 2013, C-86/12, JV 2013, 378, r.o. 34 (Alokpa). 40 HvJ EU 10 oktober 2013, C-86/12, JV 2013, 378, r.o. 35 (Alokpa). 41 HvJ EU 10 oktober 2013, C-86/12, JV 2013, 378, r.o. 37 (Alokpa). 13

15 nuttig effect zal ontnemen. 42 Het Hof overwoog immers dat Alokpa in het land van nationaliteit van haar kinderen wel een afgeleid verblijfsrecht toe zal komen. 2.7 Relevante voorlopers op het Zambrano arrest Inleiding Uit rechtsoverweging 69 van het Iida arrest viel op te maken dat rechtsoverweging 45 van het Zhu en Chen arrest met betrekking tot de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding van belang is. In rechtsoverweging 45 van het Zhu en Chen arrest legde het Hof weer de link tussen de daar vereiste afhankelijkheidsverhouding en rechtsoverwegingen 71 t/m 75 van het Baumbast en R arrest. Hiermee heeft het Hof duidelijk gemaakt dat de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding van dezelfde aard is als die vereist was in het Baumbast en R arrest en het Zhu en Chen arrest. Deze arresten zijn dus relevante voorlopers op het Zambrano arrest en zullen daarom hier worden besproken Het Baumbast en R arrest Dit arrest betrof twee zaken. De eerste zaak betrof de zaak van de familie Baumbast bestaande uit een moeder en kind van Colombiaanse nationaliteit, een vader van Duitse nationaliteit en een kind van zowel Colombiaanse als Duitse nationaliteit. Zij woonden in het Verenigd Koninkrijk, waar de vader als werknemer en later als ondernemer economische activiteiten had uitgeoefend. De vader werkte later voor een Duitse onderneming in landen buiten de Unie. In de relevante periode woonde het gezin in het Verenigd Koninkrijk en gingen de kinderen daar naar school. Zij genoten geen uitkering en waren in Duitsland volledig voor ziektekosten verzekerd. Het verblijfsrecht van het gezin werd niet verlengd. De tweede zaak betrof de zaak van R van Amerikaanse nationaliteit. Haar kinderen hadden zowel de Amerikaanse als de Franse nationaliteit. R had zich als echtgenoot van een communautair onderdaan in het Verenigd Koninkrijk gevestigd. Later zijn R en haar Franse echtgenoot gescheiden. Na de scheiding bleven zij in het Verenigd Koninkrijk wonen en werken. Zij waren gezamenlijk verantwoordelijk voor de opvoeding van de kinderen in emotioneel en financieel opzicht. Later is R hertrouwd met een Brit. De kinderen werden een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd toegekend, maar het verzoek van R werd afgewezen. Het Hof overwoog dat het kind van de familie Baumbast een verblijfsrecht in het Verenigd Koninkrijk aan art. 12 verordening nr.1612/68 ontleende. 43 Daarmee hadden de kinderen in beiden zaken een Unierechtelijk verblijfsrecht teneinde hun opleiding voort te zetten. Voorts overwoog het Hof dat de ouder die het kind daadwerkelijk verzorgt, ongeacht zijn nationaliteit, bij het kind kan verblijven teneinde de uitoefening van het recht om algemeen onderwijs in het gastland te volgen te vergemakkelijken. Het feit dat de ouders waren gescheiden of dat de Unieburger ouder niet langer een migrerende werknemer in het gastland was, deed daar niet aan af. 44 De moeders Baumbast en R kwamen als opvoeders van hun kinderen dus een afgeleid verblijfsrecht toe Het Zhu en Chen arrest In dit arrest ging het om de Chinese Chen. Haar man en hun eerste kind hadden eveneens de Chinese nationaliteit. Zhu was het tweede kind. Zij werd in Noord-Ierland geboren en verwierf de Ierse nationaliteit. Zij verloor daarmee de Chinese nationaliteit. Na de geboorte van Zhu vertrokken Chen en Zhu zonder de vader naar het Verenigd Koninkrijk. Zhu was 42 Het Hof maakte al rechtsoverweging 69 van het Iida arrest (HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013/6) duidelijk, dat het ontzeggen van een verblijfsrecht aan de ouder van een minderjarig Unieburger, die daadwerkelijk voor hem zorgt, het verblijfsrecht van deze Unieburger ieder nuttig effect zal ontnemen. 43 HvJ EU 19 september 2002, C-413/99, JV 2002/466, r.o. 63 (Baumbast en R). 44 HvJ EU 19 september 2002, C-413/99, JV 2002/466, r.o. 75 (Baumbast en R). 14

16 emotioneel en financieel afhankelijk van Chen. Chen was de voornaamste verzorger van Zhu. Een vergunning voor langdurig verblijf in het Verenigd Koninkrijk werd hen geweigerd. Het Hof overwoog dat Zhu op grond van het huidige art. 20 VWEU en de huidige Verblijfsrichtlijn 45 een verblijfsrecht in het Verenigd Koninkrijk toekwam. 46 Het Hof overwoog vervolgens dat Chen een afgeleid verblijfsrecht diende te worden toegekend, omdat het niet toestaan van verblijf aan de ouder die het kind daadwerkelijk verzorgt het verblijfsrecht van het kind ieder nuttig effect zal ontnemen. 47 Het Hof overwoog daartoe dat het: (..) immers duidelijk [is] dat het genot van het verblijfsrecht door een kind van jonge leeftijd noodzakelijkerwijs impliceert dat dit kind het recht heeft om te worden begeleid door de persoon die er daadwerkelijk voor zorgt, en dientengevolge dat deze persoon gedurende dat verblijf bij het kind in de lidstaat van ontvangst kan wonen Richtlijn 2004/38 46 HvJ EU 19 oktober 2004, C-200/02, JV 2004/446, r.o. 41(Zhu en Chen). 47 HvJ EU 19 oktober 2004, C-200/02, JV 2004, 446, r.o. 45 (Zhu en Chen). 48 HvJ EU 19 oktober 2004, C-200/02, JV 2004, 446, r.o. 45 (Zhu en Chen). 15

17 3 De inhoud van het Zambrano-criterium 3.1 Inleiding In dit hoofdstuk zal op basis van de in hoofdstuk 2 geanalyseerde jurisprudentie onderzoek naar de inhoud van het Zambrano-criterium worden verricht. Daartoe zal eerst worden onderzocht hoe het Zambrano-criterium luidt. Vervolgens zal worden onderzocht welk recht door het Zambrano-criterium wordt beschermd. Ten slotte zal worden onderzocht wanneer dat recht en daarmee het Zambrano-criterium wordt geschonden. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een conclusie. 3.2 Hoe luidt het Zambrano-criterium? Het Zambrano-criterium houdt in dat art. 20 VWEU zich verzet tegen nationale maatregelen die tot gevolg hebben dat Unieburgers het effectieve genot wordt ontzegd van de belangrijkste Unieburgerschapsrechten. 49 Een lezing van het Zambrano arrest in de Franse procestaal leert dat art. 20 VWEU bescherming van het effectieve genot van de essentie van de Unieburgerschapsrechten biedt. 50 In de jurisprudentie inzake het Zambrano-criterium wordt er vaak ook aan art. 21 VWEU getoetst. Daardoor kan de indruk zijn gewekt dat een toetsing aan art. 21 VWEU onderdeel uitmaakt van de toetsing aan het Zambrano-criterium. Een toetsing aan art. 21 VWEU maakt daar echter geen onderdeel van uit. Art. 21 VWEU is van belang in het geval een derdelander ouder een afgeleid verblijfsrecht toekomt, om zo het recht van zijn minderjarig Unieburger kind om vrij te reizen en te verblijven in een andere lidstaat dan de lidstaat van nationaliteit veilig te stellen De essentie van de Unieburgerschapsrechten Het verschil tussen de essentie van de Unieburgerschapsrechten en de belangrijkste Unieburgerschapsrechten lijkt te zijn dat de term belangrijkste een hiërarchie impliceert terwijl de term essentie meer op de kern van de Unieburgerschapsrechten slaat. Bij speculaties over de rechten waarvan het effectieve genot door art. 20 VWEU wordt beschermd is het hiervoor genoemde verschil van belang. Oosterom-Staples liet zien dat er gespeculeerd kan worden dat de Unieburgerschapsrechten zich niet beperken tot de in artt. 20 lid 2, 21, 23 en 24 VWEU genoemde rechten. Hij achtte het mogelijk dat het effectieve genot van de essentie van alle rechten in het VWEU waarvan Unieburgers adressant zijn dient te worden gewaarborgd. Blijkens het gebruik van de term onder andere in art. 20 lid 2 VWEU behelst de daarin opgenomen opsomming van Unieburgerschapsrechten immers geen limitatieve opsomming. 52 Hier zal ik echter van speculaties afzien en alleen ingaan op de vraag wat tot nu toe blijkens de jurisprudentie van het Hof wel en niet tot de essentie van de Unieburgerschapsrechten dient te worden gerekend. We kunnen op basis van de in hoofdstuk 2 geanalyseerde jurisprudentie vaststellen dat het recht om in de Unie te verblijven de essentie van de Unieburgerschapsrechten vormt. Het 49 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 45 (Zambrano). 50 H. Oosterom-Staples, Het effectieve genot van het reis en verblijfsrecht: drie arresten en een veelvoud aan vragen, JNVR , p HvJ EU 10 oktober 2013, C-86/12, JV 2013, 378, r.o (Alokpa). 52 H. Oosterom-Staples, Het effectieve genot van het reis en verblijfsrecht: drie arresten en een veelvoud aan vragen, JNVR , p

18 verplichten van Unieburgers tot verlating van het grondgebied van de Unie leidt immers tot ontzegging van het effectieve genot van de essentie van de Unieburgerschapsrechten. 53 Het onder art. 20 lid 2 sub a VWEU en art. 21 VWEU genoemde recht om op het grondgebied van de lidstaten vrij te reizen en te verblijven vormt dus niet de essentie van de Unieburgerschapsrechten. 54 Dit komt in het Iida arrest en het Alokpa arrest het duidelijkst naar voren. Uit rechtsoverweging 76 van het Iida arrest valt op te maken dat het recht om te reizen en te verblijven niet de essentie van de Unieburgerschapsrechten vormt, doordat het Hof daar de toetsing aan het Zambrano-criterium van de toetsing aan het recht om vrij te reizen en te verblijven scheidt. Uit het Alokpa arrest valt dit op te maken doordat het Hof de toetsing aan art. 21 VWEU van de toetsing aan art. 20 VWEU onderscheidt en daarbij art. 21 VWEU aan het recht om vrij te reizen en te verblijven verbindt terwijl het art. 20 VWEU aan de toetsing aan het Zambrano-criterium verbindt. 55 Het recht op gezinsleven en de andere rechten uit het Handvest en het EVRM dienen afzonderlijk van het Zambrano-criterium te worden getoetst en vormen dus niet de essentie van de Unieburgerschapsrechten Wanneer wordt het effectieve genot van de essentie van de Unieburgerschapsrechten ontzegd? Weterings onderscheidt drie categorieën van gezinssituaties die zich bij een beroep van een derdelander ouder op het Zambrano-criterium voor kunnen doen. Dat zijn de volgende drie categorieën: 1. De situaties waarin er sprake is van twee met elkaar in een relatie verkerende derdelander ouders (de klassieke Zambrano situatie). Dit vormt volgens hem het ene uiterste van het spectrum. 2. De situaties waarin er sprake is van een derdelander ouder en een Unieburger ouder die samen in een relatie verkeren en een gezin vormen. Dit vormt volgens hem het andere uiterste van het spectrum. 57 Deze categorie dient mijns inziens samen te worden gevoegd met de situatie waarin er sprake is van een derdelander ouder en een Unieburger ouder die niet samen in een relatie verkeren, maar wel beiden voor de opvoeding van het minderjarig Unieburger kind zorg dragen. Het gaat dan om een categorie van gezinssituaties waarin er sprake is van een derdelander ouder die samen met een Unieburger ouder zorg voor het minderjarig Unieburger kind draagt. 3. De situaties waarin de derdelander ouder feitelijk alleen de zorg voor het minderjarig Unieburger kind draagt (de Alokpa situatie). Deze situaties vormen volgens Weterings het midden van het spectrum. In de eerste en derde categorieën van gezinssituaties dient een beroep op het Zambranocriterium volgens Weterings succesvol te zijn. 58 Weterings heeft daar gelijk in. De jurisprudentie van het Hof laat expliciet zien dat een beroep op het Zambrano-criterium in die gevallen succesvol dient te zijn. 59 Er dient dan aan de volgende voorwaarden worden voldaan, die voor elk succesvol beroep op het Zambrano-criterium zijn vereist: 53 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o (Zambrano), HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6, r.o (Dereci) en HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6, r.o. 71 (Iida), HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 56 (O. L. en S.) en HvJ EU 10 oktober 2013, C-86/12, JV 2013, 378, r.o. 33 (Alokpa). 54 H. Oosterom-Staples, Het effectieve genot van het reis en verblijfsrecht: drie arresten en een veelvoud aan vragen, JNVR , p HvJ EU 10 oktober 2013, C-86/12, JV 2013, 378, r.o en 33 (Alokpa). 56 HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6, r.o.68 en 69 (Dereci). 57 T.P.A. Weterings, Uitspraak van de maand. HvJ EU van 10 oktober 2013, C-86/12: Alokpa e.a.: Ruiz Zambrano nu eindelijk verduidelijkt?, A&MR 2013, 8, p T.P.A. Weterings, Uitspraak van de maand. HvJ EU van 10 oktober 2013, C-86/12: Alokpa e.a.: Ruiz Zambrano nu eindelijk verduidelijkt?, A&MR 2013, 8, p HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 45 (Zambrano) en HvJ EU 10 oktober 2013, C-86/12, JV 2013, 378, r.o. 34 (Alokpa). 17

19 1. Het Unieburger kind is minderjarig Het minderjarig Unieburger kind komt ten laste van de derdelander ouder aan wie een verblijfsrecht wordt geweigerd De derdelander ouder komt geen verblijfsrecht op basis van het secundaire recht of nationale recht toe De betrokken lidstaat is de lidstaat van nationaliteit en verblijf of beoogt verblijf van het minderjarig Unieburger kind. 63 Weterings is er echter stellig van overtuigd dat een beroep op het Zambrano-criterium in de situatie waarin er sprake is van een derdelander ouder en een Unieburger ouder die samen in een relatie verkeren en een gezin vormen dient te falen. 64 Het Hof heeft zich sinds het Zambrano arrest niet uitdrukkelijk uitgesproken over deze situatie en ander gezinssituaties waarin er sprake is van een derdelander ouder die samen met een Unieburger ouder zorg voor het minderjarig Unieburger kind draagt. Enkel indien een verschil in gezinssituatie ook een verschil in de mate van afhankelijkheid tussen de derdelander ouder en het minderjarig Unieburger kind impliceert, dan zal een beroep op het Zambrano-criterium in deze categorie van gezinssituaties mogen falen. De crux bij de toetsing aan het Zambrano-criterium ligt immers in de toetsing aan de afhankelijkheidsverhouding tussen de derdelander ouder en het minderjarig Unieburger kind. Terwijl die afhankelijkheidsverhouding het nuttig effect van het Unieburgerschap van het minderjarig Unieburger kind in geding kan brengen. 65 Een onderzoek naar de door het Zambrano-criterium vereiste afhankelijkheidsverhouding kan meer inzicht bieden voor een beantwoording van de vraag of het Zambrano-criterium ook geschonden kan worden in de situatie waarin er sprake is van een derdelander ouder die samen met een Unieburger ouder zorg voor het minderjarig Unieburger kind draagt. 3.5 Conclusie Het Zambrano-criterium houdt in dat art. 20 VWEU zich verzet tegen nationale maatregelen die tot gevolg hebben dat Unieburgers het effectieve genot wordt ontzegd van de essentie van de Unieburgerschapsrechten. De essentie van de Unieburgerschapsrechten wordt in ieder geval door het recht om in de Unie te verblijven gevormd. Het effectieve genot van de essentie van de Unieburgerschapsrechten wordt in de situatie waarin er sprake is van twee met elkaar in een relatie verkerende derdelander ouders (de klassieke Zambrano situatie) en de situatie waarin de derdelander ouder feitelijk alleen de zorg draagt (de Alokpa situatie) geschonden indien er aan vier voorwaarden wordt voldaan. In de categorie van gezinssituaties waarin er sprake is van een derdelander ouder die samen met een Unieburger ouder zorg voor het minderjarig Unieburger kind draagt, is het onduidelijk of er 60 Uit de lezing van rechtsoverweging 69 van het Iida arrest (HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6) in de procestaal (Duits) valt op te maken dat het bij een beroep van een ouder op een afgeleid verblijfsrecht in het kader van een beroep op het Zambrano-criterium om afgeleid verblijfsrecht bij een minderjährigen (minderjarig) Unieburger kind moet gaan. 61 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 45 (Zambrano). 62 Uit rechtsoverweging 67 van het Dereci arrest (HvJ EU 15 november 2011, C-256/11, JV 2012, 6) volgt dat de zeer bijzondere aard van het Zambrano-criterium met zich brengt dat een beroep op het Zambrano-criterium niet kan slagen indien men op grond van het secundaire recht een verblijfsrecht toekomst. Dit gegeven volgde eigenlijk al uit de in rechtsoverweging 66 van het Dereci arrest gedane overweging dat er sprake dient te zijn van een feitelijke verplichting voor de Unieburger om de Unie te verlaten. Immers indien de derdelander op basis van het secundaire recht of het nationale recht een verblijfsrecht geniet, dan wordt de Unieburger niet door de weigering van de gevraagde verblijfsvergunning gedwongen de Unie te verlaten. Sinds het Dereci arrest is er in de Zambrano-rechtspraak van het Hof dan ook veelal gecontroleerd of de derdelander ouders op een andere grondslag dan schending van het Zambrano-criterium aanspraak konden maken op een verblijfsrecht. 63 HvJ EU 8 maart 2011, C-34/09, JV 2011, 146, r.o. 45, HvJ EU 8 november 2012, C-40/11, JV 2013, 6, r.o. 73 (Iida) en HvJ EU 10 oktober 2013, C-86/12, JV 2013, 378, r.o. 34 en 35 (Alokpa). 64 T.P.A. Weterings, Uitspraak van de maand. HvJ EU van 10 oktober 2013, C-86/12: Alokpa e.a.: Ruiz Zambrano nu eindelijk verduidelijkt?, A&MR 2013, 8, p HvJ EU 6 december 2012, C/356/11 en C/357/11, JV 2013, 87, r.o. 56 (O. L. en S.). 18

20 een succesvol beroep op het Zambrano-criterium mogelijk is. Mogelijk zal in deze categorie geen sprake zijn van de vereiste afhankelijkheidsverhouding. 19