Opmerkingen bij de derde herziene druk

Transcriptie

1 Opmerkingen bij de derde herziene druk Deze derde druk betreft een volledig herziene versie. De tekst is bijgewerkt tot juni Alhoewel de naam van de wet voluit Vreemdelingenwet 2000 is hanteren we de afkorting van de wet (en ook van de lagere regelgeving) zonder jaartal: Vw in plaats van Vw 2000 Vb in plaats van Vb 2000 VV in plaats van VV 2000 en Vc in plaats van Vc Enkele van de belangrijkste wijzigingen die zich sinds het verschijnen van de tweede druk in 2012 hebben voorgedaan: Wet Modern Migratiebeleid (Stb. 2013, 347) Wet Herschikking Asielgronden (Stb. 2013, 478) Wet Implementatie Langdurig Ingezetenenrichtlijn (Stb. 2014, 110) Visumwet (Stb. 2013, 165) Tevens is de Vc in 2013 volledig herschreven. Alhoewel de delen A, B en C een geheel nieuwe indeling hebben gekregen (en daarmee ook een gewijzigde nummering), is de formele naam gehandhaafd: Vc In de literatuur wordt echter (ook) de informele aanduiding Vc 2013 gebruikt. De Vc bevat nu ook een (nieuw) Deel D over de EU-verblijfsvergunning voor langdurig ingezetenen. Sinds de inwerkingtreding van het Verdrag van Lissabon (2007) is de benaming van: het Hof van Justitie van de Europese Gemeenschappen (HvJ EG) gewijzigd, in: Migratierecht 13

2 het Hof van Justitie van de Europese Unie (HvJ EU). Ten behoeve van de leesbaarheid is bij alle arresten van het Hof de afkorting HvJ EU gebruikt. Voor zover er wordt verwezen naar nummers in de tekst betreft dit paragraafnummers en niet bladzijdenummers. Voor zover in de tekst wordt verwezen naar jurisprudentie, is telkens een korte verwijzing naar jurisprudentie opgenomen. In het jurisprudentieoverzicht zijn naast de korte verwijzingen ook de belangrijkste vindplaatsen opgenomen en, voor zover mogelijk, het ECLI. Voor op- en aanmerkingen houden wij ons van harte aanbevolen < Carolus Grütters Centrum voor Migratierecht Radboud Universiteit Nijmegen Nijmegen, juni Boom Basics

3 I Inleiding 1 Vreemdelingenrecht Het Nederlandse vreemdelingenrecht wordt gekenmerkt door een indrukwekkende dynamiek; het recht is constant in ontwikkeling en ingrijpende veranderingen volgen elkaar in de regel snel op. Het is een rechtsgebied dat bovendien permanent onder politieke invloed staat en voor een belangrijk deel wordt bepaald door Europese en internationaalrechtelijke regels. Regelgevingsstructuur De structuur van de nationale regelgeving is als volgt. De Vw bevat het formeel-wettelijke kader, dat op het niveau van het Vb (een AMvB) verder is ingevuld. Wettelijke bepalingen ondergaan hierdoor niet zelden een staatsrechtelijk opmerkelijke gedaanteverandering. Een in de Vw geformuleerde facultatieve bepaling wordt bijvoorbeeld een imperatieve bepaling in het Vb. Het VV is een ministerieel besluit dat een keur aan normen bevat, zoals modellen van formulieren en de regeling voor aantekeningen op de verblijfsdocumenten. In het VV zijn verschillende mandaatregelingen en de heffing van de leges opgenomen (art en 3.34a VV). In de VV is ook een aantal materiële normen te vinden (bijv. art en 3.20 VV, die betrekking hebben op het bestaansmiddelenvereiste voor respectievelijk studenten en zelfstandigen). Migratierecht 15

4 De Vc bevat niet alleen de beleidsmatige uitwerking van hogere normen (internationaal en Europees recht, Vw, Vb en VV), maar is tevens een handleiding voor de uitvoerders van de Vw, de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). Om die reden bestaat de Vc ook uit een praktische, maar regelmatig voor discussie vatbare, interpretatie van de hogere normen. Het vreemdelingenbeleid zoals neergelegd in de Vc, is pas sinds 1982 openbaar. VW, Vb en VV zijn algemeen verbindende voorschriften. Vc bevat beleidsregels. Daarnaast zijn er (deels openbare) Werkinstructies voor de IND. 2 Juridische context De Vw en lagere regelgeving bevinden zich vanzelfsprekend niet in een juridisch vacuüm. Het Nederlandse vreemdelingenrecht wordt in belangrijke mate gevormd door internationaal, regionaal (Europees) en overig nationaal recht. Internationaal en Europees recht Het internationaal en Europees (en dus ook nationaal) vreemdelingenrecht wordt gevormd door een aantal internationale overeenkomsten. De belangrijkste zijn: Verdrag betreffende de status van vluchtelingen; Protocol betreffende de status van vluchtelingen; Verdrag betreffende de status van staatlozen; Internationaal Verdrag inzake burgerrechten en politieke rechten; 16 Boom Basics

5 Internationaal Verdrag inzake economisch, sociale en culturele rechten; Internationaal Verdrag inzake de Rechten van het Kind; Anti-Folterverdrag: VN Verdrag tegen foltering en andere wrede, onmenselijke of onterende behandeling of bestraffing; Verdrag betreffende de EU; Verdrag betreffende de werking van de EU; Handvest van de grondrechten van de EU; Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens en de Fundamentele Vrijheden; Europees Sociaal Handvest; Europees Vestigingsverdrag; EEG-Associatieverdragen. Naast deze verdragen kunnen ook bilaterale verdragen met onder meer de Verenigde Staten en Japan relevant zijn voor het verblijfsrecht (art. 16 lid 2 Vw; art Vb; B6/2.5 Vc). EVRM Bij het EVRM zijn 47 Europese staten partij. Het EVRM is van belang voor vrijwel elk onderdeel van het vreemdelingenrecht: art. 3 EVRM: verbod van onmenselijke behandeling en foltering; art. 5 EVRM: recht op vrijheid en veiligheid; voor de toepassing van dwangmiddelen in het kader van vreemdelingentoezicht; art. 6 EVRM: recht op een eerlijk proces; is niet rechtstreeks van toepassing in vreemdelingenzaken, maar is wel opgenomen in art. 47 Handvest GrEU; art. 8 EVRM: recht op eerbiediging van privé-, familie- en gezinsleven; en art. 13 EVRM: recht op daadwerkelijk rechtsmiddel. Migratierecht 17

6 EU-recht Momenteel (juni 2014) telt de Europese Unie 28 lidstaten. België, Bulgarije, Cyprus, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Griekenland, het Verenigd Koninkrijk, Hongarije, Ierland, Italië, Kroatië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Malta, Nederland, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Spanje, Tsjechië en Zweden. De Unie vormt een eigen rechtsorde (HvJ EU 15 juli 1964, C-6/64, Costa/ENEL). Verdragsbepalingen uit het EUV en het VWEU zijn primair recht. Verordeningen en richtlijnen zijn secundair recht. Bepalingen van het EUV en het VWEU kunnen directe werking hebben (HvJ EU 5 februari 1963, C-26/62, Van Gend en Loos), evenals bepalingen van EU-associatieovereenkomsten, verordeningen en richtlijnen. De vraag of een bepaling directe werking toekomt, moet worden beantwoord aan de hand van een beoordeling of de bepaling in kwestie onvoorwaardelijk en voldoende nauwkeurig bepaald is. Een verordening heeft directe werking in elke lidstaat. Een richtlijn dient eerst te worden omgezet in nationale regelgeving. Een juridische situatie valt onder het recht van de Unie: als de betreffende beslissingen van de Nederlandse autoriteiten ter uitvoering of toepassing van Unierecht worden genomen: dan moeten steeds de algemene beginselen van Unierecht en het Handvest GrEU in acht worden genomen (art. 51 lid 1 Handvast GrEU; HvJ EU 24 april 2012, C-571/10, Kamberaj, r.o. 79 en 80). 18 Boom Basics

7 Met name de bepalingen die rechten garanderen die niet reeds in het EVRM zijn verankerd, zijn hier van groot belang (zie bijvoorbeeld art. 8, 18, 24, 34 en 47 Handvest GrEU). Bij gezinshereniging is niet op voorhand gegeven dat de situatie door het Unierecht wordt bestreken. Sommige situaties vallen binnen het toepassingsbereik van de Verblijfsrichtlijn of de Gezinsherenigingsrichtlijn. Maar met name gezinshereniging met een Nederlandse hoofdpersoon valt daar meestal weer buiten (zie nr. 7, Ruiz Zambrano -situaties). Voor veel andere onderdelen van het vreemdelingenrecht gelden EU-richtlijnen waardoor de situatie binnen het recht van de Unie wordt gebracht (zoals de Langdurig Ingezetenenrichtlijn, Studentenrichtlijn en Kennismigrantenrichtlijn). Door de Terugkeerrichtlijn (Tri), is de terugkeer van een vreemdeling (door middel van een Terugkeerbesluit) per definitie tot Unierecht verworden (zie Hoofdstuk IV Vreemdelingentoezicht). Het asielrecht bevindt zich per definitie binnen het bereik van het Unierecht. Zo goed als alle aspecten van het asielrecht worden geregeerd door Unierechtelijke richtlijnen en verordeningen. 3 De vreemdeling De Vw definieert wie een vreemdeling is. Art. 1 Vw: vreemdeling is eenieder die: de Nederlandse nationaliteit niet bezit, en die niet op grond van een wettelijke bepaling als Nederlander moet worden behandeld. Migratierecht 19

8 De aanduiding als Nederlander moet worden behandeld verwijst naar de Wet betreffende de positie van Molukkers. Het begrip vreemdeling moet derhalve worden onderscheiden van het begrip allochtoon. Volgens de definitie van het CBS is een allochtoon: een persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Binnen de groep van vreemdelingen wordt vervolgens een onderscheid gemaakt tussen: gemeenschapsonderdanen: Unieburgers; onderdanen van EVA-lidstaten; derdelanders; zie verder nr Boom Basics