Datum van inontvangstneming : 01/02/2013

Transcriptie

1 Datum van inontvangstneming : 01/02/2013

2 Vertaling C-603/12-1 Zaak C-603/12 Verzoek om een prejudiciële beslissing Datum van indiening: 21 december 2012 Verwijzende rechter: Verwaltungsgericht Hannover (Duitsland) Datum van de verwijzingsbeslissing: 5 december 2012 Verzoekende partij: Pia Braun Verwerende partij: Region Hannover VERWALTUNGSGERICHT HANNOVER [omissis] BESCHIKKING In het geding van Pia Braun, [omissis] Hergenrath/België, verzoekster, [omissis] tegen Region Hannover [omissis], [omissis] Hannover, [omissis] verweerster, NL

3 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-603/12 betreffende het recht op studiefinanciering, heeft het Verwaltungsgericht Hannover Derde kamer op 5 december 2012 als volgt beschikt: 1. Het Europese Hof van Justitie wordt verzocht om een prejudiciële beslissing over de volgende vraag: Staat het bij de artikelen 20 VWEU en 21 VWEU aan een burger van de Unie toegekende recht om vrij in de lidstaten te reizen en te verblijven, in een geval als het onderhavige, dat zich kenmerkt door het feit dat een studerende die nog woont bij haar ouders, die wonen in een EU-buurland van Duitsland en als grensarbeiders in Duitsland werken, studiefinanciering wenst te verkrijgen voor een opleiding in een derde land in de EU, in de weg aan een nationale regeling op grond waarvan aan Duitse staatsburgers met een vaste woonplaats buiten de Bondsrepubliek Duitsland voor het volgen van een opleiding aan een in een lidstaat van de Europese Unie gelegen opleidingsinstelling slechts studiefinanciering kan worden toegekend indien bijzondere omstandigheden van het individuele geval de studiefinanciering rechtvaardigen, en op grond waarvan de toekenning van studiefinanciering voor het overige aan het discretionaire oordeel van de bevoegde autoriteiten is overgelaten? 2. De behandeling van de zaak voor het Verwaltungsgericht Hannover wordt geschorst. Motivering 1 Verzoekster vordert vaststelling dat verweerster krachtens het Bundesausbildungsförderungsgesetz (wet studiefinanciering; hierna: BAföG ) verplicht is haar studiefinanciering toe te kennen voor een opleiding aan de universiteit van Luxemburg in het tijdvak 9/11 tot en met 8/12. 2 Verzoekster, die op 13 oktober 1994 in Aken (Duitsland) is geboren is Duits staatsburger. Zij woont bij haar ouders en heeft sinds 1997 haar vaste woonplaats in Hergenrath in België, vlak bij de Duitse grens. Verzoekster is in België naar school gegaan en heeft daar in de zomer van 2011 een schooldiploma behaald, dat bij beschikking van de Bezirksregierung Düsseldorf van 11 juli 2011 is erkend als gelijkwaardig aan de Allgemeine Hochschulreife volgens Duits recht (Duits vwoeindexamen). De ouders werken beide in Duitsland de vader bij een openbare werkgever (Land Nordrhein-Westfalen), de moeder bij een spaarbank en worden tevens in Duitsland aan de belasting onderworpen. Zij ontvangen voor verzoekster onder meer kinderbijslag volgens Duits recht. I. 2

4 BRAUN 3 Verzoekster begon op 1 september 2011 een studie psychologie aan de universiteit van Luxemburg. Hiervoor verzocht zij op 22 augustus 2011 bij verweerster om toekenning van studiefinanciering op grond van het BAföG. Dit verzoek werd door verweerster bij beschikking van 24 oktober 2011 afgewezen op grond dat verzoekster geen recht op studiefinanciering heeft nu zij niet, zoals 5, lid 2, eerste alinea, punt 3, BAföG vereist, haar vaste woonplaats in het binnenland heeft. Op de vraag of er eventueel aanspraak zou kunnen bestaan op grond van 6 BAföG ging verweerster in de beschikking niet in. In dat verband had zij verzoekster echter reeds bij brief van 6 september 2011 meegedeeld dat dit een uitzonderingsbepaling is, die zeer strikt moet worden uitgelegd en betrekking heeft op familieleden van ambassadeleden. Daarvan is in casu geen sprake. 4 Verzoekster heeft op 25 november 2011 beroep ingesteld, waarmee zij studiefinanciering volgens het BAföG vordert voor het tijdvak 09/11-08/12. Tot staving van haar vordering voert zij aan dat zij recht heeft op studiefinanciering krachtens 6 BAföG. Weliswaar is niet voldaan aan de feitelijke voorwaarden, want er is bij haar geen sprake van bijzondere omstandigheden van het individuele geval, doch de hierin vervatte wettelijke beperking van de mogelijkheid van studiefinanciering voor opleidingen in het buitenland is in een geval als het hare, waarin zowel de vaste woonplaats als de plaats van de opleidingsinstelling binnen de Europese Unie (EU) liggen, in strijd met de regels inzake het vrije verkeer van de artikelen 20 VWEU en 21 VWEU. Gelet op de rechtspraak van het Verwaltungsgerichts (VG) Münster (uitspraak van 12 januari 2010, [omissis]) moet 6 BAföG volgens haar dus overeenkomstig het Europese recht in die zin worden uitgelegd dat een recht op studiefinanciering voor haar opleiding niet afhankelijk is van bijzonderheden van het individuele geval. 5 Verweerster voert tegen die vordering aan dat verzoekster onder toepassing van het nationale recht geen recht heeft op studiefinanciering. Zij is gebonden aan de wettelijke formulering in 6 BAföG, die door de wetgever met inachtneming van de rechtspraak van het Europese Hof van Justitie (arrest van 23 oktober 2007, zaken C-11/06 en C-12/06) is gegeven. De uitspraak van het VG Münster en de daaruit voortgekomen rechtspraak van die rechter (uitspraak van 24 februari 2011 [omissis]) kan niet op het onderhavige geval worden toegepast. 6 Volgens de toepasselijke voorschriften van het Bundesausbildungsförderungsgesetz in de voor het betrokken tijdvak toepasselijke versie van het 23. Gesetz zur Änderung des Bundesausbildungsförderungsgesetzes (23ste wet tot wijziging van de wet studiefinanciering; hierna: 23. BAföGÄndG ) van 7 december 2010 (BGBl. I blz. 1952) zou het gerecht het beroep moeten verwerpen. II. 3

5 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-603/12 De toepasselijke voorschriften luiden als volgt: 7 1 Beginsel Op individuele studiefinanciering bestaat voor een bij de belangstelling, capaciteiten en resultaten passende opleiding een aanspraak overeenkomstig deze wet, indien de student niet anderszins beschikt over de voor zijn levensonderhoud en zijn opleiding benodigde middelen. 8 4 Opleiding in het binnenland Studiefinanciering wordt onverminderd de 5 en 6 toegekend voor een opleiding in het binnenland. 9 5 Opleiding in het buitenland (1) Onder de vaste woonplaats in de zin van deze wet wordt verstaan de plaats die niet slechts tijdelijk het middelpunt van de persoonlijke betrekkingen vormt, ongeacht de wil om zich daar definitief te vestigen; hij die louter voor studiedoeleinden in een plaats verblijft, heeft daar niet zijn vaste woonplaats gevestigd. 10 (2) Aan studenten die een vaste woonplaats op het nationale grondgebied hebben en aan een in het buitenland gelegen onderwijsinstelling studeren, wordt een studiefinanciering toegekend indien 1. [...] 2. [...] 3. een opleiding wordt aangevangen of voortgezet aan een onderwijsinstelling in een lidstaat van de Europese Unie of in Zwitserland Studiefinanciering voor Duitsers in het buitenland Aan Duitsers in de zin van de grondwet met vaste woonplaats in het buitenland die daar of van daaruit in een aangrenzende staat aan een onderwijsinstelling studeren, kan studiefinanciering worden toegekend indien de bijzondere omstandigheden van het individuele geval dat rechtvaardigen. De aard en de duur van de prestaties alsmede de inaanmerkingneming van inkomen en vermogen geschieden volgens de specifieke verhoudingen in het land van verblijf. [omissis] 12 8 Nationaliteit (1) Studiefinanciering wordt toegekend aan: 1. Duitsers in de zin van de Grondwet; 4

6 BRAUN 2. burgers van de Unie die een recht op duurzaam verblijf in de zin van de wet inzake de vrijheid van verkeer/eu hebben alsmede andere buitenlanders die een vestigingsvergunning of een EG-verblijfsvergunning voor langdurig ingezetenen in de zin van de wet inzake verblijf bezitten; [...] 13 Op grond daarvan geldt de basisaanspraak op studiefinanciering ( 1 BAföG) allereerst voor opleidingen in het binnenland ( 4 BAföG). Voor opleidingen in het buitenland worden daarvoor verdere voorwaarden ( 5 en 6 BAföG) gesteld. Volgens geen van deze voorschriften komt verzoekster in aanmerking voor studiefinanciering. Zij volgt geen studie in het binnenland in de zin van 4 BAföG. Ook al volgt verzoekster een opleiding waarvoor 5, lid 2, eerste alinea, punt 3, BAföG geldt, zij heeft volgens deze bepaling geen recht, omdat zij haar vaste woonplaats niet in het binnenland heeft, maar in België. Studiefinanciering ingevolge 6 BAföG is niet mogelijk omdat verzoekster zoals zij zelf erkent zich niet kan beroepen op bijzondere omstandigheden van het individuele geval, zoals deze nader zijn omschreven in met name de over deze bepaling vastgestelde administratieve voorschriften (BAföGVwV). 14 De verwijzende rechter deelt verzoeksters opvatting met betrekking tot de stelling dat 6 BAföG in strijd is met het Europese recht in gevallen zoals het hare. Verzoekster is Duitse in de zin van de Grondwet en dus burger van de Unie overeenkomstig de artikel 20, lid 1, tweede volzin, VWEU en kan zich derhalve eventueel beroepen op de bij die status horende rechten, ook ten opzichte van haar lidstaat van herkomst (zie arrest van 23 oktober 2007, Morgan en Buchner, C-11/06 en C-12/06, Jurispr. blz. I-9161, punt 22). In een vergelijkbare zaak heeft de verwijzende rechter, die zich de rechtsopvatting van het VG Münster eigen heeft gemaakt, reeds beslist dat 6 BAföG in bepaalde constellaties tegen de bewoordingen ervan in, conform het Europese recht moet worden uitgelegd, waardoor wat de feitelijke voorwaarden betreft, de beperking dat er sprake moet zijn van bijzondere omstandigheden van in individuele geval, opzij moet worden geschoven en dat daarin verdergaande dan het VG Münster wat de rechtsgevolgen betreft, de beslissing over een studiefinanciering niet tot de discretionaire bevoegdheid van de autoriteiten behoort, maar dat er een recht op toekenning van studiefinanciering bestaat (uitspraak van 24 februari 2011 [omissis]). 15 De verwijzende rechter heeft het Europese Hof van Justitie in zaak 3 A 5347/10 (Thiele Meneses/Region Hannover) reeds de vraag gesteld of het Duitse regelingsstelsel van de studiefinanciering volgens het BAföG voor opleidingen in het buitenland, verenigbaar is met de artikelen 20 VWEU en 21 VWEU (zaak C-220/12). De verwijzende verwijst uitdrukkelijk naar dat verzoek om een prejudiciële beslissing en de daarin gegeven uiteenzettingen. III. 5

7 VERZOEK OM EEN PREJUDICIËLE BESLISSING VAN ZAAK C-603/12 16 Dat de verwijzende rechter niettemin redenen ziet om ook in deze zaak het Hof van Justitie om een prejudiciële beslissing te verzoeken, berust vooral op twee omstandigheden. 17 Om te beginnen wijken de feiten van de onderhavige zaak aanzienlijk af van die in zaak C-220/12 en moet deze zaak daarom vanuit het oogpunt van het Europese recht eventueel anders worden beoordeeld. Ten eerste was verzoekster bij aanvang van de opleiding en in het tijdvak waarvoor zij studiefinanciering aanvraagt, immers nog minderjarig en gold voor haar dus in beginsel het ouderlijk gezag van haar ouders en stond het haar derhalve rechtens niet vrij te kiezen waar zij haar vaste woonplaats zou willen hebben. Volgens 11, lid 1, van het Duitse Bürgerliche Gesetzbuch (burgerlijk wetboek; BGB) deelt een minderjarig kind de woonplaats van de ouders die het ouderlijk gezag uitoefenen. Ten tweede kan in het onderhavige geval anders dan in zaak C-220/12 moeilijk worden ontkend dat er een bijzonder nauwe band van verzoeksters familie met Duitsland bestaat, gelet op het feit dat de ouders beide in Duitsland werken de vader zelfs in overheidsdienst bij de deelstaat Nordrhein-Westfalen en daar ook aan de belasting zijn onderworpen. Juist het criterium van de nauwe band wordt echter door de bondsregering met betrekking tot de regels van de artikelen 20 VWEU en 21 VWEU als relevante rechtvaardigingsgrond voor het huidige regelingsstelsel van 4 tot en met 6 BAföG genoemd (zie de opmerkingen van die regering in zaak C-220/12 van 27 september 2012, punt 33 e.v.). De gegeven omstandigheden laten evenwel niet toe dat studiefinanciering wordt verleend krachtens 6 BAföG, daar zij geen bijzondere omstandigheden van het individuele geval vormen. Ook de bondsregering beklemtoont in haar opmerkingen dat de regeling alleen vanuit persoonlijk of familiegezichtspunt schrijnende gevallen dient te omvatten (t.a.p., punten 17, 97). 18 Daarnaast heeft verweerster uitdrukkelijk geweigerd om bij de beoordeling van het onderhavige geval rekening te houden met de rechtspraak van het VG Münster en ook met bovengenoemde uitspraak van de verwijzende rechter van Tegen genoemde uitspraak van de verwijzende rechter heeft zij een hogere voorziening ingesteld. In de procedure is door de rechter in hogere voorziening tot nog toe geen beslissing gegeven. De verwijzende rechter gaat er, met name gelet op de opmerkingen van de bondsregering in zaak C-220/12, van uit dat deze rechtstoepassingspraktijk, waarin een invloed van het Europese recht op de toepassing van 6 BAföG fundamenteel wordt ontkend en in gevallen als het onderhavige die toekenning van studiefinanciering regelmatig wordt geweigerd, in heel Duitsland door alle voor de toepassing van het BAföG bevoegde autoriteiten wordt gevolgd. 19 De verwijzende rechter acht het derhalve ook ter verzekering van een uniforme rechtspraktijk in Duitsland nodig te verzoeken om een beslissing van het Europese Hof van Justitie over de verenigbaarheid van het Duitse regelingsstelsel inzake studiefinanciering met het EU-recht, juist ook voor gevallen waarin de studerende 6

8 BRAUN of zijn ouders als zogeheten grensarbeiders weliswaar in het buurland wonen, maar ontegenzeggelijk een bijzonder nauwe band met Duitsland hebben. [omissis] [ondertekeningen] 7