Het SlA snoeiwerktuig *)

Transcriptie

1 Werktuigen 36 Het SlA snoeiwerktuig *) SlA delimbing machine P. D. Kofman Rijksinstituut vooronderzoek in de bos- en landschapsbouw De Dorschkamp, Wageningen nleiding A enige jaren geleden werd op een van de demonstralledagen van het Skovteknisk nslitut in Denemarken de SlA (Skovteknlsk nslitut Afkvistning system) getoond. De machine is bedoeld voor het opwerken van dun langhout uit rijendunnlng. Gezien de ervaringen in Denemarken (E. Leer 1975) leek het nteressant om ook n Nederland proeven met deze machine te doen. Met bemiddeling van het Skovteknisk nslitut werd een machine geleend van het Deense Staatsbosbeheer. n samenwerking met de Heldemij Beheer BV en Staatsbosbeheer werd de machine ingezet in rijendunnlngen in groveden, douglas, lariks, fijnspar en sitkaspar. Gedurende anderhalve week had de chauffeur de gelegenheid zich n te werken met de machine. n deze periode werden ook nog enkele technische problemen verholpen. n de daarop volgende week werden de tijdstudies uitgevoerd. Technische gegeven. en werking van de SlA De SlA bestaat uit twee delen, nl. een hydraulische tang (afb. 1) en de snoelplaat(afb. ). Voor de tang dient de trekker voorzien te zijn van dubbelwerkende hydraulische ventielen. De tang is zo gebouwd dat de stam goed vast wordt gehouden als deze door de snoeimessen getrokken wordt. De tang dient ook voor het transport van de snoeiplaat (afb. 3). De snoeiplaat bestaat uit een chassis, een mechanisme voor het openen en sluiten van de snoeimessen, een snoeikop en een grondanker. De snoeikop bestaat uit twee beweegbare en één vast mes. Het openen sluitmechanisme bestaat uit twee klappen met een kabelsysteem, twee pneumatische cylinders, een drukvat en een assensysteem naar de snoeimessen. *) Verschijnt tevens als Mededeling nr. 169 Foto's: De Dorschkamp Summary n cooperation with the Heiderni; Beheer BV and the State Forest Service experiments ware carried out with a SlA delimbing machine (figure 1, ), borrowed from the Danish Slate Foresl Service. The machine has been conslrucled for row thinnings in Norway spruce (E. Leer 1975). The experlments in Holland include Scols pine, /arch, Norway spruce, Douglas tir and Sitkà spruce. Conclusions are: SlA delimbing machine delimbs rees from lirsl hinnings mostly more expensive han he molor manua/ melhad. On/y above an average diameer of 14 cm dbh he machine can compele with man ua/ work. A mean diameter of 14 cm includes however toa many trees of over 15 cm dbh. The maximum delimbing diameter is 15 cm, sa bigger trees have to be delimbed by the traditional methad. Only in Scats pine, Norway spruce and larch a good delimbing quality was achieved. Delimbing of Doug/as tir and sitka spruce proved to be impossibie. Branches of Doug/as tir are toa flexible and toa tough, those of sitka spruce toa thick and toa hard. De werkwijze is als volgt: de trekker rijdt achteruit over de snoei plaat heen, door het gewicht van de trekker worden de klappen naar beneden gedrukt en de pneumatische cylinders uitgetrokken. Hierdoor openen de messen zich en gaat een grote pal rechtop staan. Na een boom opgehaald te hebben rijdt de trekker weer over de snoeiplaat heen en door de tang te laten zakken stoot de voet van de boom de opstaande pal om. De messen kunnen zich nu sluiten door de druk n het pneumatisch systeem en de klappen komen weer omhoog. Door de druk van het pneumatisch systeem past de stand van de messen zich aan de diameter van de boom aan (afb. 4). De takken hopen zich op voor de snoeimessen en worden bij de volgende rit van de trekker met de tang opgenomen en later weer losgelaten. 19

2 3 8 0 b,- r--, 1-,'1,,::/' L.a. ~.J ~-'l 1,, 6 5 1, 1,-, ':,.' 5 6 _.-'-' 5 9 / -----_. 7 7 Afb. 1. Tekening van de hydraulische tang. DrBw;ng of the hydraulic tongs. 1 bek grips of he tong hydraulische cylinder hydraulic cylinder 3 stuurplaat steering plate 4 tanden spikes for fixation of he stem 5 sleuven om uitsleepkettngen n te haken skids for fixation of he skidding chains 6 hoorns om hout mee apta drukken hams for plflng of he landing 130 Afb. Tekening SlA snoeiplaat Drawing of he delimbing unit 1 chassis met luchttanks chassis klappen pedal lor Bct/vatlon of he movable knives 3 beweegbare messen movable kn;ves 4 tandwiel met pal pawlwheel 5 pal ilag for release of he movable knlves 6 kabelsysteem wits system 7 pneumatische cylinders spring system 8 vast mes fixed knive 9 grond anker ground spear

3 ' Afb. 3 Transport van de snoeiplaat. Transportation of the delimbing unit. Afb. 4 De snoeiplaat in actie. Delimbing unit in action. De maximale snoeidiameter bedraagt 15 cm, de machine snoeit de boom uit tot ca 5 cm 0. De afmetingen van de snoeiplaat zijn ( x b) 3,35 x 1,85 m, het gewicht bedraagt 80 kg. De druk in het pneumatisch systeem moet tussen de 7-8 atmosfeer bedragen. De trekker moet een vrije hoogte hebben van cm en een vermogen van ca 0-30 kw (30-40 pk). De kostprijs van de snoeiplaat en de tang bedraagt ca f ,-. Voor het op druk brengen van het pneumatisch systeem ( tot 3 keer per week) is nog een kleine compressor benodigd. Deze kost ca f 500,-. 131

4 Tabel 1. Opstands- en onderzoekgegevens Table 1. Stand and research data opstand houtsoort stamtal stemtel gem. gem. ~ voor na hoogte dbh dunning dunning m cm per ha perha stand tree number number mean mean specfes ot sterns ot slems heighl dbh betare af ter m cm thinning thinning per ha per ha Ugchelen groveden Scats pine 0lr/yrs Gees larks larch 15 jr/yrs Smilde Norway spruce 5lr/yrs gem. aantal nhoud bomen n per stam tijdstudie m' SlA mean numberot volume treés in per stem time study m' SlA 0, , ,Q38 9 De opstanden en de proefresultaten n alle opstanden, waarin werd gewerkt, werd rijendunnlng toegepast. Steeds werd één volle rij geveld na te zijn opgesnoeid tot l,s m hoogte. Bij het vellingswerk moet steeds aan de andere kant van de rij begonnen worden dan waar de trekker begint. De bomen komen dan dakpansgewijs over elkaar te liggen. Het is van belang dat de bomen zo recht mogelijk n de gevelde rij komen te liggen. n de inwerkperiode van de chauffeur werd eerst een Abies grandis bosje gedund, daarna een grovedenneopstand. Aangezien de machine toen nog niet goed afgesteld was en de chauffeur nog geen routine had, vielen de snoeiresultaten n het begin nogal tegen. Nadat de machine goed was afgesteld en de chauffeur ervaring had opgedaan was de snoeikwalieit in groveden goed. De Abies was toen al geheel opgewerkt. Gedurende de inwerkperiode werd al duidelijk dat de bomen redelijk recht moesten zijn. Te kromme bomen leverden problemen op, of werden door de snoeimessen beschadigd doordat de messen het hout inschoten. n het ergste geval werd de boom gewoonweg doorgesneden. Naast de tijdstudies die verricht zijn in groveden. lariks en fijnspar zijn ook nog enkele proeven gedaan met douglas en sltka. Deze proeven zijn niet in de tijdstudies opgenomen omdat de snoeiresultaten teleurstellend waren, De douglastakken bleken te taai en te buigzaam waardoor ze tegen de stam ge- 13 bogen werden en door de messen heen gleden. De takken van de sltka bleken te zwaar en te stug om met goed gevolg door de snoeimessen getrokken te kunnen worden. n de drie opstanden waarin de tijdstudies zijn verricht s naast het opwerken met de SlA ook het vel ngswerk en het snoeien met de motorzaag opgenomen zodat een rechtstreekse vergelijking tussen de SlA en handwerk mogelijk s. Bij het handwerk zijn de tijden opgenomen van het opsnoelen tot l,s m, het vellen, het snoeien en het bij elkaar leggen van 3-4 stammen. Voor de SlA zijn de tijden van snoeien en het nawerk opgenomen. Als de stammen met de SlA zijn gesnoeid s er altijd nog sprake van nawerk want de bomen moeten nog worden afgetopt. Wordt het hout ter plaatse gekort dan kan dit nawerk komen te vervallen. n tabel 1 zijn de opstandgegevens van de drie opstanden weergegeven alsmede het aantal door de SlA gesnoeide en in tjdstudie opgenomen bomen. n tabel zijn de resultaten van de lijdstudies van het handwerk en de SlA weergegeven. Bij het motorzaagwerk zijn de tijden verhoogd met 50% algemene tijd, het nawerk bij de SlA met 35%. Bij de SlA s gerekend met de produklieve machlnelijd (dus ncl. alle onderbrekingen'; 15 min). Uil tabel blijkt dat het handwerk en de SlA elkaar qua lijdgebruik niet veel ontlopen. De vellingstijden van groveden en lariks zijn door het afzagen en wegdrukken van dode of te dunne bomen aanzienlijk hoger dan van die van fijnspar.

5 Tabel. Tjden n minuten per m 3 voor handwerk en SlA Table. Time consumption mln per m' for motor manual work and SlA houtsoort handwerk/motor manua/mln/m 3 SlA min/m 3 opsnoelen vellen snoeien bijeen- totaal snoeien aftoppen totaal dragen 4-5 stammen tree brashing telling delim- concen- total delim- topping total species bing trating bing 4-5stems 3 4 groveden Scats pine lariks larch fijnspar Norway spruce Bij de berekening van de kosten, weergegeven in tabel3, is uitgegaan van de volgende bedragen: loonkostenf 1,-luur (ncl. sociale lasten) motorzaagf 4,-/uur trekker f S,-/uur SlA f 7,-/uur Door de hogere kosten van de machine zijn de totale kosten hoger dan die van handwerk. Mede door de hogere kosten voor het vellen ligt het verschil in kosten tussen handwerk en SlA op bijna f 8,-/m' voor groveden. Voor lariks en fijnspar ligt het verschil op respf S,-/m' enf 11,-/m'. Tabel 3. Kosten n guldens/m 3 voor handwerk en SlA Tabla 3. Casts in guilders per m'lor motor manuat work and SlA houtsoort handwerk/motor manual f /m 3 n grafiek 1 is grafisch het tijdverbruik gemiddeld over alle houtsoorten weergegeven. Uit deze grafiek blijkt dat boven een gemiddelde dbh van 10 cm de SlA minder tijd per m' gebruikt dan het handwerk. n grafiek zijn de kosten per m' weergegeven eveneens gemiddeld over alle houtsoorten. Door de hogere kosten van de SlA ligt nu het snijpunt van beide lijnen bij gemiddeld 14 cm dbh. Pas boven de 14 cm dbh gemiddeld werkt de SlA goedkoper dan handwerk. Een gemiddelde dbh van 14 cm betekent echter dat er een hoog percentage bomen dikker dan 15 cm aanwezig is. Daar de maximale snoei diameter van de SlA 15 cm bedraagt, kunnen deze bomen niet met de SlA worden gesnoeid. SAf/m Ol opsnoelen vellen snoeien bijeen- totaal snoeien aftoppen totaal dragen tree species brashing lel/ing delimbing concen- toral delim- topping total trating bing r4 5 6 groveden Scats pine lariks larch fijnspar Norway spruce 3,80 17,50, ,70 7,50 7,10 7,10 9, ,30 48, , ,00,80 66,70,50 46,30 38,70 4,60 57,50 133

6 ,. dfl/m3,.,.,. Qpwerl<en-m01Olzaag! dinimbing rtolot$_.0pwerken-saldelimbing SlA 1. CVNeken.motDfl1JaljJldelimbing motorsaw.qpwerbn. S lal rklimbing SlA Grafiek Gemiddelde kosten over alle opstanden frn:!, Mean costs over all stands Df/lm'J, 1 dbh Grafiek 1 Gemiddeld tjdverbruik over alle opstanden n min./m l Mean time expenditure over all stands (min.lm:t). dbh Conclusies De SlA snoei machine werkt dunningshout uit eerste dunningen in het algemeen duurder op dan n handkracht. Pas boven een gemiddelde diameter van 14 cm op borsthoogte van het dunningshout kan de machine concurreren met handwerk. Een gemiddelde diameter van 14 cm wil echter zeggen dat er zich teveel bomen in het diameterbereik boven de 15 cm dbh bevinden. De maximale snoeidiameter van de SlA bedraagt 15 cm, waardoor dikkere bomen met de hand opgewerkt moeten worden. Alleen n groveden, lariks en fijnspar werd een goede snoeikwaliteit bereikt. Snoeien van douglas en sitka bleek onmogelijk. Douglastakken waren te taal en te buigzaam, die van sltka te stug en te dik. Het nzet bereik van de machine is voor Nederland te beperkt om een bijdrage te kunnen leveren in een verlaging van de oogstkosten van hout uit eerste dunningen. 134 Literatuur Leer, E., and F. Maller Experiments wrth SlA delimblng system. Felling and transport systems of thlnnlngs. 16. Skovteknisk nstitut Kopenhagen.