Algemene Bijdragen 9. OMLOOP, KOSTPRIJS EN ONDERNEMERSWINST VAN DE DOUGLAS. [651.5 : 671 Fseudotsuga taxifolia] door H. VEENENDAAL

Transcriptie

1 30e Jaargang Nr 6 Juni 1958 Algemene Bijdragen DOUGLASDAGEN OMLOOP, KOSTPRIJS EN ONDERNEMERSWINST VAN DE DOUGLAS [651.5 : 671 Fseudotsuga taxifolia] door H. VEENENDAAL In het verleden werden reeds kostprijs en omloop berekeningen van de douglas gepubliceerd. Inmiddels zijn een aantal basis-gegevens veranderd en werd het gewenst geacht deze berekeningen in verband met de bijeenkomst van de studiekring nogmaals te herzien. Zowel bij de uitwerking van 'het probleem als bij het rekenwerk werd de zeer gewaardeerde medewerking ontvangen van het Instituut voor Bosbouwkundig Onderzoek. Daar in de laatste jaren in verschillend verband beschouwingen omtrent de omloop werden gepubliceerd, kan een nadere uiteenzetting over dit onderwerp daarom nu wel achterwege blijven. Als basis voor financiële berekeningen werd genomen de opbrengsttabel van Soest-van Laar, die reeds in nr 6 van deze reeks werd behandeld. (4) 1958 ( ) Het douglashout wordt wegens zijn rechtheid grotendeels als paalhout opgewerkt. De producent levert deze»houtsoort in de meeste gevallen dan ook ongeschild aan de houthandel ter sortering. Het opwerkingsverlies voor aftoppen en afzagen aan de voet van de stam is hierdoor gering en werd gesteld op 5%, zowel voor de dunning als voor de blijvende opstand. Vooral voor de oudere opstanden geven de opbrengsttabellen door kleine onvolkomenheden in de bezetting, veroorzaakt door windworp, wortelrot, wildschade enz., veelal een te hoge massa van de blijvende opstand aan. Hierdoor wordt de beschikbare kroon- en wortelruimte niet volledig uitgebuit en is het gewenst zekere reductie op de eindopbrengsten toe te passen. Blijkens door ihet I.B.O. verstrekte gegevens, neemt deze reductie op de eindopstand toe van 19% op 35-jarige tot 29% op 60-jarige leeftijd. De vervaardiging van een prijs-kromme voor de douglas, vooral voor wat betreft de zwaardere sortimenten, is moeilijker. Er kan een keuze worden gemaakt uit de kromme opgesteld uit de houtprijsberichten van het bosbouwtijdschrift en uit een kromme vervaardigd uit de verkoop

2 182 bij inschrijving in de Staatshoutvesterijen Arnhem en Utrecht in het seizoen Aangezien de laatsten, (hoewel gering in aantal, alle door inzage van de houtboekhoudings bescheiden nauwkeurig waren te analyseren, kan het prijsverloop aan de hand van deze inschrijvingen, 12 in getal en variërend van 6 tot 25 cm gemiddelde middendoorsnede, worden vastgesteld. Als verkoopprijs werd aangenomen het gemiddelde van de hoogste en de op één na de hoogste inschrijving, om het effect van uitschieters enigszins te verzachten. Gezien het feit, dat het zich laat aanzien, dat'het seizoen een top-jaar voor de houtprijzen is geweest, zijn veiligheidshalve alle houtprijzen met 15% verminderd. Tevens werden deze prijzen verminderd met 5% omzetbelasting en daarna aan de hand van een door het l.b.o. gevonden betrekking DI/2 DJ(3Q, omgerekend op borsthoogte diameter. Het is opmerkelijk, dat noch in het prijs-ver loop van de houtprijsberichten, noch uit dat van de bovengenoemde Staatshoutvesterijen, ook maar iets bleek van de door de praktijk verwachte afname van prijs in de zaaghout-diameters. Ook zware palen en zaaghout bleken goed prijshoudend te blijven, in tegenstelling tot het grovedennenzaaghout, dat in dit seizoen zeer slecht afzetbaar was. De prijsgrafiek geeft een oplopend beeld van f 21,3/m 3 bij een borsthoogte diameter van 6 cm, naar 55,5 bij een diameter van 16 cm ; f 60,3 bij een diameter van 26 cm en f 65,5 bij een van 36 cm. De opwerkingskosten zijn ontleend aan gegevens, bereidwillig beschikbaar gesteld door de afdeling bosexploitatie van de Landbouwhogeschool. Gezien het feit dat nog niet de gehele Nederlandse bosarbeiders-stand volledig als gerationaliseerd is te beschouwen, worden deze gegevens met 20% vermeerderd. De kosten van vellen, snoeien en uitslepen bedragen inclusief 50% sociale lasten, slecht weer enz. aflopend van f 11,5/m 3 bij een borsthoogte diameter van 6 cm naar f4,l/m 3 bij een diameter van 16 cm, f 3,1/m 3 bij een diameter van 26 cm naar f 3/m 3 bij een diameter van 36 cm. De grondwaarde werd aangesloten bij die van de kostprijsberekening groveden. Rekening houdende met het feit, dat 5% van de bosoppervlakte door wegen in beslag is genomen en dus niet direct productief is, is de bebouwbare grondwaarde als volgt vastgesteld : groeiklasse gld/iha 12 1,370 gld/ha gld/ha gld/ha De cultuurkosten werden voor alle groeiklassen gesteld op f 2.000/ha en als volgt gespecificeerd : opruimen takhout en opslag f 300 grondbewerking f 250 aankoop, transport en inkuilen j. douglas a f 110. '. f 550 planten a f 0,05 f 250 bemesting f 130 inboeten f 300 nazorg f 220 f 2.000

3 183 Er zij hier nadrukkelijk opgewezen, dat het hier gemiddelden betreft. Naast veel opstanden, waarvan de aanleg aanmerkelijk goedkoper is geweest, zijn vele douglasbossen in Nederland twee of meer malen geplant, voordat het resultaat bevredigend was. De uitgetrokken post voor nazorg, waaronder verstaan worden de kosten van het vrijstellen en eventueel spuiten van op de kapvlakte aanwezig loofhout, zal voor de groeiklasse 16 mogelijk iets te krap, voor groeiklasse 6 iets te ruim zijn. De grootte van de post van inboeten zal echter juist in de andere richting werken, zodat voor de verschillende klassen geen differentiatie in de cultuurkosten werd gemaakt. De kosten voor het eerste opsnoeien zullen op ongeveer 15-jarige leeftijd vallen. Bij een bewerking van rond stammen per ha tegen f 0,06 zijn deze kosten op f 200/ha inclusief sociale lasten berekend. De kosten van de tweede maal opsnoeien op ongeveer 25-jarige leeftijd, tot 7 m hoogte, van omstreeks 700 stammen per ha tegen f 0,40, werd gesteld op f 300/ha. De beheerskosten werden berekend uit de gegevens van de bedrijfsadministratie van de houtvesterij Arnhem van het Staatsbosbeheer. De cijfers zijn slechts van één jaar en geven dus een zeer voorlopige indruk van de kostenverdeling van een Staatsbosbedrijf. De kostenverdeling is als volgt: Bosbescherming f 2,00 Onderhoud vaste bedrijfs-uitrusting f 12,00 Beheerstoezioht en administratie f 24,00 Belastingen f 4,00 Afschrijving kapitaalsdienst f 2,00 Bosinrichting en bodemkartering f 2,00 f 46,00 Hierbij komen nog voor het normale particuliere bosbedrijf -de kosten voor de bosbrandverzekering a f 4/ha. Brengt men de jachtopbrengsten a fl/ha in mindering, dan komt men op f49/jaar/ha, afgerond op f 50/jaar/ha. Evenals voor de kostprijsberekeningen groveden werd een rentevoet van 3% aangenomen. Uit de vorengenoemde bedragen werden de berekeningen uitgevoerd voor de groeiklassen 6, 10, 12 en 16. De berekening van de financiëleomloopstijd met de bekende formule van Faustmann leverde de volgende grondverwachtingswaarden : Leeftijd kl.6 kl. 10 kl.12 kl

4 184 Dc financiële omloopstijd -bedraagt dus 45 jaar voor de groeiklassen 6 t/m 10 en 40 jaar voor de groeiklassen 12 t/m 16. Daarnaast werd Et 4-2D ook de waarde-omloop berekend uit de formule Leeftijd kl.6 kl. 10 kl.12 kl m De waar de-om loop bedraagt dus 45 jaar voor de groeiklassen 6, 12 en 16, maar 50 jaar voor de groeiklasse 10. Het blijkt dus dat, bij de huidige prijsverhoudingen zowel de waarde als de financiële-omloop op een betrekkelijke jeugdige leeftijd vallen, waarop het bos physiologisch nog niet rijp is. Bij beschouwing van de cijfers van de opbrengsttabellen blijkt echter echter wel, dat op deze leeftijden reeds relatief zwaar hout is geproduceerd. Mogelijk zal, indien in de toekomst voor zwaar hout meer markt is geschapen en de prijzen bijtrekken, de omloop hoger kunnen worden gesteld. Ook de huidige daling van de prijzen van het lichte hout werkt in deze richting mee. Voor de overige beschouwingen is het gewenst de relatieve kostprijs te berekenen. Deze komt overeen met de factor waarmede de eindopbrengst en de dunningsopbrengsten vermenigvuldigd moeten worden om een grondverwachtingswaarde te vinden, die gelijk is aan de ruilwaarde van de grond. Voor douglas werd deze relatieve kostprijs bij de financiële omloop berekend op : groeiklasse 6 omloop 45 jaar 123,2% ,1% ,3% 16,, 40,, 46,1% Voor de berekening van de ondernemerswinst is uitgegaan van een lopend bedrijf, going concern". De bruto-opbrengsten per ha per jaar bij de financiële omloop bedragen hier 1 /37 X de netto massa van de eindhak X netto prijs van de einhak. Dit bedrag verminderd met het product van dit bedrag en de relatieve kostprijs, levert de netto ondernemerswinst per ha. groeiklasse 16 opbrengsten V37 X = 858 gld/ha (omloop 40 jaar) kosten 46,1% van 858 = 396 Ondernemerswinst 462 groeiklasse 12 opbrengsten 1 /37 X = 604 gld/ha (omloop 40 jaar) kosten 60,3% = 364 Ondernemerswinst 240,,

5 185 groeiklasse 10 opbrengsten 1/42 x gld/ha (omloop 45 jaar) kosten 72,1% = 353 Ondernemerswinst 136 groeiklasse 6 opbrengsten 1 /42 X = 271 gld/ha (omloop 45 jaar) kosten 123,2% = 334,, Ondernemers verlies 63,, 1 Garandeert dus groeiklasse 10 nog een redelijke ondernemerswinst, bij groeiklasse 6 is deze veranderd in een aanmerkelijk verlies en is de teelt van douglas verre van rendabel geworden. Ten einde na te gaan hoe zwaar de verschillende kosten drukken op de rentabiliteit werd voor het lopende bedrijf een kostenverdeling berekend. gr.kl. 16 gr.kl. 12 gr.kl. 10 gr.kl. 6 f/ha % f/ha % f/ha % f/ha % grondrente , , , ,7 bosaanleg , , ,3 snoei 500 3, , , ,6 oogstkosten , , , beheerskosten , , , ,0 rente geïnvesteerd kapitaal , , , , De rentelast blijkt veruit het zwaarst op de kosten te drukken. Grondrente, bosaanleg, oogst en beheerskosten ontlopen elkaar niet veel bij de betere boniteiten. Bij groeiklasse 6 is de bosaanleg een wel zeer hoge post en daarom werd getracht te berekenen bij welke kosten van bosaanleg het bedrijf nog juist rendabel zal zijn. De relatieve kostprijs verandert met de cultuurkosten met een waarde c c van 100 X ', Hieruit Iaat zich berekenen, dat Et I.0p _t + Da 1.0p~ a bij elke f 100 daling van de cultuurkosten beneden de f2000 bij groeiklasse 6, de relatieve kostprijs met 2,9% daalt. Deze 2i 2 groeiklasse zal dan ook nog renderen, wanneer de cultuurkosten ^ = f 800/ha minder zijn. Dit zal alle rationalisatie ten spijt, gezien de grote bedrijfsrisico's op deze gronden, wel tot de onmogelijkheden behoren. Tot slot werd nog het rendement van de douglasteelt bepaald. Dit geschiedde per groeiklasse grafisch uit het verband tussen rentevoet en grondverwachtingswaarde. Het snijpunt van deze kromme met de ruilwaarde van de grond geeft foet rendement. Dit bedraagt bij: groeiklasse 16: 5,9%, klasse 12: 4,8%, klasse 10: 4,1% en klasse 6: 2,5%. Resumerend kan dus gezegd worden, dat de teelt van douglas, behalve op de aller armste gronden, een zeer lonend bedrijf is.