De EVD (agentschap van

Transcriptie

1 n i e u w s Naktuinbouwnieuws verschijnt vier keer per jaar Kwekersrechtproject in China jaargang 7 no. 28 september 2006 Naktuinbouw gaat in samenwerking met Plantum NL en twee Chinese partijen in 2007 en 2008 een kwekersrecht project uitvoeren in China. Het project is gericht op het overdragen van technische kennis en het stroomlijnen van procedures om daarmee de kwaliteit van het kwekersrechtonderzoek en de efficiëntie van het systeem in China te verbeteren. De EVD (agentschap van het Nederlandse ministerie van Economische Zaken) kent de zogenaamde Azië faciliteit voor China. Met geld van het ministerie van Buitenlandse Zaken stimuleert de EVD de samenwerking tussen partijen op wetenschappelijk en technologisch gebied. Hierbij moeten kennis en vaardigheden worden overgedragen en uitgewisseld, waarna een duurzame Foto: Arno Geels relatie tussen partijen ontstaat. Naktuinbouw heeft samen met Plantum NL een projectvoorstel ontwikkeld gericht op het verbeteren van de technische kennis en procedures met betrekking tot kwekersrecht in China. Dit projectvoorstel is recent goedgekeurd en gaat in 2007 en 2008 worden uitgevoerd. De Chinese partners zijn het Development Centre of Science and Technology van het ministerie van Landbouw (verantwoordelijk voor de organisatie van het kwekersrechtonderzoek) en het Institute of Vegetables and Flowers van de Chinese Academy of Agricultural Sciences, één van de belangrijkste van de veertien teststations in China waar technisch onderzoek wordt uitgevoerd. Knelpunten China Nederlandse bedrijven geven onder andere via Plantum NL aan dat er diverse knelpunten liggen in China. Deze knelpunten zijn in de Projectgroep China van Plantum NL in kaart gebracht. Een aantal bedrijven met belangen en ervaringen in China heeft hierover meegedacht. Door dit project kunnen naar verwachting de knelpunten verbeterd worden. Draagvlak overheid China De Chinese overheid wil ook de implementatie van het kwekersrechtsysteem zelf verbeteren. In het algemeen ontstaat er in China belangstelling voor het principe van bescherming van intellectueel eigendom. De regering wil de overgang stimuleren van Made in China naar Invented in China. Het door Naktuinbouw en Plantum geformuleerde project kreeg daarom veel waardering van de Chinese overheid. De overheid is ervan overtuigd dat er bij een goede kwekersrechtstructuur betere rassen beschikbaar komen vanuit het buitenland voor de Chinese boeren en tuinders en dat de veredelingsactiviteiten in China zelf ook gestimuleerd gaan worden. Programma Bij de aanvang van het project in 2007 worden onder andere ervaringen van Nederlandse en Chinese bedrijven in kaart gebracht. Vervolg op pag. 2 Foto: Ministerie van LNV Zes goede redenen om EU-uitgangsmateriaal te kiezen Dit is de titel van de door Bloemenbureau Holland (BBH) uitgebrachte brochure in het Engels, Spaans en Chinees. Hij is gericht aan de wereldwijde afnemers van plantmateriaal, bestemd voor de teelt van siergewassen. Begin 2006 startte een drie jaar durende promotieprogramma, dat gedragen wordt door BBH en financieel wordt ondersteund door de Europese Unie. Het programma is gericht op bloemenen plantentelers in een tiental landen buiten de EU waar bloemisterijproductie potentieel zal kunnen groeien of de afzet nu al van belang is. Het betreft landen als Japan, Ecuador, Egypte, USA, China, Rusland, Mexico, Brazilië, Canada, Turkije en Colombia. In het programma dat bestaat uit deelname aan beurzen, seminars, workshops en specifieke activiteiten, wordt vooral benadrukt dat de EU (dus ook Nederland) de kraamkamer van nieuwe rassen is en producent is van hoogwaardig en vooral betrouwbaar teeltmateriaal. Het programma is erop gericht het kwaliteitsimago verder te versterken én een platform te creëren voor ondersteuning van veredelings- en vermeerderingsbedrijven. Vervolg op pag. 2 Foto: BBH In dit nummer Sectorbestuur verruimt blik ECAS en MPS bundelen krachten Kiewiet herkozen als voorzitter CPVO Minder uitval bij Phalaenopsis Rasherkenning met DNA Fytoinspecties komen naderbij Kwaliteitstoezicht bewerkingsbedrijven Inspraak in keuringsreglementen Onderzoek virusproblemen in Sonata Project Turkije voorlopig beëindigd Toekomstige verdeling DUS-onderzoek Nieuws uit Brussel Vakopleidingen valt in de prijzen NAL : Extra sleutel tot de markt 7 Horti Fair 2006 / Korte berichten Agenda 8

2 2 nieuws Bestuur / Corporate Sectorbestuur verruimt blik bij Gipmans ECAS en MPS bundelen krachten De Raad van Commissarissen van ECAS B.V. en het bestuur van de Stichting MPS hebben de intentie uitgesproken om te komen tot een bundeling van hun certificeringwerkzaamheden. Op 6 juni 2006 bracht het Sectorbestuur Boomkwekerijgewassen Naktuinbouw aansluitend aan de halfjaarlijkse sectorbestuursvergadering een bezoek aan Gipmans Productions BV te Venlo. Het is de laatste twee jaren gebruikelijk dat sectorbestuursleden eenmaal per jaar een andere branche bezoeken dan die waarin zij zelf werkzaam zijn om zich aldaar op de hoogte te stellen van teelt, kwaliteitssystemen en -borging. Het bezoek aan Gipmans Productions BV past in die lijn. Het bedrijf is gespecialiseerd in warme opkweek van groentegewassen en openluchtgewassen en heeft opkweek van kruiden en specerijen voor de handelsmarkt. Het bedrijf is naar moderne maatstaven optimaal ingericht voor hedendaagse plantenopkweek met bijbehorende logistiek in vele facetten. Kwekersrechtproject (vervolg van pag. 1) Plantum NL neemt deze inventarisatie voor haar rekening en betrekt het Nederlandse bedrijfsleven daar actief bij. Het Chinese systeem gaat vergeleken worden met het Nederlandse en de overeenkomsten en verschillen worden tijdens een studiebezoek van de Chinezen aan Nederland uitgelegd. Ook worden er aanbevelingen gedaan voor het stroomlijnen van de procedures in China. Vervolgens krijgt de technische training voor de uitvoering van het kwekersrechtonderzoek op de veertien teststations in China veel nadruk in het project, inclusief de ontwikkeling van testprotocollen. Sandra Poot (Plantum NL), tel. (0182) of projectleider Peter Lentjes, tel. (071) of p.lentjes@naktuinbouw.nl Van rechts naar links: ir. M. Mesken (handelsbond Anthos), A. Cats (gewasgroep sierheesters en sierconiferen), J.W. Vink (gewasgroep bos- en haagplantsoen), G.C. Sol (gewasgroep sierheesters en sierconiferen), G.J. Mengerink (namens de hoveniers / groenvoorzieners, benoemd door de VHG), gastheer ir. H.G.J. Gipmans (lid van het Sectorbestuur Groentegewassen en van het Stichtingsbestuur Naktuinbouw), J. Zondervan (teammanager Keuringen Boomkwekerijgewassen), A.J.M. van Berkel (gewasgroep vaste planten - LTO), J.J.G.H. Botden en F.M.P. Coenders (beiden gewasgroep rozen en rozenonderstammen), ir. N.C.A. Koomen (directeur Naktuinbouw) en mr. R.G.J. Broenink (secretaris Naktuinbouw). Zes redenen... Vervolg van pag. 1 Hier hoort ook het duidelijk maken bij dat een fatsoenlijk systeem van kwekersrecht én het handhaven daarvan voor bloemisterijproductie in die landen van zeer groot belang is. Hiertoe is besloten om de internationale landen tuinbouwsector nog beter van dienst te kunnen zijn bij voor de sector wenselijke certificatie van systemen en producten. In de door beide partijen ondertekende intentieverklaring is opgenomen dat het proces vóór januari 2007 afgerond moet zijn. De bundeling van de activiteiten van ECAS en MPS leidt tot synergie- en schaalvoordelen door hun aanvullende productenpakket, dienstverlening en markten, alsmede de complementaire expertise en ervaring van de werknemers. De wereldwijde certificeringactiviteiten van beide organisaties richten zich op de onderdelen milieu, voedselveiligheid, kwaliteitssystemen, productkwaliteit en sociaal beleid van bedrijven in de agrarische sector. De activiteiten van de nieuwe organisatie worden naar verwachting gebundeld op één vestigingslocatie. Naktuinbouw / BKD Naktuinbouw (NAKG / NAKB) is sinds de oprichting bij ECAS B.V. (1996) betrokken geweest samen met BKD, BLGG, DLV, KCB en NAK. Sinds oktober 2005 zijn Naktuinbouw en BKD ieder voor 50% aandeelhouder. Bart Kiewiet opnieuw voorzitter Het CPVO-bestuur (Community Plant Variety Office) heeft met ingang van 1 augustus 2006 Bart Kiewiet wederom voor vijf jaar benoemd als voorzitter. Participanten Cees van Vliet, de uitvoerder van het programma namens BBH, schakelt voor de activiteiten specialisten uit diverse EU lidstaten in, waaronder ook Nederland. Zo participeren CPVO, Ciopora, Plantum NL, Naktuinbouw, MPS en Bloemenbureau Holland. Door Naktuinbouw-directeur John van Ruiten zijn presentaties verzorgd over kwaliteit en certificering (Naktuinbouw Elite ) van teeltmateriaal in onder andere Shenyang (China), Mexico, Cairo en Holambra (Brazilië). Bent u geïnteresseerd in dit programma, dan kunt u contact opnemen met Cees van Vliet: ceesvanvliet@horticonsult.nl Deze keuze is gemaakt na een open competitie en op basis van een voorstel van de Europese Commissie. CPVO startte haar werkzaamheden in juni Inmiddels zijn voor meer dan rassen Europees kwekersrecht verleend en is onlangs de ste aanvraag voor Europees kwekersrecht bij de CPVO ingediend. Hiermee is het Europese systeem voor het aanvragen en verkrijgen van kwekersrecht, geleid door CPVO, de grootste in de wereld in zijn soort. Voordat Kiewiet zijn aanstelling als voorzitter van het bestuur van CPVO bekleedde, was hij vice-voorzitter van de Directie Handel en Industrie in Nederland. Deze functie combineerde hij met zijn voorzitterschap van de voormalige Nederlandse Raad voor Kwekersrecht, nu Raad voor plantenrassen onder leiding van Krieno Fikkert. Foto: BBH Bart Kiewiet heeft afgelopen jaren verschillende presentaties gegeven en artikelen geschreven over de bescherming van kwekersrecht in het algemeen en het Europese systeem voor de bescherming van kwekersrecht in het bijzonder. Locaties van de veertien teststations in China

3 Phalaenopsis minder uitval door gezonde start Managementbeslissingen bepalend De productie van Phalaenopsis en Cymbidium kan alleen succesvol zijn als er een goede basis is gelegd; gebruik 3 nieuws Laboratoria van uitgangsmateriaal dat vrij is van virussen en bacteriën. De controle op deze ziekten worden vooral bepaald door het management van het bedrijf. Orchideeën worden bedreigd door virussen, bacteriën en schimmels. Gewasbescherming biedt vaak geen soulaas tegen deze ziekten. Tijdens werkzaamheden kunnen virussen gemakkelijk verspreid worden. Door de besmettelijkheid van de ziekten en door de manier waarop professioneel geproduceerd moet worden is een kleine besmetting vrijwel niet te stoppen. Een besmetting wordt daardoor al snel chronisch en kan zich uitbreiden naar gezonde partijen. Zelfs bij geringe uitval is de economische schade al groot. Gezond uitgangsmateriaal en hygiëne staan bij het voorkomen van deze ziekten voorop. De aanof afwezigheid van de ziekten en de ziektedruk worden vooral bepaald door het management en niet door de teeltomstandigheden of de natuur, vandaar de term: managementziekten. Ziektebeeld van ORSV Management sleutel tot preventie Meer dan bij andere gewassen vormen managementbeslissingen de basis voor een gezonde en succesvolle orchideeënproductie. De belangrijkste zijn: de gezondheidscontrole van de stamplanten voor het uitgangsmateriaal; het aanhouden van een genenbank; de manier waarop wordt vermeerderd; hygiëne tijdens vermeerdering en teelt. Aan welke eisen deze vier aspecten moeten voldoen bepaalt het bedrijf zelf. Gezond uitgangsmateriaal Veel orchideeën worden vermeerderd door weefselkweek. Stamplanten worden geselecteerd uit veredelingsprogramma s, uit productiepartijen of worden meegenomen van relaties. Het verschil in herkomst maakt al duidelijk dat de hoeveelheid informatie die beschikbaar is over de gezondheid en kwaliteit van een plant sterk kan verschillen. In het ene geval heeft de selecteur een plant uit een veredelingsprogramma al enkele jaren onder ogen gehad. In het andere geval bestaat het hele selectieproces slechts uit een blik op een bloeiende plant. Er zit dus een kritieke keuze aan het begin van het proces! Systematische controle Virussen en bacteriën kunnen ongelijk verdeeld zijn over een plant. Dat is de reden dat in Naktuinbouw Elite -certificeringschema s stamplanten systematisch worden getoetst. Bij Phalaenopsis, Cymbidium en andere orchideeën is dit vaak onvoldoende het geval. Zo wordt een in te zetten plant vaak maar éénmaal op Cymbidium-mozaïekvirus, Odontoglossum-kringvlekkenvirus en bacteriën getoetst. Er is dan een risico aanwezig dat toevallig een ziektevrij deel van de plant wordt getoetst. Regelmatige herhaling van virusen bacterietoetsingen kost weinig maar geeft veel meer zekerheid. De kans dat een virus of bacterie wordt gemist wordt snel kleiner. In feite wordt de zekerheid over de gezondheid na iedere toets groter. De beslissing of en hoe de gezondheid van stamplanten wordt getoetst ligt bij het management. Manier van vermeerderen Phalaenopsis wordt massaal vermeerderd door weefselkweek. Deze snelle manier van vermeerderen voldoet goed. Er zijn echter twee belemmeringen: meristeemcultuur is bij Phalaenopsis moeilijk. Hierdoor zijn de mogelijkheden beperkt om ziek materiaal weer gezond te maken; concentraties van virusdeeltjes en bacteriën kunnen in weefselkweekmateriaal onder de aantoningsgrens van de gebruikelijke toetsen zitten. Door stamplanten voor het begin van de weefselkweek systematisch te toetsen en hygiëne in acht te nemen, vervalt grotendeels de noodzaak tot toetsen tijdens of na de weefselkweekfase. Als stamplanten aantoonbaar vrij zijn van virussen en bacteriën, dan vervalt de nood- zaak voor het virusvrij maken. Vaak wordt in het begin van de vermeerderingscyclus al wat materiaal uitgeplant voor bloeicontrole. Door er voor te zorgen dat dit materiaal niet opnieuw door virussen wordt besmet kan het kort na het uitplanten ook gebruikt worden voor controletoetsen. Genenbank Voor de vermeerdering van Phalaenopsis worden doorgaans bloemstelen gebruikt. Vaak worden van een plant maar éénmaal bloemstelen geoogst, waarna de plant wordt vernietigd. Door de stamplanten aan te houden en opnieuw in bloei te brengen kan het aantal eerste inzettingen van een plant sterk worden verhoogd. Er kan dan sneller een grote partij worden opgebouwd. Ook kan bij twijfel over de gezondheid van weefselkweekmateriaal teruggegaan worden naar de stamplant. Deze is veel gemakkelijker te toetsen dan weefselkweekmateriaal. Toetsresultaten kunnen rechtstreeks worden vergeleken met eerdere resultaten. Goede toetsen beschikbaar Naktuinbouw Laboratoria beschikt over uitstekende gevalideerde toetsen om virussen en bacteriën in orchideeën aan te tonen. Ze zijn al jarenlang in gebruik en worden regelmatig aangepast aan de nieuwste bevindingen van de wetenschap. Zo zijn er naast de bekende snelle en goedkope ELISA-toetsen voor virusonderzoek ook PCR-toetsen beschikbaar, die worden ingezet als de resultaten van een ELISA-toets niet helemaal duidelijk zijn. Voor het aantonen van onbekende, mechanisch overdraagbare virussen kunnen ook toetsplanten worden ingezet. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Ellis Meekes (onderzoeker Naktuinbouw Laboratoria). Tel. (071) of e.meekes@naktuinbouw.nl Rasherkenning met DNA DNA-technieken zijn niet meer weg te denken in de agrarische sector. Zo ook bij Naktuinbouw. In DNAtechnieken ziet Naktuinbouw een nieuw instrument om de identiteit van teeltmateriaal optimaal te kunnen controleren tijdens de kwaliteitskeuringen. Naktuinbouw Laboratoria is bezig om technieken te ontwikkelen die naast de morfologische rasherkenning gezet kunnen worden. In dit kader wordt aankomende maanden een rasechtheids-, stabiliteits- en/of een uniformiteitsonderzoek uitgevoerd voor een aantal gewassen. De gewassen die voor dit onderzoek gekozen zijn, representeren de drie gewasgroepen waarin Naktuinbouw actief is. Uit groentegewassen is gekozen voor sla (zelfbevruchter) en asperge (kruisbestuiver), uit boomkwekerijgewassen voor eik en uit de bloemisterijgewassen is gekozen voor roos. Dit gewas staat model voor vele andere fruit- en siergewassen en de daarbij voorkomende identiteitsvragen die zich bij keuringen voordoen, zoals de vraag of het gewas rasecht en uniform is. Om een idee te krijgen van de onderscheidbaarheid van rozenrassen, zijn zowel buitenrozen als kasrozen in de analyse meegenomen. Alle onderzochte rassen konden met de gebruikte technieken, waaronder AFLP, van elkaar worden onderscheiden. Dit was zelfs het geval voor twee van elkaar afgeleide rassen die genetisch zeer verwant zijn. De kwaliteit van het plantmateriaal is overigens wel van essentieel belang om een goede en reproduceerbare fingerprint te krijgen. Het tot nu toe uitgevoerde onderzoek heeft dus een hoopvol eerste resultaat opgeleverd, dat nog nader wordt geverifieerd. De benadering die gekozen is voor roos, is ook toe te passen op andere vegetatief vermeerderde siergewassen. De techniek moet per gewas geoptimaliseerd worden en vraagt enig vooronderzoek. Het ziet er naar uit dat Naktuinbouw met de nieuwe DNAtechnieken een instrument in handen krijgt om rasherkenning tijdens keuringsactiviteiten te optimaliseren.

4 4 nieuws Keuringen Fytoinspecties naderbij Achter de schermen wordt al druk gewerkt aan de overheveling van werkzaamheden van de Plantenziektenkundige Dienst (PD) naar Naktuinbouw. Er zijn samenwerkingsprogramma s opgezet en het bestuur van Naktuinbouw werkt met de directie aan een uitvoeringsplan (inclusief kostenberekening). Ook kwaliteitstoezicht op bewerkingsbedrijven De vernieuwde Zaaizaad- en plantgoedwet (die sinds 1 februari van kracht is) verplicht bewerkingsbedrijven van teeltmateriaal zich te registreren bij de keuringsdienst. Naktuinbouw gaat hierop in haar eigen sectoren controleren. In samenspraak met de PD is in de afgelopen maanden een inschatting gemaakt van de te verwachten omvang van het inspectiewerk bij Naktuinbouw. Bij de verwachte grofweg gelijk blijvende omvang van deze sector is het nodig zo n 15 medewerkers die nu nog bij de PD werken aan de formatie van Naktuinbouw toe te voegen om het inspectiewerk op een goede manier te kunnen doen, om tenminste het huidige serviceniveau dat de PD nu realiseert voort te kunnen zetten en in de toekomst waar mogelijk nog verbeteren. Vanaf 1 januari 2007 introduceert Naktuinbouw zogenaamde beleidsregels. Bedrijven worden via de Naktuinbouw-website vanaf 2 oktober in de gelegenheid gesteld om hierover mee te denken. Per 1 februari 2006 is de nieuwe Zaaizaad- en plantgoedwet (Zpw) in werking getreden. Via deze wet zijn de voorschriften en eisen aan teeltmateriaal die in de richtlijn van de EU staan ook in Nederland van kracht. In deze Zpw staat ook dat door het bestuur van de keuringsdienst in een reglement moet worden vastgelegd op welke wijze de Het leerproces voor overheveling van de PD-werkzaamheden naar Naktuinbouw, dat via de zogenaamde pilots verloopt, is in juli van start gegaan. De huidige Naktuinbouwkeurmeesters worden in import-/exportinspecties wegwijs gemaakt en getraind. Omgekeerd worden ook de huidige PD-inspecteurs getraind in aspecten van kwaliteitstoezicht op bedrijven. Er lopen vier pilots, namelijk in bloemisterijstekmateriaal, in boomkwekerijproducten, in groentezaad en met betrekking tot bacterievuurcontroles in de bufferzone. PD-ers maken kennis met Naktuinbouw Laboratoria Inspraak in nieuwe keuringsreglementen keuring wordt uitgevoerd. Het bestuur van Naktuinbouw heeft recent dit reglement vastgesteld. Een zeer belangrijk aspect betreft de ICT-omgeving. Aanmelding, verwerking, inspectieaansturing en afgifte van documenten dienen zoveel mogelijk elektronisch te verlopen of ondersteund te worden. Naktuinbouw gaat vanaf januari 2007 met Cliënt (import) werken. Voor bedrijven die via Cliënt aanmelden, verandert er wat dat betreft niets. Voor Cliënt export wordt gaandeweg een systematiek ontwikkeld. Aanmeldingen voor exportinspecties blijven voorlopig per telefoon of fax plaatsvinden. Uitvoeringsplan Tenslotte is het bestuur van Naktuinbouw begonnen met de voorbereiding van wat als een zeer belangrijke opgave gezien wordt; het vaststellen van een uitvoeringsplan en de daarbij behorende tarieven. Op 5 oktober komen de sectorbesturen bij elkaar om afspraken te maken en in november wordt hierover beslist, zodat per 1 januari 2007 een vliegende start door Naktuinbouw gemaakt kan worden. U kunt contact opnemen met Peter Lentjes (Plantkeur-coördinator). Tel. (071) of p.lentjes@naktuinbouw.nl Keuringsreglement Siergewassen Eisen aan zaden/planten In heel veel gevallen is het zo dat de Europese verkeersrichtlijnen voorschriften kennen die vrij algemeen en open van karakter zijn. Zo moet een partij zaden voldoende raszuiver zijn, of moet een partij planten voldoende gezond zijn of praktisch vrij van schadelijke organismen. Nu is zo n begrip op meerdere manieren uit te leggen, tenzij je het probeert toe te passen op specifieke gewassen/omstandigheden en er een iets concretere norm over afspreekt. Dat heeft Naktuinbouw (vroeger ook NAKB, NAKG en NAKS) altijd gedaan en die normen waren in de oude keuringsreglementen opgenomen. In de nieuwe Zaaizaad- en plantgoedwet (Zpw) is vastgelegd dat alle leveranciers van teeltmateriaal in de tuinbouwsector zich bij Naktuinbouw dienen te registreren. Onder leveranciers worden verstaan alle personen/bedrijven die anders dan voor gebruik in het eigen bedrijf beroepshalve teeltmateriaal vermeerderen, produceren, bewaren, be- of verwerken, importeren of in de handel brengen. Geen verplichting voor Dit betekent dat personen/bedrijven die deze activiteiten ontplooien binnen het eigen bedrijf en het teeltmateriaal dus niet aan anderen (terug)leveren en uitsluitend zelf gebruiken, geen registratieverplichting kennen. Voor anderen geldt die registratieverplichting wel. Bewerkingsbedrijven Producenten en handelaren van zaden, bomen en stekmateriaal waren reeds vele jaren gewend zich bij Naktuinbouw aan te sluiten. Voor hen verandert er in feite De oude keuringsreglementen zijn na 1 februari 2006 komen te vervallen. Daarvoor in de plaats zijn de nieuwe LNV-regelingen gekomen. Beleidsregels Omdat er toch behoefte is (bij keurmeesters en bedrijven) aan helderheid over de vraag hoe in de dagelijkse praktijk met die normen gewerkt moet worden, worden er op 1 januari 2007 zogenaamde Naktuinbouw-beleidsregels van kracht, voor de gewasgroepen: A. Siergewassen (bloemisterij en boomkwekerij) B. Fruitgewassen (boomkwekerij) C. Groentegewassen Spoelen van pioenen niets. Voor zogenaamde bewerkingsbedrijven is de aansluitingsplicht niet altijd duidelijk geweest. Als bewerkers worden bijvoorbeeld gezien de bedrijven die in opdracht van andere zaden behandelen, bollen/knollen prepareren, materiaal enten, sorteerwerkzaamheden uitvoeren, warmwater behandelen, koelen, etc. Die bedrijven zullen zich nu moeten laten registreren. Toezicht Op geregistreerde bedrijven zal Naktuinbouw eenmaal per jaar toezicht houden en aspecten beoordelen met betrekking tot identificatie, bedrijfshygiëne, uitvoering bewerking en kwaliteit van teeltmateriaal. Als de bewerking wordt uitgevoerd in opdracht / contract voor anderen dan dient de bewerker de keuringsresultaten ook aan de eigenaar van materiaal terug te koppelen. Voor de aan dit toezicht verbonden kosten zal in 2007 een tarief worden vastgesteld. De adviescommissies en sectorbesturen zullen zich in oktober/ november 2006 buigen over deze beleidsregels. Meedenken? Ook inspraak van betrokken bedrijven wordt op prijs gesteld. Via website (/keuringen/reglementering) zijn vanaf 2 oktober deze concept-beleidsregels in te zien. Een reactieformulier met vragen/opmerkingen kan tot 10 november worden gestuurd aan het bestuur van Naktuinbouw. Uw reactie kan dan in het proces van vaststelling worden meegenomen.

5 Onderzoek virusproblemen in Sonata Naar aanleiding van problemen met virusaantastingen dit jaar in planten van het aardbeienras Sonata is door Naktuinbouw een onderzoek uitgevoerd om de oorzaak te achterhalen. In het komende teeltseizoen worden extra virustoetsingen uitgevoerd. Zaadproject Turkije (voorlopig) beëindigd Naktuinbouw heeft in de afgelopen tweeënhalf jaar een project in Turkije geleid. Dit project is in juni met 5 nieuws Keuringen / Vakopleidingen Gestart is met een bezoek aan enkele productietelers, die met virusproblemen geconfronteerd waren. Vervolgens is nagegaan wat de herkomst van het plantmateriaal was. Het gebruikte plantmateriaal bleek in alle gevallen afkomstig te zijn van één bepaalde herkomst. Onderzoek Uit navraag en bezoeken met betrekking tot andere herkomsten bij de diverse plantenkwekers, die ook plantmateriaal van het ras Sonata afleverden, bleken geen noemenswaardige problemen te zijn gemeld. Ook bij Naktuinbouw zijn geen klachten ingediend over andere herkomsten. Uit het onderzoek naar een mogelijke oorzaak van de problemen bleek dat de start van het vermeerderingsproces (in 2002) goed was geweest. Het uitgangsmateriaal (klasse SEE) was afkomstig van de Vermeerderingstuinen Nederland en was volledig getoetst op alle virussen en daarvan vrij bevonden. Dit SEE-plantmateriaal is vervolgens aan één afnemer afgeleverd die het daaruit in 2003 opgekweekte SE-materiaal verder doorverhandelde aan diverse plantenkwekers voor verdere vermeerdering. Later bleek dat de problemen zich bij slechts één vermeerderaar voordeden. Tijdens de Naktuinbouw-veldkeuringen in de betreffende herkomst zijn in 2004 in het topveld geen virussymptomen waargenomen. Ook in de daarop volgende vermeerderingsteelt zijn in 2005 geen symptomen waargenomen. Wel is op deze percelen een lichte luisaantasting waargenomen. Eerder onderzoek Omvangrijke virusproblemen hebben zich in voorgaande jaren in de aardbeiplantenteelt nooit voorgedaan. In de jaren negentig is door NAKB ooit steekproefsgewijs plantmateriaal getoetst in de klassen EE en E. Toen is in EE, na al geruime tijd op het veld te hebben gestaan, in zeer lage percentages virus aangetroffen. In vermeerderingsvelden klasse E liep dit percentage iets op. Er waren echter visueel nooit symptomen waarneembaar, ook niet in de daaropvolgende productieteelten. Deze bevindingen waren destijds geen aanleiding om acties te ondernemen. Met name omdat van enige schade geen sprake was. Acties Door de virusproblemen die dit jaar met het ras Sonata zijn ontstaan is deze situatie veranderd. Vanaf dit seizoen worden de hierna genoemde acties ingezet: Tijdens de veldkeuring zijn de Naktuinbouw-keurmeesters extra alert op symptomen. Als er planten zijn waarover ook maar enigszins wordt getwijfeld, worden van deze planten monsters genomen voor onderzoek op virus; dit opkweekseizoen neemt Naktuinbouw ook monsters van plantmateriaal van de belangrijkste rassen; bestemd voor afleveringen aan de productietelers. Deze monsters worden getoetst op virussen. Aangaande de rassen, is er extra aandacht voor het ras Sonata; Naktuinbouw voert, mogelijk in samenwerking met veredelaars, onderzoek uit naar de virusgevoeligheid van verschillende rassen. Ook wordt dan meegenomen of er verschillen zijn in rasvoorkeuren van luis. Als de resultaten bekend zijn worden deze met betrokkenen besproken en wordt er ook nagegaan of de huidige keuringsaanpak ten aanzien van virusbesmetting aanpassing behoeft. Naktuinbouw verwacht overigens volgend seizoen geen herhaling van de problemen die zich in de achterliggende periode hebben voorgedaan. Reden hiervoor is dat de problemen waren te herleiden naar één herkomst. Daarnaast is iedereen extra alert en kan er mocht dit toch noodzakelijk zijn veel gerichter ingegrepen worden. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Co Bruin, teammanager Keuringen Groentegewassen. Hij is te bereiken op tel. (071) of c.bruin@naktuinbouw.nl een seminar in Ankara afgesloten. Er zijn diverse vervolgprojecten op komst. Het project kwekersrecht en kwaliteit teeltmateriaal is door Naktuinbouw, in samenwerking met NAK en Raad voor Plantenrassen vanaf 2004 uitgevoerd met de Turkse keuringsdienst (VRSCC) en het Turkse Ministerie van Landbouw (MARA). Het project is gefinancierd door de EVD en heeft tweeënhalf jaar geduurd. Doel De Turkse regering had aangegeven de wet- en regelgeving op het gebied van kwekersrecht en kwaliteit van teeltmateriaal al zoveel mogelijk in lijn te willen brengen met de EU-regelgeving. Tevens wilde zij de technische kennis van keurmeesters en rassenonderzoekers op een hoger peil brengen. Naktuinbouw heeft de Turken hierbij ondersteund, mede omdat die ook voor het Nederlandse bedrijfsleven van belang is. Plantum NL is ook betrokken bij dit project en heeft contacten gelegd met de Turkse organisatie van het bedrijfsleven Türk-Ted. Wetgeving In het project is door de Turken met hulp van de Nederlandse deskundigen de wet- en regel- Nederlands-Turkse delegatie, april 2006 geving rond het verlenen van kwekersrecht afgerond. De wetgeving is nu geheel conform UPOV Conventie (versie 1991) en het wachten is nog op de officiële toetreding tot UPOV, hetgeen volgens het ministerie binnenkort gaat gebeuren. Het proces met een nieuwe Zaaizaad- en plantgoedwet is iets minder snel verlopen en is nog niet helemaal afgerond binnen het tijdsbestek van dit project. De concept-wet ligt al anderhalf jaar bij het Turkse parlement. Met het opstellen van keuringsreglementen is men een flink eind op weg. Trainingen Veel energie is gestoken in praktische trainingen van keurmeesters, laboratoriummedewerkers en rassenonderzoekers. Meer dan 100 mensen zijn getraind; in meerdere sessies. Belangrijk aspect in het laatste jaar vormde de organisatie, structuur en verantwoordelijkheden in de driehoeksrelatie tussen Ministerie, keuringsdiensten en het bedrijfsleven. De Turken zijn aan het nadenken hoe dit de komende jaren vorm te geven en men was zeer geïnteresseerd in de Nederlandse structuur. Tevredenheid Op het slotseminar in juni in Ankara spraken de Turken hun tevredenheid uit over de samenwerking in het project en de praktische aanpak in bijeenkomsten, studietrips, trainingen en cursussen. Dit was een breed basisproject, waarin samenwerking tussen Turkse en Nederlandse partijen goed gestalte heeft gekregen en waarin op het gebied van wet- en regelgeving veel bereikt is. Er is echter nog veel te doen in de praktische uitvoering. Gelukkig worden er op dit moment diverse voorstellen uitgewerkt om de Turken verder te ondersteunen. Zowel de EU als het CPVO (Communautair Bureau voor Plantenrassen) in Angers willen in 2007 vervolgprojecten gaan (laten) uitvoeren en mogelijk zal ook de EVD een nieuw project financieren. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met Peter Lentjes (projectleider). Hij is te bereiken op tel. (071) of p.lentjes@naktuinbouw.nl Inschrijving laboratoria-opleidingen gestart Dit najaar starten twee vakopleidingen die Naktuinbouw samen met de Hogeschool Leiden heeft ontwikkeld: Groene VMT en Plantspecifieke ELISA. Geïnteresseerden kunnen zich nu nog inschrijven. Plantspecifieke ELISA (7, 8 en 9 november) behandelt de kritische aspecten van ELISA s en de mogelijke problemen en oplossingen hiervoor. Groene VMT (22, 23 en 24 november) leert de risico s van besmetting tijdens de werkzaamheden te beheersen volgens de richtlijnen van Veilige Microbiologische Technieken. Uitgebreide informatie over de opleidingen en aanmeldingsformulieren vindt u op onze website U kunt ook contact opnemen met Naktuinbouw Vakopleidingen, tel. (071) of vakopleidingen@naktuinbouw.nl

6 6 nieuws Rassen & Proeven / Vakopleidingen Discussie Toekomstige verdeling DUS-onderzoek in Europa Na de toetreding van tien nieuwe lidstaten tot de EU gingen stemmen op om de bestaande inrichting van het toelatings- en kwekersrechtonderzoek in de EU te wijzigen. Op 25 mei j.l organiseerde het CPVO (Community Plant Variety Office) in Angers een bijeenkomst om samen met de EU-lidstaten en het bedrijfsleven te discussiëren over de mogelijke toekomstige verdeling in Europa. Het CPVO besteedt het onderzoek voor Europees kwekersrecht uit aan door het CPVO aangewezen onderzoeksstations. Het onderzoek aan sierteeltgewassen is sterk gecentraliseerd: het gewas wordt doorgaans door één station onderzocht. Bij landbouwgewassen en groentegewassen is er naast het Europese toelatingssysteem ook sprake van een verplicht, nationaal georganiseerd toelatingssysteem. Hierdoor zijn er naast de door het CPVO aangewezen stations per gewas meerdere en soms vele stations beschikbaar. Kosten en baten Door het succes van het Communautaire systeem neemt de vraag naar nationaal kwekersrecht af. Nationale inkomstenbronnen drogen op, terwijl de instandhouding van referentiecollecties hoge kosten met zich meebrengt. Nationale overheden vinden daarom dat er een dekking van de kosten uit de inkomsten dient te zijn. Aan de andere kant vinden nieuwe EU-lidstaten dat zij óók door het CPVO aangewezen moeten worden om onderzoek te verrichten. Het toch al wankele even wicht tussen de stations kan hierdoor verstoord worden. Kernvragen Om tot een goede afweging te kunnen komen, heeft het CPVO uitgevoerd met de volgende kernvragen: Sierteelt: Dient de huidige centralisatie doorbroken te worden? Landbouw en groenten: Moet er een grotere concentratie zijn en dient toelating ook onder het CPVO regime gebracht te worden? Daarnaast hebben de lidstaten en het bedrijfsleven zich gebogen over de vraag of er mogelijkheden zijn om gebruik te maken van de kennis en de proeven van de aanmelders en zijn er vragen gesteld over de kwaliteit van het DUS-onderzoek, de rol van het CPVO en het gebruik van onafhankelijke kwaliteitssystemen. Werkgroepen Naar aanleiding van de ontvangen antwoorden heeft het CPVO een drietal werkgroepen op bovengenoemde terreinen ingesteld. Alle lidstaten kunnen zitting nemen en ook voor Ciopora, ESA en de Europese Commissie is plaats ingeruimd. Nederland heeft zitting in alle drie de werkgroepen. De werkgroepen moeten tot aanbevelingen komen voor de Beheersraad van het CPVO en krijgen de mogelijkheid om via het CPVO aanbevelingen te doen aan de Europese Commissie als er bijvoorbeeld wijzigingen worden voorgesteld op het gebied van de toelating van rassen. Eerste resultaten In de eerste bijeenkomst van de werkgroepen vond een verkennende discussie plaats. Hoewel het te vroeg is om conclusies te trekken, kan toch worden vastgesteld dat bij landbouw en groenten het aantal onderzoeksstations te groot wordt bevonden, maar er geen steun is voor een geleide inkrimping. De markt zal haar werk doen. In sierteelt werd vastgesteld dat er geen technische of financiële redenen zijn om de centralisering te doorbreken. Bij de werkgroep kwekersproeven lijkt de lijn te zijn dat dit een mogelijkheid is, maar dat die proeven (ook) aan de kwaliteitseisen en de protocollen dienen te voldoen. Vervolg In september zijn de volgende bijeenkomsten voorzien. De sierteeltwerkgroep komt in Hannover bij het Bundessortenamt bijeen en de andere twee werkgroepen vergaderen bij Naktuinbouw. NIEUWS uit Brussel Permanent Comité Fruitgewassen EU-vergelijkingsvelden In de in mei 2006 gehouden vergadering van het Permanent Comité zijn de in 2005 afgesloten EU-vergelijkingsvelden fruit en sierteelt behandeld. Het was teleurstellend om te merken dat de resultaten van de proeven niet tot discussie leidden. Mits goed gemanaged, kunnen vergelijkingsvelden een schat aan ervaring opleveren die als input kan dienen voor de verbetering van de regelgeving. Mogelijke herziening van de verkeersrichtlijn fruitgewassen Door de Europese Commissie zijn de resultaten van de inventarisatie, die per aan velen was toegezonden en door twintig partijen beantwoord was, gepresenteerd. De verdere procedure rond mogelijke wijzigingen speelt zich buiten het Permanent Comité af. De Europese Commissie ontwikkelt voorstellen gericht aan de Raad. Permanent Comité Zaden Conservation Varieties De laatste vier vergaderingen en een groot aantal werkgroepvergaderingen zijn besteed aan de uitwerking van een voorziening om, met het oog op de bewaring van genetische variatie, materiaal in het verkeer te mogen brengen dat niet aan de normale voorwaarden voldoet, zoals DUS. Het betreft hier landrassen, rassen voor gebruik door de amateur en wilde mengsels van voedergewassen. Het lukt vooralsnog niet om overeenstemming te krijgen over een aantal punten waaronder de definities, de mate waarin een conservation variety mag afwijken van de normale DUSregels, hoeveelheidbeperkingen en de tijd die verstreken moet zijn tussen het moment van afvoer van de EU-lijst en opname als conservation variety. Verzoek om derogatie voor de verhandeling van GMO maïsrassen door Griekenland De Griekse delegatie beroept zich bij het verzoek om derogatie op een aantal elementen waardoor de GMO maïsrassen die op de EU-lijst staan en die volgens de Europese regels dus geen schade aanrichten voor mens of milieu, toch voor Griekenland wel schadelijk zijn. Het betreft onder andere aanvullend onderzoek naar de veiligheid, het feit dat de Griekse bedrijven zeer klein zijn, de sterke wind op de Griekse eilanden en de hoogste bijdichtheid van de gehele gemeenschap. De Commissie heeft het wetenschappelijk Comité om advies gevraagd. Aanpassing gewasnamen in de verkeersrichtlijn groentegewassen Onder deze noemer wordt een aantal zaken geregeld: aanpassing van foutieve weteschappelijke namen (onder andere Lycopersicum esculentum voor tomaat); vereenvoudiging van de situatie bij Brassica oleracea waar alle achtervoegingen verdwijnen; gelijktrekking van de lijsten gewassen in de groentezaden en de groenteplantenrichtlijnen waardoor onder andere gewassen als zaaisjalot en artisjok nu ook onder de groentezadenrichtlijn gaan vallen; herschikking van ui en sjalot in Allium cepa (Cepa groep) ui en echalion en Allium cepa (Aggregatum groep) sjalot; het voorstel om suikermaïs en popcornmaïs toe te voegen. Rassenverkeerslijsten Bulgarije en Roemenië onder de loep Ter voorbereiding van de toetreding van Bulgarije en Roemenië tot de EU op 1 januari 2007 is een publicatie van de EU-lijsten in voorbereiding, waarin de Bulgaarse en Roemeense rassen worden gepubliceerd die aan de EU (DUS en VCU) criteria voldoen. Beide landen zullen naar verwachting een overgangsperiode vragen om de rassen die niet aan de EU-eisen voldoen op het eigen grondgebied te mogen blijven verhandelen voor een periode van drie jaar. Naktuinbouw Vakopleidingen wint Contract van de Week Hogeschool Leiden en Naktuinbouw hebben gezamenlijk drie nieuwe, unieke vakopleidingen ontwikkeld (zie Naktuinbouwnieuws 27). Deze samenwerking is door de kijkers van TV-West onderscheiden met het predikaat Contract van de Week. Bedrijven die een bijzondere samenwerking of product hebben opgestart of ontwikkeld, kunnen zich bij TV-West inschrijven voor de rubriek Contract van de Week. Door te stemmen bepaalt de kijker welke samenwerking het predikaat Contract van de Week verdient. Maar liefst 89% van de stemmende kijkers koos voor de samenwerking tussen Hogeschool Leiden en Naktuinbouw. Op 6 juli kregen directeur Naktuinbouw Nico Koomen (m) en directeur Hogeschool Leiden John van der Willik (r) het Contract van de Week uitgereikt door presentatrice Hannie Hoekstra.

7 Dick van der Zeijden en Bejo-directeur Beemsterboer > Foto onder: Henk van Lenteren, Rijk Zwaan 7 Extra sleutel tot de markt Naktuinbouw Accredited Laboratories (NAL ), het erkenningsysteem voor zaadbedrijven, nieuws NAL is ruim tien jaar geleden ontwikkeld met als doel het bereiken, handhaven én erkend krijgen van de gewenste betrouwbaarheid van het zaadlaboratorium. Afgelopen jaren heeft ze haar waarde niet alleen binnen de muren van het laboratorium bewezen. Inmiddels is NAL ook een extra sleutel tot de markt. Momenteel werken tien (internationale) groentezaadbedrijven succesvol volgens de voorwaarden die NAL aan geaccrediteerde zaadlaboratoria stelt, waaronder Bejo Zaden en Rijk Zwaan. Bejo Zaden heeft als eerste zaadbedrijf in 1995 de NAL -status van Naktuinbouw gekregen. Rijk Zwaan trad in 1998 toe. Tot op de dag van vandaag zien beide organisatie de waarde van de status van hun deelname groeien. Wij spraken met Dick van der Zeijden, manager Sales Support bij Bejo Zaden, over NAL als marketingtool. BEJO ZADEN Zoeken naar nieuw systeem Begin van jaren 90 ontstond bij Bejo Zaden de behoefte om het kwaliteitsmanagement in de laboratoriumomgeving te professionaliseren. Tegelijkertijd groeide er in de verkoop een toenemende behoefte om de achtergronden van het Bejo Kwaliteitscertificaat effectiever te kunnen communiceren bij overheden. Bejo Zaden ging op zoek naar een systeem dat aan beide eisen voldeed. Makkelijk was het vinden van een dergelijk systeem niet. Dick van der Zeijden, manager Sales Support licht de zoektocht van Bejo Zaden toe: Het ISO-systeem werd in die tijd niet als een optimale manier gezien om onze doelen te bereiken. Bovendien wilden we ons beperken tot de laboratoriumomgeving. Ook het verstrekken van Oranje Certificaten bleek ongeschikt. Het was kostbaar, langzaam en er werd onvoldoende gebruik gemaakt van onze eigen gegevens en methoden, waardoor het systeem buiten ons kwaliteitsproces en de innovatie stond. One stop testing Als Naktuinbouw in 1994 start met de ontwikkeling van een kwaliteitssysteem voor zaadbedrijven is Bejo Zaden geïnteresseerd. Van der Zeijden: In de contacten met Naktuinbouw herkenden we een helder begrip voor de diverse vraagstellingen. Daarnaast konden we actief meedenken in de ontwikkeling en opzet van het systeem en de praktische invulling daarvan. De grote doorbraak in het denken van Naktuinbouw was het uitwerken van de gedachte om gebruik te maken van bestaande kwaliteitsuitslagen van bestanddelen van partijen en de mogelijkheid dat bedrijfseigen protocollen voor acceptatie in aanmerking kunnen komen, naast de ISTAprotocollen. NAL noemt dit principe one stop testing. Dat is precies wat we zochten. NAL -status als meerwaarde De deelname van Bejo Zaden aan NAL werd in 1995 een feit en sindsdien is het uitgegroeid tot een zeer sterk onderdeel van het kwaliteitsmanagementsysteem. Op het terrein van purity en kiemkracht kent Bejo Zaden alleen nog NAL -cijfers en sinds een aantal jaren heeft Bejo Zaden zelfs geen bedrijfscertificaat meer. Van der Zeijden: In ons marketingbeleid wordt het NAL-certificaat als vervanger van het Oranje Certificaat gebruikt. Onze strategische opvatting is dat een door ons vrijgegeven partij, onder het toezichtsysteem van Naktuinbouw en voorzien van onze gegevens, nergens ter wereld in een structurele nacontrôle terecht dient te komen. Wij zien de NAL -status dan ook als een extra onderbouwing van onze betrouwbaarheid en ons streven naar excellent presteren. Innovatievermogen NAL is mede gebaseerd op de wensen van het bedrijfsleven. Afgevaardigden vormen samen het College van Deskundigen en zijn als zodanig sparringpartner van Naktuinbouw in de continue ontwikkeling van NAL. Volgens Van der Zeijden, die zelf zitting heeft in het College, heeft het NAL -systeem een groot innovatievermogen. Het toepassingsgebied is groot. Verschillende soorten kwaliteitsbepalingen kunnen in het systeem worden ondergebracht, mits het protocol is goedgekeurd. Hierbij kunnen state of the art protocollen gebruikt worden. Samenwerking en betrokkenheid met ISHI geeft hieraan een extra impuls. Verder zien we de ontwikkeling om generieke verklaringen af te kunnen geven. Dit is een algemene verklaring dat monsters van alle partijen van een bepaald gewas op een bepaalde ziekte zijn onderzocht. Dat levert ons een enorme tijdswinst op, omdat we niet meer voor iedere partij meer een aparte verklaring af hoeven te geven. Van der Zeijden is ook zeer content met de ontwikkeling van de multilocatie bemonsteringsmodule. Deze module maakt een geborgde, externe bemonstering mogelijk. Daardoor is NAL niet meer gelinkt aan één locatie en wordt onze actieradius heel groot. Een verbreding naar genetische productspecificaties als rasechtheid en raszuiverheid zijn volgens Van der Zeijden minder makkelijk in dat systeem inpasbaar, maar al met al biedt het innovatievermogen van NAL meer dan voldoende kansen om in te spelen op de behoefte van de markt. Internationale bekendheid Eén van de actuele speerpunten van het College is de internationale bekendheid van het NALsysteem bij overheden, ten opzichte van ISTA. Van der Zeijden, zegt hierover: Een flink aantal landen heeft het systeem geaccepteerd en er is veel van de exercities geleerd om zover te komen, maar het is niet altijd even gemakkelijk om de onafhankelijkheid van het systeem goed over de bühne te krijgen. Zorgen voor goede support en middelen om het systeem bij overheden aan de man te brengen zijn belangrijke activiteiten van NAL aankomende tijd. ISTA-erkenning Van der Zeijden taxeert dat ook ISTA er niet om heen kan om haar systeem te heroverwegen en Foto: Leo Duyvenstijn, Rijk Zwaan het non stop element grondig te bekijken. In dat opzicht kan NAL een katalyserende werking hebben. Directeur Beemsterboer, die zich gedurende het gesprek op de achtergrond heeft gehouden, wil als afsluiting toch een gewaagde gedachte meegeven: Henk van Lenteren: Dat NAL breed wordt gedragen binnen Rijk Zwaan, blijkt wel uit onze jaarlijkse NAL Review. Tijdens deze bijeenkomst voeren directie, de hoofden van de afdelingen zaadtechnologie, de afdelingen kwaliteitsbeheer en kwaliteitscontrole en de zorgfunctionaris NAL een pittige evaluatie over het doorlopend streven naar kwaliteitverbetering. Alle gebieden waar NAL onze organisatie raakt, passeren de revue: het NAL-beleid en doelstellingen, personeel en organisatie, opleidingen, leveranciersbeoordelingen, afgenomen audits, genomen preventieve en corrigerende maatregelen, equivalentie, de vergelijkingsonderzoeken en klachten. NAL houdt ons scherp en daagt ons uit om onszelf te overstijgen. Betrouwbaarheid, kwaliteit en snelheid Het implementeren van NAL kost tijd en energie, maar het verdient zich op de langere termijn terug. Vooral de mogelijkheid om gebruik te kunnen maken van bedrijfseigen protocollen, spreekt Van Lenteren aan: Hierdoor kunnen we gegevens gebruiken die al op enig moment via kwaliteitscontrole zijn geproduceerd (datastamboom). Deze gegevens komen niet voort uit één toets, maar uit meerdere toetsen. Door het gebruik van meerdere uitslagen, zorg je voor meer balans in het eindcijfer. NAL -bedrijven mogen in dit verband ook gebruik maken van NAL -erkende zaadbewerkingsbedrijven, zoals Incotec. Rijk Zwaan maakt reeds gebruik van de mogelijkheid om klanten zo sneller van dienst te kunnen zijn: Het zelf maken van de certificaten, gebruikmakende van historische batchgegevens, zorgt dat we onze Wij ervaren NAL als een fit to purpose system en als een extra sleutel tot mondiale markten. Dat is precies de kracht die Bejo Zaden als succesvolle organisatie nodig heeft. Waarom zou ISTA het NAL -systeem dan niet op termijn kunnen erkennen? RIJK ZWAAN Net als bij Bejo Zaden wordt de waarde van NAL bij deelnemer Rijk Zwaan hoog ingeschat. Het systeem heeft dan ook een breed draagvlak binnen de organisatie. Rijk Zwaan heeft de NAL -status sinds 1998 en gebruikt het systeem vooral om structuur aan te brengen in het laboratorium en daarmee de kwaliteit van hun producten op een hoog niveau te brengen en houden. Wij spraken met Henk van Lenteren over de technische waarde van NAL. orders snel kunnen uitleveren aan onze klanten. Vergelijkingsonderzoeken Naktuinbouw organiseert jaarlijks vergelijkingsonderzoeken, waar de NAL -gecertificeerde bedrijven verplicht aan deel moeten nemen. Van Lenteren ervaart deelname niet als een verplichting, maar als een aanvulling: De vergelijkingsonderzoeken zorgen ervoor dat ons kwaliteitscontroleteam gemotiveerd blijft om optimaal werk te leveren. Kwalitatief kunnen we er alleen maar van groeien. Naarmate er meer NAL-gecertificeerde bedrijven komen en dus dezelfde toetsresultaten presenteren, komen er in de praktijk minder klachten voor. Dat zou voor de gehele zaadsector een goede zaak zijn. Auditfrequentie Eens per jaar worden alle NAL - gecertificeerde bedrijven geaudit door Naktuinbouw. Onlangs is de vraag gesteld of deze auditfrequentie niet terug kan naar eens per drie jaar, zoals bij ISTA. Van Lenteren heeft hierover een duidelijke visie: Aangezien wij onze kwaliteitsnormen heel hoog leggen, is Rijk Zwaan voorstander van een auditfrequentie van eenmaal per jaar. Wij ervaren de externe audit als een goede aanvulling op onze eigen audits. De wijze waarop het auditeren nu is ingericht eenmaal per jaar een aantal onderdelen en eenmaal per drie jaar het gehele proces vinden wij een goede zaak. Ik denk zelfs dat de waarde van NAL door eenmaal per drie jaar een audit te houden, afneemt. Buiten dat, ik weet dat onze klanten een jaarlijkse audit waarderen.

8 8 nieuws Corporate House of Identity op Horti Fair Naktuinbouw is ook dit jaar weer aanwezig op de internationale tuinbouwtentoonstelling Horti Fair te Amsterdam, die gehouden wordt van 31 oktober tot en met 3 november. Dit jaar presenteert Naktuinbouw al haar activiteiten op het gebied van identiteit onder de noemer: Naktuinbouw: House of Identity. Klachten? Naktuinbouw beschikt over een klachtenprocedure welke wordt toegelicht op: ( Serviceloket ). Ook is hierover een folder verschenen die u kunt downloaden of opvragen bij de klachtencoördinator. Deze is te bereiken via tel. (071) of klachten@naktuinbouw.nl Het Stichtingsbestuur van Naktuinbouw kunt u bereiken via bestuur@naktuinbouw.nl Vanuit Keuringen wordt onder andere het kwaliteits-plussysteem Naktuinbouw-Elite onder de aandacht gebracht. Laboratoria presenteert de ontwikkeling van DNA-toetsingen en Rassen & Proeven plaatst het Registratie- & Keurings-onderzoek in de spotlight. Net als voorgaande jaren streeft Naktuinbouw naar een opvallende stand, waarbij de bezoeker er zich dit jaar thuis moet gaan voelen tussen alle identiteiten. In memoriam Hennie Dreise Op maandag 5 juni 2006 overleed na een ziekbed op 78-jarige leeftijd oud NAKB-keurmeester Hindrik (Hennie) Dreise. Met zijn heengaan verloren wij een medewerker die gedurende bijna 37 jaar als keurmeester in de boomkwekerijsector in het Noordoosten van het land werkte. In de vakgebieden vruchtbomen, onderstammen en bos- & haagplantsoen was hij een specialist. De bedrijven in deze regio hebben aan zijn grote inzet en kennis van zaken veel te danken. In 1990 stopte hij met zijn actieve werkzaamheden maar bleef hij contacten onderhouden. Collega s en bedrijven herinneren zich Hennie Dreise als een aangename, deskundige, open en humorvolle persoon. Moge hij rusten in vrede. Twee stands Naast ons House of Identity is Naktuinbouw ook vertegenwoordigd in de stand van de Community Plant Variety Office (CPVO). CPVO deelt dit jaar tevens haar stand met de Raad voor plantenrassen. In deze stand wordt uitleg gegeven over het (Europees) kwekersrecht: wat is het, hoe vraag je Naktuinbouw tweede in verkiezing Vakantiewerkgever van het jaar Award Met een miniem verschil met de winnaar is Naktuinbouw tweede geworden in de verkiezing Vakantiewerkgever van het jaar van CNV-jongeren. CNV-Jongeren probeert met deze campagne het negatieve beeld over de werkomstandigheden van vakantiewerk te beïnvloeden. Dit jaar hebben ±9.000 vakantiewerkkrachten een test ingevuld op In de test zijn vragen gesteld over de arbeidsvoorwaarden, werkomstandigheden en de sfeer op de werkvloer. Als een werkgever meer dan tachtig punten scoorde, kwam het bedrijf in aanmerking voor een nominatie. In totaal zijn 200 bedrijven genomineerd. Inspectieteam Het inspectieteam van CNV-jongeren bezocht vervolgens de vijftien hoogst gewaardeerde bedrijven, waaronder Naktuinbouw. Middels korte interviews met de vakantiewerkkrachten en hun het aan, wat kost het, et cetera. Naktuinbouw heeft een plaats in de stand, omdat Naktuinbouw in opdracht van de Raad voor plantenrassen het kwekersrechten registratieonderzoek uitvoert. leidinggevenden kreeg het inspectieteam een impressie van de werkomstandigheden en de sfeer binnen de bedrijven. Na de vijftien bezoeken besloot CNVjongeren de Award uit te reiken aan Zorgcentrum Zuiderheide in Hilversum. Dit Zorgcentrum heeft een speciale regeling zodat ook 14-jarigen kunnen werken. In verband met de aard van de werkzaamheden is dat bij Naktuinbouw niet mogelijk. Waar te vinden? De Horti Fair heeft dit jaar een nieuwe indeling, waardoor Naktuinbouw ook in een andere hal staat dan gebruikelijk. Naktuinbouw is verhuisd naar hal 03 (Westhal) en heeft standnummer De gezamenlijke stand van CPVO, de Raad voor plantenrassen en Naktuinbouw is te vinden in hal 08 (Parkhal) onder standnummer Redactie: Naktuinbouw Alfred Klaver, afdeling Communicatie Postbus 40, 2370 AA Roelofarendsveen T (071) / F (071) E info@naktuinbouw.nl W Druk: Fennema Drukkers, Gorinchem Basisontwerp: Arno Geels & Lucie Vijverberg, Den Haag Dick Wenker Door een noodlottig bedrijfsongeval met een aardappelrooimachine overleed op 27 augustus de heer Dick Wenker, voorzitter van de Begeleidingscommissie Plantsjalotten van Naktuinbouw, op 54-jarige leeftijd. Dick Wenker was zeer actief betrokken bij het Op 1 juli 2006 was het 25 jaar geleden dat Henk Kanters in dienst kwam als keurmeester voor het gewas chrysanten bij de NAKS (daarna NAKB en Naktuinbouw). In de beginperiode van zijn keuringen stond het merendeel van de chrysantenmoerplanten in Nederland. Henk hield zich hoofdzakelijk bezig met de kwaliteitskeuring van moerplanten en stekken. Henk is zich ook bezig gaan houden met de keuringen in een groot aantal andere gewassen. Zo was hij onder meer betrokken bij de opzet en uitvoering van de keuring van kasrozen en vaste planten. Hij heeft met name een belangrijke bijdrage geleverd bij agenda Bestuur: 3 november Stichtingsbestuur Naktuinbouw 8 december Stichtingsbestuur Naktuinbouw Sectorbestuur: 5 oktober Bloemisterijgewassen 5 oktober Boomkwekerijgewassen 5 oktober Groentegewassen 21 november Bloemisterijgewassen 21 november Boomkwekerijgewassen 21 november Groentegewassen Adviescommissie: 17 oktober Fruitgewassen 17 oktober Bosbouwkundig Teeltmateriaal 26 oktober Groenteplanten 26 oktober Groentezaden 7 november Aardbeiplanten wel en wee van zijn sector. Op uitstekende wijze behartigde hij de gezamenlijke vakinteresses. Wij wensen zijn vrouw, familie en overige nabestaanden kracht en sterkte toe om dit ontzaglijke verlies te dragen. Moge hij rusten in vrede. 25-jarig jubileum Henk Kanters (keurmeester) Henk Kanters keurt pioenen, 2004 het tot stand komen van de keuringen in de vaste planten, een gewasgroep waarin hij heel actief is. Aan zijn jubileum is intern op passende wijze aandacht besteed. Henk, van harte proficiat!