Samenvatting Geschiedenis Jaartallenlijst Geschiedenis alle Historische Contexten

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Jaartallenlijst Geschiedenis alle Historische Contexten Samenvatting door Pia 2557 woorden 30 april keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Werkplaats Jaartallen Geschiedenis alle Historische Contexten Jaartallenlijst Republiek: Paragraaf 1.1: Het begin van de Opstand ( ) 1500 Karel V geboren 1515 Karel V op de troon 1515 Karel V heerser over de meeste gewesten 1517 Luther en de 95 stellingen 1521 Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms (Luther moest woorden terugnemen) 1521 Inquisitie opgericht (moesten ketters opsporen en berechten) 1531 Instelling Collaterale Raden (Raad van State, Geheime Raad, Raad van Financiën) 1543 Karel V heeft alle 17 gewesten in zijn bezit 1550 Instelling Bloedplakkaten (hele strenge en harde regels tegen ketters) 1555 Godsdienstvrede van Augsburg 1555 Karel doet afstand van zijn troon, Filips II op de troon 1559 Landvoogdes Margaretha van Parma naar Nederland 1565 Verbond van Edelen vroeg om matiging Bloedplakkaten (mocht niet) 1566 Smeekschrift (vraag van lagere edelen om te stoppen met Bloedplakkaten; matiging) 1566 Beeldenstorm 1567 Hertog van Alva naar Nederland gestuurd (Bloedraad en Tiende Penning) 1568 WvO valt Nederland binnen ( niet tegen de koning Filips II, maar tegen het beleid ) 1572 (1 april) Watergeuzen namen per toeval Den Briel in 1572 Oranje werd uitgeroepen tot leider en stadhouder (van de opstandigen) Paragraaf 1.2: Het ontstaan van de Republiek ( ) 1572 Alva trok Holland in om de opstandige steden tot overgave te dwingen Pagina 1 van 9

2 1573 Alva verlaat de Nederlanden 1573 Katholieke kerk werd door de Staten van Holland verboden 1573 Leiden voor de eerste keer belegerd 1574 Spanjaarden trokken weg om in het Oosten tegen Oranjes broer Lodewijk te vechten In datzelfde jaar Leiden opnieuw belegeren Hongersnood 1574 (2-3 oktober) Spanjaarden vluchtten na doorsteken dijken door Watergeuzen 1574 Het ontzet van Leiden 1576 Spanje had geen geld meer door de oorlog met Turken/Ottomanen (Spaanse furie) 1576 Pacificatie van Gent 1578 Alteratie van Amsterdam (wisseling van stadsbestuur; katholiek wordt calvinistisch) 1578 Amsterdam ging gedwongen over op de Opstand 1579 De Pacificatie van Gent valt uiteen: Scheiding Nederlanden (Unie van Utrecht (tegen SP) en Unie van Atrecht (voor SP)) 1580 (vanaf 1580) oorlog tegen Turken was voorbij en Spaanse leger weer aandacht NL 1580 Filips verklaarde WvO vogelvrij (definitieve breuk Filips en de opstandige gewesten) 1581 Plakkaat van Verlatinghe (vorst is aangesteld door God, maar mag worden afgezet wanneer hij zich niet houdt aan de (goddelijke) regels; Calvijn) 1581 Staten Generaal zweren Filips II af (Plakkaat van Verlatinghe en nu echt een revolutie, want willen een andere machthebber) 1581 Zoektocht naar nieuwe soeverein voor Nederland (Frankrijk/Engeland wilden niet) 1584 Willem van Oranje vermoord door Balthasar Gerards 1585 Val van Antwerpen (nu in Spaanse handen) 1588 De Spaanse Armada wordt verslagen door de Engelsen 1588 Omslag: Spaanse Armada Engelse steun Noordelijke Nederlanden gaan verder als zelfstandige Nederlandse Republiek 1589 Parma ging in Frankrijk vechten Weg uit Republiek 1596 Filips wilde Engeland aanvallen, maar verbond EN-REP-FR (= erkenning Republiek) 1648 Na twaalfjarig bestand Vrede van Münster Paragraaf 1.3: De Gouden Eeuw ( ) 1567 (vanaf) geweld Opstand verplaatste zich naar het Zuiden 1585 Val van Antwerpen (gunstig voor welvaart Republiek Gouden Eeuw) 1588 vanaf 1588 hadden de Staten Generaa; de hoogste macht (hele jaar vergadering) 1595 Noord-Nederlandse kooplieden gingen naar Azië varen Pagina 2 van 9

3 1602 Oprichting Verenigde Oost-Indische Compagnie (monopolie op de handel met Azië) 1609 Einde Oorlog Spanje en de Republiek 1609 Begin Twaalfjarig Bestand (wapenstilstand tussen Spanje en de Republiek) 1619 (13 mei) Onthoofding van Van Oldenbarnevelt 1619 Coen verplaatste het bestuurscentrum van de VOC naar Batavia 1621 Einde Twaalfjarig Bestand, oorlog met Spanje hervat 1639 Bouw Portugees-Joodse synagoge in Amsterdam 1648 In het verdrag van Münster erkent Spanje de Republiek Jaartallenlijst Duitsland: Paragraaf 2.1: Het Duitse keizerrijk ( ) 1814 Congres van Wenen 1850 (vanaf) Razendsnelle industrialisatie in Pruisen 1865 Pruisen produceert veel meer kolen en staal dan Frankrijk 1880 Begin Frans-Duitse oorlog 1871 Einde Frans-Duitse oorlog (Elzas-Lotharingen naar Duitsland) 1871 (18 januari) Keizerrijk Duitsland uitgeroepen Eenwording van Duitsland 1871 Bismarck wordt kanselier van Duitsland (doet aan alliantiepolitiek) 1884 (tot 1885) Conferentie van Berlijn 1888 Keizer Wilhelm I en zijn zoon overlijden 1888 Keizer Wilhelm II aan de macht (doet aan Weltpolitiek) 1890 Bismarck wordt door keizer Wilhelm II ontslagen 1898 Vlootwet (versterkt het nationalisme en past bij de Weltpolitiek) 1914 Begin Eerste Wereldoorlog 1914 (september) Slag bij de Marne daarna loopgravenoorlog 1917 De VS gaan meedoen aan de Eerste Wereldoorlog 1918 Matrozenopstand in Kiel (gevolg: onvrede in Duitsland, demonstraties) 1918 (9 november) De sociaaldemocraten roepen de Republiek uit 1918 (10 november) Wilhelm II vlucht naar Nederland (Doorn) 1918 (11 november) Wapenstilstand gesloten, einde Eerste Wereldoorlog 1919 Weimarregering ondertekent gedwongen de Vrede van Versailles Paragraaf 2.2: De Republiek van Weimar ( ) 1918 (9 november) Republiek van Weimar uitgeroepen Pagina 3 van 9

4 1919 (4 januari) Spartakus-opstand breekt uit in Berlijn 1919 (15 januari) Leiders van de opstand vermoord door een vrijkorps 1919 (28 juni) Verdrag van Versailles (hier eigenlijk het begin van WO2) 1920 De democraten verloren bij de verkiezingen hun meerderheid polarisatie 1923 Uitbraak van een politieke en economische crisis in Duitsland 1923 (8 november) Bierkellerputsch 1923 (9 november) Hitler voor negen maanden in de gevangenis 1924 Dawesplan, zorgde voor bloei van de Duitse economie 1929 Beurskrach, ongekende economische crisis Duitsland 1932 De helft van de Duitse bevolking zat zonder werk 1932 NSDAP kreeg bij de verkiezingen 37,3% van de stemmen 1933 (30 januari) President Hindenburg benoemt Hitler tot rijkskanselier (einde Weimar) 1933 Rijksdagbrand door Marinus van der Lubbe 1933 NSDAP kreeg bij de verkiezingen 43,9% van de stemmen 1933 (23 maart) de Rijksdag keerde de machtigingswet af 1934 President Hindenburg overlijdt en Hitler wordt president (heeft hoogste gezag leger) Paragraaf 2.3: Nazi-Duitsland ( ) 1933 Begin opbouw totalitaire staat Duitsland 1933 Gestapo opgericht (spoorde alle tegenstanders van het regime op) 1933 (maart) ingebruikname concentratiekamp Dachau 1933 (maart) oprichting ministerie van Propaganda onder leiding van Goebbels 1933 (10 mei) grote boekverbrandingen (joodse/linkse boeken of kritische denkbeelden) 1933 (september) Instelling Rijkscultuurkamer 1933 (vanaf) de economie in Duitsland herstelde zich 1933 (vanaf) begin isolement joden 1935 Neurenberger wetten (joden geen staatsburger, geen huwelijk joden en Germanen) 1935 Herinvoering dienstplicht 1935 (vanaf) de concentratiekampen werden voller 1938 Anschluss Oostenrijk 1938 Conferentie van München (Hitler kreeg Sudetenland, deel van Tsjecho-Slowakije) 1939 Zeventig procent van de Duitsers had een radio ( het gaat goed met Duitsland ) 1939 (augustus) Molotov-Ribbentroppact (afspraken tussen de Sovjet-Unie en Duitsland) 1939 (1 september) Duitsland valt Polen binnen begin Tweede Wereldoorlog 1939 (3 september) Groot-Brittannië en Frankrijk verklaren Duitsland de oorlog 1940 Verovering van Denemarken, Noorwegen, Nederland, België en Frankrijk 1940 (Zomer) Battle of Britain GB vocht onder leiding van Churchill stug door Pagina 4 van 9

5 1941 Operatie Barbarossa Duitsland valt op 22 juni toch de SU binnen twee fronten 1942 Wannsee-conferentie start Holocaust/endlösung/transportatie van joden 1943 Slag bij Stalingrad keerpunt Tweede Wereldoorlog, nederlaag Hitler 1944 (6 juni) D-Day de geallieerden landden in Normandië 1945 (Mei) Zelfmoord Hitler 1945 (Mei) Sovjet-Unie neemt Berlijn in 1945 (8 mei) Duitsland capituleert en wordt verdeeld onder de geallieerden Jaartallenlijst Koude Oorlog: Paragraaf 3.1: Blokvorming in Europa ( ) 1917 Communisten grepen in Rusland de macht, begin burgeroorlog in Rusland (R W) 1921 Einde Burgeroorlog in Rusland, Roden winnen 1922 Oprichting Sovjet-Unie 1939 Von Ribbentrop Pact 1939 (september) begin Tweede Wereldoorlog 1945 (februari) Conferentie van Jalta (4 afspraken na WO2 door SU, GB, VS) Verenigde Naties, Duitsland verdeeld, invloedssferen in de wereld, SU helpt in Japan 1945 (juli) Conferentie van Potsdam (2 afspraken na WO2 door SU, GB, VS) Berlijn verdelen, berechting nazi-misdadigers 1945 (6 augustus) atoombom Hiroshima 1945 (9 augustus) Atoombom Nagasaki 1945 (15 augustus) Capitulatie Japan 1945 Opbouw Ijzeren Gordijn/Oostblok 1945 (2 september) einde Tweede Wereldoorlog 1947 Trumandoctrine containment (communisme indammen) 1947 Marshallhulp aan Europa 1948 Ijzeren Gordijn/Oostblok voltooid 1948 Blokkade van Berlijn door Stalin en luchtbrug door de VS vanuit West-Duitsland 1949 Alle verhoudingen weer helemaal op z n kop Einde blokkade van Berlijn Oprichting NAVO Deling Duitsland (Bondsrepubliek Duitsland en Duitse Democratische Republiek) Sovjet-Unie had atoombom China werd communistisch Russen hebben H-Bom Pagina 5 van 9

6 Gevolg: start wapenwedloop tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten 1950 Redevoering van senator McCarthy over communisten in de Verenigde Staten 1953 Dood van Stalin 1955 Lange afstandsraketten (MAD Niet aanvallen, want dan vallen zij ook aan) Paragraaf 3.2: Blokvorming in Azië en Afrika ( ) 1945 Noord-Korea bevrijd door Sovjet-Unie, Zuid-Korea bevrijd door Verenigde Staten 1945 Begin Onafhankelijkheidsoorlog Vietnam (Vietminh Frankrijk) 1948 Grootmachten halen legers weg uit Noord- en Zuid-Korea 1950 (25 juni) Begin Korea-oorlog (als gevolg van de Koude Oorlog) 1953 Einde Korea-oorlog met een wapenstilstand, Korea wordt gesplitst 1953 Frankrijk wil weg uit Vietnam 1954 Slag bij Dien Bien Phu (veldslag om fort) 1954 Akkoorden van Genève bij Dien Bien Phu, Vietnam wordt gesplitst 1956 Begin onafhankelijkheidsoorlog in Angola tegen Portugezen 1960 Ontstaan burgeroorlog in Vietnam (corrupt regime Zuid Vietnam Vietcong) 1961 Begin guerilaoorlog in Angola tegen Portugezen (MPLA (comm) FNLA (anti-)) 1965 Begin Vietnamoorlog (nu Zuid-Vietnam Vietcong én Noord-Vietnam VS) 1965 VS sturen troepen naar Zuid-Vietnam, Noord-Vietnam ook 1964 Golf van Tonkin (aanleiding Vietnamoorlog) 1966 Afsplitsing, FNLA UNITA = MPLA + UNITA Portugal én MPLA UNITA 1972 Bezoek Nixon aan China (driehoeksdiplomatie, vijandschap creëren SU/China) 1973 Vredesakkoord, want China haalde Noord-Vietnam over, splitsing Vietnam 1975 Noord-Vietnam verovert Zuid-Vietnam 1975 Onafhankelijkheid Angola, onder nieuwe Portugese leider 1975 Begin burgeroorlog in Angola tussen MPLA UNITA 1988 Einde Koude Oorlog, leidde tot vredesbesprekingen Angola 2002 Definitief einde burgeroorlog Angola Paragraaf 3.3: Confrontatie en co-existentie ( ) 1949 Oprichting NAVO 1952 Stalin overleden Ijzeren Gordijn hield stand, wel einde ergste onderdrukking SU 1955 BRD sloot zich aan bij de NAVO 1956 (tot 1964) Chroesjtsjov aan de macht in de Sovjet-Unie destalinisatie Pagina 6 van 9

7 Deed aan vreedzame co-existentie vreedzaam naast elkaar bestaan 1956 (23 oktober) Hongaarse opstand Nagy wilde communisme versoepelen (4 november) Rode Leger viel Budapest binnen versoepeling mocht niet 1956 (4 november) bestorming van Felix Meritis in Amsterdam door studenten/nozems 1959 Communist Fidel Castro komt aan de macht in Cuba en verjaagde de VS-regering 1961 (juni) SU eist dat de Westerse troepen vertrekken uit Berlijn weigeren 1961 (13 augustus) Start bouw van de Muur 1961 Kennedy laat een invasie uitvoeren op Cuba door anti-communisten 1962 Cubacrisis heel dicht bij een atoomoorlog 1963 (juni) Ich bin ein Berliner -toespraak van president Kennedy in Berlijn Paragraaf 3.4 Ontspanning ( ) 1963 Begin detente, periode van ontspanning 1963 Hotline tussen het Witte Huis en het Kremlin voor betere communicatie 1964 Chroesjtsjov opgevolgd door Brezjnev Brezjnevdoctrine 1968 Praagse Lente In Tsjecho-Slowakije kwam Dubček aan de macht, hij wilde een soepel communisme 1968 (21 augustus) Warschaupact valt Tsjecho-Slowakije binnen 1969 Begin wapenonderhandelingen tussen de Sovjet-Unie en de Verenigde Staten 1972 SALT-1 ondertekend door Nixon en Brezjnev 1975 Einde detente, begin van een een nieuwe kernwapenwedloop 1981 Demonstratie tegen kernwapens in Amsterdam over afstandsraketten in Europa 1985 Gorbatsjov aan de macht glasnost (openheid) en perestrojka (hervorming) 1987 Gorbatsjov en Reagen besloten de middellange afstandsraketten te vernietigen 1988 Gorbatsjov liet de Brezjnev-doctrine los alle volkeren mogen zelf kiezen 1989 Door Gorbatsjov beslissing ging het communisme in veel Oostbloklanden ten onder 1989 (9 november) Val van de Berlijnse Muur 1990 Eenwording DDR-BRD 1991 De Sovjet-Unie stortte in 1991 Jeltsin zette Gorbatsjov af en verbood de communistische partij 1991 (December) Sovjet-Unie wordt opgeheven 1991 Einde Koude Oorlog want er is geen Oostblok meer 1992 Verdrag van Maastricht oprichting Europese Unie 2002 Gezamenlijke munt in Europa 2004 Veel Oost-Europese landen sluiten zich aan bij de Europese Unie Pagina 7 van 9

8 Jaartallen Verlichting: Paragraaf 4.1: De verlichting ( ) 1650 (vanaf) oude inzichten (geloof/traditie) werden meer en meer ter discussie gesteld 1650 (vanaf) ontstaan empirisme (kennis door ervaring) en rationalisme (kennis door rede) 1688 (tot) de Verlichting in Engeland was sterk, want het volk had weinig macht 1688 (vanaf) de Verlichting in Engeland was minder sterk door de Glorious Revolution 1750 (vanaf) bijna alle verlichte denkers hadden vertrouwen in de rede vrijheid/tolerantie 1789 (januari) pamflet door abbé Sieyès was fel tegen de standenmaatschappij Paragraaf 4.2: De Franse Revolutie ( ) 1774 Lodewijk XVI kwam op de troon in Frankrijk 1774 Frankrijk kwam in een crisis en burgers waren ontevreden 1787 Frankrijk had enorme schulden 1789 Lodewijk XVI riep de Staten Generaal bijeen gevolg: twee revoluties 1789 (februari t/m april) verkiezingen voor nieuwe vertegenwoordigers Staten Generaal 1789 Cahier de Doleances hoe dacht het volk over de Franse politiek 1789 (5 mei) eerste vergadering Staten Generaal ruzie over stemmen (hoofd/stand) 1789 (juni) de 3e stand stapte uit de SG en riep de Nationale Vergadering uit Wilde grondwet maken, koning weigerde totdat adel en geestelijken zich aansloten 1789 Er braken in Frankrijk opstanden uit tegen de bevoorrechte standen 1789 (14 juli) bestorming van de Bastille begin vrijheid, gelijkheid, broederschap 1789 (4 op 5 augustus) Nationale Vergadering schaft privileges 1e en 2e stand af 1789 (augustus) NV neemt de Verklaring van de Rechten van de Mens en Burger aan 1789 (tot 1792) Frankrijk werd een constitutionele monarchie, na opsluiten koning 1789 Hervormingsgezinde beweging ontstonden, zoals de Jacobijnen, wilden 2e revolutie 1791 Wet le Chapelier deze wet verbood traditionele organisaties (gildes, vakbonden) 1791 (juli) mislukte vluchtpoging Lodewijk, geen vertrouwen meer in koning 1791 Grondwet in Frankrijk trias politica; gematigden revolutie is voltooid 1791 (1 oktober) aantreden Wetgevende Vergadering met vooral ontwikkelde burgers 1792 Frankrijk raakte in oorlog met Oostenrijk en Pruisen 1792 (10 augustus) Jacobijnen nemen Parijs over begin Tweede Revolutie 1792 De WV werd opgeheven en de Nationale Conventie werd door Jacobijnen opgericht 1792 (21 september) De Nationale Conventie riep de republiek uit 1792 Alle adellijke titels vervielen en Lodewijk XIV werd burger Lodewijk Capet afgezet 1792 Proces van burger Capet aangeklaagd wegens hoogverraad; geen eerlijk proces Pagina 8 van 9

9 1793 (21 januari) executie burger Capet /Lodewijk XIV 1793 (vanaf) de revolutie werd steeds radicaler 1793 Invoering dienstplicht en dus intreding nationalisme 1794 Robespierre eindigde zelf onder de guillotine (eerst leider Jacobijnen) 1795 Girondijnen namen de macht over nieuwe grondwet die democratie beperkte 1795 Nog steeds chaos in Frankrijk, geen succesvolle oorlogen (behalve van Napoleon) 1799 Napoleon grijpt met een militaire staatsgreep de macht, formeel einde revolutie 1804 Napoleon kroont zichzelf tot keizer Investituurstrijd 1804 Code Napoleon alle Franse mannen hebben gelijke rechten 1804 (vanaf) Napoleon veroverd grote delen van Europa zijn wetboeken ingevoerd Paragraaf 4.3: Na Napoleon ( ) 1799 Napoleontische oorlogen 1814 Congres van Wenen creëren van machtsevenwicht en restauratie oude regimes 1815 Einde Napoleontische oorlogen 1815 (vanaf) vreedzaamste eeuw van de geschiedenis 1818 Ook Frankrijk deed mee aan het Concert van Europa sw Europese mogendheden 1822 Congres van Verona Spaanse koning hield zich niet aan de grondwet van Het geheime Verdrag van Verona complottheorie in Britse pers 1823 Franse legers herstelden de orde en versloegen troepen Spaanse regering 1830 (juli) revolutie in Parijs liberale hertog als nieuwe koning 1830 (augustus) De Belgische Opstand uitroepen onafhankelijke staat België 1848 Revolutiejaar Parijs werd democratische republiek, Duitsland eiste één staat 1848 (1 mei) Frankfurter Parlement werd gekozen 1849 (28 maart) Beslissing nieuw Nationale Grondwet, maar opstand was al onderdrukt 1848 Karl Marx en het communisme arbeiders moesten het lot in eigen hand nemen Pagina 9 van 9