2. Wie moet er signaleren dat er een verhoogd valrisico is.

Transcriptie

1 3.7 De van der Brugge Methode Rood Geel Groen binnen de Dementie Het Rood Geel en Groen binnen de Dementie is een methode die in 2011 door Frans van der Brugge is bedacht. Intussen is het in verschillende instellingen in Nederland overgenomen en heeft het de naam de van der Brugge methode gekregen. De methode is ontstaan naar aanleiding van een valpreventie-project. Binnen de valpreventie zijn twee zaken van belang, namelijk wat zijn de interne capaciteiten van de persoon en wat is de invloed van externe factoren. Hierna wordt beschreven wat er valt onder de interne aspecten, deze zitten namelijk in de mens, maar daarentegen zijn de externe evenzo relevant. Onder externe factoren verstaan we bijvoorbeeld de indeling van de woning, het schoeisel, de ruimte in de badkamer, maar ook de benaderingswijze van de verzorgende. Valpreventie begint bij de signalering dat er ook daadwerkelijk een verhoogd valrisico aanwezig is, zodat men de benaderingswijze hierop kan afstemmen. Er komen dus twee vragen naar boven: 1. Wanneer is er een verhoogd valrisico 2. Wie moet er signaleren dat er een verhoogd valrisico is. Om een verhoogd valrisico in kaart te brengen heeft de fysiotherapeut klinimetrie in handen die aan kunnen geven dat er sprake is van een verhoogde valkans. Een verhoogde valkans is o.a. afhankelijk van een aantal factoren die gemeten kunnen worden, waaronder: - Balans - Kracht - Conditie - Loopsnelheid Van al deze testen zijn normwaardes aanwezig, zodat vrij eenvoudig in kaart is te brengen wanneer er sprake is van een verhoogd valrisico. Er zijn echter ook nog een aantal andere factoren waar je als fysiotherapeut rekening mee dient te houden, omdat ook deze factoren een negatieve invloed hebben op het valrisico. Dit zijn o.a.: - Cognitie - Visus - Polyfarmacie

2 Het in kaart brengen van alle bovenstaande punten is de verantwoordelijkheid van de fysiotherapeut. Een andere verantwoordelijkheid is het overbrengen van deze informatie aan de verzorgende, die dagelijks met de mensen te maken hebben. Zij moeten dus kunnen signaleren dat er sprake is van een verhoogd valrisico, zodat zij hun benaderingswijze hierop kunnen afstemmen. Dus valpreventie heeft binnen onze methode dus tevens de betekenis dat preventie staat voor het kunnen signaleren door de zorg wie er valgevaarlijk is. Wij hebben hier de kleuren groen geel en rood aan gekoppeld, wat waarschijnlijk ook bij u al meteen aangeeft dat groen geen valgevaar is en geel en rood dus wel. De bewoners van de PG afdeling hebben allemaal een kleur gekregen. Deze kleur wordt bepaald op basis van een screening door de fysiotherapeut, die met behulp van klinimetrie in kaart brengt hoe valgevaarlijk de patiënt is. De klinimetrie die gehanteerd wordt is de FAC, de 10-meter looptest en de 6 minuten wandeltest indien mogelijk. Verder is natuurlijk een motoscopische observatie ook van evidente waarde. Het is als volgt gedefinieerd: Geen valrisico aanwezig, de mensen mogen binnen de afdeling gaan en staan waar ze willen. geel Een verhoogd valrisico, maar het valrisico is geaccepteerd. Er is met de familie van de bewoner doorgesproken dat er sprake is van een acceptabel verhoogd valrisico. De bewoner mag vrij op de afdeling bewegen. Een verhoogd valrisicio wat ook geaccepteerd is, maar waarbij het eigenlijk niet meer verantwoord is omdat de valkans, en wellicht ook de valfrequentie, zeer hoog is. Dit is vaak in de periode voorafgaand aan de laatste fase van rolstoelafhankelijkheid en bedlegerigheid. Als dat moment bereikt wordt is iemand veel minder valgevaarlijk, wellicht alleen bij de transfers. Een Alzheimer patiënt zal in de eerste periode met name cognitieve problemen krijgen (groen en geen valgevaar), daarna lichte motorische problemen (geel en dus valgevaarlijk) en in een latere forse motorische problemen, die uiteindelijk leiden tot rolstoelafhankelijkheid en bedlegerigheid (rood en dus minder valgevaarlijk, behoudens de overgang van nog kunnen lopen naar rolstoelafhankelijkheid). De kleuren worden duidelijk en zichtbaar voor de zorg op de afdeling gepresenteerd, bijvoorbeeld door een geel fotolijstje bij de deur, een groene sticker op de overnamebladen of een rode oplichting in het ECD (Elektronisch Patiënten Dossier).

3 Hierdoor weten de zorgende de kleuren van de patiënten, omdat ze er dagelijks mee geconfronteerd worden en weten zij dus wie er valgevaarlijk is en wie niet. Zodoende is preventief handelen vele malen effectiever en gemakkelijker. Maar de kleuren hebben we nog meer betekenis gegeven, waar we in het zorgproces rondom de dementerende nog meer voordeel kunnen doen. Verloop Alzheimer Dankzij het werk van Dick Schwaab weten wij veel over de Alzheimer dementie en weten wij hoe een Alzheimer dementie zich in veel gevallen ontwikkelt. De volgorde waarin de kwabben en de daarmee gepaard gaande functies verloren gaan is over het algemeen als volgt: - Temporeel - Frontaal - Parietaal - Occipitaal - Cerebellair - Hersenstam Als we dit ook in de kleuren groen geel en rood aangeven, dan verloopt het (simplistisch weergegeven) dus op onderstaande manier. Deze verschillende kwabben hebben allen hun specifieke functies, en deze zullen dus naarmate de Alzheimer dementie zich uitbreidt verloren gaan. Als we dit omdraaien kunnen we dus ook beredeneren welke het langst intact blijven en welke van de feedback-systemen we het best kunnen aanspreken, teneinde iemand met een Alzheimer dementie zo n groot mogelijke kwaliteit van leven te kunnen bieden.

4 Gaan we de kleuren rood geel en groen vervolgens in het schema van Reisberg voegen dan ziet dat er als volgt uit. Stadium Verlies van vaardigheden Kleur Fase 1 Geen cognitieve achteruitgang en normaal functioneren Fase 2 Zeer lichte cognitieve achteruitgang. De patiënt zelf ervaart achteruitgang, omgeving niet Fase 3 Lichte cognitieve achteruitgang oftewel het begin van dementie `De bedreigde ik` Fase 4 Matige cognitieve achteruitgang en een beginnende Alzheimer dementie Fase 5 Matig tot ernstige cognitieve achteruitgang en een verder gevorderde Alzheimer dementie De verdwaalde ik Fase 6 Ernstige cognitieve achteruitgang en een vergevorderde Alzheimer dementie Niet van toepassing Vergeetachtigheid m.b.t. namen, afspraken of waar bezittingen zijn weggelegd. Subjectief ervaren woordvindingsproblemen Geen objectief bewijs voor problemen in complexe activiteiten, zoals bv werk Waarneembare problemen in werkzaamheden Oriëntatieproblemen in onbekende omgeving Routinematig handelen intact (bv koken) Waarneembare problemen in ADL zoals boodschappen doen, koken en iets organiseren Zelfverzorging intact Moeite met eenvoudige onderdelen van de zelfverzorging Met stimulans en incidentele hulp is zelfverzorging toereikend Zelfverzorging gaat in fases achteruit, zie onder: - Problemen met aankleden (praxis) - Hulp nodig bij in en uit bad - Onvermogen tot zelfstandig toiletbezoek - Incontinentie voor urine en of geel geel

5 `De verzonken ik` ontlasting Fase 7 Zeer ernstige cognitieve achteruitgang en eindstadium van dementie Spreken en eenvoudige motorische vaardigheden nemen af Ontstaan foetale houding Doorgaans in onderstaande volgorde: - Woordenschat < 6 woorden - Begrijpelijke woordenschat hooguit 1 woord - Verlies van de loopfunctie - Kan niet meer rechtop zitten - Verdwijnen van het vermogen tot (spontane) expressie - Hoofd niet meer rechtop kunnen houden Alzheimer Dementie is dus dankzij het werk van de groep van Dick Schwaab een goed te voorspellen ziektebeeld, zoals dit overigens ook duidelijk wordt bij de indeling van Reisberg. De eenvoud van de kleuren hoeven we daarom niet alleen te koppelen aan de mate van valrisico, maar kunnen we zodoende ook koppelen aan het verloop van het dementeringsproces. Vervolgens kunnen we dit verbinden aan de paramedische interventies die belangrijk zijn bij de kleuren groen geel en rood. Kleur Therapeutische interventies Argument geel - Conditietraining - Balanstraining - Krachttraining - Stimuleren tot een actieve en zinvolle daginvulling - Conditietraining - Balanstraining - Krachttraining - Stimuleren tot een actieve en zinvolle - Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat hierdoor de mate van progressie gereduceerd kan worden. - Zie bovenstaande - Houdingscorrectie en mobiliserende oefeningen, omdat je weet wat de problemen gaan worden in de rode fase. Door hierop in

6 daginvulling - Houdingscorrectie te spelen kan je dit zo lang mogelijk uit stellen. - Mobiliserende oefeningen - Mobiliserende technieken ter voorkoming onnodig pijnlijke contracturen - Mobiliserende technieken om de verzorging gemakkelijker te laten verlopen - Advisering bij wisselliggingen - Advisering bij transfers - Uit onderzoek is gebleken dat pijn een veelvoorkomend fenomeen is bij dementerenden - Uit onderzoek is gebleken dat je met mobiliserende technieken tijdelijke effecten kan bewerkstelligen. Ook voor de verzorgende brengen de kleuren duidelijkheid met zich mee. Hieronder wordt aangegeven waar men op moet letten binnen de zorgtaken en hiervan kan men vervolgens melding maken binnen de zorgleefplannen. Kleur Zorgaspecten waar rekening mee gehouden kan worden - Zoveel mogelijk zelf laten doen in de persoonlijke verzorging - Stimuleren tot een zinvolle dagbesteding - Taken en verantwoordelijkheden geven, indien mogelijk. Voorbeelden zijn tafel dekken, afruimen, de post etc. etc. - Stimuleren om deel te nemen aan fysieke en sociale activiteiten - Aanbieden van structuur in de weekindeling - Zoveel mogelijk zelf laten doen in de persoonlijke verzorging, indien Argument - Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat hierdoor de mate van progressie gereduceerd kan worden. - Zie bovenstaande - In deze fase is het van belang

7 geel mogelijk - Stimuleren tot een zinvolle dagbesteding - Taken en verantwoordelijkheden geven, indien mogelijk. Voorbeelden zijn tafel dekken, afruimen, de post etc. etc. - Stimuleren om deel te nemen aan fysieke en sociale activiteiten - Aanbieden van structuur in de weekindeling - Zoveel mogelijk lopen onder begeleiding, indien mogelijk om zo lang mogelijk op de been te blijven, omdat bekend is dat de rode fase gekenmerkt wordt door rolstoelafhankelijkheid en / of bedlegerigheid.* - Decubitus - Longinfecties - Toenemende contracturen - Pijn - Slikproblemen - Incontinentie - Comfort en wellicht invoering PDL - De rode fase kenmerkt zich door een toenemende invalidisering die leidt tot immobiliteit en dus rolstoelafhankelijkheid en /of bedlegerigheid. Hierdoor is er een vergrote kans op de hiernaast genoemde symptomen. Bij rood weet je dat je hier op moet letten. Tevens is het aan te raden in deze laatste fase het gehele behandelproces gericht te laten zijn op comfort voor de patient. Kort samengevat betreft de van der Brugge Methode het volgende: - Groen Geel en Rood wordt aan de bewoner op een PG afdeling gekoppeld, zodat de verzorgende precies weet, door het dagelijks zichtbaar zijn van die kleur op de afdeling, wie er valgevaarlijk is en wie niet - Er kunnen paramedische interventies gekoppeld worden aan de kleuren (zie schema)

8 - Er kunnen in het zorgproces afspraken gemaakt worden welke aandachtsgebieden horen bij welke kleuren. Hieronder kort de belangrijkste items Groen: Geel: Rood: Geef iemand taken op de afdeling en laat iemand wat hij nog kan ook zelf doen Mobiliteit en bewegen is zeer relevant om zodoende rood uit te stellen In deze fase van rolstoelafhankelijkheid / bedlegerigheid moet de verzorgende weten altijd te controleren op decubitis, slikpneumonie, pijn en is het aan te bevelen multidisciplinair het zorgproces in te zetten op comfort