Het telefoongebouw. S4 project Jorinde Bijpost juni 2012 R.P.J. Roorda H.J.M. Janssen

Transcriptie

1 Het telefoongebouw S4 project Jorinde Bijpost juni 2012 R.P.J. Roorda H.J.M. Janssen

2 Inhoudsopagave 2 Analyse blz. 4 Uitgangspunten 5 Voorlopig ontwerp 6 Uitwerking 7-14 Stedebouw 7-8 Architectuur 9-11 Constructie 12 Bouwtechniek 13 Bouwfysica 14 Conclusie 15 Bijlage 16-18

3 Inleiding Waarom herbestemmen en niet gewoon slopen? Dan ben je er maar van af. Zullen veel mensen denken. Maar er zijn verscheidene redenen om een gebouw te laten staan en met een paar aanpassingen weer functioneel te maken. Zo kan het gebouw een economische-, architectonische-, stedebouwkundige- of cultuurhistorische waarde hebben. Met name dit laatste is op het telefoongebouw te Doetinchem van toepassing. 3 Het telefoongebouw werd in 1950 gebouwd en meerdere keren uitgebreid*. In Doetinchem staan er slechts een paar historische gebouwen. Het centrum is namelijk, op twee gevels na, in 1945 weggevaagd bij een luchtbombardement. Hierdoor was er na de oorlog volop ruimte en zijn er veel industriële gebouwen in het centrum gebouwd. Deze gebouwen zijn nu veelal verouderd en niet meer geschikt voor hun functie. Zo ook het eerder genoemde telefoongebouw. Dit gebouw komt mogelijk in aanmerking als Wederopbouwmonument. Want juist door het eigen, historische karakter van dit gebouw onderscheidt het zich van de vaak anonieme nieuwbouw. Daarom heeft de gemeente Doetinchem gevraagd om een nieuwe functie en ontwerp voor dit gebouw te maken. Waarbij de waarde en mogelijkheden van het industrieel erfgoed duidelijk worden gemaakt. Het ontwerp voor de herbestemming van het telefoongebouw moet het historische karakter van het gebouw staande houden. Dit wil echter niet zeggen dat er geen aanpassingen aan het gebouw kunnen worden gemaakt. De functionaliteit en de leefbaarheid van het gebouw is ook erg belangrijk. In dit verslag zal het ontwerpproces stap voor stap worden uitgelegd vanaf het concept naar de uitwerking van het definitieve ontwerp. Bij het verslag zijn de tekeningen van de plattegronden en doorsneden bijgevoegd. *Voor een uitgebreide omschrijving over de geschiedenis van Doetinchem en het telefoongebouw, zie het eerder gemaakte verslag over de cultuur van Doetinchem (Bijpost, J. Bossers, A. Gevel, R. van de, Groenewoudt, A. (2012), Cultuur Doetinchem.)

4 Analyse In een eerder gemaakt verslag over de cultuur van Doetinchem* staat een uitgebreide analyse over de cultuur van Doetinchem. Groepsgenoten hebben een verslag over de stedebouw en de architectuur van Doetinchem en het telefoongebouw gemaakt. Aangezien deze onderwerpen al uitgebreid zijn besproken worden alleen de punten die van belang zijn voor het ontwerp in dit verslag besproken. 4 Zoals op de kaart van Doetinchem hiernaast te zien is loopt de Oude IJssel dwars door Doetinchem heen, vlak langs het centrum. Het centrum van Doetinchem heeft de vorm van een ei en is gevormd door de historische stad. Het telefoongebouw ligt net buiten het centrum, op de kaart is dit de rode stip. Ook is op de kaart te zien dat Doetinchem in een groene omgeving ligt. Aan de zuidkant van de Oude IJssel grijpen er groene vingers naar het centrum van Doetinchem toe. Op de volgende kaart is te zien dat er een groot gebied bij het telefoongebouw onbebouwd is. De gemeente Doetinchem heeft plannen om op dit gebied een groot winkelcentrum, De Saturn, te zetten. Deze plannen worden echter niet in het ontwerp mee genomen. Ook staan er aan de zuidwestkant van het telefoongebouw drie gebouwen. Deze villa s moeten nog gerealiseerd worden. Aan de oostkant van deze villa s staat een museum over de geschiedenis en cultuur van Doetinchem. Aan de zuidkant van het telefoongebouw is op de kaart nog net een deel van het centrum te zien. Aan de noordwestkant van het telefoongebouw staat een grote parkeergarage en theater. Op dit moment ligt het telefoongebouw afgelegen en is het een erg rustig gebied. * Bijpost, J. Bossers, A. Gevel, R. van de, Groenewoudt, A. (2012), Cultuur Doetinchem.

5 Uitgangspunten Zoals in het vorige hoofdstuk Analyse te leze staat, ligt het telefoongebouw net buiten het centrum op een afgelegen plek. Het ontwerp moet er voor zorgen dat het gebouw bij het centrum wordt betrokken en een dynamisch gebied wordt. Dit kan worden bereikt door een interessante invulling van het gebied rondom het telefoongebouw en door functies aan het gebouw te koppelen die mensen aantrekken. Om zo veel mogelijk mensen naar het gebouw te trekken komt er een aantal verschillende functies in het gebouw. Zo worden er zeven 3- en 4-kamerwoningen in het gebouw gesitueerd. Deze starterwoningen moeten er voor zorgen dat er ook weer jonge mensen naar Doetinchem worden getrokken. Want zo bleek uit de analyse over de cultuur van Doetinchem dat de Achterhoek vergrijst. Ook is er een wens uitgesproken om alle woningen een eigen buitenruimte te geven. Daarnaast komen er ook recreatieve functies als een restaurant en een aantal winkels in het gebouw. Hierbij gaat het om een restaurant met biologische- en streekproducten. Hierbij kan ook een winkel komen waar de boeren uit de buurt hun producten in hun eigen streek kunnen aanbieden. Door het bijzondere karakter van dit restaurant en deze winkel worden er mensen uit het centrum naar het gebouw getrokken. Bij de winkels gaat het, naast de al eerder genoemde winkel met biologische- en streekproducten, om kleine experimentele winkels als in de 9 straatjes in Amsterdam en een afhaalwinkel van internetwinkels. Bij de afhaalwinkel van internetwinkels kunnen spullen worden opgehaald die op het internet zijn besteld. Met de variëteit van deze andersoortige winkels krijgt het gebouw een heel eigen en alternatief karakter in Doetinchem. Ten slotte komen er ook nog kantoren in het gebouw. Hierbij wordt ook gebruik gemaakt van een relatief nieuw concept: flexplekken. Hierbij moeten niet alleen de werkplekken flexibel zijn, maar ook de werkruimtes. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld jonge, startende ondernemers kantoorruimtes per uur/dag huren. Voor de invulling van het gebied wordt er een binnenstedelijk park gerealiseerd. In dit park kan worden gewandeld, gefietst, gezeten, etc. Het brengt de groene vingers van Doetinchem verder naar het centrum. In het park komt een route van westkant, langs het gebouw richting het centrum. Zo ontstaat er een route waar mensen vanaf de parkeergarage buiten het centrum eenvoudig door het gebied heen richting het centrum kunnen wandelen. Kijk voor een uitgebreidere omschrijving van het programma van eisen naar RUIMTELI- JK PROGRAMMA VAN EISEN TELEFOONCENTRALE TE DOETINCHEM in de bijlage. Ruimte Totaal nieuw Bestaand Totaal nieuw Te realiseren Aantal m2 Woningen Restaurant Winkels Kantoren 350 Berging 3 Technische ruimte 1 Gangen Constructieruimte 1 Totaal BVO

6 Voorlopig ontwerp Voor het gebouw is het concept Een oude lijst gebruikt. Dit concept wordt letterlijk en figuurlijk genomen. Figuurlijk gezien wordt het oude gebouw als lijst gebruikt voor de geheel nieuwe invulling. Letterlijk wordt er in verschillende gevels een lijst gemaakt van de oude gevels. Deze lijst wordt gemaakt van de voor het gebouw karakteristieke reliëfs in het metselwerk (zie de figuren hiernaast). In deze lijst komt een glazen gevel, waarbij in de glazen gevel de oude kozijnen van de oude gevel worden teruggezet. 6 Het gebouw wordt in drie delen verdeeld: een woon-, werken recreatiedeel. Het woondeel wordt aan de rustige en afgesloten oostkant van het gebouw gesitueerd. Aan dit woondeel komt een woonplein waar de buitenruimtes aan grenzen en elke woning ook een parkeerplaats dicht bij huis heeft. De entree voor het werkdeel komt aan de noordkant van het gebouw. Deze kant van het gebouw krijgt dan ook een zakelijk karakter. De flexplekken worden voornamelijk op de eerste verdieping geplaatst. Bij het recreatiedeel komen het park, de winkels en het restaurant samen. Hier moet ook de route van het centrum, langs het gebouw, naar de parkeergarage lopen. Door de route ook langs het gebouw te laten lopen hebben de winkels en het restaurant een extra aanloop van mensen. Door het gebouw en het gebied in drie delen te delen kan het gebied optimaal worden benut zonder dat de verschillende functies met elkaar botsen.

7 Uitwerking Stedebouw Zoals in de figuur te zien is, is het voorlopig ontwerp voor het gebied uitgevoerd. Aan de westkant van het gebouw is een binnenstedelijk park uitgevoerd met verschillende routes. Een van de routes loopt van het centrum, langs het gebouw richting de parkeergarage. Op de plek van het restaurant is aan deze route een terras geplaatst. Ook is te zien dat een stuk van de west vleugel is gesloopt. Op de plek waar de kolommen van deze vleugel zaten, zijn gelamineerd houten kolommen geplaatst. Daarnaast is de kolommenrij doorgetrokken en accentueert zo de belangrijkste looproute. De galerij die hierbij ontstaat krijgt een glazen overkapping. Een andere route loopt van de parkeergarage richting de entree voor de flexplekken. Ook is een deel van het woonplein te zien. Deze ligt afgeschermd van de rest van het gebied en krijgt zo een rustig karakter. 7

8 Invulling gebied 8

9 Uitwerking Architectuur Zoals eerder in het verslag naar voren kwam is het gebouw in drie delen verdeeld: een werk-, recreatie- en woondeel. Het woondeel bestaat uit 7 kleine huurwoningen met elk een eigen buitenruimte. De drie woningen in de oostvleugel zijn wat ruimer opgezet dan de vier woningen in de zuidvleugel. Bij deze laatsten zijn de woonruimtes op de eerste verdieping en de slaapkamers op de begane grond gesitueerd. Het vloeroppervlak op de eerste verdieping is hier namelijk groter en dus meer geschikt voor de woonruimtes. 9 Ook zijn er vier winkelruimtes. Bij de westgevel is een open gevel gemaakt waarbij het concept een oude lijst is toegepast. Deze gevel kijkt uit op het park. Bij het restaurant is een terras gemaakt voor als het lekker weer is. Ook is er een binnendoorgang van de entrée van de kantoorruimtes naar het restaurant. Zo kan er ook goed gebruik worden gemaakt van het restaurant voor bijvoorbeeld lunch meetings. Of vergaderingen met een informeler karakter. De Flexplekken hebben de hoofdentrée aan de noordgevel liggen. Op de begane grond is er een ontmoetingsplek gemaakt met een balie. Ook is hier de grote wenteltrap, die eerst in de zuidvleugel van het gebouw stond, geplaatst. Via deze trap kan de eerste verdieping worden bereikt waar een vide is gemaakt. De flexplekken zijn voornamelijk ingedeeld als vergaderruimtes. Startende ondernemmers en ZZP ers die aan huis werken kunnen voor vergaderingen hier een ruimte huren. Ook zijn er een aantal ruimtes ingericht als werkplek. De plattegronden en aanzichten zijn ook, op schaal, op de bijgeleverde tekeningen te vinden.

10 Plattegrond begane grond 10 1m 10 m

11 Plattegrond eerste verdieping 11 DN DN DN DN DN DN DN DN 1m 10 m

12 Uitwerking Constructie 12 Aan de constructie en daarmee ook de standzekerheid van het gebouw wordt weinig veranderd. Alleen de kopgevels aan de noord- en westkant van het gebouw worden gedeeltelijk vervangen. De uitwerking van de constructie en de bouwtechniek van het ontwerp is dan ook volledig geconcentreerd op de kopgevel aan de noordkant van het gebouw. Ook omdat dit een van de gevels is die het concept een oude lijst weergeeft en daarom erg belangrijk is voor het gebouw. Aan de buitenkant van de gevel blijft het oorspronkelijke metselwerk van de gevel behouden en vormt daarmee de oude lijst. Binnen deze lijst komt een glazen gevel die wordt ondersteund met stalen kolommen en regels van het merk Stabalux. De kolommen zijn zo slank mogelijk gehouden zodat het beeld hier niet door wordt beheerst. De oude kozijnen die in de nieuwe gevel worden teruggeplaatst worden door dezelfde kolommen ondersteund. De aansluitdetails worden in het volgende hoofdstuk Bouwtechniek besproken. Uit de berekening voor de windbelasting volgt dat er kolommen van 200*60*5mm nodig zijn.

13 Uitwerking Bouwtechniek 13 Bij dit project was het een uitdaging om de oude kozijnen in de nieuwe glazen gevel te zetten. Om dit mogelijk te maken is het eerder genoemde Stabalux gevelsysteem gebruikt. In dit hoofdstuk worden er twee details besproken, deze en de andere details staan ook, op schaal, in de bijlage. In het horizontale detail 1 is te zien hoe de nieuwe glasgevel aan de oorspronkelijke metselwerkwand vastzit. De oorspronkelijke wand is aan de binnenkant extra geïsoleerd. Ook is in het detail te zien hoe het oude kozijn in de nieuwe gevel is geplaatst. In het verticale detail 10 is te zien hoe de kolom op de vloer is vastgemaakt. De oorspronkelijke metselwerk opstand wordt behouden. Om de kolom te plaatsen wordt een deel van het metselwerk weggehaald. Als de kolom geplaats is wordt dit weer opgevuld. Een koude brug ter plaatse van de opstand wordt geaccepteerd. Ook is op het detail te zien hoe de vloer aan de bovenkant wordt geïsoleerd, met daarop vloerverwarming en tegels.

14 Uitwerking Bouwfysica Oriëntatie Bij de woningen met een gevel georiënteerd op het zuiden en oosten moet een zonwering komen. Om het beeld zo rustig te houden krijgen alle woningen dezelfde zonwering. Hierbij wordt gekozen voor een flexibel systeem in de vorm van screens. Hierbij kan naar wens de zon en het licht worden geweerd. Er komt een binnenzonwering in plaats van een buitenzonwering, dit tast de uitstraling van het gebouw namelijk zo min mogelijk aan. Er wordt gebruik gemaakt van de top-down/bottom-up plissegrodijnen van DTCH crush white. Dit systeem kan ook worden gebruikt bij de glazen gevels aan de westgevel. De daglichtfactor is overigens ook voor alle ruimtes gemeten en overal voldoende hoog. Verwarming Voor de verwarming wordt er gebruik gemaakt van vloerverarming en wandconvectoren. In de buurt van grote glazengevels worden er extra wandconvectoren geplaats om de koudeval tegen te gaan. 14 Ventilatie Het is de bedoeling om in het gebouw zo veel mogelijk gebruik te maken van passieve systemen. Zo blijft het gebouw zo veel mogelijk in zijn historische perspectief. Als toevoer wordt er gebruik gemaakt van een ventilatierooster. Volgens de NPR 1088 kan, door de opening, van een gemiddelde luchtsnelheid van 0,83 m/s worden uitgegaan. De doorsnede van de opening moet dan minstens 0,0012m2 per dm3/s van de vereiste volumestroom zijn. Er is ook een proefberekening gemaakt voor de middelste woning aan de oostgevel (zie figuur hiernaast). Uit deze berekening volgt dat met een ventilatieopening met hoogte 5 cm genoeg luchttoevoer is. Voor de afvoer wordt gebruik gemaakt van een afzuigsysteem. De Afzuiging vindt in de keuken, wc en badkamer plaats. De installaties voor de afzuiging kunnen op de zolder worden geplaatst. Voor de overstroomvoorzieningen worden kieren onder de deur toegepast.

15 Conclusie Bij het ontwerp voor het herbestemmen van het telefoongebouw is er erg veel rekening gehouden met het behouden van het historische karakter van het gebouw. In het ontwerp is dit oude gebouw dan ook nog goed terug te zien. Het is goed gelukt om nieuwe functies in het gebouw te plaatsen die het gebouw, hopelijk, aantrekkelijker maken voor Doetinchem en zijn omgeving. Daarnaast past de invulling van het gebied, met een binnenstedelijk park, bij de wens om meer mensen naar het gebied toe te trekken. Achteraf gezien is het jammer dat er in het ontwerp zo voorzichtig met het gebouw is omgegaan. Nu is het gebouw mooi in zijn waarde gelaten, maar is de invloed van de ontwerper minder goed zichtbaar. 15

16 Bijlage Ruimtelijk programma van eisen Telefooncentrale te Doetinchem 2 1 Inleiding RUIMTELIJK PROGRAMMA VAN EISEN TELEFOONCENTRALE TE DOETINCHEM Telefooncentrale Hovenstraat 8 Doetinchem Contactpersoon In opdracht van Datum Maart 2012 Michiel Scholten, gemeente Doetinchem Arno Pronk & Michiel Scholten Bestaande situatie Het telefoongebouw wordt op dit moment beheerd door de KPN, dat ook een kantoor in het gebouw gevestigd heeft. Het gebouw heeft twee verdiepingen met elk een omvang van 1032 m 2 en een kelder van onbekende grootte. Het gebouw is met dunne scheidingswandjes in kleinere ruimtes verdeeld. Het telefoongebouw ligt net buiten het centrum in een rustige omgeving. Het gebouw is ingesloten door verschillende gebouwen als een C1000 en appartementengebouwen. Aanleiding en doel van het programma van eisen. Het telefoongebouw wordt op dit moment beheerd door de KPN. Het plan is dat de KPN over 10 jaar uit het gebouw gaat en dat het gebouw dan gesloopt wordt. Doetinchem wil echter niet meer bekent staan als sloopstad maar zijn industriële erfgoed op een creatieve manier herbestemmen. Want juist door het eigen karakter onderscheidt industrieel erfgoed zich van de vaak anonieme nieuwbouw. Daarom komt dit gebouw ook in aanmerking om een Wederopbouwmonument te worden. In dit rapport wordt beschreven wat voor eisen er, na overleg met onder andere Michiel Scholten, aan het gebouw worden gesteld met betrekking tot de functies, grootte en relaties van de ruimtes. Hierbij is er rekening gehouden met economische, stedebouwkundige en culturele aspecten. Het doel van het programma van eisen is om richtlijnen voor de ontwerper vast te stellen waarbij het gebouw weer onderdeel van het centrum en de samenleving wordt. Dit wordt bereikt door middel van het integreren van woningen, een restaurant, winkels en kantoorruimtes met flexplekken. Daarnaast is er het doel om het gebouw duurzaam en flexibel te maken, wat strookt met de visie van de gemeente Doetinchem. Jorinde Bijpost ( ) Annelous Bossers ( ) Rico van de Gevel ( ) Aleid Groenewoudt ( ) 3/4/2012

17 Ruimtelijk programma van eisen Telefooncentrale te Doetinchem 3 Ruimtelijk programma van eisen Telefooncentrale te Doetinchem 4 2 Algemene uitgangspunten van het vernieuwde Telefoongebouw 3 Programma van ruimten Naast de eisen aan de functies, afmetingen en relaties van de ruimtes (zie volgende hoofdstuk) zijn er nog wat algemene eisen aan het gebouw gesteld. Woningen Zoals in de inleiding aangegeven worden er onder andere woningen in het gebouw gesitueerd. Hierbij gaat het om 3 en 4 kamerwoningen die gedeeltelijk verhuurd en verkocht kunnen worden. Met deze starterwoningen kunnen ook jonge mensen naar Doetinchem worden getrokken. Daarnaast blijkt uit de statistieken van Doetinchem dat er vooral kleine gezinnen in Doetinchem wonen (zie verslag: Cultuur Doetinchem ), waar zo mooi op wordt ingespeeld. Terrein Op het buitenterrein moet er een terras voor het restaurant, buitenruimtes voor de kantoren en woningen en een parkeerplaats voor ca. 25 auto s komen. Daarnaast wordt de wens uitgesproken om meer groen in het gebied te brengen. Gebouw Na de algemene wensen, wordt voor iedere ruimte van het gebouw aangeven wat de functie is, welke (functionele) relatie met andere ruimten gewenst is en hoe groot de oppervlakte van de ruimte globaal moet zijn. Daarnaast wordt een aantal specifieke wensen geformuleerd. Bij de functionele relatie wordt gesproken van een primaire relatie (in directe nabijheid) of een secundaire relatie. Restaurant In het PvE staat ook dat er een restaurant in het gebouw moet komen. Hierbij gaat het om een restaurant met biologische en streekproducten. Hierbij kan ook een winkel komen waar de boeren uit de buurt hun producten in hun eigen streek kunnen aanbieden. Door het bijzondere karakter van dit restaurant en deze winkel worden er mensen uit het centrum naar het gebouw getrokken. Winkels Bij de winkels gaat het, naast de al eerder genoemde winkel met biologische en streekproducten, om kleine experimentele winkels als in de 9 straatjes in Amsterdam en een afhaalwinkel van internetwinkels. Bij de afhaalwinkel van internetwinkels kunnen spullen worden opgehaald die op het internet zijn besteld. Met de variëteit van deze andersoortige winkels krijgt het gebouw een heel eigen en alternatief karakter in Doetinchem. Kantoren Ook bij de kantoren wordt er gebruik gemaakt van een relatief nieuw concept: flexplekken. Hierbij moeten niet alleen de werkplekken flexibel zijn, maar ook de werkruimtes. Hierdoor kunnen bijvoorbeeld jonge, startende ondernemers kantoorruimtes per uur/dag huren. Flexibiliteit en duurzaamheid In verband met de snel veranderende economie en daarmee de snel veranderende vraag naar verschillende soorten ruimtes is er een wens naar een flexibele ruimte indeling. Hierbij is de bedoeling dat naast de flexibiliteit van de flexplekken in de kantoorruimtes de verschillende ruimtes eenvoudig van functie kunnen veranderen en eventueel kunnen worden vergroot of verkleind. Daarnaast is de wens uitgesproken om een duurzaam gebouw te maken. Hierbij kan worden gedacht aan recyclebare (of gerecyclede) materialen en gebruik van bijvoorbeeld zonne energie. Indeling van het gebouw Wat betreft de indeling van het gebouw is er vastgesteld dat de woningen op de eerste verdieping komen en de overige functies op de begane grond Woningen Functie: huisvesten van starters of kleine gezinnen. Relatie: primaire relatie met: een eigen entree aan de hoofdentree voor de woningen secundaire relatie met: een hoofdentree voor de woningen de overige ruimtes Aantal: ca. 7 Afmeting: 7 appartementen van ca. 120 m 2 elk. Overig: eventueel een directe relatie met een eigen buitenruimte plek voor technische ruimtes als de meterkast en een ketel Restaurant Functie: Relatie: Aantal: 1 Afmeting: ca. 250 m 2 Overig: eten klaarmaken, afwassen en eten primaire relatie met: een eigen entree de winkel voor biologische en streekproducten het terras secundaire relatie met: de overige ruimtes Winkels: Functie: producten verkopen en afhalen Aantal: ca. 5 Relatie: primaire relatie met: een eigen entree restaurant secundaire relatie met: de overige ruimtes Afmeting: ca. 350 m 2 Overig: Kantoren: Functie: werkruimtes Aantal: Relatie: primaire relatie met: een eigen entree een buitenruimte secundaire relatie met:

18 Ruimtelijk programma van eisen Telefooncentrale te Doetinchem 5 Ruimtelijk programma van eisen Telefooncentrale te Doetinchem 6 de overige ruimtes Afmeting: ca. 350 m 2 Overig: aandacht voor de flexibibiliteit van de ruimtes Berging: Functie: opslag van spullen voor het restaurant, de winkel en eventueel de woningen Aantal: 3 (in de kelder) Relatie: primaire relatie met: een gang naar de overige ruimtes secundaire relatie met de overige ruimtes Afmeting: (volgt na meer informatie over de afmetingen van de kelder) Overig: Technische ruimte: Functie: CV ruimten Aantal: 1 Relatie: primaire relatie met: een gang naar de overige ruimtes secundaire relatie met de overige ruimtes Afmeting: min. benodigd aantal m 2 Overig: een verwarmingssysteem wat goed per ruimte (na) te regelen is 3.3 Totaaloverzicht Ruimte Totaal nieuw Bestaand Totaal nieuw Te realiseren Aantal m2 Woningen Restaurant Winkels Kantoren 350 Berging 3 Technische ruimte 1 Gangen Constructieruimte 1 Totaal BVO 1790 Gangen: Functie: Aantal: Relatie: Afmeting: Overig: Verkeersruimte primaire relatie met: alle ruimtes Constructieruimte: Functie: bouwkundig Aantal: Relatie : nvt Afmeting: norm Overig: