Inleiding ZKM Verliesbegeleiding combineert relevante inzichten over verliesverweving met de Zelf Konfrontatie Methode (ZKM).

Transcriptie

1 Inleiding ZKM Verliesbegeleiding combineert relevante inzichten over verliesverweving met de Zelf Konfrontatie Methode (ZKM). Over verlies, verdriet en rouw is veel geschreven. Meestal met de strekking dat wie rouwt psychisch door verschillende, vaak in de tijd logisch opeenvolgende fasen gaat. Dit suggereert een volgordelijkheid en eindigheid in het rouwproces, en is daarmee soms bron van veel schuldgevoelens bij mensen die merken dat de pijn nooit overgaat. Nieuw onderzoek toont overtuigend aan dat ieder rouwproces uniek is, niet volgens bepaalde fasen verloopt en zelfs niet noodzakelijkerwijs overgaat. Verlies blijkt zich bovendien in het leven als het ware te stapelen op eerder geleden verliezen. Ook blijkt dat het dragen van verlies hard werken vereist. De ZKM is een wetenschappelijk stevig onderbouwde methode gebaseerd op de waarderingstheorie en de psychologie van het meerstemmige zelf. De methode is de afgelopen jaren een onderbouwd hulpmiddel in persoonlijke begeleiding en ontwikkeling gebleken, en de effectiviteit is al vaak zowel in de praktijk als wetenschappelijk aangetoond. Verlies Het komt vaak voor dat mensen die een dierbare verloren zijn (of een ander soort verlies hebben meegemaakt) op de een of andere manier vastlopen in hun rouwproces. Het blijkt dan dat er nog meer belangrijk verlies is geweest in hun leven, zoals het op jonge leeftijd verliezen van een ouder, broer of zus. Ook andere vormen van verlies kunnen in het verhaal voorkomen, zoals scheiding, adoptie, kinderloosheid, het verlies van geboorteland, gezondheid, werk, carrièreperspectieven, een oude liefde of een dierbare vriendschap. Stapel van verlies Het ene verlies stapelt zich in de loop van het leven als het ware op het andere verlies. Hierdoor ontstaat een Stapel van Verlies. Zelfs kinderen en jongeren hebben soms al een hele stapel van verlies. Het verlies van nu roept het verlies van toen weer op, waarbij dat oude verlies en verdriet vaak als het ware nog niet is voldragen. Om met al dit verlies om te kunnen gaan, hebben deze personen een strategie ontwikkeld die hen veel heeft opgeleverd. Tegelijkertijd is het echter vaak zo dat in een nieuwe verliessituatie die vertrouwde strategie als het ware tegenwerkt, en daarmee het huidige rouwproces blokkeert. De rouwende ondervindt er last van, ook in relatie met partner, kinderen, familie, vrienden en zelfs collega s op het werk. Je komt er nu niet meer verder mee. 1

2 Cirkel van Verlies & Rouw De dood is een onomkeerbaar proces. Als iemand zich aan een ander hecht en om die persoon geeft, betekent dit automatisch dat hij ook ooit zal rouwen. Deze koppeling is mooi te illustreren met de Cirkel van Verlies en Rouw. Mensen hechten zich van nature aan iemand en sluiten vriendschap. De waarderingstheorie onderkent 2 grondmotieven; de behoefte aan autonomie enerzijds en de behoefte aan verbinding anderzijds. Deze verbindingsbehoefte wordt aangeduid met de letter A (van Ander of Affiliatie ), en als die behoefte bevredigd wordt leidt dat tot positieve gevoelens. Vandaar de A+ bij de hechtingsfase in bovenstaande cirkel van verlies en rouw. Op jongere leeftijd staan de meesten er eigenlijk nooit bij stil dat iemand door de dood zomaar uit hun leven kan verdwijnen. En dan gebeurt het dat (soms opeens en onverwachts) die ander er niet meer is, en als het ware spoorloos verdwijnt. Dat leidt vaak tot een onvervuld verlangen; een verbindingsbehoefte die niet meer op de oude bekende wijze invulbaar is en tot negatieve gevoelens leidt. Vandaar de A- bij de fase afscheid nemen in bovenstaande cirkel van verlies en rouw. Hechting kan omschreven worden als de band die ontstaat tussen twee personen en blijft bestaan, zelfs indien een van deze twee personen niet fysiek aanwezig is. Als je je hecht betekent dit echter ook dat je eens zult verliezen, afscheid moet nemen, moet loslaten, omdat die ander er niet meer is. Dat is de start van het rouwproces. Je ziet het verli es onder ogen en past je aan het verlies aan. Rouwen is nodig voor het evenwicht en voor het hervinden van de rouwende zelf. Het is een genezend proces. Na het rouwen kan betekenis gegeven worden aan het verlies en kan de draad van het leven weer opgepakt worden. Je bent dan weer in staat contact te maken, waarmee de cirkel rond is. 2

3 Rouwproces en rouwtaken Het verdriet om een ingrijpend verlies gaat niet zomaar voorbij. Een rouwproces, de aanpassing aan verlies, vraagt heel veel inspanning en keihard werken. Er zijn vier rouwtaken die doorlopen zouden moeten worden. Het is van belang dat de rouwende deze taken voltooit, wil het verlies een goede plek kunnen krijgen. Niet afgemaakte rouwtaken kunnen verdere groei en ontwikkeling belemmeren. Dat maakt dat er in de praktijk een soort nulde rouwtaak toegevoegd kan worden, en dat is het leren omgaan met verlies, verdriet en rouw. Hiermee is de Stapel van Verlies hanteerbaar te houden. Vaak volgen de rouwtaken elkaar wel op, en soms lopen ze ook kriskras door elkaar heen. 3

4 We herkennen vijf rouwtaken: 0. Leren omgaan met verlies, verdriet en rouw Gedurende je hele leven krijg je te maken met verlies. De manier waarop je daar mee om hebt leren gaan is van grote invloed op de wijze waarop je ook later met nieuwe verlieservaringen omgaat. 1. Beseffen dat het verlies werkelijk is gebeurd (erkennen) Sommigen weigeren te erkennen dat de dood een vaststaand gegeven is en lopen bij de eerste taak van de verwerking al vast. Deze ontkenning kan op verscheidene niveaus plaatsvinden en kan verschillende vormen aannemen, maar meestal gaat het om het verlies zelf, de betekenis of de onomkeerbaarheid van het verlies. Om tot aanvaarding van het verlies te komen is tijd nodig. Het gaat niet alleen om de rationele aanva arding; ook om de emotionele. Bij verlies is de feitelijke informatie over toedracht, oorzaak en gevolg een onmisbaar bestanddeel om verder te kunnen. Informatie over het verlies maakt dat het verlies ingepast kan worden in het bestaande denkkader. 2. Gevoelens en emoties verwerken, het doorleven ervan, erover praten (herkennen) Eerst de pijn voelen, dan verwerken. Het voltooien van deze taak wordt bemoeilijkt door de interactie tussen de rouwende en de mensen uit zijn omgeving. Vaak werken (goedbedoelde) adviezen tegengesteld. Je hoeft geen verdriet te hebben, je hebt alleen maar medelijden met jezelf, Ben je daar nou nóg mee bezig? Het is toch al een half jaar geleden, of Ben je er al overheen?. Dit kan leiden tot een verdringing van het verdriet, en tot het ontkennen van de noodzaak tot rouwen. 3. Je aanpassen aan een leven hier en nu waarin de overledene niet meer fysiek aanwezig is (verkennen) Het aanpassen aan een nieuw leven heeft verschillende betekenissen voor mensen. Deze hangen af van de band met de overledene en de uiteenlopende taken die deze vervulde. Vaak vinden hier de rituelen hun plek en leert men beter te weten wat een prettige manier is om met het verlies om te gaan. 4. Emotioneel een plek geven aan de gestorvene, herzien van de relatie met de overledene en het oppakken van de draad van het leven Het gaat hier om manieren te vinden om 'blijvende banden' te ontwikkelen met de overledene. Het aan kunnen gaan van nieuwe relaties heeft sterk te maken met het vinden van de juiste plaats voor de overledene in het psychologisch leven van de nabestaande. Een plaats die belangrijk is, maar ook ruimte laat voor anderen. Kenmerk van een voltooide verwerking is dat de nabestaande aan de overledene kan denken zónder pijn te voelen. Er zal waarschijnlijk altijd een gevoel van droefheid zijn wanneer je aan iemand denkt waar je van hield en die is dood gegaan, maar dat is een ander gevoel van droefheid, het mist de wrange pijn die het eerder had. Er is geen precieze tijdsduur te geven voor het rouwproces. Ieder rouwt weer anders. Een goede afloop van het rouwproces bevat minstens de drie volgende aspecten die nauw met elkaar in verband staan: 1. je wordt minder in beslag genomen door het verdriet; 2. je voelt je de meeste momenten weer goed en kunt weer genieten van alledaagse dingen; 3. je kan de problemen van het leven weer aan. 4

5 Rol van ZKM Verliesbegeleiding ZKM Verliesbegeleiding is een individuele manier van begeleiding gebaseerd op de Zelf Konfrontatie Methode. Het geeft op een gestructureerde wijze inzicht in de Cirkel van Verlies en Rouw, inzicht in de vijf Rouwtaken van het rouwproces, en inzicht in de Stapel van Ver lies. Inzicht in de zin dat je gaat zien hoe deze zaken voor jou persoonlijk al dan niet aandacht hebben gekregen in je leven, en hoe je daar mee om bent gegaan. De ZKM methodiek kan dit inzicht geven omdat de essentiële onderdelen uit de ZKM perfect aansluiten bij bovenstaande. Door in dialoog te gaan met de ZKM-begeleider komen belangrijke gebeurtenissen in het levensverhaal op tafel, die vervolgens gekoppeld worden aan 24 van jouw gevoelens, zoals bijvoorbeeld verdrietig, schuldig, kwaad, machteloos. Uiteraard is er in de ZKM Verliesbegeleiding nadrukkelijk aandacht voor de Stapel van Verlies. Ook worden de andere aspecten van de Cirkel en de Rouwtaken geraakt door een specifieke set van vragen te hanteren. Nadat de gevoelens gekoppeld zijn aan de door jou beschreven gebeurtenissen kan het onderliggende verhaal en de onderliggende motivatie inzichtelijk worden. Zowel je visie en potentieel als in het leven door jou gehanteerde strategieën en conclusies komen vervolgens in beeld. Hier manifesteren zich vanzelf ook de strategieën die in vroegere verlieservaringen behulpzaam waren, maar die nu blokkerend werken. 5

6 De Zelf Konfrontatie Methode De Zelf Konfrontatie Methode (ZKM) is een methodiek waarmee je grondig en systematisch onderzoekt wie je in diepste wezen bent. Jij weet zelf het beste wat en waarom je iets doet. In de ZKM gaan we ervan uit dat je unieke karakter tot uitdrukking komt in het verhaal dat je over jezelf en je wereld vertelt. Je geeft door middel van dit verhaal op je eigen manier betekenis aan jezelf en je leven. De ZKM is een methode die je helpt de samenhang tussen verleden, heden en het perspectief op de toekomst in je eigen levensverhaal onder ogen te zien. Door in een dialoog met de ZKM-begeleider je eigen (levens)verhaal te vertellen, ordenen en structureren, kan een antwoord gevonden worden op diverse individuele vragen. Bijvoorbeeld vragen over een verlieservaring of zingeving. ZKM Verliesbegeleiding Wanneer zinvol? * Als je min of meer vastloopt in je verlieservaring. Wat levert het op? * Verhoogd inzicht; * Toename van flexibiliteit en zelfsturend vermogen; * Toegenomen vertrouwen en draagkracht. De begeleiding Een ZKM-Verliesbegeleiding-onderzoek begint met een uitgebreide inventarisatie, waarin stapsgewijs en systematisch ervaringen die van betekenis zijn in je leven in kaart worden gebracht. Dat zijn behalve verlieservaringen nadrukkelijk óók andere belangrijke ervaringen, die van positieve en negatieve betekenis voor je zijn. Vervolgens onderzoek je samen met de ZKM-begeleider welke onderliggende betekenis deze ervaringen hebben, door na te gaan welke gevoelens ze oproepen. Want wat jij belangrijk vindt, wordt gevoed door een diepere gevoelslaag. Deze gevoelslaag en de verbanden daarbinnen worden mede zichtbaar gemaakt door een analyse. In twee vervolggesprekken worden nieuwe inzichten verkregen en omgezet in concrete veranderingsdoelen en actie. Jij treedt gedurende het onderzoek op als medeonderzoeker, hetgeen er toe bijdraagt dat de uitkomsten voor jou enorm relevant zijn. De stappen Een ZKM-Verliesbegeleidingstraject kent in essentie twee fasen: Een Zelfonderzoek fase waarin reflectie centraal staat, en een Validatie fase waarin actie centraal staat. ZELFONDERZOEK REFLECTIE Intake Jij (en in het geval van een zakelijk traject ook jouw organisatie) bent het samen met de ZKM-begeleider eens over het doel van het zelfonderzoek. Het doel of de vraag, concreet of nog vaag, vormt de basis voor het zelfonderzoek. In het intakegesprek bespreek je dit met de ZKM-begeleider. Het intakegesprek is tegelijkertijd een wederzijdse kennismaking. Na het intakegesprek beslis je of je het zelfonderzoek ook daadwerkelijk gaat doen. Vervolgens maken we afspraken voor de drie zelfonderzoekgesprekken waarop het zelfonderzoek in beginsel gefundeerd is. 6

7 Eerste gesprek: Waarderingsgesprek In het eerste zelfonderzoek-gesprek staat jouw levensverhaal centraal. Betekenisvolle ( waardevolle ) persoonlijke ervaringen en gebeurtenissen uit verleden en heden komen op tafel. Ook komen beelden en wensen over jouw toekomst voorbij. Je onderzoekt je kwaliteiten en valkuilen voor wat betreft je functioneren. Samen met de ZKM-begeleider vat jij je levensverhaal samen, waarbij jijzelf de betekenisvolle ervaringen formuleert in zo n 40 kernuitspraken. Dit eerste gesprek neemt ongeveer vijf uur in beslag. Waardevaststelling Je geeft vervolgens over 24 standaard gevoelens een gevoelswaarde aan de geformuleerde kernuitspraken. Dit gebeurt meestal thuis via een eenvoudig te gebruiken website. De ZKM-begeleider maakt op basis hiervan een rapport. Hierin worden onder andere de gevoelspatronen van de kernuitspraken met elkaar vergeleken. Het geheel van gevoelspatronen geeft een uniek en persoonlijk beeld van jou; een soort vingerafdruk. In de twee vervolggesprekken van ieder circa drie uur ga je zelf, via verbanden tussen de gevoelspatronen, de thema s onder je verhaal ontdekken. Tweede gesprek: Visiegesprek Je schetst in dit tweede gesprek vanuit een intrinsieke motivatie een positief beeld op jouw persoonlijke toekomst. De gevoelspatronen worden aan je teruggekoppeld, en geleidelijk wordt het verhaal achter je verhaal zichtbaar. Dit werpt nieuw licht op de motieven en gevoelens achter je gedrag(spatronen). Door kernuitspraken met vrijwel identieke gevoelspatronen met elkaar te verbinden door te associëren, worden één of meerdere thema s zichtbaar die jouw leven op positieve wijze vormgeven. Je gaat jezelf en de situatie met andere ogen zien en waarderen, waardoor nieuwe mogelijkheden zichtbaar worden. Derde gesprek: Licht- en schaduwkant In het derde gesprek worden jouw gedrags- en denkpatronen helder. De patronen zijn in het verleden door jou opgebouwd en vormen een grote persoonlijke kwaliteit. Tegelijkertijd wordt duidelijk dat deze patronen momenteel in bepaalde situaties beperkend kunnen werken, en het bereiken van het positieve beeld op de persoonlijke toekomst (zoals zichtbaar gemaakt tijdens het tweede gesprek) in de weg kunnen staan. Samen met de ZKM-begeleider stel je energie-gevende conclusies (affirmaties) vast, nieuwe doelen en concrete actie voor persoonlijke ontwikkeling. Hiermee worden de gewenste doelen gerealiseerd. Jij pakt vervolgens de concrete acties op in de dagelijkse praktijk. Na ongeveer vier weken is dit deel van het zelfonderzoek afgesloten, en start het validatietraject. VALIDATIE ACTIE Je gaat vervolgens in de praktijk aan de slag met de resultaten van het zelfonderzoek. Meestal zijn twee tot vier validatiegesprekken voldoende, waarin de ontwikkeling in het persoonlijk functioneren besproken wordt. Doorgaans vindt ongeveer 1 maand na de start van het validatietraject het eerste validatiegesprek plaats, en daarna nog één een maand later. Het validatietraject leidt in eerste instantie tot het beter herkennen van situaties, waarmee je anders wil omgaan. Al vrij snel word je hierdoor gestimuleerd om die situaties ook anders te gaan hanteren. Tenslotte wordt dit een nieuw automatisme en daarmee onderdeel van een breder levensverhaal. 7

8 Eindgesprek We sluiten het traject samen af in een eindgesprek, waarin we nog eens reflecteren op alle gesprekken, verkregen inzichten en gerealiseerde veranderingen. Ook evalueren we het gehele begeleidingstraject. Kwaliteit en Vertrouwelijkheid De kwaliteit van de begeleiding wordt gegarandeerd door een professionele ZKMbegeleider (postacademische opleiding tot ZKM-consultant/ ZKM-coach), die regelmatige bijscholingen heeft onder auspiciën van de ZKM Vereniging. essenceiam onderschrijft de ethische gedragsregels van de ZKM Vereniging. Vóóraf maken we duidelijke afspraken over de rapportage. Je ontvangt een schriftelijke rapportage van je eigen zelfonderzoek. De inhoud is vertrouwelijk en alleen voor jou toegankelijk. Er wordt niet aan derden gerapporteerd. Investering ZKM-Verliesbegeleiding vergt ongeveer 17 uur interactie met je begeleider in een doorlooptijd van ongeveer 6 maanden. Denk je voldoende te hebben aan een kortere en minder diepgaande begeleiding in relatie tot het verweven van verlies, dan is de Zelf Reflector Verlies Verweving (ZRVV) iets voor jou. essenceiam vindt dat begeleiding voor iedereen bereikbaar en betaalbaar moet zijn. Dat maakt dat voor particulieren aangepaste tarieven gehanteerd worden. En afhankelijk van de draagkracht kunnen we overleggen over eventuele korting. Neem voor de financiële investering contact op met essenceiam. BERT HOLMAN mede-weter & perspectief ontdekker mobile: Juffermansstraat 40, 2341 JK Oegstgeest bert@essenceiam.nl BEGELEIDING MET VERSTAND EN GEVOEL 8