HOOFDSTUK. 1 (brzaken

Transcriptie

1 --- c. NEDE-'RLANJ) NEUTRAAL DE BURGEROORLOG HOOFDSTUK EEN DE AMERIKAANSE BURGEROORLOG Een van de bekendste en meest bloedige oorlogen van de negentiende eeuw is de Amerikaanse burgeroorlog geweest. Voor een goed begrip van de ~ederlandse neutraliteit in deze oorlog is het nodig kort na te gaan waar deze oorlog om ging, wat haar oorzaken waren, en hoe de strijd verliep. P~erbij speelt de verslaggeving van de Nederlandse gezant te \'lashington,roest van Limburg(l), een belangrijke rol (2). 1 (brzaken In de eeuw na de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten groeiden Noord en Zuid geleidelijk uit elkaar. Er ontstonden tegeneconqtrrsche qest.e'lde belangen tussen Noord en Zuid. Het Noorden, dat zich in een hoog t~~ aan het industrialiseren was, wilde protectie Vill1 haar industxiele productie. Het Zuiden daarentegen, dat juist een grote agrarische productie had, had een sterke voorkeur voor vrijhandel ter bevordering van haar omvangrijke handel met Groot Brittanni~(3). Hier kwam bij dat het Zuiden in sterke mate economisch afhill1kelijk vms van het Noorden, gesproken zou kunnen worden van een koloniale status van het Zuiden(4). Daarnaast was er een belangrijk verschil 1n de arbeidsverhoudingen. Het Noorden maakte gebruik van van vrije arbeiders. Massaal stroarrlen de imnigranten uit Europa toe; om zich in het Noorden te vestigen. Dit zorgde ervoor dat de verhouding in inwonertal tussen Noord en Zuid steeds meer ten gunste van het Noorden verschoof (5 ). In het Zuiden daarentegen werd gebl~ik gemaakt van slaven als werkkrachten; deze v.'erden tot in de negentiende eeuw vanuit Afrika naar J.lIl'Brika gevoerd. I.'

2 NEDERLAND NEUTRAAL DE BURGEROORLOG In de negentiende eeuw wer'd de slavernij in Europa en het Noorden in toenemende mate verafschuwd en veroordeeld als immoreel. Steeds meer landen schaften de slavernij af (Groot Brittanniê in 1833, Fr'ankr.i.jkin 1848, Nederland in 1862). To,t 1850 was er een evenwicht geweest in de Verenigde Staten tussen zogenaarrde "slave states" en "free states". M2t de toelating van Californië tot de Unie (als "free state") werd dat evenwicht verstoord. Dit leidde tot een compromis dat de vervolging en uitlevering van weggelopen slaven door Noordelijke staten beloofde. In het Noorden nam het verzet tegen de slavernij (door de zogenaamde abolitionists) hierdoor alleen maar toe(6). Tenslotte waren er ook belangrijke culturele verschillen tussen Noord en Zuid. Het Zuiden was meer aristocratisch, meer militaristisch ingesteld(7). Bij de Zuidelijke aristocratie leefden de idealen van de achtiende eeuwse Britse landadel voort(8). Behalve dat de Zuidelijke economie agrarisch was, was haar aristocratie ook in sociaal opzicht sterk agrarisch georienteerd. Deze aristocratie domineerde, vooral door de onverschilligheid van de meeste blanken, de politiek. Ook in de politiek van de Unie speelde de Zuidelijke aristocratie een vooraanstaande rol (9). De Burgeroorlog had diepgaande oorzaken, economische, culturele en politieke. Het is uiterst onwaarschijnlijk dat ZJ-J te vermijden was(lo). Wat de krachtsverhoudingen betreft moet gezegd worden dat het ~Oorden, met een grotere bevolking en een grotere industrieel potentieel, hier in het voordeel was. Daarvan was het zich ook bewust (11 ) Hier tegenover kan gesteld worden dat het Zuiden, dat zich alleen hoefde te verdedigen, ook aan een kleiner leger genoeg had. Het Noorden moest imrrers irt het offensief gaan. Tenslotte was de moraal in het Zuiden beter, dit verdedigde immers de eigen vrijheid en onafhankelijkheid tegen een agressor. Het Noorden daarentegen was de onderwerper, en had tot de afkondiging van de emancipatie een minder aansprekend doel (12). 2 Het Zuidelijke standpunt Tben in 1860 Lincoln (de kandidaat van de Republikeinse partij) de =====================~===== 7

3 8 NEDERlAND NEUTRAAL DE BURGEROORI.J:X; verkiezingen voor het presidentschap van de Verenigde Staten won, vreesden de Zuidelijke staten dat binnen afzienbare tijd de slavernij zou worden afgeschaft. Dit was voor hen reden uit de Unie te treden. De eerste staat die deze stap zette was South Carolina (20 december 1860). spoedig volgden vrijwel alle slaven-staten (met uitzondering van Missouri, Kentucky, t-13.rylanden DeLaware ), Aan al deze afscheidingen ging een conventie van de staat vooraf, waarvan de leden door de bevolking werden gekozen(13). Centraal in de verdediging door de Zuidelijken van de afscheiding stond het zelfbeschikkingsrecht. De Zuidelijke staten stelden zich op het standpunt dat de Verenigde Staten een Statenbond was, en dat dus iedere staat het recht had zich uit deze Statenbond los te maken als deze de sarr.enwerkingniet langer wenste voort te zetten (14). Op grond van dit standpunt naj'd2il de afscheidende staten bezit van alle federale kantoren en bezittingen op hun grondgebied(is) Het belangrijkste doel van de buitenlandse p8litiek van de Zuideli jken was het streven naar erkenning. Daarbi j beriepen zi j zich op het volkenrecht en hun visie op de Grondwet van de Verenigde Staten. Belangrijkste pressie-middel waarvan de Zuidelijken gebruik dachten te kunnen maken WdS hun katoenmonopolie. Ook voerden de Zuidelijken aan dat een blijvende scheuring in de Verenigde Staten voordelig zou zijn voor Groot Brit~,i~ en rrankrijk(16) De afscheiding werd verdedigd als noodz~~elijk ter beschenming van de rechten van de Zuidelijken. Dit uit vrees voor een door de Noordelijke staten afgedwong~~ afschaffing van de slavernij. Dat was in de ogeb van de Zuidelijke plantagehouders een aantasting van hun eigendomsrecht, en daannee in strijd met de grondwet van de Verenigde Staten. j, 3 Het l~rdelijke standpunt Het Noorden beschouwde de Verenigde Staten als een eenheidsstaat, één en ondee 1baar Di t sprak dan ook van een Unie. Het Noordeli jke

4 NEDERLAND NEUTRAAL DE BURGEROORLOG standpunt werd in een brief van de Amerikaanse gezant te Den Haag (toen nog- Murphy) uiteengezet. De Verenigde Staten was aldus Murphy geen "confederation (StatenblLl1d)", naar een "Union (Bundesstaat) ". Alle souvereine rechten kwamen,.al.dus Murphy, dan ook slechts aan de federale regering toe. Murphy verwachtte nog wel dat een vreedzame oplossing mogelijk zou zijn. Mocht het tot een oorlog komen, voegde hij hier aan toe, dan zouden de Noordelijke staten, gezien hun overwicht in. l' dust.ri h id. (17) Lnwonert.a en an ust.rie, van et ZUl en wirmen Na de inauguratie van Lincoln bleek een conflict onvermijdelijk. De nieuwe Amerikaanse Secretary of State (Wiliam Henry Seward) streefde naar isolatie van het Zuiden. In het begin werd de oorlog alleen verdedigd op constitutionele gronden, een strijd voor de eenheid van de Unie. De kwestie van de slavernij mocht niet worden aangeroerd, de Amerikaanse gezanten kregen uitdrukkelijk de opdracht deze kwestie te verrnijden(ls). In tegenspraak hiermee lijkt dat de nieuw benoemde gezanten in meerderheid juist radikale Republikeinen waren, felle tegenstanders van de slavernij (19). Dit kan worden verklaard doordat de binnenlandse politiek een voorzichtig optreden vereiste. Met name de zogenaanrle "border states", de neutraal gebleven slaven-staten, moesten wordel1 ontzien. Al te felle aanvallen op de slavernij zou hen in de armen van de Zuidelijken kunnen drijven(20). uit het Noordelijke standpunt dat de Zuidelijken geen recht hadden zich af te scheiden, vloeide voort dat de Zuidelijken opstandelingen waren. De door het Zuiden uitgeruste schepen (of dat nu kapers of oorlogschepen waren) moesten dus, volgens de Noordelijken, als piraten worden behandeld(21). weliswaar werd dit tegenover buitenlandse mogendheden aangevoerd, maar gevangen genomen Zuidelijke zeelieden en soldaten werden niet, als zeerovers, ter dood veroordeeld rraar als krijgsgevangenen behandeld. I.r In de loop van 1862 ging de Noordelijke regering het argument dat de oorlog gevoerd ~rd tege.."'l slavenhouders, ter bevrijding van die slaven, \-.BI gebruiken. Officieus was dat door een aantal gezanten al gedaan (bijvoorl:eeld J~s Shepherd Pike, de gezant van de VS in Den =========================== 9

5 NEDERLAND NEU'l'RAAL DE BURGEROORIDG I~ag, en Cassius M Clay, de gezant van de VS in Sint Petersburg) (22) 4 Het verloop van de strijd Toen de Zuidelijke staten zich afscheidden, betekende dat niet dat het federale leger zich terugtrok uit forten die het in het Zuiden had. Vanzelfsprekend werd dat door de Zuidelijken wel geêist. Zij beschouwden de Noordelijken, door hun Vleigering de forten die zij in het Zuiden bezet hielden te ontruimen, als agressor die de souvereiniteit van de Confederatie schond. Het Noorden, dat de Zuidelijken als niet meer dan rebellen beschouwde, had daar weinig boodschap aan. Deze tegengestelde visies leidde tot de strijd om fort Sumter, die als het begin van de burgeroor log kan worden beschouwd. Pas na de.innaroe van fort Surnter sloten Arkansas, Tennessee, North carolina en Virginia, beter rekend als "the Upper South", zich bij de Confederatie aan(23). Een week na de inname van Fort Sumter kondigde Lincoln een blokkade af van de staten die zich op dat moment bij de Confederatie hadden aangesloten. 27 April werd de blokkade uitgebreid tot Virginia en North carolina. Volgens het Amerikaanse Hoge Gerechtshof was de afkondiging van de blokkade het formele begin van de oorlog(24). Het enige. antwoord dat het Zuiden had op het maritieme overwicht van het Noorden en de blokkade was het uitrusten van kapers. Ook werd gepoogd in het buitenland cor lcqsschepen te laten bouwen. Al snel maakte het Noorden gebruik van haar marine voor het innemen van forten langs de kust. Fen groot aantal rivierm:::mdingen werd op deze rrani.eral in begin 1862 afgesloten. Ook konden de Noordelijken dankzij hun overwicht ter zee in april 1862 New Or 1eans Lnnemen, an een gecombineerde operatie van leger en marine (25) Tot 1864 wisten de Zuidelijken de Noordelijke offensieven tot staan te brengen, en argekeerd. HoeWË'l het daar- even naar uitzag, viel \o'jashington niet in handen van de Zuidelijken; deze namen een afwachtende houding aan. Het eerste Noordelijke offensief werd afgesla-. (26) Na.. d Noc d l' " 'K ky(27) beer gen 1 overwanru qen van ere ~JKen ~n,entuc, pro - 10

6 NEDERLAND NEUTRAAL DE BURGEROORI..CG den dezen de Zuidelijke hoofdstad, Ri.chmond (Virginia), in te nerren, Na in april 1862 geland te zijn, werden zij in juni door generaal Lee verslagen. De Zuidelijke overwinningen in 1862/1863 werden echter onvol.dcende uitgebuit, en steeds weer gevolgd door een nederlaag(28) In 1863 keerde het tij ten gunste van het 1\oorden. Naast de overwinning bij Gettysburg werd ook in het westen veel vooruitgang geboekt dankzij de Zuidelijke nederlagen bij Vicksburg en bij Chatanooga(29).Deze beide neder lagen waren een zware slag voor het Zuiden in de publieke opinie van Europa. Deze overwinningen ware~ ook zeer slecht voor de Zuidelijke rroraal, Grant kreeg een bijna magische reputatie. Verder werd het potentieel van het zuiden, door het verlies van grote delen van het 'lt.bsten,aanzienlijk aangetast(30). De in toegepaste strategie vad de Noordelijken Was het toebrengen van zo veel rrogelijk schade aan de Zuidelijke economie (Grant in "The wwer South"), en het doordrukken in het oosten. Grant maakte daarbij gebruik van het numerieke overwicht Vili~ de 1\Oordelijken, zonder te kijken naar de verliezen. Deze taktiek van doordlîikken we-rd vooral duidelijk in de zogenaarrrle"wildernes campaign" (mei 1864). De bloedige slagen die hij moest leveren leidden wel tot een krachtige vredesbeweging in het Noorden, maar die wist niet te ber i jken dat er vrede werd gesloten. Van juni 1864 tot april 1865 werd er gevochten in de omgeving van Richmond(31). In het westen wist de Zuidelijke qeneraa l Johnston de opmars van generaal Sherman niet meer dan te vertragen. Nadat Johnston door Rood werd vervangen werden de Zuidelijken echter bij At.Ianta vernietigend verslagen (15 november 1864). Sherman stootte toen door naar Savannah, een spoor van vernielingen achterlatend in de gebieden waar hij doorheen trok. Hij sneed zo de verbindingen tussen de golfstaten en de meer noordelijk gelegen Zuidelijke ~taten at(32). Dit en de val van Richrnond leidde tot de kapitulatie van Lee, 9 april 1865, wa~~ de burgeroorlog zo goed als afgelopen was (33). Het duurde toen nog tot december voordat in de meeste Zuidelijke staten weer gekozen ========================== 11

7 ============== 12 NEDERLAND NEU'I'PAAL DE BURGEROORIDG gouverneurs optraden, en tot 2 april 1866 voordat de burgeroorlog als geêindigd werd beschouwd(34). 5 Roest van Limburg en de burgeroorlog Van groot belang voor de standpuntsbepaling van Nederland was uiteraard de berichtgeving van de Nederlandse gezant te Washington. Deze stond zeer kritisch tegenover alles wat hij in de Verenigde Staten aantrof(35). Zijn verslaggeving blonk uit door levendige persoonsbeschrijvingen, maar een diepgaand inzicht in de cultuur en in het verloop van de oorlog in de Verenigde Staten had hij niet(36). Roest van Limburg zag de oorlog niet aankomen (37). Het lijkt er sterk op dat hij meer sympatllie voor het meer aristocratische Zuiden had dan voor het Noorden. Voor Seward had hi j geen goed woord over. ook wijdde hij uitvoerig uit over de lafhartigheid en onbekwaamheid van de Noordelijke legeraanvoerders. Tijdens het offensief van Lee an 1862 verwachtte hij é~n Zuidelijke overwinning, vooral doordat de Noordelijke troepen gedemoraliseerd zouden zijn. Na de Zuidelijke overwinning bij Chancelorsville in 1863 was Roest van Limburg dan ook voorzichtiger met zijn voorspellingen. Dat het Zuiden zich niet zou weten te handhaven, maar de oorlog zou verliezen, zag hij pas eind 1864 aankomen. Hij schreef dit toen toe aan falend leiderschap van Jefferson Davis. Het snel slechter worden van het moreel in het Zuiden (wat al in 1863 begon) zag hij geheel over het hoofd(38). De beschrijving van Roest van Limburgs verslaggeving over Lincoln begint Schulte Nordholt met de volgende opmerking: ''Wat hij over Lincoln schrijft is van dezelfde hooghartige bekrorepenhe.id, als wat talloze Amerikaanse politici precies net zo dachten en zeiden." (39) Daarbij wijst Schulte Nordholt op de invloed die Roest onderging van Z1Jn schoonvader generaal Cass, een vooraanstaand lid van de Demoerati:;;clle par t.i j, Linc:oln zou niet re'3eren, ma.a.rgeregeerd worden, hij zou geen staatsman zijn en alleen aan zijn eigen belang denken(40). Het grote literaire karakter van de redevoeringen die Lincoln te

8 NEDERTAl>JD NEUTRAAL DE BURGEROORID:; Gettysburg en bij zijn inauguratie voor zijn tweede ambtstermijn uitspra~ zag Roest van Limburg over het hoofd. Dat gold overigens voor de rreest;e Amerikanen evengoed (41). In mei 1861 schreef Roest van Limburg over Lincoln dat " hij de soldaten evenmin weet toe te spreken als de hoofdofficieren beleefdheid te bewijzen" (42) Pas in 1865, toen Lincoln de haviken (zoals onder andere generaal Butler) aan de kant had geschoven en een politiek van verzoening ten opzichte van het ondenvorpen Zuiden voerde, kreeg hij meer respect voor Lincoln(43). Na deze beschrijving van de burgeroorlog, haar oorzaken en haar verloop, en de berichtgeving daarover door Roest van Limburg is het van belang nader in te gaan op een aantal Internationaal Rechte 1i jke kwesties die te maken hebben met de Amerikaanse burgeroorlog. 13