"Tusschen de overdreven pretensiën van den eene en het regt als oorlogvoerende macht der andere, het evenwicht te bewaren..~" *

Transcriptie

1 "Tusschen de overdreven pretensiën van den eene en het regt als oorlogvoerende macht der andere, het evenwicht te bewaren..~" * Nederland neutraal. De Nederlandse neutraliteits politiek t.en aanzien van de Amerikaanse burgeroorlog. Doctoraalscriptie van Elmer Klaasen UI'RECIIT, 1986

2 NEDERLAND NEUTRAAL Inhoudsor..gave It-..lLEIDING HooFDS'IUK EEN DE AMERIKAAl\iSE BURGEROORLCG 1 Cbrzaken 2 Het Zuidelijke standpunt 3 Het Noordelijke standpunt 4 Het verloop van de strijd 5 Roest van Limburg en de burgeroorlog HOOFDSTUK 'IVJEE HET INrERNATIONALE KADER: JURIDISCflli I~PECTEN 1 De declaratie van Parijs 2 Kapers.blokkade en prijzen 3 Cbrlogscontrabande en visitatie 4 Cbrlos~oerende status 5 Neutraliteit, rechten en plichten van neutralen HOOFDSTUK DRIE DE HOUDING VAN DE ANDERE ZEEHCX:;ENDHEDEN 1 Erkenning van de Confederate States? 2 De neutraliteit van andere mogendheden 3 Frankrijk en Groot Brittanni~ en het einde van de oorlog HOOFDSTUK VIER NEDERIl\.ND EN DE VElTh"""'NIGDESTATEN 1 De Nederlandse Buitenlandse Politiek in de negentiende eeuw 2 De Nederlandse ministers van buitenlili~dsezaken ten tijde van de burgeroorlog 3 Het beeld dat Nederlanders van Amerikanen hadden 4 De Nederlandse handel op de Verenigde Staten 5 Diplomatieke correspondentie ter publikatie SaInenvatting HOOFDSTUK VIJF J\1EDERIAl\1f>EN DE NiERIKl'ArlJSE BURGERCORL.cG 1 Nederland en het begin van de burgeroorlog 2 De st.andpunt,bepaling van Neder land r eerste reactie 3 TOekenning van de oorlogvoerende rechten 4 Intrekking van de oorlogvoerende rechten ln 5 Een Zuidelijk verzoek om bemiddeling 6 J\ederlanden de moord op Lincoln 7 Nederland en het einde van de burgeroorlog Samenvatting ? i 49 HOOFDSTUK ZES DIVERSE QUJlESTIES DE NElJ'I'R-ALITEIT BE'IT"\.EFFENDE 1 De zending van een Nederlands eskader naar de Westindische wateren ============================= 2 =--==========================~

3 NEDERLAND NEUTRAAL HOOFDSTUK Nederland beschermt Belgiê 3 Een reislustige vice-consul: De Bruyn Kops 4 Nederlanders in de beide legers 5 Een Nederlandse blokkadebreker? ZEVEN DE TOEIATIKG VAt"J BUI'l"'Er-llANDSE oohlcgschepen "une neutralite parfaite ct absolue" "o:>rlogschepen toe te laten voor twee maal 24 uren" "het be..magtigenvan Nederlandsch eigendom" "Gispte ook met nadruk het verschaffen van steenkolen 11 Sru~nhangende kwesties Slotbeschouwingen HOOFDSTUK ACHT DE SCrillNDING VAN HET NEDEHLANDSE CONSULAAT TE NEltJ ORLEANS 1llStrip the fellow" 2 "Dat het niet aan ons is te bewijzen" 3 "gans conciliatoir gesteld" 4 "zonder vertoef" 5 "in geen geval ten aanzien van zijn private bezittingen" 6 Nabeschouwing van deze beide zaken HooFDSTU1< NEGEN SIDI'BESCHOUWINGEN BIJLAGEN: A B C Ministers van buitenlandse zaken Noten Bronnen en literatuur

4 NEDERIA.1\ID NEUTRAAL INLEIDTNG INLEIDI~ EN VERA1\1'lWOORDIN3 Een belangrijk ken~erk van de negentiende-eeuwse Nederlandse buitenlandse politiek was de strikte neutraliteit die ten aanzien van oorlogen tussen andere naties in acht werd genorren. Eén van die oorlogen was de Amerikaanse burgeroorlog. Hieraan is in De Nederlandse geschiedschrijving maar weinig aandacht besteed. In 1957 verscheen een boek van Durden over James Shepard Pike, ten tijde van de burgeroorlog Amerikaans Minister Resident te Den Haag. In 1959 schreef Schulte 1\Qrdholt over de Nederlandse gezant te Washington, Roest van Limburg, en tenslotte verscheen in 1972 een artikel over de Nederlandse openbare meningsuiting ten tijde van de Amerikaanse burgeroorlog. In geen van deze wordt echter ingegaan op het waarom van de Nederlandse neutraliteit in deze en de manier waarop Nederland deze neutraliteit gestalte gaf. Om technische redenen zal ik de neutraliteit vanuit het Nederlandse perspectief behandelen. Op de.amerikaanse politiek zal ik alleen ingaan voor zover die aan Nederland kenbaar wordt gemaakt en gebruik maken van Durden 's boek over Pike. De vraag of er op enig rrorrent sprake is geweest van gevaar voor die neutrali teit, wordt dan ook in hoofdzaa~ vanuit het Neder1a~dse perspectief beantwoord. Voor een einde van de neutraliteit z1jn twee mogelijkheden, of Nederland verklaart aan een van de strijdende partijen in de Verenigde Staten van Amerika de oorlog, ofwel een van deze beide verklaart Nederland de oorlog. Voor Nederland was neutraliteit een vanzelfsprekende zaak. De Confederale Staten hadden de kracht niet een andere vijand aan te pakken. De enige mogelijke dreiging voor de neutraliteit vornde de Verenigde Staten. I.1 Gevaar voor voerende partij~1 neutraliteit bestaat vooral als een van de neutraliteit door de neutrale staat de oorloggeschonden 4

5 NEDERLAND NEUTRAAL INLEIDIN3 acht, of om andere redenen er belang bi j heeft dat een einde komt aan die neutraliteit. Van het laatste was geen sprake. De ligging van Nederland en de Verenigde Staten zijn daar al voldoende verklaring voor, alleen in de Nederlandse koloniên in het Caraïbische gebied zou het tot een conflict kunnen komen. Blijft over het eerste geval. Dit uit zich met name in incidenten. De incidenten die zich hebben voorgedaan ZlJn uitgebreid terug te vinden in de archieven van Buitenlandse Zaken en het archief van de Nederlandse Legatie te Washington. De hoofdmoot van deze scriptie zal dan ook bestaan uit een reconstructie van deze incidenten en hun gevolgen voor de verhouding tussen Nederland en de Verenigde Staten (dat wil zeggen in het bijzonder de Unie, met de Confederatie waren er nauweli jks contacten). Vanzelf spreekt dat deze incidenten ook iri een ruimer kader geplaatst zullen worden. Allereerst de burgeroorlog, het wisselen van de krijgskansen van de beide partijen (Hoofdstuk 1). Ook de juridische kwesties die SPeelden, en hoe deze door Frankrijk en Engeland werden opgelost, zijn van groot belang (Hoofdstuk 2 en Hoofdstuk 3). Tenslotte zal het Nederlandse perspectief worden behandeld, de grote lijnen van de Nederlandse buitenlandse politiek in de negentiende eeuwen verschillende aspecten van de ~~erlandse relaties met de Verenigde Staten (Hoofdstuk 4). In de bestudering van de incidenten zal ik vooral op de de volgende elementen letten: het gevaar dat het incident voor de Nederlandse neutraliteit vorrrde. het Nederlandse beeld van de Amerikaanse buitenlandse politiek. de mate waarin Nederland haar beleid afstemt op de grote zeerrogendeheden, met narre Engeland en Frankrijk. Nederland en het volkenrecht. het Nederlandse eigenbelang.