Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 t/m 3

Transcriptie

1 Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 1 t/m 3 Samenvatting door een scholier 6466 woorden 15 januari ,2 9 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Pharos Hoofdstuk 1 De betovering van het dagelijks leven Inleiding Magie al middel: Handelingen als; onder een ladder doorlopen, dat is een slecht voorteken. Worden vaak als bijgeloof betiteld. In dit hoofdstuk wordt het met de term magie aangeduid.onder magie verstaan we alle handelingen die mensen toepassen om, met behulp van bovennatuurlijke krachten, zichzelf voordeel, of anderen schade te bezorgen. Deze handelingen, in de tijd zelf meestal toverij genoemd, hebben een ritueel karakter. Ze verlopen volgens vaste regels, en worden gekenmerkt worden door symboliek. De tijdloze tovenareseen tovenares of heks is een specialist in magische handelingen. Het huidige beeld van deze specialist is vooral gevormd door de fantasieheks moderne heksen bestaan. Deze wicca`s, zoals ze zich noemen, proberen door magische handelingen kwade invloeden af te wenden. Ze lijken echt totaal niet op de fantasieheks. In het verleden werd hekserij fel bestreden, nu niet meer tot in de 18e eeuw zijn vele duizenden heksen veroordeeld op de brandstapel. (in europa) Dit gebeurde omdat de rechters geloofden dat ze door hun betoveringen mensen en dieren ziek maakten of doodden. Of omdat ze gezorgd hadden dat de oogst mislukte. Waarom staat magie in dit hoofdstuk centraal? Geschiedschrijvers hebben magie lange tijd niet serieus genomen. Inmiddels wordt erkend dat magie in het leven van grote groepen mensen een zeer belangrijke rol heeft vervuld. 1. Magie in de middeleeuwenin 385 was het Romeinse rijk gesplitst in een oostelijk en een westelijk deel. Keizer Theodosius bepaalde in 391 dat vanaf dat moment de godsdienst van de christenen, het christendom, de belangrijkste zou zijn in het west Romeinse rijk. De aanhangers van een niet-christelijk godsdienst, de heidenen, waren voortaan strafbaar. De verspreiding van het christelijke geloof in het huidige Europa ging ook na de val van het west Romeinse rijk door. Maar omdat de steden in de Vroege Middeleeuwen in verval raakten verliep dat moeilijker. De afstand tussen de leiders van de R-K kerk en gewoon boeren was vaak groot. Bovendien leefden heidense gebruiken weer op. Magie werd tot heidense praktijken gerekend. Magie in het dagelijks levenmagie was in het onzekere bestaan van middeleeuwers een middel om zich te beschermen tegen onheil. Het werd bijv. gebruikt bij het opsporen van verloren en gestolen goederen, of om de toekomst te voorspellen. Als mensen het slachtoffer werden van ongeluk of rampspoed, dan zochten ze de oorzaak vaak in kwade, of zwarte magie. Vanaf de 5de eeuw ontstonden er boeteboeken, daar werden de zonden van christenen opgesomd en er stond in welke boete de christenen dan moesten afnemen. De tovenaar die zwarte of kwade magie gebruikte handelde in dienst van de duivel. Kruiden konden een belangrijke rol Pagina 1 van 11

2 spelen bij magische handelingen. In de Middeleeuwen bestond Europa voornamelijk uit een agrarische samenleving; het slagen van de oogst was dus heel belangrijk. Een misoogst door droogte of door onweer betekende algauw hongersnood. Door middel van magische handelingen probeerde men het weer gunstig te beïnvloeden.ook geloofde men dat er kwaadwillende onweermakers waren die storm en hagel door middel van toverij konden oproepen en zodoende de oogst konden vernietigen. Om zich goed te kunnen voorbereiden op ziekte, dood en geweld, deden de middeleeuwers veel moeite om te ontdekken wat de toekomst bracht. Voorspellen was destijds dan ook een belangrijk onderdeel van het volksgeloof. In talloze gebeurtenissen zag men voortekenen, bijv. wanneer een raaf, ezel of monnik iemand pad kruiste, was dat een slecht teken. De visie van de christelijke kerkde duivel en zijn trawanten zetten de mensen aan tot het kwade. De besten onder de gelovigen, de heiligen, gaven het vb. hoe men met duivelskrachten af moest rekenen. Er waren geestelijken die geloofden in de werkzaamheid van magie, zoals Hincmar, aartsbisschop van Reims (Frankrijk, overleden In 882). Als mensen onderinvloed van de duivel waren, raadde hij de priesters aan de mensen naar de kerk te verwijzen. Daar zouden zij herstellen van hun ziekte. Magie en christelijke gebruiken:magische handelingen en christelijke gebruiken lagen in de Middeleeuwen soms dichtbij elkaar. Door de kerk goedgekeurde handelingen en rituelen verschillen van magische gebruiken doordat ze volgens de officiële visie van de kerk geen succes konden garanderen. Het waren alleen maar smeekgebedes, terwijl gebruikers van magie wel op direct resultaat rekenden. Kerkelijke leiders begrepen wel dat ze oude magische gebruiken niet zomaar konden uitbannen. De angst van mensen voor ongeluk bleef 2. Magie en heksenvervolgingen ( )In de periode , de Vroegmoderne Tijd, vonden er in Europa grote veranderingen op godsdienstig terrein plaats. Deze worden aangeduid als de Reformatie! De Middeleeuwse christelijke kerk viel in de 16de eeuw uiteen. Naast R_K christenen, die geleid werden door de paus, kwamen er ook protestantse christenen. De protestanten wilden het christelijke geloof vernieuwen en zijn stichtten hun eigen kerken. Tijdens de Contrareformatie vernieuwde de R-K kerke zich en wist haar positie ten opzichte van de protestanten te herstellen. ER vonden in de Vroegmoderne Tijd ook veel veranderingen plaats op sociaal-economisch terrein. De bevolking nam sterk toe en de prijzen van voedsel stegen. Hendel werd naast de landbouw een steeds belangrijker onderdeel van de economie. Magie bleef voor het volk een belangrijk houvast in het wankele bestaan. Witte en zwarte magiehoewel historici een onderscheid maken tussen de Middeleeuwen en de Vroegmoderne Tijd was er destijds voor veel mensen geen verschil tussen de 15de en de 16de eeuw: de betekenis van magie in hun leven veranderde niet. Zowel in de Middeleeuwen als in de Vroegmoderne Tijd werd er door mensen onderscheid gemaakt tussen zwarte (kwade) magie en witte (goede) magie. Het is zeker dat witte magie geregeld werd gebruikt. Van mensen die zwarte magie toepasten zijn veel minder bewijzen. Witte magie werd bijv. gebruikt om verloren voorwerpen terug te vinden. Ideeën over heksengeestelijken in de Middeleeuwen dachten al dat magiërs een verbond met de duivel sloten. Aan het einde van de 16de eeuw meenden vrijwel alle geleerden in Europa dat veel tovenaars en tovenaressen nooit op zichzelf werkten. Zij zouden altijd in dienst van de duivel zijn of met zijn hulp hun werk doen. Het sluiten van het verbond door een heks met de duivel verliep, zo meenden theologen, volgens een bepaalde ceremonie: eerst verschijnt de duivel aan zijn slachtoffer. Soms komt hij als mens, soms als dier. Hij belooft vervolgens de heks allerlei goederen, geld en seks in ruil voor het afzweren van het christelijk geloof. Een eerbetoon aan duivel volgt en de heks krijgt een teken van de duivel in de huid, meestal op een verborgen plek. Ten slotte krijgt zij opdrachten om kwade toverij te bedrijven. Een heks werd door de kerk altijd beschouwd als een ketter, omdat zij een verbond had gesloten met de duivel. Het werd nog erger wanneer Pagina 2 van 11

3 zij ook het christelijk geloof had afgezworen. Dan werd zij als een afvallige bestempeld. Ketters werden door de inquisitie veroordeeld, omdat ze de eenheid van de christelijke kerk zouden ondermijnen. Heksen waren door hun verbond met de duivel ook vijanden van het geloof geworden. ER waren volgens Sprenger en Institoris verschillende soorten heksen, maar het is aan alle heksen gemeenschappelijk dat zij met de demonen vleselijke smeerlapperijen bedrijven. Boeren hadden vaak nog nooit gehoord van het sluiten van een verbond met de duivel, ook al waren ze wel bekend met magie. Monniken schreven als in de 12de en de 13de eeuw over de sabbat: een geheime, nachtelijke bijeenkomst waar allerlei gruwelijkheden werden bedreven en de duivel werd aanbeden. In de Late Middeleeuwen geloofden de geleerden dat heksen deelnamen aan een dergelijke sabbat. In de 15de eeuw brachten zij het verbond met de duivel in verband met de heksensabbat. De duivel verscheen bij deze bijeenkomsten in verschillende gedaanten: als geit of hond, maar ook als knappe jongeman, bok, stier, kat of schaap. Hij werd begeleid door demonen. Tijdens de heksensabbat werden rituelen rond de katholieke mis belachelijk gemaakt. Er vonden ook andere activiteiten plaats, zoals naakt dansen, seks met de duivel en met elkaar, het eten van kinderen en het volgen van lessen in het uitvoeren van kwade magie. In de 15de en 16de eeuw werden de ideeën van een verbond met de duivel en de sabbat door geleerden in verband gebracht met vliegende heksen. Op die manier werd verklaar dat heksen `s nachts snel naar verafgelegen oorden konden reizen om aan de heksensabbat deel te nemen. Deze gedachte (dat heksen kunnen vliegen) komt uit het volksgeloof. HeksenprocessenTheologen vreesden het verbond met de duivel en de sabbat méér dan de schade die toverij zou kunnen veroorzaken. Bij de ongeletterde boeren overheerste juist de vrees voor schade die toverij zou kunnen toebrengen. De rechtspraak maakte het zowel de theologen als de boeren vrij gemakkelijk om heksen snel te laten vervolgen. De inquisitie had verregaande bevoegdheden, zoals het martelen van vermeende heksen. Dit leidde tot veel opgelegde bekentenissen en tot gedwongen aangifte van medeplichtigen bij de sabbat. Een heks wad dus niet uitsluitend een ketter, maar zij was ook een misdadiger. De reeks heksenvervolgingen begonnen omstreeks 1450 en eindigden rond In die periode zijn er naar schatting heksen in Europa berecht en ongeveer 60.00, meestal op de brandstapel, ter dood gebracht. Rechters meenden dat marteling de waarheid zou opleveren. Martelen betekende niet uitsluitend grof lichamelijk geweld. Ook iemand de hele nacht wakker houden en het haar van het hele lichaam afscheren is een marteling. In Italië en Spanje werd de heks levend verbrand. In Schotland, Duitsland en Frankrijk was het gebruikelijk dat de heks eerst werd gedood voordat ze op de brandstapel werd geplaatst. In Engeland werden heksen op andere manieren terechtgesteld, namelijk door ophanging. 3. Verval en overleven van de magie ( )Aan het eind van de 17de en in het begin van de 18de eeuw namen de heksenvervolgingen af. Vooral rechters zorgden ervoor dat processen tegen heksen bijna niet meer voorkwamen. Aan het einde van de 17de eeuw hanteerden zij bijv. strengere regels voor het uitvoeren van martelingen. Ook gingen zij strengere eisen stellen aan de bewijsvoering. Een bijzonder teken op de huid betekende niet automatisch meer dat de duvel het daar zou hebben aangebracht. Deze ontwikkelingen in de rechtsspraak laten zien dat de elite afstand had genomen van magie en hekserij. Het volk daarentegen, bleef doorgaan met het beschuldigen van vermeende heksen en zwarte magiërs. Maar er was geen rechter meer bereid een proces te voeren. De eerste tegenstandersde eerste protesten tegen heksenvervolgingen kwamen van theologen, filosofen en medici. Zij hadden zelf weinig met de processen te maken maar publiceerden hierover wel kritische geschriften. Door hun ideeën gingen ook juristen en bestuurders anders denken over de heksenvervolgingen. De Nederlandse arts Johan Wier ( ) was één van de eersten die het heksengeloof en de heksenvervolgingen bestreed. Pagina 3 van 11

4 In deze tijd schreef men ziekten als epilepsie vaak toe aan de duivel, die bezit genomen had van het lichaam. In navolging van Wier meenden steeds meer medici dat ziekten geen betoveringen waren maar een natuurlijke oorzaak hadden. De houding van geleerden, kunstenaar en rechters;aan het eind van de 17de eeuw was het wereldbeeld van de geleerde elite zodanig veranderd, dat magie en hekserij daar niet meer inpasten. Geleerden namen beweringen van geleerden uit de tijd daarvoor niet meer klakkeloos aan maar stelden ze eigenwijs te discussie. De Franse filosoof Descartes ( ) geloofde dat duivels wel bestonden maar dacht niet dat ze invloed konden hebben op het menselijk lichaam of het heelal. In die tijd begonnen mensen het geloof in heksen ook te bespotten, dit deden ze doormiddel van spotprenten en ook spotteksten. Het voortleven van de magie onder het volk:na de 30 jarige oorlog nam het religieuze fanatisme af. Met de Wetenschappelijke Revolutie brak een meer rationeel tijdperk aan. Christenen hadden geen behoefte meer om de wereld van duivelse heksen te zuiveren en zij wilden het geloof in magie doen verdwijnen. Ook de specialisten op het gebied van de magie, zoals waarzeggers en duivelbanners, verdwenen niet in de 18de eeuw. 4. Het voortleven van de magie (1800-nu)Het einde van de heksenvervolgingen in de 18de eeuw betekende niet het einde van magie. Integendeel, onder invloed van de Romantiek nam de belangstelling voor magie in de 19de eeuw zelfs toe. Witte magie in de Moderne TijdIn onze tijd wordt de geboorte van een kind nog steeds als een wonder beschouwd. Vruchtbaarheid, zwangerschap en bevalling worden dan ook gekenmerkt door wonderlijke gebruiken en tradities. Ook de liefde blijft tot de magische onderdelen van het leven behoren. Ook in de Moderne Tijd werd dor de verbeterde medische wetenschap en zorg de angst voor ziekten niet weggenomen. Bij de voorkoming en bestrijding van ziekten zijn oude gebruiken naast nieuwe methoden blijven voortbestaan. Tegenwoordig voorspellen we de toekomst met behulp van statistieken, denk maar aan het weerbericht. Ook de aantrekkingskracht van magische voortekenen blijven bestaan. Kinderen die met de helm worden geboren (met de vruchtvliezen nog rondom het hoofd) zouden een tweede gezicht hebben en in de toekomst kunnen kijken. Zwarte magie in de Moderne TijdVolksverhalen zijn interessant om meer over toverij te weten te komen, uit zulke volksverhalen komen vaak verhalen uit voort waar veel zwarte magie in voorkomt. Mensen geloven er nu nog in.magie, het christelijke geloof en de kunstgedurende de 1ste Wereldoorlog werden allerlei christelijke teksten verkocht aan Duitse soldaten. Zij werden hemelsbrieven genoemd. De hemelsbrieven werden gebruikt als middel om onkwetsbaar te worden. Voor kunstenaars tijdens de Romantiek was magie juist niets om bang voor te zijn. Integendeel, voor schrijvers, musici en schilders uit die tijd was het een bron van inspiratie. Tijdens de Romantiek waren volksverhalen erg populair. Onder invloed van het nationalisme zochten volkeren in deze verhalen naar eigenschappen waarvan ze vonden dat ze bij hen hoorden. Uit sprookjes moesten vooral kinderen leren wat goed en slecht is. Hoofdstuk 2 De emoties van het gezinsleven 1. Vrijen en trouwen In het westerse huwelijkspatroon werden huwelijken uitgesteld tot het moment dat de partners in staat waren hun eigen levensonderhoud te voorzien.het kiezen van een partner had vaak te maken met de beurs van die persoon. In het westen is het altijd zo geweest. Om partners te kunnen ontmoeten werden speciale avonden georganiseerd waar jeugdigen uit meerdere dorpen elkaar leerden kennen --> Nachtqueesten Het huwelijk had een economisch belang, maar ook een sociaal belang.in het traditionele gezin had de man de broek aan. Hij had de leiding en nam de belangrijkste beslissingen. Dit wordt het patriarchale gezin genoemd, waarbij gevoelens en emoties niet de belangrijkste rol speelden. De partners in een Pagina 4 van 11

5 huwelijk hechtten niet te veel aan elkaar, want de kans was groot dat een van de partners vroegtijdig overleden. Algemeen huwelijkspatroon -> vrijwel iedereen trouwt. Vrouwen trouwen jong en mannen zijn vaak veel ouder dan de bruid. Jonggehuwden trekken bij ouders in waardoor familiehuishoudens ontstaan.westers huwelijkspatroon -> als je getrouwd was verliet je het ouderlijk huis en ging je samenwonen. Doordat een eigen huishouden duur was en je dus al lang moest hebben gespaard, een eigen bedrijf opgebouwd moest hebben, een boerderij hebben geërfd, trouwden mannen en vrouwen pas laat. Van uitstel kwam ook nog al eens afstel, sommige mensen trouwden hierdoor dus nooit. Daardoor werd ook de bevolkingsgroei beperkt, want als mensen niet of pas laat trouwen kwamen er ook minder kinderen. Zo was de armoede beter beheersbaar.redenen om te trouwen:- ongehuwd hoorde je niet bij de volwassenen- seks mocht alleen binnen het huwelijk- mensen met een bedrijf wilden nakomelingen om de zaak voort te zetten- vrouwen konden maar moeilijk alleen rondkomen (minder scholing en slecht betaald)- arme jongens trouwden graag met de weduwe of dochter van een gildenmeester met als doel het bedrijf te kunnen overnemen- er was inbreng van man én vrouw nodig voor huishouden, bedrijf en boerderijeisen die aan de huwelijkspartner gesteld werden:- zelfde stand- gelijke leeftijd- even rijk- zelfde godsdienstbeeld van het huwelijk in de 17e eeuw en symboliek:het huwelijk leek op de schilderijen gelukkig: ze drukken liefde en saamhorigheid uit. Vaak lieten de mensen zich afbeelden met muziekinstrumenten. Samen musiceren was een uitdrukking van harmonie binnen het gezin.veranderingen in de 18e eeuw:in de 2e helft van de 18e eeuw kreeg de Romantiek veel invloed in Nederland. De gedachten over huwelijk werden romantischer en sentimenteler. Maar zogauw een huwelijk verkoelde of slecht werd, was dit moeilijker te verdragen.productie-eenheid: men werkt samen in huis. Man en vrouw hadden hun eigen taken. Man -> openbare leven, buitenshuis. Vrouw -> binnenshuis: kinderen en huishouden. Vaak zorgde de vrouw ook voor de verkoop van producten, voor de moestuin, de kippen en het kaasmakenconsumptie-eenheid: men woont, eet, slaapt en brengt de vrije tijd samen doorpatriarchaal gezin: de vader had het voor het zeggen. Wet, kerk en gewoonterecht bepaalden dat de man boven de vrouw stond. Symbool van rol en gezag -> de broekromantiek: stroming in de 2e helft van de 18e eeuw. Gedachten over huwelijk werden romantischer en sentimenteler. 2. Kinderen De relatie tussen ouders en kinderen werd niet bepaald door emoties, maar door de omringende werkelijkheid. Ook het geloof en de kerk speelden een grote rol.armoede, honger en dood waren aan de orde van de dag. De mensen waren dus gewend aan lijden en bovendien was het veel handiger geen emotionele band met je kind te hebben. De meeste kinderen stierven en het leven ging gewoon door.volgens de christelijke opvattingen waren zelfs baby s al zondig.dus is de opvoeding diende je de kinderen hard aan te pakken.en ook in taalgebruik vind je dat terug, want ook in psychotechnisch opzicht diende de kinderen hard aan te pakken.de gemiddelde levensverwachting in de 16e eeuw, was tussen de 35 en 40. Iemand die de leeftijd van 20 had bereikt, had nog 30 jaar te leven.toch kregen veel kinderen te maken met het overlijden van één of beide ouders. Deze kinderen hadden vier alternatieven:1. Het weeshuis2. V.O.C. aanmonsteren op een schip3. De kerk4. BedelenJeugdigen hadden weinig of geen kans tot het volgen van een opleiding. Dit was slechts voorbehouden aan de kinderen van de rijken.echter ook de rijken ontkwamen niet aan ziekte en dood, dat kwam omdat de kennis van de geneeskundigen en geneesmiddelen niet aanwezig waren.toch hadden de rijken een voorsprong:- Minder hard te werken- Hygiëne- VoedingVeel kinderen waren niet-gewenst en vooral in de stad, omdat de ouders niet in staat waren om hen in leven te houden. Gevolg was dat veel kinderen ten vondeling gelegd werden.veel Pagina 5 van 11

6 kinderen groeiden op in een omgeving zonder eigen ouders. En dit had weer invloed op hoe zij als volwassene met hun eigen kinderen omgingen.kenmerken kinderjaren tijdens de vroegmoderne tijd:- eerste maanden na de geboorte wordt het kind gebakerd- kinderen leren lopen met valhoedje opkinderen gaan buiten eeuwenoude spelletjes als bokjespringen spelen- vanaf hun 7e jaar kregen de kinderen taken. Meisje -> moeder helpen, leren naaien en andere vrouwelijke handwerken. Jongen -> visserszoontjes gingen met pa de zee op, in de steden gingen de jongens in de leer bij de ambachtsman. Ze gingen ook een aantal jaren naar school- vanaf een jaar op 13 waren de meeste jongeren volledig opgenomen in het arbeidsproces. Men woonde ook niet meer thuis. Meisjes gingen naar de stad als dienstmeid en jongens gingen varen.oorzaken en gevolgen van de grote kindersterfte:oorzaken: - geen borstvoeding- besmettelijke ziekten zoals pokken en roodvonk- voeding was eenzijdig en bevatte weinig vitaminen- gebrek aan hygiënegevolgen:- gezondheid van de ouders leed ook onder de oorzaken, men stierf relatief jong- moeders stierven vaak in het kraambed- kinderen verloren ouders, broertjes, zusjeskinderen kregen te maken met stiefvader, moeder en dus ook met stief- en halfbroertjes of -zusjes- bij verlies van beide ouders ging het kind naar een weeshuis- ouders hechtten zich niet te erg aan hun baby, omdat ze wisten dat de kans groot was dat het kind vroeg stierfopvattingen verschillenden historici over ouderlijk zorg:1. er zijn historici die menen dat de kinderen het vroeger, zeker tot 1800, het veel slechter hadden dan tegenwoordig. Ze werden als kleine volwassenen behandeld, geslagen en moesten jong werken. Het ergste was het ontbreken van de zorg en moederliefde.2. andere historici menen dat het aan de moederliefde niet ontbrak. Wat wij als hardvochtig zien, zoals inbakeren, slaan en bang maken was vroeger normaal, er waren andere ideeën over opvoeding. Aan zorg en moederliefde ontbrak het niet.veranderingen in de 18e eeuw over opvoeding:het was de tijd van de Verlichting. Kinderen moesten juist niet streng aangepakt worden maar in alle vrijheid de kans krijgen zichzelf te ontdekken. Kinderen moesten als redelijke wezens behandeld worden. Liefde was belangrijker dan discipline. Het slaan werd dan ook streng afgekeurd nu. Er werd speciale kinderkleding gemaakt en er kwamen kinderboeken. Dit kwam alleen voor bij de rijkeren, want de armen hadden het geld niet om hun kinderen zolang kind te laten blijven. 3. Seksualiteit We onderscheiden vier vormen van seksualiteit:1. Man + Vrouw2. Man + Man3. Vrouw + Vrouw4. ZelfbevredigingHoe hierover gedacht werd, wordt bepaald door:1. Jezelf2. Gezin3. Sociale omgeving4. Kerk1. Deze werd door de meeste als natuurlijk ervaren, maar de kerk zag seksualiteit tot voortplanting, waarbij lustgevoelens ondergeschikt waren. De vrouwen werden geacht seksualiteit puur te beleven als voortplanting. Het was en is een biologisch gegeven dat mannen regelmatig hun builtje moeten verversen.2. Deze had in de beleving van de kerk geen recht van bestaan, want daar komen geen kinderen van.3. Deze had in de beleving van de kerk geen recht van bestaan, want daar komen geen kinderen van.4. Mannen mochten wel aan zelfbevrediging doen, maar vrouwen niet. Hun enige doel was voortplanting.soorten seksualiteit:- Seks buiten het huwelijk- Homoseksualiteit- Zelfbevrediging (voornamelijk de man)kerkelijke opvattingen over seksualiteit:de kerkelijk leer had een uitgesproken negatieve houding tegenover seksualiteit. Geest en lichaam werden niet als eenheid gezien, maar als tegenovergesteld aan elkaar. Het lichaam gold als bron voor alle kwaad. Als men seksuele verlangens had moest men maar trouwen, en seks diende als middel om tegen te gaan dat er overspel werd gepleegd binnen het huwelijk. Echtelijk seks was ook bedoeld om het vuur der lusten te doven, niet om het aan te wakkeren. Verder versterkte seks de huwelijksband tussen man en vrouw en tenslotte was het de Pagina 6 van 11

7 bedoeling om kinderen voort te brengen.natuurlijke en onnatuurlijk seks: Natuurlijk seks: seks tussen een gehuwde man en vrouw, bedoelt om kinderen voort te brengen. Onnatuurlijke seks: seks tussen 2 mannen, dit is onnatuurlijk omdat hier geen kinderen uit kunnen komen.invloed van de kerk:de kerk had een grote invloed op de samenleving wat seksuele normen betrof. De overheid nam de kerkelijke voorschriften over als wetten. Overspel bijvoorbeeld werd zeer streng gestraft. 50 jaar verbanning, hoge geldboete en ontslag uit overheidsfuncties. Wel vond de overheid dat het soms niet practicabel was om de door de kerk gewenste zedelijkheidswetten ook in de praktijk te brengen.officieel afgekeurd gedrag:doordat de kerk zo een grote invloed had werd seks voor het huwelijk, overspel, prostitutie, masturbatie en homoseksueel gedrag officieel afgekeurd omdat de kerk de mensen vertelde dat het zonden waren, waar God je voor zou straffen. De mensen geloofden de kerk en de meeste keurden het ook af.strijd tegen diverse vormen van ontucht: Deze was niet altijd effectief, want als zeelieden soms maandenlang op zee waren, namen de vrouwen soms ook andere mannen. En als de zeelieden van zee terug kwamen en in maanden geen vrouw hadden gezien zouden de eerlijke en fatsoenlijke vrouwen niet over straat kunnen lopen zonder aangerand te worden, hier zouden prostituees de uitkomst moeten bieden, terwijl dit ook weer in strijd stond met de zedelijkheidswetgeving. 4. Het gezin in de Moderne Tijd In de 20e eeuw veranderde er een aantal zaken:de welvaart steeg, waardoor jongeren meer te besteden hadden en een hoger opleidingsniveau kregen en zich dus onafhankelijker konden opstellen tegenover de oudersde vrouwenemancipatie; De vrouwen hadden hun plaats veroverd. Ook door de uitvinding van de anticonceptiepil, waardoor vrouwen zich vrijer konden gaan gedragende 2e feministische golf waarin discussie over abortus werd aangezwengeld. Ook kregen de vrouwen invloed in de politiek.in de jaren 50 verscheen het rapport van de Amerikaanse seksuoloog Kinski. Het rapport zwengelde in de VS discussie aan over de grote leugens en propaganda die de kerk eeuwenlang over de vrouw had uitgestrooid.het kerngezin volgt het familiegezin op.in de jaren 50 en 60 veranderde er veel in het voordeel van de vrouw:de tweede feministische golf in de jaren 60 en 70- De bijstandswet- Abortuswetgeving- Opleiding --> werk- Positieve discriminatie- Seksuele revolutietijdens de eerste feministische golf ( 1900) ging het voornamelijk om gelijke rechten In Nederland zijn er op het gebied van huwelijk, kinderen en seksualiteit veel veranderd.de mensen van nu hebben de neiging om neerbuigend op het verleden terug te kijken en zaken uit het verleden.ook op het gebied van huwelijk, kinderen en seksualiteit, nemen wij aan dat de mensen van die tijd:nooit trouwden met iemand van wie ze hieldenkinderen altijd slecht, soms met geweld, behandeldenvrouwen geen seksuele gevoelens zouden hebbenhet beeld dat wij hebben werd in het leven geroepen door de machthebbers van vroeger die er belang bij hadden dat mensen zich zodanig gedroegen.demografische patroon: Overgang. Eeuwenlang werd het demografische patroon gekenmerkt door late huwelijken en hoge geboorte- en sterftecijfers. Dit veranderde in de tweede helft van de negentiende eeuw --> Demografische transitie Seksuele revolutie: Door de pil werd seks en kinderen krijgen losgekoppeld en het aantal kinderen per gezin daalde. De gevolgen voor het seksuele leven waren enorm. Gevoegd bij de grote welvaart, de emancipatie van de jeugd en de feministische beweging uit diezelfde periode zorgde dit voor een seksuele revolutie 5. Alle begrippen Algemene huwelijkspatroon = Bijna alle vrouwen trouwen jong. De bruidegom is vaak ouder dan de bruid. De jonggehuwden trekken bij hun ouders in. Westerse huwelijkspatroon = Het kind dat trouwde verliet het ouderlijke huis en ging samenwonen. Jonge mensen wachtten daarom met een huwelijk tot ze een Pagina 7 van 11

8 boerderij of bedrijf geërfd of hiervoor genoeg gespaard hadden > zekere positie in de maatschappij. Ook wel het uitgestelde huwelijkspatroon genoemd.productie-eenheid = Waar men samen at, sliep en zijn vrije tijd doorbracht.republiek = Republiek der Verenigde Nederlanden.Consumptie-eenheid = Waar men samen werkt.trouwbelofte = Verloving, vrijwel gelijk aan getrouwd zijn met elkaar.romantiek = Eind 18ebegin 19e-eeuw, reactie op de Verlichting, het gevoel en de intuïtie i.p.v het verstand.cupido = Ook Amor of Eras genoemd is de god van de verliefdheid.venus = Moeder van Cupido, is de godin van de minne, de lichamelijke liefde.cats = Leefde van , was naast dichter ook raadspensionaris.pre-industiële wereld = Tijd voor industriële samenleving, waar veel agrarisch waren.vroegmoderne Tijd = De termen nieuwe tijd of Nieuwe geschiedenis worden traditioneel gebruikt voor de periode van ongeveer min = Iemand die borstvoeding geeft aan een baby van een ander.gereformeerde kerk = Een kerk waar ze God eren en ze doen alles wat God wil.bakeren = Kind opvoeden en verzorgen.kinderschrik = De schrik van kinderen als ze wat fout deden, dan kregen ze straf.rousseau = Vrouw speciaal voor de man gemaakt. Niets te leren en zich niet te ontwikkelen.zwarte legende = Het idee dat er te weinig liefde was tussen moeder en kind.raadspensionaris = De rechtskundige adviseur van de Staten de Gewesten in de Republiek.Witte legende = Het idee dat er wel degelijk genoeg liefde was tussen moeder en kind.verlichting = Mensen vertrouwden op hun verstand eind 18e-eeuw en gingen nadenken.pedagoog = OpvoedkundigeOude Testament = Voor Christus > Joden en hun relatie met geld.nieuwe Testament = Vanaf de geboorte van Christus en het gelde niet meer voor de Joden.Tien geboden = Mozes heeft die van god ontvangen.hoofdregels van christendom.misogynie = Vrouwenhaat.Prostitutie =betaalde sekssyfilis =geslachtsziektesodomie = een begrip voor verboden seksuele contacten (homoseksualiteit).onanie = masturbatiedubbele moraal= twee ong. gelijke dingen op een hele adere wijze beoordelen.maria Montessori= De Italiaanse arts maakte de volgende opvoedkundige ideeën bekend: kinderen moesten zich zonder dwang, vanuit hun eigen en natuurlijke nieuwsgierigheid ontwikkelen.kerngezin= ouder(s) met kind(eren).huishouden= een leefeenheid van mensen die samenwonen en samenleven.demografische transitie= overgang. Eeuwenlang werd het demografische patroon gekenmerkt door late huwelijken en hoge geboorte- en sterftecijfers. Dit veranderde in de tweede helft van de negentiende eeuw en dit werd de demografische transitie genoemd.hiërarchie= De hogere standen stonden boven de lagere standen, dus vrouwen werden niet helemaal achtergesteld, ze stonden wel boven b.v hun kinderen en een vorstin boven haar mannelijke knechten.patriarchaal gezin= Een gezin waarin de vader het voor het zeggen heeft.onderhandelingshuishouden= kinderen hebben recht om mee te praten, het nieuwe ideaal.seksuele revolutie= door de pil werd seks en kinderen krijgen losgekoppeld, aantal kinderen per gezin daalde. De gevolgen voor het seksuele leven waren enorm. Gevoegd bij de grote welvaart, de emancipatie v.d jeugd en de feministische beweging uit diezelfde periode zorgde dit voor een seksuele revolutie Hoofdstuk 3 - Alle Hens aan Dek Inleiding De 17e eeuw heet ook wel de Gouden Eeuw omdat tijdens die eeuw Nederland een fase van snelle economische groei had. 1. Een volk van schippers en handelaars Een vloot van duizenden mastener was een snelle groei in Nederland in de 17e eeuw wat betreft de schepen in de vaart. De Nederlandse vloot was bijna 4x groter dan elke andere vloot. De redens van de Pagina 8 van 11

9 groei en bloei van handel en scheepvaart waren:1. De technische ontwikkelingen2. De gunstige ligging van Nederland3. De mentaliteit van de Hollandse zeevarende1. De bestaande scheepstypen werden aangepast aan de ondiepe wateren bij de Nederlandse kusten en de Oostzeekusten, een nieuw scheepstype; de galjoot -> die maakte het mogelijk dat de schippers bij vele windrichtingen en snelheden de havens konden verlaten, zo werden de ligtijden ingekort en de reistijden teruggebracht. Een ander nieuw scheepstype was het fluitschip, dat goedkoop kon worden gebouwd, minder bemanning nodig had en dat door de bouw van het schip (smal dek en beneden een groter oppervlak) minder tol hoefde te betalen op de Sont bij Denemarken. 2. De gunstige ligging van Nederland aan de Noordzee, nabij de mondingen van de rivieren Schelde, Maas en Rijn. En de Noordelijke Nederlanden lagen op het snijpunt van de belangrijke handelslijnen van oost naar west en van noord naar zuid.3. Ze hadden een goede mentaliteit. Blijven doorgaan.zekerheid voor allesaan het eind van de Middeleeuwen waren gebieden rondom de Middellandse Zee en de Noord-Europese steden de belangrijkste economische centra in Europa. Voor Nederland was dit Antwerpen. De Nederlanders ontwikkelden een betere manier van handel drijven door goedkoop te kopen en duur te verkopen.van alle markten thuisnederland was in de periode 1568 tot 1648 in oorlog met Spanje -> de 80-jarige oorlog. In die tijd breidde de Nederlandse scheepvaart zich sterk uit. Voor 1580 was het vaargebied van de Nederlandse schepen beperkt tot dicht bij de kust. Een belangrijke nieuwe tak van de scheepvaart was de walvisvaart. Ook de handelsvaart over de oceaan begon.in 1602 kwam de VOC tot stand. De VOC had het alleenrecht op de handel en scheepvaart vanuit de Republiek naar het gebied ten oosten van Kaap de Goede Hoop en ten westen van de Staat Magalhães. (Indië) De VOC verkocht vooral via veilingen.in 1621 werd de WIC opgericht. Deze kreeg het alleenrecht op de scheepvaart en handel met Amerika en de westkust van Afrika. De WIC hield zich vooral bezig met de kaapvaart. De grootste verovering was een Spaanse zilvervloot door Piet Hein bij Cuba in Nadat de WIC genoeg steunpunten op Afrika, Brazilië en Suriname gevestigd hadden richtten ze zich meer op de slavenhandel.en de boer, hij ploegde niet meerde handel en scheepvaart hadden grote gevolgen voor de landbouw en nijverheid. Doordat de meeste landbouw producten uit het buitenland werden gehaald gingen de boeren over op veeteelt en turf vervenen -> Turf droogmaken, dan is het een belangrijke brandstof. Hierdoor moest veel water afgevoerd worden, daardoor kwamen er gebieden onder de zeespiegel te liggen, daar was dus geen akkerbouw meer mogelijk en daardoor gingen de boeren er over op veeteelt. De exporteurs van broodgranen hadden de haven van Amsterdam als eindbestemming. Maar niet al het graan bleef hier. Veel werd opnieuw verscheept naar Frankrijk, Spanje, Portugal en soms Italië. Dit maakte Amsterdam tot het centrum van de wereldgraanhandel -> Moedernegotie.In de gebieden waar de boeren niet perse op veeteelt over hoefde te gaan waren handelsgewassen; hennep, hop, tabak en meekrap. Dit was voor binnenlands gebruik maar een groot deel werd geëxporteerd. De landbouw en handel hadden dus veel met elkaar te maken en stimuleerde elkaar. De landbouw was een onmisbare keten in de schakel. Toch was het voor de Nederlandse economie maar goed dat de hoeveelheid bouwgrond in de kustgebieden beperkt bleef. Want als men steeds meer op nieuw land kon werken zou dat de boeren werk genoeg hebben opgeleverd om thuis de kost te verdienen. De Nederlandse zeevaart had dan niet zo gemakkelijk mensen kunnen vinden die bereid waren de vele handels-, vissers- en oorlogsschepen op het water te houden. 2. De zee geeft, de zee neemt ZeevarendenKielhalen: Men bond een touw om het lijf dat aan het uiteinde van de ra werd vastgemaakt en onder de kiel door liep. Ze hesen hem tot de nok van de ra omhoog en lieten degene in de zee vallen, als Pagina 9 van 11

10 hij diep genoeg was haalden ze hem onder de kiel door. Dit werd 3x herhaald.risico van het vakde gevaren:- Onvoldoende of slecht voedsel. (op een schip moest voor maanden eten meegenomen worden. Het eten en drinken werd opgeslagen in ongekoelde broeierige ruimtes. Het eten bedierf en het gevolg voor de mensen was scheurbuik. Er waren ook zogenaamde dokters op schepen, die handelden gewoon met amputatiemiddelen).- De zee zelf. (schipbreuken, het weer, storm op zee).- KapersEen sober traktementde verdiensten van een zeeman waren: - De gage (het eigenlijke loon)- De voering (de goederen die door de bemanning gratis mocht worden meegenomen voor eigen verkoop)- Premies en uitkeringen (soms werd bijvoorbeeld een premie in het vooruitzicht gesteld als de reis sneller voltooid werd dan gepland. Op slavenschepen was het bijvoorbeeld zo dat er premies gezet werden op het levend overbrengen van slaven en bij de walvisvaart bijvoorbeeld hoe meer er gevangen werd hoe hoger de verdiensten)- Bij de VOC en de marine was er ook nog een andere tak van inkomst, namelijk het geld van een kaping.uitstralingniet alleen kooplieden en zeevarenden hadden belang bij de Nederlandse economie van handel en scheepvaart. De mensen in de havensteden en hun achterland waren ook afhankelijk van die sector. Bijvoorbeeld:- Kaaplieden(handel) - Zeevarenden(handel)- Boeren die gerst, hop en vlas leverden(landbouw)- Kruiers(handel) - Sjouwers(handel)- Scheepsbouw(ambacht) - Touwmakerij(ambacht)- Houtzagerij(ambacht) 3. Van stapelmarkt naar doorvoerhandel De blokkade omzeilenengeland was rond 1800 in oorlog met Frankrijk. Omdat Engeland ter zee sterker was dan Frankrijk besloot de leider van Frankrijk in die tijd, Napoleon, economische wapens te gaan gebruiken. Engeland had haar rijkdom door handel en industrie en dus wilde Napoleon Engeland afsluiten van haar afzetmarkt in Europa -> Het Continentaal Stelsel (1806). Het Continentaal mocht geen handel meer drijven met Engeland. Dit was zeer nadelig voor Nederland en daarom ging men smokkelen. Zo ontstond dus ook de douane.hernieuwde oriëntatie op de Oost.Na de val van Napoleon werd Nederland vergroot met België. Dit moest van de Engelsen. Nederland was in die tijd onder leiding van Koning Willem I. Hij had de vrijhandelsgedachte, dit was onmogelijk door- De grote concurrentie met Engeland- De ontwikkeling van de buitenlandse zeilvaart- De in veel Europese landen geheven invoerrechten- En de denkwijze van de Hollandse handelsstandom de Nederlandse economie er weer bovenop te helpen werd de Nederlandschen Handel-Maatschappij opgericht in De NHM richtte zich vooral op de Nederlandse handel en scheepvaart met Indië.1830: De overheid voert het Cultuurstelsel in. Dat hield in dat het Nederlandse koloniale bestuur zelf de organisatie van de exportproductie van Java ter handen nam. De Indonesiërs moesten een deel van de oogst afgeven. Als ze dit niet konden moesten ze verplicht voor Nederland werken. Het Cultuurstelsel bracht Nederland vele Indische Baten op(geld van Oost- Indië). Er kwam kritiek op het Cultuurstelsel van de liberalen. De liberalen kwamen na 1848 meer aan de macht en vonden dat het Cultuurstelsel de Javanen geen enkel voordeel bood en de Nederlandse ondernemers te weinig vrijheid. Na enkele jaren werd het afgeschaft > De grondwetwijziging > Het Suezkanaal, waardoor Indië vanuit Nederland beter bereikbaar werd.nederland industrialiseert.de industrie begon een steeds belangrijkere plaats te spelen in Nederland. Engeland industrialiseert als 1 van de eersten. Nederland had hier niks aan, totdat ook Duitsland ging industrialiseren. Wanneer de industrialisatie echter definitief doorzette in Nederland is niet bekend.nederland als doorgeefluikaan het eind van de 19e eeuw kwam de industriële revolutie echt op gang door de omstandigheden in Duitsland; de afschaffing van de Rijnvaarttollen en dankzij de Nieuwe Waterweg. Toen in 1870 ook in Amerika en Europa het welvaartspeil steeg, profiteerde Nederland hier ook van. Maar dat Nederland door kon gaan Pagina 10 van 11

11 met de scheepvaart, was vooral te danken aan Duitsland en Engeland. Nederland lag tussen deze twee landen in en fungeerde als soort doorgeefluik tussen Engeland en het westelijke deel van Duitsland -> Transitohandel.Transitohandel is vergelijkbaar met de stapelmarkt in de 17e eeuw. (Het systeem waarbij uitvoerproducten vanuit alle Europese landen en gebieden overzee naar Hollandse havens werden verscheept en daar na verloop van tijd naar consumenten werd doorvervoerd). Het enige verschilt was dat de handelswaar in de transitohandel niet meer eerst opgeslagen werd, maar dat werd gelijk gedistribueerd naar verschillende landen.nederland heette:- Vanaf de 17e eeuw -> Republiek der 7 Verenigden Nederlanden > Bataafse Republiek (Nederland in opstand met behulp v/d Fransen) > Koninkrijk Holland (De broer van Napoleon aan de macht) > Koninkrijk der Nederlanden 4. Is de arbeider zijn loon waardig? Ongezouten vooroordelen. De Nederlandse arbeider werd in de 19e eeuw afgeschilderd als ongeschikt en bijna altijd dronken door de fatsoenlijke mensen, zoals zij zichzelf noemden. De arbeiders hadden op hun beurt weer genoeg te klagen over de volksklasse.allerhande werkook al was de Nederlandse economie weer volop bezig, vele mensen hadden geen werk. Volwassen geschoolde arbeiders werden ingeruild voor vrouwen en kinderen tegen lager loon. Overal werden kinderen ingezet. Zo ontstond het Kinderwetje van Van Houten waarin stond dat kinderen onder de 12 jaar geen arbeid mochten verrichten. Hierbij kwam een eind aan de grote kinderarbeid, maar voor de vrouwen en mannen werd er niks geregeld. Die hadden nog steeds de lange arbeidsdagen, de lage lonen en onveiligheid op de werkvloer.grachten straten en stegenook de woonomstandigheden waren heel slecht in de 19e eeuw. Dit deed niet echt veel goeds voor de gezondheid van de arbeiders.wat de pot schaftde verschillen die in de delen van Nederland ontstonden waren niet alleen de werk- en woonomgeving, maar ook bijvoorbeeld het consumptiepatroon lag sterk uit elkaar.een kat in het nauwallerlei kerkelijke, particuliere of gemeentelijke instellingen vullen in geval van noodzaak het inkomen van de allerarmsten wat aan. Een groot deel dat aan de armenzorg werd besteed kwam van de particulieren. Redens daarvoor waren uit:- goedheid- beleefdheid- medelijdenhoogmoed- overvloed- plichtin de grote steden waren criminaliteit en prostitutie een middel voor het levensonderhoud. Niet alleen in bordelen maar ook op straat. Er werd hevig tegen geprotesteerd. De Nederlandse economie veranderde. Industrie en transport werden belangrijker ook al was de scheepvaart voor de transitohandel nog steeds heel belangrijk. De sociale gevolgen waren ook veranderd. Er werden in tegenstelling tot de 17e eeuw serieuze pogingen gedaan om sociaal beleid te gaan voeren. Het Kinderwetje van Van Houten en de acties tegen de prostitutie zijn daarvan goede voorbeelden. Pagina 11 van 11