Praktische opdracht ANW Geschiendenis van de ruimtevaart

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Praktische opdracht ANW Geschiendenis van de ruimtevaart"

Transcriptie

1 Praktische opdracht ANW Geschiendenis van de ruimtevaart Praktische-opdracht door een scholier 6727 woorden 5 januari ,7 38 keer beoordeeld Vak ANW De geschiedenis van de ruimtevaart Inleiding Wij hebben een praktische opdracht gemaakt over de geschiedenis van de ruimtevaart. De tijd die we kregen onder de anw lessen hebben we benut om informatie te zoeken. Er was best wel veel informatie over de geschiedenis van de ruimtevaart te vinden omdat het een breed onderwerp is. Maar niet alle informatie was goed te gebruiken maar we hebben wel genoeg gevonden om een goed verslag te maken. We hebben dit onderwerp gekozen omdat er zo veel informatie over te vinden was. We vonden het ook wel een boeiend onderwerp. De wortels van ruimtevaart In mythen en sagen fantaseerden de Grieken al over ondernemende mensen die in hun overmoed hun moederplaneet achter zich lieten. De eerste bekende ruimtevaarders-op-papier waren Daedalus en Icarus. Zij maakten vleugels van vogelveren die met was aan elkaar waren geplakt. Op die manier dachten zij net als de vogels te kunnen vliegen. Alleen Icarus vloog te dicht bij de zon waardoor de was smolt, en hij stortte in de Egeïsche Zee: het eerste slachtoffer van de ruimtevaart. De Grieken wisten niet dat de aarde slechts door een laagje lucht van hooguit 100 kilometer dik wordt omringd en dat er miljoenen kilometers vacuüm liggen tussen de aarde en de zon. Sommige Griekse geleerden hadden al ver voor het begin van onze jaartelling een aardig beeld van hoe het heelal in elkaar zit, jammer genoeg is veel van deze kennis verloren gegaan in de Middel Eeuwen, waar men dacht dat de aarde het middelpunt van alles is. Maar toen er in het westen met elkaar gevochten werd met het zwaard, werd in het oosten de eerste raket gebouwd. In het jaar 1258 werd door de Mongolen de eerste raket gebouwd. Die kennis van de raket werd doorgegeven totdat het ook Europa had bereikt. Die ze onder andere gingen gebruiken voor oorlogen, die meestal gewonnen werden door de kant met de raketten. Op 17 september 1857 werd de man geboren die later als de vader van de ruimtevaart wordt beschouwd: Konstantin Edoeardovitsj Tsiolkovksi. Pagina 1 van 14

2 Omdat hij doof was werd hij van de lagere school afgestuurd, maar ging toch veel boeken over natuurkunde lezen. Toen hij een jaar of 12 was kreeg hij per toeval een ballon in zijn handen en kwam zo in aanraking met het principe van de raket. Waarom schiet de ballon weg als ik de opening vrij maak? vroeg hij zich af. Die vraag die bleef bij hem tot dat hij het antwoord had. Tsiolkovksi begreep heel goed dat wanneer de ballon gesloten is de kracht overal hetzelfde is en dat de ballon in rust is, maar wanneer je een opening maak vind er een krachtwisseling plaats waardoor de ballon beweegt. Als je er nu voor zorgde dat in het inwendige van de geopende ballon gas onder hoge druk aanwezig bleef, zou de ballon blijven vliegen. Op die manier kwam Tsiolkovski op het idee van de raketmotor met vloeibare brandstof.. In 1882 werd Tsiolkovski wiskundeleraar aan een school in Kaloega, een provinciestad ten zuiden van Moskou. Hij ging zich steeds meer met de ruimtevaart bezighouden. Hij werkte het principe van de raket ook wiskundig uit. Nu nog wordt behulp gemaakt van wiskunde bij het berekenen van raketten. In de boeken van Tsiolkovski zegt hij dat het meertrappen systeem de enige manier is om de snelheid te bereiken om in de ruimte te komen. Een enkelvoudige raket kan een maximale snelheid halen van 3 kilometer per seconde en om in een baan rond de aarde te komen heb je een snelheid nodig van 8 kilometer per seconde. Wil je nog verder komen zoals de maan of de planeten dan heb je en snelheid nodig van 11 kilometer per seconde en die snelheden kun je alleen bereiken door een trappensysteem. Tsiolkovski was zestig toen de revolutie plaatsvond en de tsaar van de troon werd gestoten. Dat was heel gunstig voor Tsiolkovski want hij had nooit steun gekregen van de tsaar maar dat veranderde wel toen de Sovjets aan de macht kwamen. In 1919 werd hij uitverkoren als lid van de Academie van Wetenschappen en tussen 1925 en 1932 werden maar liefst 60 geschriften van zijn hand gepubliceerd. Van de staat kreeg hij een bescheiden pensioen. Andere wetenschappers waren Robert Goddard, Hermann Oberth,von Braun en Sergej Koroljov. Von Braun en Sergej Koroljov waren de eerste die de raketten echt bruikbaar maakten voor de ruimtevaart. Von Braun (1912 t/m 1977) In 1912 werd Wernher von Braun geboren. Hij was het brein achter het de domtoren van metaal, computers en brandstof die mensen naar de maan droeg: de Saturnus-5-raket. Hij was ook de maker van de gevreesde V-2 raket van de Nazi s. In hetzelfde jaar dat hij de V-2 raket ontwierp kwam een van de eerste raketten op een hoogte van ongeveer 2 kilometer. Het proefterrein voor de raketten werd te klein en ze moesten verhuizen naar het eiland Usedom. In november 1936 waren de nieuwe testbanken en lanceerplaatsen in het plaatsje Peenemünde klaar. De eersten lanceringen mislukte maar de vierde lanceerring op 3 oktober 1942 werd een volledig succes. De vorderingen gingen langzaam. Dit kwam vooral door de weinige steun van de regering voor zijn projecten. Dit veranderde toen Hitler de oorlog aan het verliezen was en de hulp inriep van Von Braun. Die liet wat video s zien met succesvolle lanceringen van de V-2 raketten en Hitler was razen enthousiast En wilde die raketten wel en liet lanceerplatformen bouwen plus mobiele lanceerinrichtingen en de V-2 werd voorzien van een neuskegel die een ton springstof bevatte. De militaire versies van de A-4 werden van verschillende lanceerplaatsen in Europa afgevuurd terwijl Peenemünde een ontwikkelingscentrum Pagina 2 van 14

3 bleef. Terwijl V-2 s door krijgsgevangen werden gemaakt had Von Braun al zijn tweetrapsraket op tafel liggen: De A-9 en de A-10 die New York konden bereiken. Maar het uiteindelijke doel van Von Braun was toch het halen van de maan en zijn A-9 en A-10 zouden hem er heel dichtbij kunnen brengen zijn droom te verwezenlijken. De fabrieken van de A-4 werden gebombardeerd maar Von Braun ontwam. Daarna was zijn leven weer in gevaar omdat hij het er niet mee eens was dat zijn raketten werden gebruikt voor militaire doeleinden. Daarvoor werd hij gearresteerd door de SS. Omdat Dornberger naar Hitler ging en hem duidelijk maakte dat Von Braun zeer belangrijk was in de ontwikkeling van de raket, liet Hitler hem vrij. In 1944 had Londen te maken met de V-2 raketten maar dit waren de laatste stuiptrekkingen van het Derde Rijk. Tijdens de bevrijding van Europa wisten Von Braun en een paar leden van zijn staf te ontsnappen aan de oprukkende Russen en gingen Hotel boven op een berg. Op een dag zag Von Braun Amerikaanse en Engelse soldaten door het dal rijden en stuurde zijn broer om contact te maken met de soldaten. In 1945 waren Von braun en zijn stafleden alweer aan het werk in New Mexico. Daar begonnen ze aan de verbeteringen aan de honderden V-4 raketten. In 1949 werd de eerste tweetrapsraket gelanceerd. Deze raket bereikte een voor die tijd ongelofelijke hoogte van 400 kilometer. Deze raket was de eerste stap naar de ruimte. Maar bij deze eerste stap bleef het ook even. Omdat de Amerikanen meer gaven om lange afstands bommenwerpers dan om geleide raketten. In Rusland probeerde men juist om de V-2 te verbeteren en toen de CIA daar lucht van kreeg kwam er weer interesse in Von Braun en zijn team. En werd in 1955 van Redstone Arsenal in Huntsville, Alabama en werd Amerikaans staatsburger. Maar omdat Von Braun toch een verleden had bij de nazi s werd hem de eerste 10 jaar na de oorlog nog belet een belangrijke rol te spelen in de raketontwikkeling. Zo was hij niet verantwoordelijk voor de lancering van de eerste kunstmaan. Maar door de vertraging van de Marine konden de russen de primeur van de eerste Soetnik op hun naam zetten. Koroljov Sergej Koroljov werd geboren op 30 december Zoals veel jonge mensen wilde Koroljov Leren vliegen. Koroljov leerde in zijn vrije tijd zweefvliegen. Later als werkend timmerman en leidekker in de toen nog kleine stad, verdiepte hij zich steeds meer in de vliegtuigbouw. Toen wist hij dat hij niet alleen vliegtuigen wilde bouwen maar er ook ontwerpen en bouwen. Een van zijn zweefvliegtuigconstructies was zo succesvol dat er grote aantallen van gebouwd zijn. Met een dergelijk ontwerp werd de looping beschreven. Koroljov zocht Tsiolkovski op in Kaloega. Na die ontmoeting, waarbij Tsiolkovski zijn eigen gemaakte gehoor apparaat, stond voor Koroljov 1 ding vast hij wilde ruimteschepen en raketten bouwen. Hij miste alleen het geld en spullen, en bijna niemand geloofde in die dagen in raketten als serieuze voertuigen.maar Koroljov was even koppig als geniaal. Daarom ging hij op vliegtuigen en zweefvliegtuigen raketmotoren gemonteerd ener nog zelf in vloog ook. In de jaren dertig begon Koroljov met een paar vrienden kleine raketten te bouwen. Hun club werd GIRD genoemd, Groep voor Onderzoek van de Reactieven Voortbeweging. Maar zelf noemde ze het Groep van Ingenieurs Werkend zonder Geld.17 augustus 1933 is een heel belangrijke dag, want deze dag ging de eerste raket op vloeibare brandsof omhoog. De vlucht van de 2,4 meter lange raket had precies 18 seconde geduurd en bereikte een hoogte van 400 meter.maar Koroljovs gedachten waren al weer veel verder. Op 31 maart 1934 zei hij op een conferentie van stratosfeeronderzoekers in Leningrad: Er kan sprake zijn van 1, 2 of zelfs 3 mensen die de Pagina 3 van 14

4 bemanning zouden kunnen vormen van de eerste ruimteschepen. Drie jaar later werd, niet ver van Moskou de eerste ruimtevaarder geboren. Rond die tijd ging het leger zich interesseren in de raketten van Koroljov en begonnen hem financieel te steunen. Ook werd er een speciaal instituut opgericht. Maar zoals veel hoge officieren in de jaren dertig viel hij in de ongenade bij Stalin: Hij werd beschuldigd van samenzwering met de Duitsers en werd op bevel van Stalin gefusilleerd. Zo werd het halve officierskorps uitgeroeid. Het zou dus ook niet uitblijven dat Koroljov op de lijst zou staan omdat hij een militaire rang had gekregen door zijn initiatieven aardig opviel. In Koroljovs instituut vonden massa-arrestaties. Toen Koroljov gearresteerd werd hij beschuldigd van sabotage van het raketprogramma. Hij zou een raket vliegtuig vernietigd hebben. Het feit dat het vliegtuig gewoon ongeschonden in een hangar stond interesseerde de rechter niet. Bij het uitbreken van de oorlog was er dringend behoefte aan technisch talent en Koroljov werd begin 1940 teruggeroepen naar Moskou. In juli werd hij samen met de industrie geavaceerd naar Omsk. Primeurs van Koroljov zijn: Eerste Kunstmaan (Spoetnik-1, 4 oktober 1957) Eerste levend wezen in de ruimte (Laika, 3 november 1957) Eerste voorwerp op de maan (Loena-2, September 1959) Eerste foto s achterkant van de maan (Loena-3, Oktober 1959) Eerste man in de ruimte (Gagarin, Wostok-1, 12 april 1961) Eerste bemande dubbelvlucht ( Wostok 3 en 4, augustus1962) Eerste vrouw in de ruimte (Valentina Teresjkova, juni 1963) Eerste driepersoons ruimteschip (Woschod-1, oktober 1964) Eerste ruimtewandeling (Leonov, 18 maart 1965) Eerste zachte landing op de maan (Loena-9, februari 1966) Eerste harde landing op Venus (Venera-3, gelanceerd op 16 november 1965, landing op maart 1966) De Spoetnik Op 4 oktober 1957 om 6 uur s ochtends werd de eerste kunstmaan gelanceerd: De Spoetnik. De eerste uren van het ruimtetijdperk waren begonnen. Bij de plaats Baikonoer, op de verlaten steppen van Kazachstan werd de raket gelanceerd. De vier draagarmen waarop de raket rustte, vielen traag terug onder de druk van de zware contragewichten wanneer de raket lift kreeg. En zo steeg de raket de ruimte in met onder de neuskegel een kleine kunstmaan. Enkele minuten later cirkelde de spoetnik in een baan rond de aarde met een snelheid van kilometer per uur. De spoetnik had een doorsnee van precies 58 centimeter en weegt 83.6 kilogram, met nog 4 antennes: 2 van 2.4 meter en 2 van 2.9 meter. De reacties op de eerste kunstmaan liepen uiteen van verbazing tot jaloezie. Clarence B. Randall was toen nog assistent van president Eisenhower zei dat de spoetnik alleen maar een zielige prul was en een andere zei iedereen kan wel een brok ijzer in de ruimte brengen. Maar John McCormack zei dat als zij nu niets zouden ondernemen dat het niet lang zal duren voordat ze een atoombom op hun hoofd zouden krijgen. Op 3 november is de tweede spoetnik gelanceerd, maar deze spoetnik stond meer in de belangstelling Pagina 4 van 14

5 omdat het eskimohondje Laika meeging. Die was het eerste levende zoogdier tussen de sterren. Helaas kon de Spoetnik niet terugkeren naar de aarde en na 10 dagen is Laika gestorven aan zuurstofgebrek. De Russen hadden hierdoor wel erg veel informatie over hoe een levend wezen reageert in de ruimte en dan vooral de gewichtloosheid. De officiële lancering van de eerste kunstmaan was pas de derde spoetnik die de lucht in ging. Dit was een heel zwaar en ingewikkeld apparaat, waaraan nog volop gewerkt werd. De Spoetnik-1 was een heel snel in elkaar gezette kunstmaan met alleen 2 radiozenders omdat de Russen dachten dat ze de race voor de eerste kunstmaan zouden verliezen. De Spoetnik-3 was de eerste kunstmaan met echt gevoelige meetinstrumenten, om onderzoek te doen naar de veiligheid van de mens in de ruimte. De Spoetnik-3 verzamelde onder anderen gegevens over het magnetische veld van de aarde, meteorieten, kosmische stralen en geladen atomaire deeltjes. Ook werd de precieze druk in en om de kunstmaan gemeten. De Spoetnik-3 werkte ook op zonne-energie, die het zo 2 jaar volhield. Zo is men erachter gekomen dat zonder wolken en de dampring, zonne-energie een hele energiebron is. Ondertussen boekten de Russen niet alleen successen maar gingen er ook een aantal lanceringen de mist in. Soms waren er ook ongelukken die echt mensenlevens kosten, maar daar kreeg het Westen niets van te horen. De eerste satellieten van de Amerikanen en de Russen waren alleen voor onderzoek, later is men pas begonnen met het lanceren van satellieten die ook voor andere doeleinden gebruikt konden worden zoals: communicatie, weersvoorspelling, militaire doeleinden. Toch bleven ze nog satellieten de ruimte insturen voor onderzoek van de aarde en de ruimte. Omdat je in de ruimte geen last hebt van de dampring van de aarde. Hermann Oberth Hermann Oberth werd geboren op 25 juni 1894 in Hermannstadt in Siebenbürger, dat toen nog deel uitmaakte van het Oostenrijk-Hongaarse rijk. Op het gymnasium kreeg Hermann het boek reis naar de maan in zijn handen. En met dat boek was zijn belangstelling voor de ruimtevaart geboren. Al snel kwam hij erachter dat de raket het beste middel was om mensen naar de maan te brengen. Hij ontdekte dat als je een zekere massa van een vervoermiddel wegwerpt dat het voertuig de andere kant op beweegt. Dit principe zien we ook terug bij het geweer. Hermann deed ook duikproeven om te kijken hoeveel vertraging het menselijke lichaam kan verdragen. Hij onderzocht ook hoe de beste manier is om een mens te lanceren en hem daarbij zo min mogelijk last te laten hebben van de krachten die optreden als een raket versnelt. Hij ontdekte ook dat in een gewichtloze val de luchtbel in een fles met water zich van boven naar het midden verplaatst. Dergelijke grapjes halen astronauten nu ook wel eens uit in de ruimte om televisiekijkers te amuseren. Oberth gaf gehoor aan zijn vader en ging medicijnen studeren maar is geen arts geworden, omdat raketten hem bezig hielden. Wel verrichtte Oberth tijdens de eerste wereld oorlog zelfstandig blindedarmoperatie. Nog voor de oorlog had hij een tekening van een reusachtige raket van 25 meter lang op papier. Het zou werken op zuurstof en vloeibare brandstof. Alleen had niemand interesse in de raket, zelfs de militairen niet. Na de Oorlog keerde Oberth terug naar Transsylvanië en studeerde wis- en Pagina 5 van 14

6 natuurkunde in Klausenburg. Later zette hij zijn studie voort in München, Göttingen en Heidelberg. Daarna gaf hij les op verschillende plekken in Siebenbürgen, waar hij tot 1938 woonde. Al die tijd heeft besteedde hij elk vrij moment aan zijn grote droom: De vlucht in de ruimte. In 1923 verscheen zijn eerste boek: Die Rakete zu den Planetenräumen. Het boek was doorspekt met formules en berekeningen. Hermann Oberth is gestorven in 1990 op 96 jarige leeftijd. Loena s Op 2 januari 1959 wordt de Loena-1 gelanceerd. De Loena-1 is een satelliet bedoeld om de maan een beetje te onderzoeken maar hij miste de maan en ging richting de zon en werd automatisch een satelliet voor de zon. De Loena-2 was wel goed delanceerd en kwam op de maan en voor het eerst was de afstand aarde-maan overbrugd. De amerikanen hadden het nakijken.nog geen maand nadat de Loena-2 contact had gemaakt met de maan werd de Loena-3 gelanceerd om foto s te maken van de achterkant van de maan. Spoetnik-5 Ook in de jaren zestig heeft men niet stilgezeten op het gebied van de ruimtevaart. Op 19 augustus 1960 lanceerden de Russen Spoetnik-5. In de Spoetnik-5 bevonden zich verschillende levende dieren: twee honden, vier muizen en twee ratten. Nadat Spoetnik-5 achttien banen om de aarde had gemaakt, keerde hij veilig terug op de aarde. De dieren waren dus de eerste reizigers die in de ruimte overleefden. De eerste bemande ruimtevaart Alan Shepard zou in maart 1961 als eerste astronaut de ruimte gaan, maar door problemen met zijn raket ging het niet door. Ook deze keer was Rusland, tot grote teleurstelling van Amerika, de eerste. Op 12 april 1961 maakte Joerie Gagarin, de eerste ruimtevlucht van de wereld, één baan om de aarde in de Vostok-1. Deze reis duurde 89 minuten. Ook al werd Alan Shepard de eerste Amerikaanse ruimtevaarder zag de NASA in dat Rusland op technologisch gebied het verste was. De vlucht van Shepard duurde maar 15 minuten, omdat hij geen hele baan om de aarde had gemaakt. Hij werd alleen tot 180 kilometer hoogte gelanceerd en viel daarna weer terug. Pas vele maanden later, op 20 februari 1962, maakte John Glenn als eerste Amerikaan drie banen om de aarde. Alan Shepard zou in maart 1961 als eerste astronaut de ruimte gaan, maar vanwege problemen met zijn raket ging dit voorlopig niet door. Ook ditmaal was Rusland, tot grote teleurstelling van Amerika, de eerste. Op 12 april 1961 maakte Joerie Gagarin, de eerste ruimtevaarder van de wereld, een baan om de aarde in de Vostok-1. Deze reis duurde 89 minuten. Ook al werd Alan Shepard 23 dagen later de eerste Amerikaanse ruimtevaarder, toch zag de NASA dat Rusland op technologisch gebied het verst was. De vlucht van Shepard duurde maar 15 minuten, omdat hij geen hele omloop om de aarde maakte. Hij werd alleen tot 180 kilometer hoogte gelanceerd en viel daarna weer terug. Pas vele maanden later, op 20 februari 1962, maakte John Glenn als eerste Amerikaan een baan om de aarde. Hij maakte drie omlopen. Eerste vrouw in ruimte Pagina 6 van 14

7 Amerika vond dat het nu hun beurt was voor een volgende stap in de ruimtevaart. Het officiële doel was om voor 1970 een man te laten landen, maar iedereen wist dat het echte doel van Amerika was dat zij de maan als eerste wilden bereiken om de Russen een stap voor te zijn. Toch bleven de Russen gewoon doorgaan met hun ontwikkelingen, want in augustus 1961 bracht de Rus Titov een hele dag door in de ruimte. Bijna twee jaar later, op 14 juni 1963, vloog Valentina Teresjkova als eerste vrouw ter wereld door de ruimte; opnieuw een primeur voor Rusland. Valeri Bykovski, haar man, werd twee dagen daarvoor gelanceerd. De twee ruimteschepen naderden elkaar tot op een paar kilometer. De vlucht van Valentina was ook wat betreft de wetenschap erg belangrijk, want hiermee werd bewezen dat ruimtevaart geen gevolgen had als onvruchtbaarheid of genetische beschadigingen, want later kreeg Valentina Teresjkova een gezonde baby. Eerste ruimtewandeling En de Russen bleven successen boeken: op 12 oktober 1964 lanceerden ze Voskshod-1, met daarin drie mensen. Eigenlijk was dit ruimteschip voor maar twee personen ontworpen, maar de Russen konden er drie mensen in krijgen. Op 18 maart 1965 opnieuw een succes voor Rusland, want toen maakte Alexei Leonov de eerste ruimtewandeling, toen hij in de ruimte was met Voskshod-2. Op 4 juni 1965 maakte Ed White als eerste Amerikaan een ruimtewandeling, die meer dan 20 minuten duurde, twee keer zolang als de wandeling van Leonov. Amerika was bezig aan een inhaalrace op Rusland. Eerste vlucht naar planeet Ondertussen waren er ook ontwikkelingen in de onbemande ruimtevaart. Dit ging vooral om de planeten. 27 augustus 1962 was de dag van de eerste overwinning van NASA op de Russen: het ruimteschip Mariner-2 maakte de eerste vlucht naar een planeet, namelijk naar Venus. Zo werd ontdekt dat er door de dikke atmosfeer op Venus een enorm broeikaseffect was, waardoor het er ongeveer 500 graden heet is. En de Amerikanen gingen door. Op 28 november 1964 stuurden ze Mariner-4 naar Mars. Hierdoor werd na enkele maanden iets belangrijks ontdekt. Tot in de jaren 50 werd verondersteld dat Mars leven bevatte, maar in de zomer van 1965 bleek dat het niet zo was. Amerika was dus op de goede weg met alle ontwikkelingen, maar het waren opnieuw de Russen die een belangrijke vooruitgang maakten; zij maakten de eerste zachte landing op de maan, toen Luna-9 in februari 1966 op de maan landde. De vooruitgang van NASA En de inhaalrace van Amerika ging door, NASA haalde nu zelfs primeurs binnen. Zo naderden Gemini-6 en Gemini-7 elkaar in de ruimte tot minder dan 2 meter en de Gemini-7 bleef bijna veertien dagen in een baan om de aarde. De Gemini-7 was van binnen ongeveer net zo groot als een auto. In deze ruimte verbleven de astronauten Frank Borman en James Lovell al die tijd. Dit was het record voordat er ruimtestations kwamen. Op 16 maart 1966 werd er door de NASA een koppeling uitgevoerd in de ruimte. Een paar uur na de lancering van Gemini-8 koppelden Neil Armstrong en David Scott met een Agendasonde van een ruimtestation. Na minder dan een dag in de ruimte geweest te zijn, keerden ze terug Pagina 7 van 14

8 op aarde omdat de stuurraket kapot was. Dode in ruimtevaart Totdat de derde generatie ruimteschepen in dienst kwamen, waren er nog geen doden gevallen bij de bemande ruimtevaart, maar op 27 januari 1967 kwamen er drie Amerikaanse astronauten om het leven. De Amerikanen waren inmiddels druk bezig met een nieuw project, het Apollo-project, en tijdens een routinetest op het lanceerplatform, een maand voor de lancering van Apollo 1, brak er brand uit in de capsule van Virgil Grissom, Ed White en Roger Chaffee. De drie astronauten konden het luik niet open krijgen en stikten toen de zuurstofslangen doorbrandden. Niet lang daarna kregen ook de Russen te maken met een ramp. Vladimir Komorov mocht de Sojoez-1 testen. Dit ging een hele tijd goed, maar tijdens de landing gebeurde het: de parachutes werkten niet en de Sojoez-1 stort neer op 23 maart Het kostte Komorov zijn leven. De Amerikaanse regering was zeer geschokt door de dood van de drie astronauten en daarom werd besloten om de maanvluchten Apollo 2 tot en met 6 af te lasten. Hierdoor was de eerste lancering op 11 oktober De Apollo 7 was gelijk het eerste succes van het Apollo-project, want er werd namelijk met succes belangrijke apparatuur in de ruimte getest. Vanaf toen verliep het opeens een stuk sneller; in minder dan een half jaar werden er 4 vluchten gemaakt met de Apollo. Met de Apollo 8 maken de astronauten Borman, Lovell en Anders op 21 december 1968 de eerste bemande ruimtevlucht rond de maan. Met de Apollo 10 lukt het de bemanning om met een maanlander tot 15 kilometer boven het maanoppervlak te komen. Daarna keren ze terug. Maar al deze vluchten waren alleen nog maar oefenvluchten voor wat de GROTE vlucht zou moeten worden: de vlucht met de Apollo 11. Deze vlucht had als doel om de eerste man op de maan te brengen en daarom moesten hier zeer ervaren mensen voor worden uitgekozen. De eerste uitverkorene was Neil Armstrong, geboren op 5 augustus De tweede was Edwin Aldrin, geboren op 20 januari De derde man was Michael Collins. Hij zou tijdens de maanlanding in het moederschip blijven. Apollo 11 De bemanning van Apollo 11, van links naar rechts Neil Armstrong, Michael Collins en Edwin Aldrin. De reis naar de maan zou gebeuren met de Saturnus 5. Het enige deel van deze raket waarin mensen konden verblijven en dat zou terugkeren op aarde, was de Apollo-capsule. Deze capsule bestond uit drie delen: - het moederschip, waarin de drie astronauten het grootste deel van de reis zouden verblijven. Dit was het enige deel dat zou terugkeren op aarde. - het verzorgings- of dienstcompartiment. Dit deel bevatte zuurstoftanks, energie-en watervoorzieningen. Hier kon de bemanning niet komen. - Het derde deel was ook het belangrijkste deel: de maanlander. Met dit deel konden twee mensen een zachte landing maken op de maan en terugkeren naar het moederschip. In de totale capsule zaten 2 miljoen onderdelen, waarvan 566 cockpitschakelaars en 71 controlelampjes. Deze capsule was een van de meest ingewikkelde toestellen die ooit waren gebouwd. De vlucht met de Apollo 11 was niet zomaar een vlucht, het ging in drie fases: Pagina 8 van 14

9 Fase1: De raket, Saturnus 5, wordt in een baan om de aarde gebracht. Nadat de apparatuur nog eens is gecontroleerd wordt dan de raketmotor ontstoken, waardoor de raket met een snelheid van ongeveer kilometer per uur uit de baan om de aarde gaat. Fase 2: De motor wordt stilgezet en onder invloed van de zwaartekracht vliegt de raket in drie dagen naar de maan. Fase 3: De raket komt achter de maan en de raketmotor wordt weer aangezet om in een baan om de maan te komen. In de baan om de maan kan de landingsplaats verkend worden en een laatste controle op de maanlander wordt uitgevoerd voordat de astronauten naar de maan gaan. De eerste voet op de maan Na het draaien van tien banen om de maan klommen de astronauten in de maanlander. Nadat de eerste vijf minuten voorspoedig waren gegaan, ontstond er een probleem met de computer aan boord, maar de vluchtleiding in Houston besloot dat de vlucht toch moest worden vervolgd. Toen ze ongeveer zestig meter boven het maanoppervlak waren was er opnieuw een probleem: Armstrong kwam tot de ontdekking dat de computer hen middenin een keienveld zou neerzetten en hij nam zelf de besturing over. Zo werd de maanlander veilig aan de grond gezet. Nadat ze zes uur lang voorbereidingen hadden getroffen, kwamen de astronauten Armstrong en Aldrin op 16 juli 1969 om 3.56 GMT (Greenwich Mean Time) naar buiten en zetten als eerste mens een voet op de maan (zie bron 3). Armstrong sprak: This is one small step for a man, and a giant leap for mankind. Apollo 13 In de periode is er niet zoveel gebeurd als in de periode maar er zijn toch nog wel wat belangrijke gebeurtenissen geweest. zoals de ontwikkeling van het eerste ruimtestation, de uitvinding van de Space Shuttle en de erge ramp met de Apollo is ook in de ruimtevaart een ongeluksgetal want al voordat de Apollo 13 gelanceerd werd, waren er problemen. Een van de reserve astronauten bleek de mazelen te hebben en een lid van de vaste crew had nog nooit de mazelen gehad en werd daardoor vervangen. Toch is de Apollo 13 gelanceerd op 11 april uur na de lancering ging het helemaal mis. De Odyssey, een deel van het ruimtevaartschip, werd beschadigd nadat een tank ontplofte. De bewuste tank die ontploft was, was de O2 tank stir en deze tank zorgt voor het roeren van de zuurstof tank, zodat de zuurstof niet bevriest. Omdat door de ontploffing een heleboel overlevingssystemen in de commandomodule waren uitgevallen, moesten de bemanningsleden naar de maanlander, ook wel de lunarmodule genoemd, om te overleven. Maar dat was niet het enige, de drie bemanningsleden moesten ook zuinig aan doen met het eten. De Apollo 13 vloog helemaal om de maan heen in plaats van erop te landen. Na zes dagen keerde de bemanning op 17 april veilig terug op aarde. Zij hadden een paar uur daarvoor de beschadigde servicemodule van de commandomodule afgekoppeld en toen ze er vandaan vlogen, hebben de bemanningsleden de servicemodule gefilmd. Planeetlandingen Pagina 9 van 14

10 Ook Rusland blijft nog steeds vooruitgang maken. Op 17 augustus 1970 werd de Russische Venera 7 gelanceerd en deze wierp op 15 december 1970 een sonde op het Venus-oppervlak af. Deze sonde werkte 21 minuten. Op 19 mei 1971 werd de volgende stap door Rusland gezet door de Mars 2 te lanceren. Deze Mars 2 landde op 27 november 1971 hard op het marsoppervlak. Maar dit was niet de eerste landing op Mars. De Mars 3 was wel 9 dagen later gelanceerd, maar deze landde 25 dagen eerder op Mars en het was een zachte landing. Toch gingen niet alle vluchten goed. In 1971 eindigde de vlucht van de Sojoez II met de dood van drie kosmonauten. De druk viel tijdens de landing weg in de cabine en de kosmonauten droegen geen drukpak. Dit was de grootste ramp voor de Russen in hun ruimtevaartgeschiedenis. In 1971 lanceerde de Sovjet-Unie de Saljoet-1. Dit was het eerste ruimtestation en opnieuw een bewijs dat de Russen al veel verder ontwikkeld waren. In totaal zijn er zeven Saljoet ruimtestations gelanceerd. In 1971 werd de volgende raket van het Apollo-project gelanceerd, want ondanks de bijna fatale ramp met de Apollo 13 ging het project gewoon door. Op 31 januari 1971 werd de Apollo 14 gelanceerd en op 5 februari 1971 vond de maanlanding plaats. Daarna kwam de Apollo 15. Dit was de eerste missie die was uitgerust met een Lunar Rover Vehicle. Dankzij deze maanrover kon de bemanning een groot oppervlak van de maan verkennen. Maar niet alleen Rusland en de Verenigde Staten waren bezig het heelal te veroveren, ook zes landen uit Europa hadden hun krachten gebundeld in een organisatie genaamd ELDO. De ELDO heeft eerst de Europa I gelanceerd, maar deze was mislukt. De ELDO-lidstaten besluiten daarom in 1971 een krachtigere raket te ontwikkelen, de Europa II. Na Apollo 15 in 1971 volgden nog twee maanlandingen, de Apollo 16 werd op 16 april 1972 gelanceerd en verbleef 11 dagen in de ruimte. Daarna kwam de Apollo 17. Deze werd s nachts op 6 december 1972 gelanceerd, maar volgens toeschouwers was het gewoon dag. Eigenlijk waren er nog drie maanlandingen gepland na Apollo 17, maar die waren afgelast wegens bezuinigingen en te weinig belangstelling. In 1973 werd het eerste Amerikaanse ruimtestation, Skylab, gelanceerd. In totaal hebben er drie ploegen van elk drie astronauten het ruimtestation bezocht. De eerste keer verbleven de astronauten 28 dagen, de tweede keer 59 dagen en de derde en laatste keer 84 dagen in de ruimte. Nog een succes voor de Amerikaanse ruimtevaart in 1973 was de vlucht van de Pioneer 10. Dit ruimteschip passeerde als eerste de planeet Jupiter. Daarna waren er voor een lange tijd alleen maar onbemande vluchten naar planeten. De meeste van deze vluchten waren succesvol en zo is er veel informatie van verschillende planeten verzameld. Nadat de Russen als eerste op de maan geland zijn, ze hebben toen niet op de maan gelopen, dat eindigde de ruimterace tussen de Russen en de Amerikanen. Ze maakten met elkaar plannen over samenwerking. Ze hadden het plan om een koppeling in de ruimte uit te gaan voeren. Voor dit koppelingsproject, ASTP, werd de laatst beschikbare Apollo-capsule gebruikt. Het project ging van start op 15 juli 1975 met de lancering van de Sojoez 19. Niet veel later werd ook de Apollo gelanceerd. De koppeling zelf tussen de Russen en de Amerikanen vond plaats in juli 1975 en de Russische en Amerikaanse ruimteschepen waren gedurende 46 uur en 46 minuten aan elkaar vastgekoppeld. De ESA wordt opgericht in Het is een samenvoeging van de ESRO en de ELDO. Het doel van de ESA was om samenwerking tot stand te brengen tussen de ruimtevaartactiviteiten van de afzonderlijke Europese staten. Op 5 september 1977 werd in de Verenigde Staten de Voyager I gelanceerd. Op 20 augustus 1977 werd de Pagina 10 van 14

11 Voyager II gelanceerd. Dat de Voyager I later gelanceerd is, is geen toeval. Er was al jaren van tevoren berekend dat de Voyager I sneller was en dus later gelanceerd kon worden dan de Voyager II. De Voyager I vloog langs Jupiter en Saturnus en de Voyager II vlooog langs Jupiter, Saturnus en Neptunus. Ook het Russische ruimtestation Saljoet 6 werd in 1977 gelanceerd. In de vier jaar dat dit ruimtestation functioneerde, deden maar liefst 35 kosmonauten het ruimtestation aan. Na de koppeling tussen de Amerikanen en de Russen nemen de Russen sinds 1978 regelmatig astronauten uit bevriende landen mee. Zo zijn er al astronauten uit de Oostbloklanden, Cuba, Vietnam en Frankrijk mee geweest. Op 1 september 1979, zes jaar nadat de Pioneer 10 de planeet Jupiter passeerde, passeert de Amerikaanse Pioneer 11 als eerste de planeet Saturnus. Op 24 december 1970 wordt ook de eerste Ariane-raket met succes gelanceerd. Nu is er eindelijk ook een betrouwbare Europese raket. Uiteindelijk zal de Ariane-raket in 1981 operationeel verklaard worden. Op 9 april 1980 is het dan weer de beurt aan de Russen. De Russische astronauten Popov en Rjoemin vestigen een record door meer dan 184 dagen in het ruimtestation Saljoet 6 te verblijven. Ruimtevaart is een geldverbruikende bezigheid en dit was ook NASA een groot probleem. Daarom zochten ze naar een lanceersysteem waarvan de verschillende onderdelen vaker bruikbaar waren. Op grond hiervan werd het Space Shuttle-project opgezet. Space Shuttle De ontworpen Space Shuttle bestaat uit drie onderdelen: het eigenlijke ruimtevliegtuig, een grote tank voor vloeibare brandstof en twee vaste brandstofraketten. De bedoeling was om alle onderdelen van de Space Shuttle te gaan hergebruiken, maar dit was niet mogelijk. De grote brandstoftank kan slechts voor een vlucht gebruikt worden. Uiteindelijk werd de eerste Space Shuttle gelanceerd op 12 april Dit was precies twintig jaar na de lancering van Gagarin, toch was het geen toeval. De eerste vier vluchten werden beschouwd als testvluchten en hadden elk twee bemanningsleden. De vijfde vlucht, die gelanceerd werd op 11 november 1982, was de eerste operationele vlucht en de drie bemanningsleden maakten een vlucht van vijf dagen. Op 19 april 1982 werd de Saljoet 7 gelanceerd. Dit ruimtestation diende als vervanging voor de Saljoet 6. Het ruimtestation heeft in totaal 9 jaar gefunctioneerd. In 1984 besloot de Amerikaanse president Ronald Reagan een ruimtestation, met de naam FREEDOM, te financieren met de steun van enkele andere landen. De eerste doden met een Space Shuttle Veel mensen krijgen de droom om als passagier mee te gaan met een Space Shuttlevlucht. Maar dit is ontzettend duur, ongeveer 15 miljoen dollar, en daarmee gaat een droom om even een reisje naar een andere planeet te maken in rook op. Tot nu toe waren alle Space Shuttlevluchten, in totaal al 24, goed gegaan. De vijfentwintigste vlucht was met de Challenger en werd gelanceerd op 28 januari Bij de lancering ging het al gelijk mis, de Challenger explodeerde 72 seconden na de lancering. Dit was een grote klap voor de Amerikaanse Pagina 11 van 14

12 ruimtevaart. Alle zeven bemanningsleden kwamen om het leven. Hieronder was de eerst niet-betrokkene van het ruimteprogramma overleden. Het was de onderwijzeres Sharon Christa MacAulliffe en zij begon pas aan haar training nadat ze door NASA was geselecteerd om mee te gaan met een ruimteschip. De selectie was in opdracht van president Reagan. Hierna was de discussie of er burgers mee mochten als passagiers gelijk gestopt. De explosie kon niet aan de Challenger liggen, want een jaar voor het ongeluk had de Challenger een geslaagde missie. Toch werden de Space Shuttlevluchten pas weer in 1988 hervat. Het ruimtestation Mir Op 20 februari 1986 werd het modernere ruimtestation Mir gelanceerd. Mir betekent vrede en er brak met de lancering van de Mir een nieuw tijdperk aan. In het zeventien meter lange ruimtestation kunnen drie kosmonauten permanent hun werkzaamheden uitvoeren, terwijl er drie gasten voor korte duur kunnen verblijven in het ruimteschip. De Mir heeft aan de buitenkant zes koppelingspoorten, waaraan instrumenten, laboratoria en ruimtevoertuigen kunnen worden vastgemaakt. De bedoeling was dat de Mir vijf jaar in dienst zou blijven, maar het ruimtestation houdt het nu al bijna 15 jaar uit. De Hubble Space telescoop Pas in 1990 wordt er weer een echte grote stap gemaakt, de Hubble Space telescoop wordt gelanceerd en bevind zich nu nog steeds in een baan om de aarde. De Huppeltelescoop werkt nog steeds en zorgt af en toe voor mooie foto s. Ook kan er veel informatie worden verzameld met deze telescoop. De telescoop is inmiddels al veertien jaar oud. Het ongeluk van de Saloet 7 In het voorjaar van 1991 verbrandde de al eerder genoemde Saljoet 7 in de dampkring van de aarde en de brokstukken kwamen terecht in Zuid-Amerika. Deze brokstukken hebben verder geen schade aangericht. De ISS In het begin van de jaren negentig zijn de plannen van de Amerikaanse president Reagan voor een ruimtestation met de naam FREEDOM drastisch gewijzigd en zo ontstond het huidige ISS-concept. ISS staat voor International Space Station. De Russen, beschouwden sinds 1993 hun Mir-2 als onderdeel van het ISS. De Russen waren tegen de naam ALFA die Amerikanen eerst wilde gebruiken voor het project. Dit is namelijk de eerste letter van het Griekse alfabet en wijst op een begin, terwijl de Russen al heel wat ervaring met ruimtestations hadden, namelijk met de Saljoets sinds Vervolg de Mir De Russische kosmonauten in de Mir zijn gastvrij en hebben tot nu toe al verschillende Amerikaanse Pagina 12 van 14

13 collega s op bezoek gehad. Zo heeft de Amerikaanse Shannon Lucid 188 dagen doorgebracht in het Russische ruimtestation. Het was een record voor de Amerikanen en het is nu nog steeds het verblijfduurrecord voor een vrouw in de ruimte. Ook verbleven er John Blaha (128 dagen), Jerry Linenger (132 dagen), Mike Foale (144 dagen), David Wolf (127 dagen) en tenslotte Andy Thomas (140 dagen). In totaal brachten alle Amerikaanse kosmonauten 907 dagen door in de Mir, waarvan 802 dagen onderbroken. Dit was van 24 maart 1996 tot 8 juni In de tijd dat de Mir nu al in de ruimte zweeft, zijn er al een paar problemen geweest. Zo is er brand uitgebroken aan boord in februari 1997 en botste er een bevoorradingstuig eind juni 1997 tegen de Mir. Gelukkig is alle schade hersteld en na de terugkeer van Andy Thomas op 12 juni 1998 werd de eerste fase van de bouw van het ISS afgerond. De Russische functionele vrachtmodule Zarya is toen verbonden met de Amerikaanse koppelingsmodule Unity. De tweede fase begon op 20 november Vanuit Kazachstan werd de Russische functionele vrachtmodule Zarya gelanceerd. John Glenn opnieuw de ruimte in Op vrijdag 30 oktober 1998 is de Discovery opnieuw gelanceerd met de oudste astronaut aan boord. John Glenn was in 1962 al eens in de ruimte geweest, hij was toen ongeveer 41 jaar oud. Nu ging hij nog een keer als 77-jarige. Hij wilde absoluut de ruimte nog een keer in na de eerste keer in 1962 en uiteindelijk gaf de NASA hem een positief antwoord. Toch is hij niet alleen voor zijn eigen plezier de ruimte in gegaan, hij maakte eigenlijk ook nog deel uit van een soort experiment. NASA wilde weten of het kwaad kan om oudere mensen de ruimte in te sturen. John Glenn is in totaal tien dagen in de ruimte geweest en daarna weer veilig en gezond op aarde geland. De Mars Polar Lander De in 1998 gelanceerde Mars Polar Lander zou op 3 december 1999 moeten landen op Mars. Het door de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA ontwikkelde toestel bevatte ook onderdelen die door Russen waren gemaakt. Maar er is totaal niets vernomen van de landing. Er zijn in totaal zes contactpogingen uitgevoerd en die zijn allemaal mislukt. Het hele Mars Polar Lander-project is dus mislukt. Dit kwam omdat er verschillende groepen mensen met de bouw bezig waren. De ene groep werkte met meters en de andere groep werkte met feet. De mislukking met de Mars Polar Lander was al de tweede mislukking met een project op Mars. Eerder dat jaar in september verloor NASA al de Mars Climate Orbiter. Dat kwam omdat hij in een verkeerde baan terecht kwam. Slot Dit was onze praktische opdracht voor anw. We vonden het wel een leuke opdracht maar het kostte wel veel tijd, meer als we verwacht hadden. We weten nu wel meer over de ruimtevaart als toen we aan het project begonnen. Logboek van Herman Pagina 13 van 14

14 Datum Tijd Bezigheid Resultaat uur Verslag schrijven Een deel van het verslag geschreven uur 30 min 2 uur Verslag schrijven Verslag schrijven Een deel van het verslag geschreven Verslag geschreven Logboek van Martijn Datum Tijd Bezigheid Resultaat ,5uur Verslag schrijven Een deel van het verslag geschreven uur Verslag schrijven Het verslag afgemaakt Logboek van Rob Datum Tijd Bezigheid Resultaat ,5uur Verslag schrijven Een deel van het verslag geschreven uur Verslag schrijven Het verslag afgemaakt Pagina 14 van 14

Praktische opdracht ANW Geschiedenis van de Ruimtevaart

Praktische opdracht ANW Geschiedenis van de Ruimtevaart Praktische opdracht ANW Geschiedenis van de Ruimtevaart Praktische-opdracht door een scholier 6083 woorden 20 juni 2002 6,7 141 keer beoordeeld Vak ANW De geschiedenis van de ruimtevaart Hoe ontwikkelde

Nadere informatie

De mens verovert de ruimte

De mens verovert de ruimte Hugo Vanderstraeten Russen eerst Voor de Russen was dit het derde ruimtesucces op rij. In 1957 hadden ze het eerste ruimtetuig, de Spoetnik I, in een baan om de aarde gebracht. De Spoetnik I, de eerste

Nadere informatie

Verslag Anders De ruimtevaart. De ruimtevaart. Verslag door Marie 2016 woorden 20 september keer beoordeeld. 1. start van de ruimtevaart

Verslag Anders De ruimtevaart. De ruimtevaart. Verslag door Marie 2016 woorden 20 september keer beoordeeld. 1. start van de ruimtevaart Verslag Anders De ruimtevaart Verslag door Marie 2016 woorden 20 september 2017 0 keer beoordeeld Vak Anders De ruimtevaart 1. start van de ruimtevaart 1. Het begin In de 1 e eeuw na Christus had men al

Nadere informatie

DE ONTDEKKING VAN DE AARDE

DE ONTDEKKING VAN DE AARDE DE ONTDEKKING VAN DE AARDE Lezing Ledenavond Galileo, 25 januari 2019 In de kerstnacht van 1968 werd de aarde ontdekt Vijftig jaar geleden zagen mensenogen de aarde voor het eerst zoals ze werkelijk is

Nadere informatie

Werkstuk ANW Ruimtevaart-projecten

Werkstuk ANW Ruimtevaart-projecten Werkstuk ANW Ruimtevaart-projecten Werkstuk door een scholier 1884 woorden 23 mei 2003 5,6 37 keer beoordeeld Vak ANW Welke belangrijke projecten heeft de NASA uitgevoerd? De NASA heeft al veel projecten

Nadere informatie

6,1. Praktische-opdracht door een scholier 3508 woorden 23 maart keer beoordeeld

6,1. Praktische-opdracht door een scholier 3508 woorden 23 maart keer beoordeeld Praktische-opdracht door een scholier 3508 woorden 23 maart 2003 6,1 65 keer beoordeeld Vak ANW In deze praktische opdracht wilde ik graag de ruimtevaart bespreken. Ik heb voor dit onderwerp gekozen omdat

Nadere informatie

Het International Space Station. ISS (juni 2006)

Het International Space Station. ISS (juni 2006) Het International Space Station ISS (juni 2006) Sverre Kolman groep 6 - Marijke; De Blijberg 18 maart 2012 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding 3 Hoofdstuk 2: De geschiedenis van de ruimtevaart 4 Hoofdstuk

Nadere informatie

De mens verovert de ruimte!

De mens verovert de ruimte! Gerwin De Decker Astronowat? Geschiedenis van de astronomie Heel lang geleden al dachten mensen na over de beweging van de hemellichamen. Ze gebruikten die om wat op aarde gebeurde te verklaren of om voorspellingen

Nadere informatie

inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 4. De maan en de maanden 5. Kijken naar de maan 6. Landing op de maan

inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 4. De maan en de maanden 5. Kijken naar de maan 6. Landing op de maan De maan inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 5 4. De maan en de maanden 6 5. Kijken naar de maan 7 6. Landing op de maan 8 7. Het weer op de maan 9 8. Het maanlanschap

Nadere informatie

Noten schieten 9 april 2009

Noten schieten 9 april 2009 Noten schieten 9 april 2009 Project Circus groep 1 t/m 8 juni/juli 2007. Op dit moment zijn alle groepen bezig met het project Circus De groepen 1 en 2 maken alle artiesten die in het circus werken en

Nadere informatie

Slide 1. Slide 2. Slide 3. Slide 4

Slide 1. Slide 2. Slide 3. Slide 4 Slide 1 De Saturn V (Saturnus 5), het grootste lanceervoertuig ooit gebouwd, vliegt de nachtelijke hemel in op 17 december 1972. De raket was meer dan 110 meter hoog (langer dan een voetbalveld) en 10

Nadere informatie

Inhoud. 1. Algemenen weetjes 2. Reizen naar Mars 3. Ruimtestations 4. Satellieten 5. Ruimtesondes 6. Waarom een werkstuk over ruimtevaart?

Inhoud. 1. Algemenen weetjes 2. Reizen naar Mars 3. Ruimtestations 4. Satellieten 5. Ruimtesondes 6. Waarom een werkstuk over ruimtevaart? Inhoud 1. Algemenen weetjes 2. Reizen naar Mars 3. Ruimtestations 4. Satellieten 5. Ruimtesondes 6. Waarom een werkstuk over ruimtevaart? 1. Algemenen weetjes Duizenden jaren geleden konden mensen beelden

Nadere informatie

Apollo 9. De Eerste Lunar Module Test

Apollo 9. De Eerste Lunar Module Test Apollo 9 De Eerste Lunar Module Test Wat Voorafging Mercury MR-3 Freedom 7 Shepard 05.05.1961 15 m MR-4 Liberty Bell 7 Grissom 21.07.1961 15 m MA-6 Friendship 7 Glenn 20.02.1962 4 h 55 m MA-7 Aurora 7

Nadere informatie

Sterrenwerk. Taal. De ruimte in! voor jaar

Sterrenwerk. Taal. De ruimte in! voor jaar Sterrenwerk Taal De ruimte in! voor 10-12 jaar :meteoroïde :geoïde :antropoïde :planetoïde 3 Over astero- en andere ïdes Ontcijfer de woorden. Schrijf ze op (correct, natuurlijk!), noteer er de verklaring

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte

Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Boek van de week: 1; Ik wil de maan 2; De ruimte 3; Papa pak je de maan voor mij 4; Aarde, zon en sterren Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen:

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte

Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Boek van de week: 1; Een hapje maan 2; De ruimte 3; Papa pak je de maan voor mij 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat er op

Nadere informatie

Eindexamen vmbo gl/tl Nederlands 2011 - I

Eindexamen vmbo gl/tl Nederlands 2011 - I Tekst 1 Verkeerschaos dreigt in het heelal 5 10 15 20 25 30 35 40 (1) Kortgeleden beleefde de ruimte zijn eerste serieuze verkeersongeluk. Op ongeveer 800 kilometer boven Siberië kwamen een Amerikaanse

Nadere informatie

I n h o u d Tim Jaarsveld

I n h o u d Tim Jaarsveld I n h o u d H1 Wat kon de bemanning doen om een ongeluk te voorkomen? pagina 7 H2 Wat zijn de hitte-bestendige tegels? pagina 9 H3 H4 Hebben andere shuttles ook problemen gehad met de hitte-bestendige

Nadere informatie

Ruimtetoerisme Binnenkort realiteit? Lore De Brabander

Ruimtetoerisme Binnenkort realiteit? Lore De Brabander Ruimtetoerisme Binnenkort realiteit? Lore De Brabander Hogent - Vastgoed Landmeten Wat is ruimtetoerisme? Ruimte toerisme is het reizen naar de ruimte, maar niet om op onderzoek te gaan. Eerder mensen

Nadere informatie

Het idee om door de ruimte te reizen bestaat al eeuwen. Meestal bleef het bij vreemde, onuitvoerbare fantasieën.

Het idee om door de ruimte te reizen bestaat al eeuwen. Meestal bleef het bij vreemde, onuitvoerbare fantasieën. Werkstuk door een scholier 6039 woorden 19 april 2005 6,4 110 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Mijn werkstuk gaat over de Ruimtevaart in de 20e eeuw. Voor de 20e eeuw was er nog geen Ruimtevaart,

Nadere informatie

We proberen dit alles ( en nog veel meer) te onderzoeken aan de hand van een onderzoeksvraag, die luidt:;

We proberen dit alles ( en nog veel meer) te onderzoeken aan de hand van een onderzoeksvraag, die luidt:; Boekverslag door een scholier 2221 woorden 24 mei 2001 5.4 165 keer beoordeeld Vak Natuurkunde INLEIDING Ruimtevaart is vaak in het nieuws en het zal waarschijnlijk ook altijd actueel blijven, omdat er

Nadere informatie

Kramat bvba Hulshoutsesteenweg Westerlo - Belgium Tel./fax.: +32 (0) Wettelijk Depot: D/2012/7085/16 Nur: 283

Kramat bvba Hulshoutsesteenweg Westerlo - Belgium Tel./fax.: +32 (0) Wettelijk Depot: D/2012/7085/16 Nur: 283 Zoo de ruimte in! De auteur heeft getracht alle rechthebbenden van het illustratiemateriaal te achterhalen. Mochten personen of instanties desondanks van mening zijn dat fotorechten zijn geschonden, dan

Nadere informatie

inhoud IK ZEI JE TOCH BOB: EET NIET TEVEEL BRUINE BONEN.

inhoud IK ZEI JE TOCH BOB: EET NIET TEVEEL BRUINE BONEN. De ruimtevaarder inhoud Inleiding 3 1. Het werk van de ruimtevaarder 4 2. Hoe word je ruimtevaarder? 6 3. Het ruimtepak 8 4. Wonen in de ruimte 11 5. Ruimteweetjes 13 6. Filmpjes 15 Bronnen en foto s 16

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis De eerste maanlanding

Praktische opdracht Geschiedenis De eerste maanlanding Praktische opdracht Geschiedenis De eerste m Praktische-opdracht door een scholier 2809 woorden 1 april 2001 6,2 130 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Waarom wilde men op de maan landen? De

Nadere informatie

INHOUD CHRONOLOGIE. 24 december 1979 De eerste lancering van de Europese Arianeraket.

INHOUD CHRONOLOGIE. 24 december 1979 De eerste lancering van de Europese Arianeraket. INHOUD VOORWOORD P. 3 HOE HET BEGON P. 4 PEENEMÜNDE P. 5 SPOETNIK P. 8 LAIKA, HET EERSTE LEVENDE WEZEN IN EEN BAAN ROND DE AARDE P. 9 DE EERSTE ASTRONAUTEN P. 10 DE GROTE UITDAGING P. 16 HET GEMINI-PROGRAMMA

Nadere informatie

Introductie Ruimtemissie Rosetta

Introductie Ruimtemissie Rosetta Introductie Ruimtemissie Rosetta klas 1-2 Tien jaar kostte het ruimtesonde Rosetta om op de plaats van bestemming te komen: komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko: een reis van bijna 6,4 miljard kilometer. Rosetta

Nadere informatie

Praktische opdracht ANW Ruimtereizen

Praktische opdracht ANW Ruimtereizen Praktische opdracht ANW Ruimtereizen Praktische-opdracht door een scholier 2988 woorden 27 oktober 2008 5,9 15 keer beoordeeld Vak ANW Het onderwerp van mijn Praktische Opdracht is ruimtereizen. Ik behandel

Nadere informatie

Planeten. Zweven in vaste banen om een ster heen. In ons zonnestelsel zweven acht planeten rond de zon. Maar wat maakt een planeet nou een planeet?

Planeten. Zweven in vaste banen om een ster heen. In ons zonnestelsel zweven acht planeten rond de zon. Maar wat maakt een planeet nou een planeet? Planeten Zweven in vaste banen om een ster heen In ons zonnestelsel zweven acht planeten rond de zon. Maar wat maakt een planeet nou een planeet? Een planeet: zweeft in een baan rond een ster; is zwaar

Nadere informatie

inhoud blz. De zeppelin 1. Graaf von Zeppelin 2. Hoe vliegt een zeppelin? 3. Zeppelin of blimp 4. De ramp met de Hindenburg 5. Filmpjes Pluskaarten

inhoud blz. De zeppelin 1. Graaf von Zeppelin 2. Hoe vliegt een zeppelin? 3. Zeppelin of blimp 4. De ramp met de Hindenburg 5. Filmpjes Pluskaarten De zeppelin inhoud blz. De zeppelin 3 1. Graaf von Zeppelin 4 2. Hoe vliegt een zeppelin? 7 3. Zeppelin of blimp 10 4. De ramp met de Hindenburg 12 5. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon

Nadere informatie

Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk

Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk door Denise 1472 woorden 24 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Nederlands Het zonnestelsel Inhoudsopgave Inleiding Onderzoeksvraag Het ontstaan Planeten De

Nadere informatie

KONINKLIJKE NEDERLANDSE BOND van FILATELISTENVERENIGINGEN. RICHTLIJNEN ASTROFILATELIE Pag. 1

KONINKLIJKE NEDERLANDSE BOND van FILATELISTENVERENIGINGEN. RICHTLIJNEN ASTROFILATELIE Pag. 1 RICHTLIJNEN ASTROFILATELIE Pag. 1 1. TENTOONSTELLINGEN MET WEDSTRIJDKARAKTER 1.1 Zie voor de elementaire inhoud GREV 1.1-1.4, SREV 1.4.1. Deze richtlijnen zijn bedoeld om zowel de juryleden als de inzenders

Nadere informatie

6,1. Werkstuk door een scholier woorden 10 maart keer beoordeeld. Inhoud en paginaverwijzing

6,1. Werkstuk door een scholier woorden 10 maart keer beoordeeld. Inhoud en paginaverwijzing Werkstuk door een scholier 21518 woorden 10 maart 2005 6,1 136 keer beoordeeld Vak ANW Inhoud en paginaverwijzing - Inleidend gedeelte - Inhoudelijke bijdrage Hoofdstuk 1: Wat is bemande ruimtevaart? 1.1

Nadere informatie

dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op

dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op RUIMTE Naam: dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op www.schooltvbeeldbank.nl 1. Planeten Uit hoeveel planeten bestaat ons zonnestelsel? De aarde en dan nog.. planeten. (vul aantal in)

Nadere informatie

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7

De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet

Nadere informatie

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe?

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe? Lancaster ED470 Wie, wat, waar en hoe? Hier is het toestel neer gekomen en ontploft. Een groot gat kwam in de grond. Wat gaan we doen? Het verhaal Vliegtuigcrash. 23 september 1944 De vliegbasis Skellingthorpe

Nadere informatie

1. De maan 3 2. Volle maan 4 3. Een maand 6 4. De maan trekt 8 5. Een reis naar de maan 9 6. Op de maan Maanweetjes 11 8.

1. De maan 3 2. Volle maan 4 3. Een maand 6 4. De maan trekt 8 5. Een reis naar de maan 9 6. Op de maan Maanweetjes 11 8. De maan 1. De maan 3 2. Volle maan 4 3. Een maand 6 4. De maan trekt 8 5. Een reis naar de maan 9 6. Op de maan 10 7. Maanweetjes 11 8. Filmpjes 13 Pluskaarten 14 Bronnen en foto s 16 Colofon en voorwaarden

Nadere informatie

t Ruimtekabinet De Vlaamse podcast over ruimtevaart en ruimtewetenschappen Aflevering 1: interview met Astronaut Dirk Frimout transcript

t Ruimtekabinet De Vlaamse podcast over ruimtevaart en ruimtewetenschappen Aflevering 1: interview met Astronaut Dirk Frimout transcript t Ruimtekabinet De Vlaamse podcast over ruimtevaart en ruimtewetenschappen Aflevering 1: interview met Astronaut Dirk transcript Hoe werd Dirk astronaut? Ik was 16 jaar als de eerste Sputnik gelanceerd

Nadere informatie

Inleiding Tijdens deze les gaan de leerlingen een raket maken van een fles en de onderdelen van de CloudProfessor. Lesdoelen.

Inleiding Tijdens deze les gaan de leerlingen een raket maken van een fles en de onderdelen van de CloudProfessor. Lesdoelen. Ruimteraket Les 5 Leerkrachtenhandleiding Basis Inleiding Tijdens deze les gaan de leerlingen een raket maken van een fles en de onderdelen van de CloudProfessor. Lesdoelen De leerlingen zijn in staat

Nadere informatie

Apollo 8. Leaving The Craddle Voor Het Eerst Van De Aarde Weg

Apollo 8. Leaving The Craddle Voor Het Eerst Van De Aarde Weg Apollo 8 Leaving The Craddle Voor Het Eerst Van De Aarde Weg Mededelingen Apollo - Voordrachtenreeks 19 April: Apollo 7 De Race Naar De Maan Is Gestart Apollo - Voordrachtenreeks 31 mei: Apollo 8 Het

Nadere informatie

I;I; De eerste raketten. 4oktober 1957: Spoetnik. Kuifje. Laika. Na de oorlog Gagarin. Amerika's eerste mensen in de ruimte

I;I; De eerste raketten. 4oktober 1957: Spoetnik. Kuifje. Laika. Na de oorlog Gagarin. Amerika's eerste mensen in de ruimte Maanlandingen 30 jaar Alfard Jansen Op 20 juli is het 30 jaar geleden dat er voor het eerst mensen op de maan stonden. Het is ook bijna 27 jaar geleden dat er voor het laatst mensen op de maan waren. Waarom

Nadere informatie

Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog

Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Pieter er Zeeman en de konvooien naar Moermansk Pieter Zeeman (geboren op Marken op 20 december 1914) voer in

Nadere informatie

3.5. Werkstuk door een scholier 1384 woorden 27 maart keer beoordeeld. Inhoudsopgave

3.5. Werkstuk door een scholier 1384 woorden 27 maart keer beoordeeld. Inhoudsopgave Werkstuk door een scholier 1384 woorden 27 maart 2004 3.5 23 keer beoordeeld Vak ANW Inhoudsopgave Voorwoord H1 Columbia ontploft bij het landen H2 Bemanning tijdens de laatste vlucht H3 De videobeelden

Nadere informatie

kilometer hoogte. Bizar. Ik moet zeggen: ik had het me anders voorgesteld; meer zoals een atlas eruitziet.

kilometer hoogte. Bizar. Ik moet zeggen: ik had het me anders voorgesteld; meer zoals een atlas eruitziet. 1 Ik vlieg. Ik vlieg met een snelheid van 28.000 kilometer per uur in een baan om de aarde. Een baan om de aarde wat klinkt dat toch stom. De Amerikanen zeggen het veel beter: in orbit. Ik ben in orbit.

Nadere informatie

RES GESTA PAR EXCELLENTIAM

RES GESTA PAR EXCELLENTIAM Mission Control RES GESTA PAR EXCELLENTIAM Panama-conferentie 2018 Door: Jorien Klaver, Coen Stoop, Eva van der Velden, Hajo Degeling, Karin Leliveld en Wim Koersen Hogeschool Inholland (Alkmaar) 0 Mission

Nadere informatie

50 jaar geleden De eerste mens op de maan

50 jaar geleden De eerste mens op de maan 50 jaar geleden De eerste mens op de maan 1 Naam: Klas: 50 jaar geleden De eerste mens op de maan Auteur: Stef Desodt Tekeningen: Gilbert Declercq Op kamp naar de maan 2 Het thema van het zomerkamp is:

Nadere informatie

Een vreemde planeet groep 5-8

Een vreemde planeet groep 5-8 Een vreemde planeet groep 5-8 Hoe weten we wat voor weer het is op Mars? Of uit welk materiaal de ringen van Saturnus bestaan? De leerlingen onderzoeken in deze les zelfgemaakte planeten. Ze leren dat

Nadere informatie

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur.

14 God ging steeds voor hen uit, overdag in een wolk, s nachts in licht en vuur. Psalmen Psalm 78 1 Een lied van Asaf. De lessen van het verleden Luister allemaal naar mijn woorden. Luister goed, want ik wil jullie iets leren. 2 Wijze woorden wil ik spreken, wijze woorden over het

Nadere informatie

Werkstuk Natuurkunde Negen planeten

Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk Natuurkunde Negen planeten Werkstuk door een scholier 1608 woorden 3 januari 2005 5,7 93 keer beoordeeld Vak Natuurkunde Planeten Ontstaan van het zonnestelsel Vlak na een explosie, de Big Bang

Nadere informatie

Inleiding. Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig.

Inleiding. Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig. Het heelal Inleiding Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig. Hoofdstukken Hoofdstuk 1 Het Heelal. blz. 3 Hoofdstuk 2 Het Zonnestelsel. blz. 4 Hoofdstuk

Nadere informatie

De planeet Mars (II) In het vorig Vestanummer werd de planeet Mars beschreven vóór de komst van de ruimtevaart. Door atmosferische omstandigheden was

De planeet Mars (II) In het vorig Vestanummer werd de planeet Mars beschreven vóór de komst van de ruimtevaart. Door atmosferische omstandigheden was De planeet Mars (II) In het vorig Vestanummer werd de planeet Mars beschreven vóór de komst van de ruimtevaart. Door atmosferische omstandigheden was het onderzoek in zekere zin doodgelopen. Ruimtevaartmissies

Nadere informatie

wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen

wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen Geloven, wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen pagina 10 Hoe is de wereld ontstaan? pagina 26 Waarom bestaat de mens? pagina 42 Wat is geloven? pagina 58 Wie is God? pagina 74 Waarom heeft

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis Wernher von Braun

Praktische opdracht Geschiedenis Wernher von Braun Praktische opdracht Geschiedenis Wernher von Braun Praktische-opdracht door een scholier 4967 woorden 24 mei 2003 5,8 10 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Op 23 maart werd in Wirsits, in de Oostpruisische

Nadere informatie

Praktische opdracht Geschiedenis Landing op de maan

Praktische opdracht Geschiedenis Landing op de maan Praktische opdracht Geschiedenis Landing op de maan Praktische-opdracht door een scholier 4402 woorden 13 juni 2005 5,8 33 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Na afloop van de Tweede Wereldoorlog

Nadere informatie

ONZE TIJD. Opzoekfiche van klas Wim 01/09/09 Blz. 1 van 8. Tijd. ONZE TIJD laten we beginnen na WOII, dus na 1945

ONZE TIJD. Opzoekfiche van klas Wim 01/09/09 Blz. 1 van 8. Tijd. ONZE TIJD laten we beginnen na WOII, dus na 1945 Opzoekfiche van klas Wim 01/09/09 Blz. 1 van 8 ONZE TIJD laten we beginnen na WOII, dus na 1945 "Wist jij dat de mensen 100 jaar geleden gemiddeld 44 jaar oud werden? Wist je dat er in de laatste 100 jaar

Nadere informatie

Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal

Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal Samenvatting ANW Hoofdstuk 6: het heelal Samenvatting door A. 929 woorden 29 juni 2014 0 keer beoordeeld Vak ANW P1 Breedtegraad: s Nachts: hoek van poolster met horizon Overdag: hoogste hoek van de zon

Nadere informatie

De Koude Oorlog: spanning en conflicten (les 12 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich

De Koude Oorlog: spanning en conflicten (les 12 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW VTI Kontich (les 12 6des) Geschiedenis 6MEVO-6EM-6EI-6IW --- www.degeschiedenisles.com --- VTI Kontich Geen directe oorlog maar => Tijdens de Koude Oorlog werd er nooit rechtstreeks gevochten tussen de twee grote

Nadere informatie

Ik wens u veel plezier toe bij het lezen van mijn verhaal!

Ik wens u veel plezier toe bij het lezen van mijn verhaal! Inhoud Voorwoord 7 1 Afscheid van de aarde 9 2 Thuis in Rusland 23 3 Zazjiganije! 32 4 Zwevend leven 45 5 Ruimteschepen in Amsterdam 56 6 Ruimtetijd 69 7 Eindelijk astronaut 78 8 Over seks, religie en

Nadere informatie

6,8. Werkstuk door een scholier 7464 woorden 17 december keer beoordeeld. Geschiedenis

6,8. Werkstuk door een scholier 7464 woorden 17 december keer beoordeeld. Geschiedenis Werkstuk door een scholier 7464 woorden 17 december 2001 6,8 161 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Hoofdvraag: Hoe is het mogelijk dat er een ruimtewedloop plaatsvond en wat waren de gevolgen? Deelvraag

Nadere informatie

6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld

6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld Boekverslag door K. 1555 woorden 22 mei 2002 6.1 301 keer beoordeeld Vak ANW 1. Inleiding Ik doe mijn werkstuk over ons zonnestelsel, omdat het me boeit wat er verder is dan onze aarde. Ook doe ik mijn

Nadere informatie

Ons milieu, een kostbaar goed

Ons milieu, een kostbaar goed 1 Ons milieu, een kostbaar goed Datum Blz. 1. Inleiding 4 2. Soorten vervuiling 5 2.1. Luchtverontreiniging 5 2.2. Bodemvervuiling 6 2.3. Lichtvervuiling 7 2.4. Geluidsoverlast 7 2.5. Watervervuiling 8

Nadere informatie

Bijbellezing: Johannes 14 vers 1 tot 12. Tom, Tom is altijd goed Kom, kom nou zeg, is dat zo?

Bijbellezing: Johannes 14 vers 1 tot 12. Tom, Tom is altijd goed Kom, kom nou zeg, is dat zo? Bijbellezing: Johannes 14 vers 1 tot 12 Tom, Tom is altijd goed Kom, kom nou zeg, is dat zo? Heb een Tom, Tom gekocht Bij de ANWB winkel in Drachten Nou ja ik heb hem eigenlijk gekregen Voor mijn verjaardag

Nadere informatie

Waar gebeurde het? Korte omschrijving. Lesdoel. Lesbeschrijving. Materiaal. Docentenblad

Waar gebeurde het? Korte omschrijving. Lesdoel. Lesbeschrijving. Materiaal. Docentenblad Docentenblad Waar gebeurde het? Korte omschrijving In de strip worden vaak plaatsen genoemd. Er zijn drie kaartjes (Nederland, Europa en de wereld) en een aantal stripplaatjes waarin plaatsen genoemd worden.

Nadere informatie

1 Inleiding 5,7. Werkstuk door een scholier 2863 woorden 14 februari keer beoordeeld. Geschiedenis

1 Inleiding 5,7. Werkstuk door een scholier 2863 woorden 14 februari keer beoordeeld. Geschiedenis Werkstuk door een scholier 2863 woorden 14 februari 1999 5,7 198 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1 Inleiding 1.1 Waarom naar de maan? Na afloop van de Tweede Wereldoorlog werd het verslagen Duitsland

Nadere informatie

We wensen jullie veel succes en een leuke en leerzame Eureka Cup!

We wensen jullie veel succes en een leuke en leerzame Eureka Cup! Space exploration gaat over ruimtevaart. Nergens is techniek zo belangrijk als in de ruimtevaart. De allernieuwste technieken worden gebruikt in spaceshuttles en marslandertjes. Nieuwe materialen worden

Nadere informatie

astronautenschool Stap voor stap een ruimtevaartuig leren besturen

astronautenschool Stap voor stap een ruimtevaartuig leren besturen astronautenschool Stap voor stap een ruimtevaartuig leren besturen je RoosteR voor De Ruimteschool Ben je klaar voor de Ruimteschool? Controleer je rooster en stijg op! astronaut worden RaKetKRacht we

Nadere informatie

De droom. De sneeuw dwarrelt in de ruimte.

De droom. De sneeuw dwarrelt in de ruimte. De droom Hassan droomt dat het sneeuwt. De sneeuw dwarrelt in het donker. Hij valt niet naar beneden, want er is geen beneden. En er is geen boven. Hij valt niet van de hemel naar de aarde, want er is

Nadere informatie

Opdracht ANW De eerste maanlanding

Opdracht ANW De eerste maanlanding Opdracht ANW De eerste maanlanding Opdracht door een scholier 2282 woorden 21 mei 2001 5 114 keer beoordeeld Vak ANW De eerte maanlanding Op 25 mei 1961 deed president John F. Kennedy zijn landgenoten

Nadere informatie

VOLLE MAAN APOLLO-SPECIAL WE LIETEN HEEL WAT SPULLEN ACHTER OP ONZE KOSMISCHE BUUR

VOLLE MAAN APOLLO-SPECIAL WE LIETEN HEEL WAT SPULLEN ACHTER OP ONZE KOSMISCHE BUUR APOLLO-SPECIAL Sinds de verkenning van de maan begon, zijn daar een hoop dingen achtergebleven. Als wetenschappelijk instrument, als monument, of domweg omdat het te veel brandstof zou kosten om ze mee

Nadere informatie

Hoe ik talent voor het leven kreeg

Hoe ik talent voor het leven kreeg Hoe ik talent voor het leven kreeg in makkelijke taal Rodaan Al Galidi Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen 1 Mijn naam is Semmier Kariem. Ik ben in 1991 gevlucht uit Irak. Daar was Saddam Hoessein

Nadere informatie

Brandstof voor de raket Raketten

Brandstof voor de raket Raketten Brandstof voor de raket Raketten Vgroep 7-8 77 tijdsduur lesdoelen benodigdheden 65 minuten De leerling: 12 materiaalbakken kerndoelen Voorbereiding ontdekt dat bij een 12 filmkokers chemische reactie

Nadere informatie

TRANSPORT 3.5 Krachten

TRANSPORT 3.5 Krachten Schooljaar: 2015-2016 TRANSPORT 3.5 Krachten KLAS 2A 2B 2C 2D 2G Algemene Techniek Mnr. Baromeo 1. Transport & Krachten Op transportmiddelen kunnen de volgende krachten werken. 1) Aandrijvingskracht (de

Nadere informatie

Een grote sprong voor de mensheid

Een grote sprong voor de mensheid Archipeldictee 2018 Een grote sprong voor de mensheid Het is bijna 50 jaar geleden dat de eerste mens op de maan landde. Het thema van het Archipel Dictee is dit jaar dan ook ruimtevaart. Ronde 1 De schrijver

Nadere informatie

Klik op een stip... En krijg een wat als...?

Klik op een stip... En krijg een wat als...? Klik op een stip... En krijg een wat als...? Wat als er geen wetenschappers waren? Wat als je onzichtbaar was voor een dag? Wat als mensen staarten hadden? Wat als er iemand precies het zelfde was als

Nadere informatie

Werkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. groep 7-8. Klas

Werkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. groep 7-8. Klas Zoeken naar leven groep 7-8 Naam School Werkbladen In NEMO Klas Zoeken naar leven Wat is leven, wat is dood en wat is levenloos? Jij leeft, een plant leeft en een hond ook. Een steen leeft niet. Maar leeft

Nadere informatie

Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.

Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten. Boekverslag door J. 1981 woorden 29 juli 2003 6.3 208 keer beoordeeld Vak Nederlands Ik doe mijn spreekbeurt over de ruimte omdat ik het een interessant onderwerp vind en ik er graag meer over wilde weten.

Nadere informatie

8 6 Samenwerking in de wereld. Lees het verhaal Bijna de derde Wereldoorlog.

8 6 Samenwerking in de wereld. Lees het verhaal Bijna de derde Wereldoorlog. Lees het verhaal Bijna de derde Wereldoorlog. Dirk komt thuis. Dirk heeft gewonnen met voetballen. Hij is heel blij. Maar dan ziet hij zijn moeder. Zijn moeder kijkt niet blij. De moeder van Dirk denkt

Nadere informatie

inh oud Mars 1. Ons zonnestelsel 2. De rode planeet 3. Mars en de aarde 4. Leven op Mars? 5. Mars en fantasie 6. Een kijkje op Mars 7.

inh oud Mars 1. Ons zonnestelsel 2. De rode planeet 3. Mars en de aarde 4. Leven op Mars? 5. Mars en fantasie 6. Een kijkje op Mars 7. Mars inhoud Mars 3 1. Ons zonnestelsel 4 2. De rode planeet 5 3. Mars en de aarde 6 4. Leven op Mars? 7 5. Mars en fantasie 8 6. Een kijkje op Mars 9 7. Onderzoek 11 8. Filmpje 13 Pluskaarten 14 Bronnen

Nadere informatie

Scriptie ANW Neil Armstrong

Scriptie ANW Neil Armstrong Scriptie ANW Neil Armstrong Scriptie door een scholier 2407 woorden 15 februari 2004 6,6 207 keer beoordeeld Vak ANW Inleiding Ik koos het onderwerp Neil Armstrong of de eerste mens op de maan omdat ik

Nadere informatie

7,1. Biografie door een scholier 3777 woorden 14 april keer beoordeeld. Geschiedenis

7,1. Biografie door een scholier 3777 woorden 14 april keer beoordeeld. Geschiedenis Biografie door een scholier 3777 woorden 14 april 2002 7,1 34 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding: Deze praktische opdracht voor geschiedenis gaat over Wernher von Braun. Veel mensen zullen zijn

Nadere informatie

Les 2 Ophelderen Leestekst: Het zonnestelsel

Les 2 Ophelderen Leestekst: Het zonnestelsel Les 2 Ophelderen Leestekst: Het zonnestelsel "Welkom:... " Introductiefase: 1. "We gaan vandaag, net als de vorige keer, proberen de betekenis te vinden van moeilijke woorden. We hebben dit de vorige keer

Nadere informatie

Een zwevend onderzoekslaboratorium

Een zwevend onderzoekslaboratorium Unit 1.1 1 Introduction Wat is het Internationaal What is the International Ruimtestation? Space Station Het Internationaal Ruimtestation (International Space Station, ISS). Een zwevend onderzoekslaboratorium

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Zoeken naar leven Wat

Nadere informatie

De geschiedenis van de Kerstman

De geschiedenis van de Kerstman De geschiedenis van de Kerstman Nederlanders die zich in 1611 in Nieuw Amsterdam (USA) vestigden, brachten Sinterklaas mee als beschermheilige van het latere New York. In Amerika veranderde Sinterklaas,

Nadere informatie

Shenzhou-5: China s eerste bemande ruimtevlucht

Shenzhou-5: China s eerste bemande ruimtevlucht Shenzhou-5: China s eerste bemande ruimtevlucht Ing. M.C.A.M. van der List Bradford Engineering B.V. Na jaren van voorbereidingen werd China op 15 oktober 2003, na Rusland en de Verenigde Staten, het derde

Nadere informatie

Werkstuk door een scholier woorden 25 mei keer beoordeeld. Geschiedenis

Werkstuk door een scholier woorden 25 mei keer beoordeeld. Geschiedenis Werkstuk door een scholier 10771 woorden 25 mei 2001 6 68 keer beoordeeld Vak Geschiedenis Inleiding Dit werkstuk gaat over de race naar de maan tussen de twee grootmachten van de Koude Oorlog, namelijk

Nadere informatie

We wensen jullie veel succes en een leuke en leerzame Eureka Cup!

We wensen jullie veel succes en een leuke en leerzame Eureka Cup! Space exploration gaat over ruimtevaart. Nergens is techniek zo belangrijk als in de ruimtevaart. De allernieuwste technieken worden gebruikt in spaceshuttles en marslandertjes. Nieuwe materialen worden

Nadere informatie

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.

Welke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen. Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest

Nadere informatie

6,3. Samenvatting door een scholier 1822 woorden 21 juni keer beoordeeld. paragraaf 1.3

6,3. Samenvatting door een scholier 1822 woorden 21 juni keer beoordeeld. paragraaf 1.3 Samenvatting door een scholier 1822 woorden 21 juni 2005 6,3 8 keer beoordeeld Vak Methode ANW Solar paragraaf 1.3 Je kunt m.b.v. de volgende methodes je plaats bepalen: 1 Kompas: Voordelen: - Korte afstanden

Nadere informatie

Hoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen

Hoofdstuk 8. Samenvatting. 8.1 Sterren en sterrenhopen Hoofdstuk 8 Samenvatting Een verlaten strand en een onbewolkte lucht, zoals op de voorkant van dit proefschrift, zijn ideaal om te genieten van de sterren: overdag van de Zon de dichtstbijzijnde ster en

Nadere informatie

1) Mercurius. 2) Zoek informatie over vallende sterren. Muurkrant opdracht in 2-tallen

1) Mercurius. 2) Zoek informatie over vallende sterren. Muurkrant opdracht in 2-tallen 1) Mercurius 2) Zoek informatie over vallende sterren. 1) De Zon. 1 Wat is de zon voor iets? 2 Hoe komt hij aan zijn naam? 3 Waar staat hij in het zonnestelsel? 4 Wat is de afstand tot de aarde? 5 Wat

Nadere informatie

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II

Eindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de

Nadere informatie

Test je kennis! De heelalquiz

Test je kennis! De heelalquiz Test je kennis! heelalquiz Introductie les 3 Planeten, sterren, manen, de oerknal. Het zijn termen die leerlingen vast wel eens voorbij hebben horen komen. Maar wat weten de leerlingen eigenlijk al van

Nadere informatie

One small step for machine

One small step for machine One small step for machine door Jody van den Tillaart leestijd: 5 min 2014 bracht ons eindelijk weer eens ruimtevaarthistorie. De Rosetta-missie naar en landing op komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko. Rosetta's

Nadere informatie

21 ste eeuw: De mensheid verkent het zonnestelsel

21 ste eeuw: De mensheid verkent het zonnestelsel 21 ste eeuw: De mensheid verkent het zonnestelsel Marco van der List Toen de Apollo-17 astronauten hun laatste voetafdrukken in de stoffige maanbodem achterlieten, was de algemene opinie dat de eerste

Nadere informatie

Rassenleer. Nog lager stonden volgens hem de zigeuners en vooral de joden. Dat waren geen mensen maar ongedierte, dat uitgeroeid moest worden.

Rassenleer. Nog lager stonden volgens hem de zigeuners en vooral de joden. Dat waren geen mensen maar ongedierte, dat uitgeroeid moest worden. De Holocaust Rassenleer Lang voordat Hitler de leider van Duitsland werd, schreef en vertelde hij over de rassenleer. Dat was een theorie die beweerde dat mensen waren verdeeld in rassen: zwakke, minderwaardige

Nadere informatie

Naam: Janette de Graaf. Groep: 7. Datum:Februari Het heelal.

Naam: Janette de Graaf. Groep: 7. Datum:Februari Het heelal. Naam: Janette de Graaf. Groep: 7. Datum:Februari 2017. Het heelal. Inhoudsopgaven. Hoofdstuk 1. Ons zonnestelsel. Blz 3 Hoofdstuk 2. De zon. Blz 4-5 Hoofdstuk 3. De maan. Blz 6 Hoofdstuk 4. Planeten. Blz

Nadere informatie

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00.

Tijdvak I. 31 oktober 2013 8: 30-10:00. 1 SCHOOLONDERZOEK Tijdvak I GESCHIEDENIS 31 oktober 2013 8: 30-10:00. Dit onderzoek bestaat uit 38 vragen. Bij dit onderzoek behoort een antwoordblad. Beantwoord de antwoorden uitsluitend op het antwoordblad.

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 11-2014 1 Zoeken naar leven Wat

Nadere informatie

Gebruiksaanwijzing leerdagboek

Gebruiksaanwijzing leerdagboek Gebruiksaanwijzing leerdagboek Exempel Vliegen met de Wrights Afdrukken pagina 2-13 dubbelzijdig formaat A4 naar behoefte kunnen lege A4-pagina s worden tussengevoegd Aanwijzingen Schrijf- en tekenruimte

Nadere informatie

Reis naar de maan (deel 1)

Reis naar de maan (deel 1) Reis naar de maan (deel 1) Francesco Lana (1670) Jules Verne (19e eeuw) - Afgevuurd uit de Columbiat De aankomst!! Hier is het mee begonnen De Spoetnik 1 Gegevens Spoetnik 1 De eerste kunstmatige satelliet

Nadere informatie