I;I; De eerste raketten. 4oktober 1957: Spoetnik. Kuifje. Laika. Na de oorlog Gagarin. Amerika's eerste mensen in de ruimte

Transcriptie

1 Maanlandingen 30 jaar Alfard Jansen Op 20 juli is het 30 jaar geleden dat er voor het eerst mensen op de maan stonden. Het is ook bijna 27 jaar geleden dat er voor het laatst mensen op de maan waren. Waarom gingen er toen astronauten naar de maan7 Waarom gaan er tegenwoordig geen astronauten naar de maan7 De eerste raketten De eerste raketten werden niet gebruikt voor ruimtevaart. De eerste raketten werden gebruikt in de Tweede Wereldoorlog. Ze werden door Duitsland naar Engeland geschoten. Voor de oorlog waren er al een aantal mensen geweest die experimenteerden met kleine raketten, maar die stelden niet veer meer voor dan een vuurpijl. Niemand in Engeland geloofde dat het Duitsland zou lukken raketten op ze af te vuren. Totdat het op een dag toch gebeurde. Een van de belangrijkste mensen bij de ontwikkeling van de Duitse raket heette Werner von Braun. De Duitse V2 raketten hebben veer slachtoffers gemaakt. Niet aileen in Londen, waar ze meestal insloegen, maar ook in de fabriek,waar ze gemaakt werden. Dwangarbeiders moesten onder slechte omstandigheden zwaar werk doen en er gebeurden veer ongelukken. AI met al niet echt iets om trots op te zijn. Kuifje I;I; Vanaf het moment dat mensen wisten dat het mogelijk was om raketten te bouwen droomden er mensen over ruimtevaart. Er werden veer Science Fiction boeken over geschreven, bijvoorbeeld de Kuifje-strips 'Raket naar de maan' en 'Mannen op de Maan'. De raket waarmee kuifje naar de maan vloog, lijkt qua uiterlijk heel erg op de Duitse V2 raket. Dat is niet raar want dat was eigenlijk de enige raket die de mensen toen kenden. Na de oorlog Na de oorlog wilden de landen die de oorlog gewonnen hadden ook graag raketten kunnen bouwen. Rusland en Amerika wilden allebei graag dat het team dat de Duitse raketten had gebouwd voor hun kwam werken. Uiteindelijk lube het de Amerikanen om bijna aile Duitse raketgeleerden naar hun land te halen. Amerika had toen dus het meeste kennis in huis om raketten te bouwen en dat vonden ze een rustgevend idee. konden bouwen, waren gewoon nog niet sterk genoeg. De wereld stond dan ook versteld toen Rusland op 4 oktober 1957 bekend maakte dat er een Russische satelliet om de aarde cirkelde. 4oktober 1957: Spoetnik Hoe hadden de Russen dat voor elkaar gekregen? Een motor was inderdaad niet sterk genoeg. Daarom bouwden ze een raket met meerde motoren. Vele kleintjes maken een grote. De Russische satelliet was een bol van 80 cm, met drie meter lange antennes eraan. Hij woog tachtig kilo. De Amerikanen schrokken ervan dat Rusland zo'n zware satelliet kon lanceren. Ze waren nog niet vergeten wat Duitsland in de Tweede Wereldoorlog met raketten gedaan had... Amerika wilde de wereld tonen dat zij de beste in ruimtevaart waren. Maar pas maanden later, na veer mislukte lanceringen, lukte het om een satelliet in een baan om de aarde te schieten. Hij woog een paar kilo en was zo groot als een sinaasappel. Laika Kort na de eerste satelliet lanceerden de Russen het eerste levende wezen in de ruimte. Het was het hondje Laika. Voordat er mensen de ruimte ingingen, wilden ze eerst weten hoe een levend wezen zou reageren op een verblijf in de ruimte. Vanaf de grond werd met allerlei meetinstrumenten gevolgd hoe Laika vrolijk blaffend om de aarde draaide. De test toonde aan dat leven in de ruimte mogelijk was. Rusland had dus een ruime voorsprong in de ruimtevaart technologie. Helaas hadden ze nog niets geregeld voor de terugkeer naar de aarde. Laika heeft de reis dan ook niet overleefd. Later hebben zowel Rusland als Amerika vee I met dieren geexperimenteerd die kwamen wei weer veilig terug op aarde..1 I' ~! fj 1 In Amerika werd verder gewerkt aan de ontwikkeling van betere raketten. Het doer was nu niet meer aileen militair, maar ook wetenschappelijk. Men schoot raketten zo hoog mogelijk de lucht in om te onderzoeken hoe de dampkring er op grote hoogte uitziet. Het liefst wilden ze satellieten in een baan om de aarde schieten, maar dat was onmogelijk. De raketmotoren die ze toen Bij de eerste Amerikaanse raket- lanceringen ging er vee! mis.! i! ~l UniVersum Gagarin In 1961 stond de wereld opnieuw versteld. Er was een mens in de ruimte. Yuri Gagarin.vloog in krap 90 minuten een rondje om de aarde en is weer veilig geland. Amerika had dus nog steeds een enorme achterstand op de Russen. Amerika's eerste mensen in de ruimte Amerika was nog lang niet zover dat ze een mens in een baan om de aarde konden brengen. Hun 'eerste mens in de ruimte' (Alan Sheppard) werd aan de ene kant van het land gelanceerd (in Florida), vloog met een grote boog over Amerika heen en viel aan de andere kant in zee.

2 ad de toenmalige president van ;-:::roeg 'Ian. Hij wilde de wereld laten zien dat - -a:-<::: ~...2r... as in ruimtevaart dan de Russen. President 961 dat er v66r 1970 een Amerikaan _ ~ moest zijn. Toen hij dit bekend maak- _ oe je dit precies voor elkaar moest ~ '''--.''' =.e ""2.<ELtffi waren nog maar net goed genoeg om de aarde te schieten. terug /,,~.../,,. :,: ~ net ruimtevaartprogramma gepompt. c ; -f1 2fI aan de slag om de raketten te ver -.:=-~=- :2 malcen voor de maanvlucht. Er was al ogelijk is om een raket in z'n ~e laten vliegen, te laten landen, even ijgen en dan weer terug naar de. lemand kwam met het lumineuze.~ ~ = s-a ~og!2l ijk: een astronaut in een raket naar de ~2:: genoeg zuurstof, eten en drinken voor eze eerste mens op de maan zat te.~-::=:-...:r::.=:r ze op aarde gaan uitpuzzelen hoe hij weer -=-.-::: -o::s:: C::~91 _ ~en beetje riska nt, maar je weet zeker waarbij steeds een astronaut in een --- ::- == ::;'::-::2 \1009 (het M ercury programma), begon rbereiding op de echte maanvlucht. chten gemaakt met capsules waar o nden (het Gem ini programma). Hierbij w erd veel geoefend met het manoeuvreren en koppelen aan andere capsules. Om de maanvlucht te ku nnen uitvoeren was het belangrijk dat astronauten in ruimt eschepen naa r el kaa r toe konden vli egen en hun capsules aan elkaar konden koppelen. Dit is de commando-module waarin de 3 astronauten het grootste deel van de maansreis verbleven. De astronauten zaten in de punt. De rest was gevuld met eten, drinken, brandstof en zuurstof voor de reis. Ook moest er een ruimtepak getest worden waarin de mensen op de maan zouden kunnen rondeen Gemini vlucht maakte een van de -_-:=:''-' Een ' ru imtew andeling' (trouwens: de Russen. al net iets eerder gedaan). Hij trok het ::oa~ aan en stapte uit de capsule. Een slang en een vanuit de capsule zorgden voor lucht en voorkwamen dat hij wegzweefde. Nadat hij een tijdje vrij in de r"l ru imte had rondgezweeft en foto's had gemaakt van 'Zr de aarde, ging hij met hulp van de andere astronaut BI die in de capsule was gebleven weer naar binnen. Bij het in de capsule klimmen liet hij per ongeluk z'n fototoestel uit z'n hand en vallen. ~~~~zgllllliiiii", Daardoor kwam de camera in een baan om de aarde te zweven. Na jaren van mislukkingen en achter de feiten aanlopen had Amerika eindelij K een primeur: De eerste met de hand gelanceerde satell iet. Onbemande vluchten De mensen bereiden zich dus in een baan om de aarde en in trainingscentra op de grond voor op de maanvlucht. Ondertussen werd de maanvlucht ook voorbereid door met onbemande ruimteschepen naar de maan te vl iegen. Het eerste doel was om een voorwerp van de aarde naar de maan te sturen. Dat bleek nog niet mee te vallen. Het heelal is nu eenmaal erg groot en het is makkelijker om langs de maan te schieten dan hem te raken. Uiteindelijk wonnen de Russen weer. Ze stuurden een soort metalen voetbal naar de maan. De kogel overleefde de inslag en piepte via een ingebouwde radiozender het Russische volkslied de ruimte in. De publikatie van de eerste op de maan gemaakte foto kwam uit Groot Britannie. De Britten lanceerden zelf geen raketten naar de maan, maar ze hadden wei radiotelescopen. Een Britse radio-astronoom pikte op een dag in 1966 een vreemd signaal op dat van de maan kwam. Hij zag dat het signaal precies leek op de signalen die op aarde De beroemde foto van de mens op gebruikt worden om de maan. Het is Apollo II astronaut krantefoto's te verzen- Edwin Aldrin. In zijn helm zie je als den. Hij printte het uit, je goed kijkt het spiegelbeeld van de en het bleek een foto te maanlander en van Neil Armstrong zijn die op de maan die de foto maakte. gemaakt was. De foto was gemaakt door een Russische onbemande maanlander. Rusland had het project nog geheim, gehouden. Ze maakten hun successen altijd pas bekend als alles was gelukt en er niets meer mis kon gaan. Het eerste doel van de Amerikaanse onbemande vluchten was om uit te zoeken of het eigenlijk wei mogelijk was om met een ruimteschip op de maan te landen. Er waren goede redenen om te denken dat het maan oppervlak met een metersdikke stoflaag bedekt was. Dat zou natuurlijk een probleem zijn voor een astronaut die op de maan wil lopen, die zou wegzakken. Een van de onbemande maanlanders van Amerika heeft daarom na zijn landing nog een paar sprongen op de maan gemaakt, om te meten hoe stevig de maanbodem was. De maanbodem bleek stevig genoeg om op te lopen. Andere onbemande ruimteschepen <E[-Jq zijn niet op de maan geland, maar hebben er o ~ duizenden foto's van gemaakt. Die foto's zijn gebruikt om een geschikte landingsplek uit te zoeken. Saturnus 5: De maanraket... rt.. m De raket waarmee mensen naar de maan vlogen zat slim in elkaar. Het was niet een grote raket die helemaal heen en UniVersum Q1>

3 weer vloog naar de maan (zoals bij Kuifje). Voor elk deel van de vlucht werd aileen datgene megenomen wat noodzakelijk was. Aan het beg in van de vlucht was de raket 110 meter hoog. Het grootste deel daarvan was brandstof en motoren voor de lancering vanaf de aarde. Bovenop zaten het ruimteschip waarin de drie astronouten tijdens de reis verbleven (met zuurstof, eten en drinken voor iets meer dan een week) en een maanlander. Na de lancering werden de lege brandstoftanks en raketmotoren die niet meer nodig waren afgeworpen en vlogen aileen ruimteschip en maanlander verder. Bij de maan angekomen, stapten twee van de drie astronauten over in de maanlander. De maanlander bevatte aleen dingen die voor de landing, het verblijf en het vertrek van de maan nodig waren. Omdat de zwaartekracht op de maan maar een zesde is van die op aarde had de maanlander aan kleine raketmotoren genoeg. Bij hun vertrek van de maan namen de astronauten aileen het hoogst noodzakelijke weer mee terug. Fotocamera's bleven achter, aileen fotolletjes gingen mee terug, de helft van de maanlander bleef achter. Een astronaut salueert bij de Amerikaanse vlag. Omdat er op de maan geen lucht en dus ook geen wind is kan de vlag niet wapperen. Daarom is hij verstijfd met ijzerdraad. op de achtergrond staat de maanlander. onderdelen van de raket waren dus vreselijk duur. Om de maanlander te beschermen tegen gevaarlijke straling uit de ruimte werd deze ingepakt in een laag folie van goud. Er wordt beweerd dat deze gouden folie het goedkoopste onderdeel was. v~ Soms dachten de ontwerpers van het maanproject dat fliles wat ze deden nieuw en uniek moest zijn. Ze vergaten dat er soms ook hele simpele oplossingen bestaan. Ze probeerden bijvoorbeeld een speciaal scheerapparaat voor in de ruimte te maken. Ais je in gewichtloze toestand met een normaal scheerapparaat scheert, gaan aile haartjes die je afscheert door de cabine zweven. Dat is niet aileen lastig, maar vooal gevaarlijk. Een ruimte-scheerapparaat zou de haartjes automatisch moeten afzuigen, zonder de huid van de astronout mee het apparaat in te zuigen. Ondanks aile moeite lukte het niet om zo'n apparaat te maken. Men had al bijna geaccepteerd dat de astronouten na hun reis ongeschoren terug zouden keren op aarde. Totdat tijdens het Gemini project de astronauten na een verblijf van twee weken in de ruimte allebij perfect glad geschoren uit hu n cabine stapten. Zij hadden stiekum scheerzeep en scheermesjes mee naar boven genomen. Werkte perfect! Een ander probleem was dat balpennen het niet doen in gewichtloze toestand. De inkt heeft zwaartekracht nodig om uit de pen te komen. Ais er geen zwaa rtekracht is schrijft de pen niet. Daarom is in Amerika voor vee I geld een pen ontwikkeld die wei kan schrijven in de ruimte. De Russen kenden het probleem met de balpennen ook, daarom gebruikten ze een potlood op hun ruimtereizen. Een stuk goedkoper, werkt net zo goed. ~:-"i' 1967 Apollo 1 De astranauten koppelden met hun halve maanlander weer aan het ruimteschip dat in een baan om de maan was blijven vliegen. De maanlander was daarna overbodig geworden en werd afgekoppeld. Het ruimteschip keerde terug naar de aarde. Bij de aarde aangekomen was het ruimteschip zelf ook grotendeels overbodig, daarom koppelde er aileen een kleine capsule met de drie astronauten vanaf. Die keerde terug naar de aarde. Van die enorme raket van 110 meter hoog bleef na de vlucht aileen een capsule van ongeveer 3 meter over. De rest was afval geworden. Veel daarvan zweeft nog steeds erg ens in de ruimte, of ligt op de maan. Het ontwerp en de bouw van de maanraket stond onder leiding van Werner von Braun. Dezelfde die in de tweede wereldoorlog raketten had gemaakt die met bommen naar Engeland werden geschoten. Goudfolie De hele maanraket zat vol met uitvindingen en technische snufjes die nog nooit eerder vertoond waren. Van elk onderdeel moest men zeker weten dat het tijdens de vlucht niet kapot zou gaan. Daarom werd er heel veel geld besteed aan nieuwe uitvindingen en het uitgebreid testen. Aile UniVersum In 1967 begon het Apollo project. Dit project had als doel om, na een aantal tests en oefenvluchten, mensen op de maan te laten landen. Voor de eerste vlucht van dit project gebeurde er een ernstig ongeluk. Vlak voor de echte ruimtevlucht oefenden de drie astronauten in de capsule van de raket. Door kortsluiting ontstond er brand in de cabine. De cabine was gevuld met pure zuurstof, waa rdoor de brand zich razendsnel uitbreidde. De deur van de capsu le zat zo goed dicht dat het enkele minuten zou kosten om hem van binnenuit open te maken. De drie astronauten hadden geen schijn van kans om het ongeluk te overleven. Binnen enkele tientrallen seconden was de hele cabine uitgebrand. Doordat men zo snel mogelijk mensen op de maan wilde brengen, waren de raket en de capsule nogal gehaast ontworpen. Er zaten een hoop fouten in. Na het ongeluk begonnen veel mensen zich af te vragen of het wei verstandig was om per se voor 1970 op de maan te willen zij n. Het project werd tijdelijk stopgezet. Eerst werd uitgebreid onderzocht of alles wei veilig was. Er werden meer dan 2000 dingen gevonden die beter konden. De deur van de cabine kreeg een noodknop waarmee deze in een keer geopend kon worden, de cabine werd niet meer met pure zuurstof gevuld, maar met een mengsel van stikstof en zuurstof net als in de atmosfeer op aarde en er ging eeo

4 brandblusser mee aan boord. Na deze verbeteringen werden Apollo 2 tot en r''''~&' ~- met 6 onbemand gelanceerd. De raket en de capsule voor terugkeer naar de aarde werden getest. Apollo 7 was een bemande vlucht. Het was inmiddels 1968 en het programma lag weer enigszins op schema. Het leek toch nog te lukken om voor het eind van '69 de maan te halen. Er was aileen nog een probleempje: De maanlander was nog niet af. Om niet meer tijd te verliezen werd verder getest met de delen van de maanraket die wei af waren. Tijdens de kerstvakantie van 1968 werd Apollo 8 gelanceerd. Drie astronauten vertrokken -zonder maanlander- richting de maan. Ze vlogen om de maan heen en keerden weer terug naar huis. Apollo 9 was de eerste test van de maanlander. Aile onderdelen waren nu klaar en ze werkten goed. Voordat er mensen op de maan gingen landen werd nog.een laatste test uitgevoerd. Apollo 10 vloog naar de maan. Bijde maan aangekomen stapten twee astronouten over in de maanlander. Ze koppelden af en lieten de lander tot vlak boven het maan-oppervlak zweven. Hierbij maakten ze' gedetailleerde foto's van het gebied waar bij de volgende vlucht geland zou worden. De Astronauten aan boord van Apollo 10 waren dus al bijna op de maan geland. Het was echter niet de bedoeling dat ze ook echt zouden landen, het was een testvlucht om te zien of alles goed werkte. Voor het geval dat de astronauten, zo vlak bij het doel, de verleiding niet konden weerstaan, was hun maanlander niet helemaal volgetankt. ~ Apollo 11 ~~-1 ~~Wih _- '_~ In Jull 1969 was het eindelijk zover. De astronauten Aldrin, Armstrong en Collins vertrokken op weg naar de maan. Na drie dagen reizen kwamen ze bij de maan. Aldrin en Armstrong stapten over in de maanlander, Collins bleef aileen achter in een baan om de maan. Langzaam lieten ze de maanlander steeds verder naar het oppervlak zakken. Met de raketmotor van de maanlander remden ze voorzichtig af. Ze konden de raket van de maanlander niet te vaak gebruiken, want als de brandstof op zou zijn voordat ze op de maan stonden, moest de vlucht worden afgebroken. Vlak voor de landing werd ingezet crachte de boordcomputer. Gelukkig kreeg een wizz-kid in het controlecentrum op aarde het ding op tijd aan de praat. De maanlander begon aan een computergestuurde afdaling. De astronauten in de maanlander zagen het oppervlak op zich afkomen. Toen ze bijna de grond raakten zagen ze dat de computer ze recht op een hobbelige krater afstuurde. Daar kon je onmogelijk veilig in landen. Armstrong schakelde nog net op tijd over op handbediening. Met het laatste beetje brandstof dat in de maanlander zat stuurde hij over de krater heen. De eerste mensen waren veilig op de maan geland. Nadat Aldrin en Armstrong waren bekomen van de spannende landing, trokken ze hun maanpakken aan. Armstrong ging als eerste naar buiten. Toen Neil Armstrong zijn voet op het maan-oppervlak zette zei hij:'dit is een kleine stap voor een mens, maar een enorme sprong voor de mensheid. (This is one small step for a man, but a giant leap for mankind). One small step? Een paar maanden later sprak de eerste astronaut die uit de maanlander van de Apollo 12 "...,", 11.& stapte: "Dit is misschien een kleine stap voor Neil, maar voor mij is het een enorme sprong!". De ladder van de maanlander houd namelijk ongeveer een meter boven de grond op. Op de maan lijkt die sprong zelfs met een zwaar maanpak aan vee I minder groot, want er is minder zwaartekracht. Ondertussen bij de Russen Vanaf Apollo 14 ging deze maanauto mee. De auto kwam niet mee terug naar de aarde, als het goed is staan er dus nag 4 op de maan. De Russen hadden vocir het eerst een race verloren. Hun ruimtevaart programma was in het begin niet bedoeld om mensen op de maan te zetten (waarom zou je?). Toen de Amerikanen bekend maakten dat de maan hun doel was, wilden de Russen zich niet laten kennen. Maar om naar de maan te kunnen moest er een compleet nieuwe raket ontwikkeld worden. Er zijn een paar onbemande testvluchten met deze enorme raket geweest. Steeds ontplofte de raket binnen twee minuten na de start (hij was na 100 seconden al naar de maan). Toen duidelijk was dat ze de race met Amerika verloren, is het Russische bemande maanproject stopgezet. Onderzoek op de maan Amerika zette natuurlijk niet aileen maar mensen op de maan om te laten zien dat ze de eerste konden zijn. Toen de astronauten er toch eenmaal waren hebben ze een hoop wetenschappelijk onderzoek gedaan. De commando module die om de maan bleef zweven, heeft bijvoorbeeld talloze foto's gemaakt, waardoor sindsdien bijna elk stukje maan nauwkeurig in kaart is gebracht. Op de maan is een spiegel geplaatst die laserstralen vanaf de aarde reflecteerd daarmee is de baan van de maan om de aarde op centime~ ters nauwkeurig gemeten. Er is onderzoek gedaan naar 'maanbevingen', aan zonnewind en, en er zijn honderden kilo's maansteen naar de aarde gebracht. Een deel van die stenen is op aile mogelijke manieren onderzocht. De stenen die overbleven, liggen veilig opgeborgen tot er iemand komt die een nieuw experiment verzint.. Volgende vluchten Na Apollo 11 zijn er nog 6 vluchten naar de maan vertrokken. Apollo 12 lande vlakbij een onbemande robot die een paar jaar eerder naar de maan was gestuurd. Delen ervan werden mee terug naar de aarde genomen. Na onderzoek bleek dat er nog aardse bacterien in zaten. Ze waren in een soort winterslaap gegaan, maar terug op aarde bleek dat ze de barre tocht overleefd hadden. Bij Apollo 14 ging UniVersum

5 voor het eerst een maan-auto mee. Hiermee konden de astronauten een veel groter gebied om de lander onderzoeken. Bij Apollo 16 ging voor het eerst een echte wetenschapper (een geoloog) mee naar de maan. Aile voorgaande ruimtevluchten waren bemand door straaljagerpiloten. Eigenlijk zou het Apollo programma doorgaan tot en met de 20. In 1972 was er inmiddels nog maar zo weinig belangstelling voor het onderzoek van de maan, dat het project na nr.17 werd stopgezet. In het ruimtevaartmuseum in Florida ligt nogsteeds een complete Saturnus 5 raket, bijna klaar voor de start, maar nooit gebruikt. Maansport Door de geringe zwaartekracht gaan een hoop sporten een stuk gemakkelijker als je op de maan staat. Een astronaut van Apollo 15 had stiekum een golfbal meegenomen naar de maan. Met een hamer uit de standaard uitrusting gaf hij de bal een klap... en honderden meters vloog hij weg. Dat wordt nog lachen als ze die ooit nog eens terugvinden. Twee andere astronauten hielden zelfs hun eigen Olympische Spelen op de maan. De records verspringen en maansteengooien waren indrukwekkend...! Apollo 13 De Apollo 13 had op 13 april 1970 op de maan moeten landen. Maar kort na het vertrek op 11 april om ongeveer uur ging het mis. Er was een ontploffing in het ruimteschip. Ze waren al op weg naar de maan. Men besloot niet om te keren, maar net als bij Apollo 8 achterlangs de maan te vliegen. De astronauten bivakeerden in de maanlander. Ondanks het gehavende ruimteschip wisten ze veilig op aarde te landen. Ais je meer over deze vlucht wild weten moet je de spannende film 'Apollo 13' maar eens huren. Misschien dat je afdeling wei eens een bijeenkomst organiseerd met die film! Lunochod Het was Rusland dus niet gelukt de eerste mens op de maan te zetten. Toch bleven ze nog doorgaan met het sturen van onbemande vluchten. In 1973 stuurden ze een robot autootje dat foto's maakte en 37 km over de maan reed. In 1976 lukte het zelfs om door een onbemande robot bodemmonsters naar de aarde te laten halen. Tja waarom zou je eigenlijk mensen sturen... Wetenschappelijke waarde Het is dus maar helemaal de vraag of het sturen van mensen naar de maan wetenschappelijk gezien veel heeft opgeleverd. Rusland heeft laten zien dat bijna aile resultaten ook met onbemande vluchten behaald hadden kunnen worden. De astronauten op de maan waren een belangrijk deel van hun tijd bezig met het planten van een Amerikaanse vlag in de keiharde maanbodem. Tijdens een van de vluchten struikelde een astronaut en vernielde bij zijn val dure aparatuur. Het voordeel van een mens naar de maan sturen is natuurlijk dat hij kan nadenken over wat hij doet. Dit bleek tijdens Apollo 16: De geoloog die mee was heeft gericht naar bijzondere maanstenen gezocht. A giant leap for mankind? Op technologisch gebied hebben de bemande maanvluchten wei vee I betekend. Veel dingen die toen voor de ruimtevaart zijn uitgevonden, gebruiken wij nu in ons dagelijks leven. Bijvoorbeeld pannen met een anti-aanbak laag en de pen die ook als je hem op de kop houd kan schrijven. Voor de ruimtevluchten waren goeie computers nodig. Er is veel geld gepompt in het maken van een computer die klein en licht genoeg was voor een ruimteschip. De ontwikkeling die toen in gang gezet is heeft er toe geleid dat tegenwoordig iedereen een computer ka n kopen die honderden keren sneller is dan de computer van de maanraket, met 1000 keer meer geheugen. In het kielzog van het maan-project zijn ook vele wetenschappelijke satellieten gelanceerd. Bijvoorbeeld de Pioneer en Voyager ruimtesondes, die onderzoek deden aan de reuzenplaneten. Dankzij de ruimtevaart zijn er ook weer- en communicatiesatelieten, waardoor je nu thuis op de TV, 36 kanalen met mooie weersvoorpellingen kunt ontvangen. Na de maanlandingen Na de maanlandingen nam de belangstelling voor ruimteanderzoek snel af. Alles moest zo goedkoop mogelijk. Een oude brandstoftank die over was van het Apollo project is omgebouwd tot ruimtestation SpaceLab. In 1981 begon Amerika het Space Shuttle programma. Van een ruimterace met Rusland was toen allang geen sprake meer. Nadat in 1989 de Sovjetunie uit elkaar viel, dreigde de Russische ruimtevaart zelfs helemaal te stoppen. Tegenwoordig werken Amerika Rusland en Europa nau samen in de ruimtevaart. Ze zijn nu samen bezig een groo ruimtestaion te bouwen. Dit ruimtestation komt er niet 0 te laten zien welk land de eerste of de beste is, maar 0 wetenschappelijk onderzoek te doen..,4z 34 UniVersum