Kramat bvba Hulshoutsesteenweg Westerlo - Belgium Tel./fax.: +32 (0) Wettelijk Depot: D/2012/7085/16 Nur: 283

Maat: px
Weergave met pagina beginnen:

Download "Kramat bvba Hulshoutsesteenweg Westerlo - Belgium Tel./fax.: +32 (0) Wettelijk Depot: D/2012/7085/16 Nur: 283"

Transcriptie

1 Zoo de ruimte in!

2 De auteur heeft getracht alle rechthebbenden van het illustratiemateriaal te achterhalen. Mochten personen of instanties desondanks van mening zijn dat fotorechten zijn geschonden, dan kunnen zij zich wenden tot de redactie. Wat dit boek betreft, heeft de auteur alle info nauwgezet gecontroleerd; toch valt een enkele onnauwkeurigheid wellicht niet uit te sluiten Kramat bvba Hulshoutsesteenweg Westerlo - Belgium Tel./fax.: +32 (0) ISBN: Wettelijk Depot: D/2012/7085/16 Nur: 283 Frank Pollet & Kramat bvba Omslag: ARTrouvé Vormgeving: Marino Pollet Drukwerk: MultiPrint LTD, Bulgaria

3 Frank Pollet

4

5 8 Laika! In november 1957 joegen de Russen de tweede versie van hun Spoetnik de ruimte in. Spoetnik betekent: kameraad die rond de aarde reist. Deze Spoetnik-2 had een passagier aan boord, die wereldberoemd is geworden: een kleine straathond uit Moskou, die de naam Laika kreeg. Dat is Russisch voor blaffer. Laika was het eerste levende wezen dat, eenmaal in de ruimte, in een baan om de aarde werd gebracht. Samen met twee andere hondjes, Albina en Mushka, was Laika onderworpen geweest aan een hele reeks zware trainingen. Na een tijd was Laika klaar voor een ruimtereis Aanvankelijk leek Mushka het meest geschikt voor de droeve klus, maar ze werd uiteindelijk toch niet geselecteerd omdat ze niet netjes kon eten Op 3 november 1957 was het zover: Spoetnik-2, met Laika aan boord, ging de ruimte in. Enkele uren later werd Spoetnik-2 in een baan om de aarde gebracht en werd Laika dus het eerste levende wezen dat rond de aarde vloog

6

7 Op dat punt in de geschiedenis van de ruimtevaart wisten de Russische wetenschappers vooraf dat ze de raket niet opnieuw naar de aarde konden halen. Er bestond immers nog geen ruimteschip met een hitteschild dat nodig is om een veilige terugkeer uit een omloopbaan te garanderen. Zo n ruimtetuig komt terug naar de aarde met een snelheid van zo n kilometer per uur en moet dus beschermd zijn tegen de vreselijke hitte die ontstaat door de wrijving met de dampkring. De wetenschappers wisten dus op voorhand dat Laika de tocht niet zou overleven. In het beste -of slechtste?- geval zou Laika een hele reeks omwentelingen om de aarde maken, maar bij de terugkeer van Spoetnik-2 in de dampkring levend verbranden. Daarom hadden de wetenschappers een zachte dood voor Laika voorzien. Er was een systeem bedacht waardoor men na verloop van tijd van op de aarde een gif in Laika s voedsel kon mengen. Hierdoor zou Laika zachtjes en pijnloos inslapen. Waarschijnlijk werd Mushka niet geselecteerd omdat zij met haar voedsel zou kunnen morsen en daardoor het gif niet zou innemen Maar niet lang na de lancering van Spoetnik-2 liep het al fout. De cabine waarin Laika zat, had een thermostaat aan boord. De temperatuur moest constant op 15 graden Celsius gehouden worden. Een sensor raakte stuk en al na enkele uren steeg de temperatuur tot 40 Celsius. Door de snelheid van de raket en de onverdraaglijke hitte in de cabine liep de hartslag van Laika op van 103 tot

8

9 Uiteindelijk raakte het dier, dat vast geriemd zat, helemaal in paniek en stierf het na vier rondjes rond de aarde een gruwelijke dood. De vreselijke doodsstrijd van Laika had zo n zeven lange uren geduurd. Maar wetenschapsmensen zijn een vreemd volkje: zij waren best tevreden. Volgens hen had Laika bewezen dat het mogelijk moest zijn om een dier, of zelfs een mens, levend de ruimte in te krijgen. Ondanks de afschuwelijke dood van het hondje konden de wetenschappers hun geluk niet op, want ze hadden een grote hoeveelheid interessante gegevens verkregen in verband met de mogelijkheden voor aardbewoners om een ruimtevlucht perfect te kunnen doorstaan. Het hondje had alleen tijdens het opstijgen van de raket een hoge hartslag en versnelde ademhaling gehad. Toen Laika in de baan om de aarde zat, was ze weer rustig geworden, en was de hersenactiviteit weer normaal geweest. Dat was de officiële versie van de Russen. Maar de man die Laika grotendeels had opgeleid voor haar missie, Oleg Georgovitch Gazenko, dacht er helemaal anders over De doodskist van Laika draaide in totaal zo n maal rond de aarde en brandde helemaal op in de atmosfeer op 4 april 1958 En toch, schrijft Bibi Dumon Tak aan het slot van haar verhaal Laika, als je naar boven kijkt, naar al die triljoenen

10 sterren, dan lijkt het net of er één het mooist fonkelt. Een ster die zoveel licht geeft dat je haar nooit meer vergeet. Het is de ster van de dapperste aller ontdekkingsreizigers. Het is de ster van Laika: een ster tussen de sterren. In april 2008, vijftig jaar na de dood van Laika, werd in het noordwesten van Moskou voor haar een bronzen monument onthuld. Het stelt een 6,5 meter hoge Russische raket voor met de hond daar trots bovenop. Eén dag voor de viering van Cosmonautics Day op 12 april werd het beeld onthuld. Tijdens de plechtigheid zei Igor Ushakov, het hoofd van het Russische Institute of Military Medicine: Ik kijk naar het monument en herken Laika. Ze kijkt uit op het gebouw waar de voorbereidingen voor de vlucht hebben plaatsgevonden en waar ze haar training heeft gehad

11 Meer weten? Lees het boek!

Noten schieten 9 april 2009

Noten schieten 9 april 2009 Noten schieten 9 april 2009 Project Circus groep 1 t/m 8 juni/juli 2007. Op dit moment zijn alle groepen bezig met het project Circus De groepen 1 en 2 maken alle artiesten die in het circus werken en

Nadere informatie

Laika en de ruimtevaart

Laika en de ruimtevaart VAK : TEKSTBEGRIP DATUM: WOENSDAG 16 JULI 2008 TIJD : 09.10 10.40 UUR ----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Nadere informatie

Sterrenwerk. Taal. De ruimte in! voor jaar

Sterrenwerk. Taal. De ruimte in! voor jaar Sterrenwerk Taal De ruimte in! voor 10-12 jaar :meteoroïde :geoïde :antropoïde :planetoïde 3 Over astero- en andere ïdes Ontcijfer de woorden. Schrijf ze op (correct, natuurlijk!), noteer er de verklaring

Nadere informatie

De mens verovert de ruimte

De mens verovert de ruimte Hugo Vanderstraeten Russen eerst Voor de Russen was dit het derde ruimtesucces op rij. In 1957 hadden ze het eerste ruimtetuig, de Spoetnik I, in een baan om de aarde gebracht. De Spoetnik I, de eerste

Nadere informatie

inhoud IK ZEI JE TOCH BOB: EET NIET TEVEEL BRUINE BONEN.

inhoud IK ZEI JE TOCH BOB: EET NIET TEVEEL BRUINE BONEN. De ruimtevaarder inhoud Inleiding 3 1. Het werk van de ruimtevaarder 4 2. Hoe word je ruimtevaarder? 6 3. Het ruimtepak 8 4. Wonen in de ruimte 11 5. Ruimteweetjes 13 6. Filmpjes 15 Bronnen en foto s 16

Nadere informatie

inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 4. De maan en de maanden 5. Kijken naar de maan 6. Landing op de maan

inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 4. De maan en de maanden 5. Kijken naar de maan 6. Landing op de maan De maan inhoud 1. Inleiding 3 2. Wat is een maan? 4 3. Het ontstaan van de maan 5 4. De maan en de maanden 6 5. Kijken naar de maan 7 6. Landing op de maan 8 7. Het weer op de maan 9 8. Het maanlanschap

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In de klas versie 04-2014 1 Zoeken naar leven

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 11-2014 1 Zoeken naar leven Wat

Nadere informatie

Ruimtetoerisme Binnenkort realiteit? Lore De Brabander

Ruimtetoerisme Binnenkort realiteit? Lore De Brabander Ruimtetoerisme Binnenkort realiteit? Lore De Brabander Hogent - Vastgoed Landmeten Wat is ruimtetoerisme? Ruimte toerisme is het reizen naar de ruimte, maar niet om op onderzoek te gaan. Eerder mensen

Nadere informatie

Introductie Ruimtemissie Rosetta

Introductie Ruimtemissie Rosetta Introductie Ruimtemissie Rosetta klas 1-2 Tien jaar kostte het ruimtesonde Rosetta om op de plaats van bestemming te komen: komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko: een reis van bijna 6,4 miljard kilometer. Rosetta

Nadere informatie

DE ONTDEKKING VAN DE AARDE

DE ONTDEKKING VAN DE AARDE DE ONTDEKKING VAN DE AARDE Lezing Ledenavond Galileo, 25 januari 2019 In de kerstnacht van 1968 werd de aarde ontdekt Vijftig jaar geleden zagen mensenogen de aarde voor het eerst zoals ze werkelijk is

Nadere informatie

De mens verovert de ruimte!

De mens verovert de ruimte! Gerwin De Decker Astronowat? Geschiedenis van de astronomie Heel lang geleden al dachten mensen na over de beweging van de hemellichamen. Ze gebruikten die om wat op aarde gebeurde te verklaren of om voorspellingen

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 01-09-2015 1 Zoeken naar leven

Nadere informatie

Verslag Anders De ruimtevaart. De ruimtevaart. Verslag door Marie 2016 woorden 20 september keer beoordeeld. 1. start van de ruimtevaart

Verslag Anders De ruimtevaart. De ruimtevaart. Verslag door Marie 2016 woorden 20 september keer beoordeeld. 1. start van de ruimtevaart Verslag Anders De ruimtevaart Verslag door Marie 2016 woorden 20 september 2017 0 keer beoordeeld Vak Anders De ruimtevaart 1. start van de ruimtevaart 1. Het begin In de 1 e eeuw na Christus had men al

Nadere informatie

inhoud 1. Overal sterren 2. Wat is een ster? 3. Het leven van een ster 4. Een ster dichtbij 5. De zon 6. Sterren en kleuren 7.

inhoud 1. Overal sterren 2. Wat is een ster? 3. Het leven van een ster 4. Een ster dichtbij 5. De zon 6. Sterren en kleuren 7. Sterren inhoud 1. Overal sterren 3 2. Wat is een ster? 4 3. Het leven van een ster 5 4. Een ster dichtbij 6 5. De zon 7 6. Sterren en kleuren 8 7. Een vallende ster 9 8. De melkweg 10 9. Verrekijkers en

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In de klas. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In de klas Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In de klas versie 10-2013 1 Zoeken naar leven

Nadere informatie

Het mannetje van Plar Anne Cassidy. Met tekeningen van Tony Ross

Het mannetje van Plar Anne Cassidy. Met tekeningen van Tony Ross Het mannetje van Plar Anne Cassidy Met tekeningen van Tony Ross Spannend Het mannetje van Plar Een leesboek uit de serie Piraatjes Oorspronkelijke titel: Sammy and the Starman Oorspronkelijke uitgever:

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte

Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Boek van de week: 1; Ik wil de maan 2; De ruimte 3; Papa pak je de maan voor mij 4; Aarde, zon en sterren Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen:

Nadere informatie

Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2)

Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Het verhaal van de schepping (Genesis 1 en 2) Toen God begon met zijn schepping, was het donker en leeg. Maar God zei: Laat er licht zijn! En opeens was er licht. Nu was het niet donker meer, maar nog

Nadere informatie

I n h o u d Tim Jaarsveld

I n h o u d Tim Jaarsveld I n h o u d H1 Wat kon de bemanning doen om een ongeluk te voorkomen? pagina 7 H2 Wat zijn de hitte-bestendige tegels? pagina 9 H3 H4 Hebben andere shuttles ook problemen gehad met de hitte-bestendige

Nadere informatie

Sterrenwerk. Taal. De ruimte in! voor 10-12 jaar

Sterrenwerk. Taal. De ruimte in! voor 10-12 jaar Sterrenwerk Taal De ruimte in! voor 10-12 jaar 1 What on earth is de ruimte? 1 Begrip ruimte Voordat je jezelf de ruimte inschiet of laat inschieten, moet je toch even stilstaan bij het begrip ruimte.

Nadere informatie

Werkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. groep 7-8. Klas

Werkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. groep 7-8. Klas Zoeken naar leven groep 7-8 Naam School Werkbladen In NEMO Klas Zoeken naar leven Wat is leven, wat is dood en wat is levenloos? Jij leeft, een plant leeft en een hond ook. Een steen leeft niet. Maar leeft

Nadere informatie

Eindexamen vmbo gl/tl Nederlands 2011 - I

Eindexamen vmbo gl/tl Nederlands 2011 - I Tekst 1 Verkeerschaos dreigt in het heelal 5 10 15 20 25 30 35 40 (1) Kortgeleden beleefde de ruimte zijn eerste serieuze verkeersongeluk. Op ongeveer 800 kilometer boven Siberië kwamen een Amerikaanse

Nadere informatie

dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op

dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op RUIMTE Naam: dag en nacht Vragen behorende bij de clip dag en nacht op www.schooltvbeeldbank.nl 1. Planeten Uit hoeveel planeten bestaat ons zonnestelsel? De aarde en dan nog.. planeten. (vul aantal in)

Nadere informatie

Het International Space Station. ISS (juni 2006)

Het International Space Station. ISS (juni 2006) Het International Space Station ISS (juni 2006) Sverre Kolman groep 6 - Marijke; De Blijberg 18 maart 2012 1 Inhoudsopgave Hoofdstuk 1: Inleiding 3 Hoofdstuk 2: De geschiedenis van de ruimtevaart 4 Hoofdstuk

Nadere informatie

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam:

Zoeken naar leven. Jouw werkbladen. In NEMO. Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Mijn naam: Zoeken naar leven Jouw werkbladen In NEMO Mijn naam: Mijn school: Ik zit in groep: Ontdek zélf hoe de wereld werkt! Zoeken naar leven Groep 7-8 Leerlingen In NEMO versie 10-2013 1 Zoeken naar leven Wat

Nadere informatie

Een dag uit het leven van een au pair Doëlla Kroll

Een dag uit het leven van een au pair Doëlla Kroll Een dag uit het leven van een au pair Doëlla Kroll Weer een dag dat ik vroeg moet op staan, de ellende weer begint. De dagen worden steeds langer en vermoeiender. De dingen waaraan ik gedacht heb om het

Nadere informatie

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe?

Lancaster ED470. Wie, wat, waar en hoe? Lancaster ED470 Wie, wat, waar en hoe? Hier is het toestel neer gekomen en ontploft. Een groot gat kwam in de grond. Wat gaan we doen? Het verhaal Vliegtuigcrash. 23 september 1944 De vliegbasis Skellingthorpe

Nadere informatie

De sprookjesverzamelaar

De sprookjesverzamelaar De sprookjesverzamelaar Lieve ogen die dit boek lezen, lieve warme handen die het vasthebben. Sprookjes zijn de beste reizigers en de succesvolste migranten die ooit op onze prachtige planeet hebben bestaan.

Nadere informatie

bron Moeder Hubbard en haar hond. P.M. van der Made, Amsterdam 1860

bron Moeder Hubbard en haar hond. P.M. van der Made, Amsterdam 1860 bron. P.M. van der Made, Amsterdam 1860 Zie voor verantwoording: http://www.dbnl.org/tekst/_moe003moed01_01/colofon.php 2010 dbnl 1 2 [.] Vrouw Hubbard had een hond, De schoonste, die men vond, Hij sprong

Nadere informatie

Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte

Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Auditieve oefeningen bij het thema: de ruimte Boek van de week: 1; Een hapje maan 2; De ruimte 3; Papa pak je de maan voor mij 4; Verhaalbegrip: Bij elk boek stel ik de volgende vragen: Wat staat er op

Nadere informatie

Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog

Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Chr. Oranjevereniging Marken en Oranje Herdenking 4 mei 2017 Thema: Verhalen van de oorlog Pieter er Zeeman en de konvooien naar Moermansk Pieter Zeeman (geboren op Marken op 20 december 1914) voer in

Nadere informatie

Samenvatting Geschiedenis Ruimtewedloop

Samenvatting Geschiedenis Ruimtewedloop Samenvatting Geschiedenis Ruimtewedloop Samenvatting door een scholier 2780 woorden 17 mei 2005 6,9 58 keer beoordeeld Vak Geschiedenis 1.0 De rivaliteit in de ruimte tussen de Verenigde Staten en de SU

Nadere informatie

Waarom worden mannen kaal?

Waarom worden mannen kaal? Waarom worden mannen kaal? Waarom worden mannen kaal? 101 slimme vragen Redactie Sanne Deurloo & Anne van Kessel 2e druk juni 2013 Kennislink.nl, 2013 Omslag: Studio Jan de Boer Illustraties: Frank Landsbergen

Nadere informatie

Maak er wat van! Vindingrijk zijn in lastige situaties

Maak er wat van! Vindingrijk zijn in lastige situaties Maak er wat van! Vindingrijk zijn in lastige situaties Joep Schrijvers Maak er wat van! Vindingrijk zijn in lastige situaties Lebowski Publishers, Amsterdam 2012 De uitgever heeft getracht alle rechthebbenden

Nadere informatie

Ons milieu, een kostbaar goed

Ons milieu, een kostbaar goed 1 Ons milieu, een kostbaar goed Datum Blz. 1. Inleiding 4 2. Soorten vervuiling 5 2.1. Luchtverontreiniging 5 2.2. Bodemvervuiling 6 2.3. Lichtvervuiling 7 2.4. Geluidsoverlast 7 2.5. Watervervuiling 8

Nadere informatie

wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen

wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen Geloven, wat is dat eigenlijk? Denk mee over acht grote vragen pagina 10 Hoe is de wereld ontstaan? pagina 26 Waarom bestaat de mens? pagina 42 Wat is geloven? pagina 58 Wie is God? pagina 74 Waarom heeft

Nadere informatie

Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk

Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk Nederlands De Ruimte werkstuk Werkstuk door Denise 1472 woorden 24 maart 2019 0 keer beoordeeld Vak Nederlands Het zonnestelsel Inhoudsopgave Inleiding Onderzoeksvraag Het ontstaan Planeten De

Nadere informatie

Verhaal: Jozef en Maria

Verhaal: Jozef en Maria Verhaal: Jozef en Maria Er was eens een vrouw, Maria. Maria was een heel gewone jonge vrouw, net zo gewoon als jij en ik. Toch had God haar uitgekozen om iets heel belangrijks te doen. Iets wat de hele

Nadere informatie

De Knikkers en de Kroon

De Knikkers en de Kroon De Knikkers en de Kroon Joodse wijsheden in een sprookje Bij dit sprookje is een presentatie of workshop mogelijk voor kinderen én voor volwassenen. Kijk voor informatie op www.mussar.eu Colofon Tekst

Nadere informatie

Over de Maas. Het oorlogsverhaal van de 15-jarige Harrie Bloemen. Harrie Bloemen

Over de Maas. Het oorlogsverhaal van de 15-jarige Harrie Bloemen. Harrie Bloemen Voor Fritz - 1 - - 2 - Over de Maas Het oorlogsverhaal van de 15-jarige Harrie Bloemen Harrie Bloemen - 3 - - 4 - Harrie bij de resten van een ontplofte nevelwerper raket, lente 1946 in de achtertuin -

Nadere informatie

Kosmos Uitgevers, Utrecht / Antwerpen

Kosmos Uitgevers, Utrecht / Antwerpen Kosmos Uitgevers, Utrecht / Antwerpen 2019 Inger Strietman / Kosmos Uitgevers, Utrecht / Antwerpen Concept en grafisch ontwerp Autobahn Foto auteur Goffe Struiksma Stockbeeld istock by Getty Images, Noun

Nadere informatie

Inhoud. 1. Algemenen weetjes 2. Reizen naar Mars 3. Ruimtestations 4. Satellieten 5. Ruimtesondes 6. Waarom een werkstuk over ruimtevaart?

Inhoud. 1. Algemenen weetjes 2. Reizen naar Mars 3. Ruimtestations 4. Satellieten 5. Ruimtesondes 6. Waarom een werkstuk over ruimtevaart? Inhoud 1. Algemenen weetjes 2. Reizen naar Mars 3. Ruimtestations 4. Satellieten 5. Ruimtesondes 6. Waarom een werkstuk over ruimtevaart? 1. Algemenen weetjes Duizenden jaren geleden konden mensen beelden

Nadere informatie

Er was eens een heel groot bos. Met bomen en bloemen. En heel veel verschillende dieren. Aan de rand van dat bos woonde, in een grot, een draakje. Dat draakje had de mooiste grot van iedereen. Lekker vochtig

Nadere informatie

Thema 5 Aarde in het heelal

Thema 5 Aarde in het heelal Naut samenvatting groep 6 Mijn Malmberg Thema 5 Aarde in het heelal Samenvatting Van binnen naar buiten De aarde is een grote bol van steen en ijzer. Deze bol heeft verschillende lagen. Binnenin de aarde

Nadere informatie

6,4. Werkstuk door een scholier 2403 woorden 17 mei keer beoordeeld

6,4. Werkstuk door een scholier 2403 woorden 17 mei keer beoordeeld Werkstuk door een scholier 2403 woorden 17 mei 2005 6,4 58 keer beoordeeld Vak ANW In 1609 maakte de Italiaan Galileo een kleine telescoop en keek ermee naar de hemel. Het verbaasde hem hoever je ermee

Nadere informatie

360 graden feedback formulieren

360 graden feedback formulieren 360 graden feedback formulieren Propedeuse blok 3 360 graden feedback formulier Auteur: Wouter van Zoest Positief: 1. Initiatief Toont veel initiatief om dingen aan te pakken en heeft naar mijn mening

Nadere informatie

De mens verovert de ruimte!

De mens verovert de ruimte! De mens ververt de ruimte! Jeren Defauw Op weg naar de hemel! Je vliegt recht mhg. Al gauw ben je de vgels vrbij. De wlkjes laat je k achter je. Het vliegtuig nadert. Maar je bent ng altijd niet tevreden.

Nadere informatie

Verslag Module 3: Heelal

Verslag Module 3: Heelal Verslag Module 3: Heelal Door: Max van Mulken, Martijn Hendrickx, Camiel Koopmans & Bram Thomassen. Leraar: Dhr. Neiss Module: Heelal Datum: 04-11-2014 2 Inhoud Inleiding Pag. 3 Theoretisch Kader:...Pag.

Nadere informatie

Stijn, uitvinder: Bommetje!

Stijn, uitvinder: Bommetje! Stijn, uitvinder: Bommetje! René van der Velde met tekeningen van Georgien Overwater Uitgeverij Ploegsma Amsterdam Kijk ook op www.ploegsma.nl www.renevdvelde.nl avi8 / e5/m6 isbn 978 90 216 7228 1 /

Nadere informatie

In één klap. Auteur: Johanna van Caspel

In één klap. Auteur: Johanna van Caspel In één klap Auteur: Johanna van Caspel Voorwoord Beste lezer, In deze tijd zijn veel mensen bezig met allerlei dingen die er niet toe doen, we maken ons druk om van alles en nog wat maar zien niet wat

Nadere informatie

Fototentoonstelling WO I

Fototentoonstelling WO I Fototentoonstelling WO I gewone dieren, bijzondere situaties Ook op de kinderboerderij zijn we de herdenking van WO I niet vergeten. Hoe kan het ook anders, bij ons staat deze in het teken van de dieren.

Nadere informatie

4 Het heelal 6. De zon. De aarde. Jupiter. De maan. Ons zonnestelsel. Mars. Mercurius Venus

4 Het heelal 6. De zon. De aarde. Jupiter. De maan. Ons zonnestelsel. Mars. Mercurius Venus Inhoud 4 Het heelal 6 De zon 10 8 De aarde De maan Jupiter 18 12 Ons zonnestelsel 14 15 16 Mars Mercurius Venus 22 Saturnus Verre planeten 24 Satellieten van het zonnestelsel 20 26 Planetoïden 27 Kometen

Nadere informatie

De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters.

De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters. Over dit boek De ontelbaren is geschreven door Jos Verlooy en Nicole van Bael. Samen noemen ze zich Elvis Peeters. Dit boek bestaat uit twee delen. Het eerste deel gaat over een man die vlucht naar Europa.

Nadere informatie

Werkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. onderbouw VO. Klas

Werkbladen In NEMO. Zoeken naar leven. Naam. School. onderbouw VO. Klas Werkbladen In NEMO Zoeken naar leven Naam onderbouw VO School Klas Zoeken naar leven Jij leeft, een plant leeft en een hond ook. Een steen leeft niet. Maar leeft een robot? Wat is leven eigenlijk? Hoe

Nadere informatie

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven.

Water Egypte. In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Water Egypte In elk land hebben mensen hun eigen gewoontes. Dat merk je als je veel reist. Ik zal een voorbeeld geven. Ik ga naar een restaurant in Nederland. Daar bestel ik een glas water. De ober vraagt

Nadere informatie

Secundaire Scholen De Wedstrijd

Secundaire Scholen De Wedstrijd Secundaire Scholen De ruimte lijkt erg ver weg, maar dat is ze niet. Het Internationaal Ruimtestation ISS draait rond de Aarde op een hoogte van zo'n 400km. Wanneer hij niet naar het ISS moet vliegt de

Nadere informatie

Edward van de Vendel Toen kwam Sam. Met tekeningen van Philip Hopman

Edward van de Vendel Toen kwam Sam. Met tekeningen van Philip Hopman Edward van de Vendel Toen kwam Sam Met tekeningen van Philip Hopman Amsterdam Antwerpen Em. Querido s Uitgeverij bv 2011 1 De hond was er zomaar. Hij stond aan het begin van de oprit, met zijn voorpoten

Nadere informatie

6.4. Boekverslag door V woorden 11 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave. Inleiding. Groep van het dierenrijk

6.4. Boekverslag door V woorden 11 april keer beoordeeld. Inhoudsopgave. Inleiding. Groep van het dierenrijk Boekverslag door V. 1256 woorden 11 april 2006 6.4 729 keer beoordeeld Vak Biologie Inhoudsopgave Inleiding Groep van het dierenrijk Hoe is de koala opgebouwd? Waar leeft de koala? Welke leefgewoonte heeft

Nadere informatie

Omgaan met bloosangst

Omgaan met bloosangst Omgaan met bloosangst Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe men

Nadere informatie

Soms gebeuren er dingen met mensen waarbij ze per ongeluk in een andere dimensie terecht komen.

Soms gebeuren er dingen met mensen waarbij ze per ongeluk in een andere dimensie terecht komen. Soms gebeuren er dingen met mensen waarbij ze per ongeluk in een andere dimensie terecht komen. Toen ik aan het rijden was merkte ik dat er opeens geen verkeer of mensen meer op de weg waren. Normaal gesproken

Nadere informatie

DOEBOEK VOOR OUDER EN KIND

DOEBOEK VOOR OUDER EN KIND Tussen JOU en MIJ SCHRIJF- EN DOEBOEK VOOR OUDER EN KIND Janneke van Bockel Tussen en Begonnen op 20 Herinneringen die je later wil hebben moet je NU maken 4 Ma-ham, luister je wel? zegt ze streng. Ja

Nadere informatie

Ontspanning (in) Spanning

Ontspanning (in) Spanning Bestellingen en distributie Vlaanderen: Uitgeverij KRAMAT BVBA Hulshoutsesteenweg 24 - B-2260 Westerlo T. +32 (0)16 68 05 87 kramat@telenet.be - www.kramat.be Nederland: Ef & Ef Media - Paul Impens & Ronald

Nadere informatie

Tabaco y Chanel. Joachim

Tabaco y Chanel. Joachim Tabaco y Chanel Tabaco y Chanel Joachim Schrijver: Joachim Reurink Coverontwerp: Jan-Willem de Graaf Joachim ÉÉN. Wij spraken nooit over ons. Althans het eerste jaar niet, het gebeurde gewoon. We hadden

Nadere informatie

Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden

Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden Werkwoordspelling 2 Toelichting en Antwoorden COLOFON Auteurs Frank Pollet Illustraties Liza-Beth Valkema Basisvormgeving LS Ontwerpers bno, Groningen Omslag illustratie Metamorfose ontwerpen BNO, Deventer

Nadere informatie

Inleiding. Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig.

Inleiding. Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig. Het heelal Inleiding Ik heb hiervoor gekozen omdat ik het heel interessant vind en ik had een onderwerp nodig. Hoofdstukken Hoofdstuk 1 Het Heelal. blz. 3 Hoofdstuk 2 Het Zonnestelsel. blz. 4 Hoofdstuk

Nadere informatie

Heb je wifi in de ruimte?

Heb je wifi in de ruimte? Lesbrief bij het boek Heb je wifi in de ruimte? van André Kuipers Vind jij de ruimte spannend? Zou je zelf een reis naar de ruimte willen maken? Dan heb je vast het boek Heb je wifi in de ruimte? gelezen.

Nadere informatie

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005

rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 rijm By fightgirl91 Submitted: October 17, 2005 Updated: October 17, 2005 Provided by Fanart Central. http://www.fanart-central.net/stories/user/fightgirl91/21803/rijm Chapter 1 - rijm 2 1 - rijm Gepaard

Nadere informatie

De slappe lach die je gelukkig maakt

De slappe lach die je gelukkig maakt De slappe lach die je gelukkig maakt DE AVONTUREN VAN API & LOLI De slappe lach die je gelukkig maakt ISBN 978-2-9560653-1-9 First print 2017 Brussels - Belgium All rights reserved. Api & Loli De slappe

Nadere informatie

Geschiedenis van de ruimtevaart

Geschiedenis van de ruimtevaart Tips en achtergrondinformatie voor ruimtevaart in de klas Workshop over 50 jaar ruimtevaart 3 oktober 2007 science center NEMO, Amsterdam Geschiedenis van de ruimtevaart Clips en programma s Teleblik (http://po.teleblik.nl/)

Nadere informatie

Een vreemde planeet groep 5-8

Een vreemde planeet groep 5-8 Een vreemde planeet groep 5-8 Hoe weten we wat voor weer het is op Mars? Of uit welk materiaal de ringen van Saturnus bestaan? De leerlingen onderzoeken in deze les zelfgemaakte planeten. Ze leren dat

Nadere informatie

ARMSTRONG ARMSTRONG. Een verbluffend mooi prentenboek van de illustrator van Lindbergh en Mollenstad. Torben Kuhlmann

ARMSTRONG ARMSTRONG. Een verbluffend mooi prentenboek van de illustrator van Lindbergh en Mollenstad. Torben Kuhlmann Torben Kuhlmann Torben Kuhlmann ARMSTRONG De avontuurlijke reis van een muis naar de maan ARMSTRONG Een kleine muis ontdekt door zijn telescoop dat de maan een bol van steen is, en geen gatenkaas zoals

Nadere informatie

6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld

6.1. Boekverslag door K woorden 22 mei keer beoordeeld Boekverslag door K. 1555 woorden 22 mei 2002 6.1 301 keer beoordeeld Vak ANW 1. Inleiding Ik doe mijn werkstuk over ons zonnestelsel, omdat het me boeit wat er verder is dan onze aarde. Ook doe ik mijn

Nadere informatie

3.5. Werkstuk door een scholier 1384 woorden 27 maart keer beoordeeld. Inhoudsopgave

3.5. Werkstuk door een scholier 1384 woorden 27 maart keer beoordeeld. Inhoudsopgave Werkstuk door een scholier 1384 woorden 27 maart 2004 3.5 23 keer beoordeeld Vak ANW Inhoudsopgave Voorwoord H1 Columbia ontploft bij het landen H2 Bemanning tijdens de laatste vlucht H3 De videobeelden

Nadere informatie

DE VLUCHT & andere spannende verhalen

DE VLUCHT & andere spannende verhalen DE VLUCHT & andere spannende verhalen 2 Bianca Kruger DE VLUCHT & andere spannende verhalen Enschede 2015 3 Hoewel aan de totstandkoming van deze uitgave de uiterste zorg is besteed, aanvaarden auteur

Nadere informatie

2015 Marianne Busser en Ron Schröder 2015 Illustraties: ivan en ilia 2015 Moon, Amsterdam Ontwerp omslag en binnenwerk: Petra Gerritsen

2015 Marianne Busser en Ron Schröder 2015 Illustraties: ivan en ilia 2015 Moon, Amsterdam Ontwerp omslag en binnenwerk: Petra Gerritsen 2015 Marianne Busser en Ron Schröder 2015 Illustraties: ivan en ilia 2015 Moon, Amsterdam Ontwerp omslag en binnenwerk: Petra Gerritsen ISBN 978 90 488 2819 7 ISBN 978 90 488 2820 3 (e-book) NUR 273 www.mariannebusser-ronschroder.info

Nadere informatie

Brandstof voor de raket Raketten

Brandstof voor de raket Raketten Brandstof voor de raket Raketten Vgroep 7-8 77 tijdsduur lesdoelen benodigdheden 65 minuten De leerling: 12 materiaalbakken kerndoelen Voorbereiding ontdekt dat bij een 12 filmkokers chemische reactie

Nadere informatie

1 Vinden de andere flamingo s mij een vreemde vogel? Dat moeten ze dan maar zelf weten. Misschien hebben ze wel gelijk. Het is ook raar, een flamingo die jaloers is op een mens. En ook nog op een paard.

Nadere informatie

Eerste druk, april 2012 2012 Piety Alkema Illustraties: Studio Roede te Grootegast en Piety Alkema

Eerste druk, april 2012 2012 Piety Alkema Illustraties: Studio Roede te Grootegast en Piety Alkema Klein draakje Eerste druk, april 2012 2012 Piety Alkema Illustraties: Studio Roede te Grootegast en Piety Alkema isbn: 978-90-484-2341-5 nur: 277 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl

Nadere informatie

Missie Mars. Boris Pfeiffer illustraties van Kim Schmidt Verteld door Henk Hokke

Missie Mars. Boris Pfeiffer illustraties van Kim Schmidt Verteld door Henk Hokke Missie Mars Boris Pfeiffer illustraties van Kim Schmidt Verteld door Henk Hokke Nederlandse uitgave: 2016 Ars Scribendi Uitgeverij bv 2008-2009 Franckh-Kosmos Verlags-GmbH & Co. KG, Stuttgart, Duitsland

Nadere informatie

Suzanne Peters. Blijf bij me! liefdesroman

Suzanne Peters. Blijf bij me! liefdesroman Suzanne Peters Blijf bij me! liefdesroman Hoofdstuk 1 Katja belde aan bij het huis. Ze vond het toch wel erg spannend. Het was de tweede keer dat ze op visite ging bij de hondenfokker en deze keer zou

Nadere informatie

Oefentoets - Grafieken

Oefentoets - Grafieken Oefentoets - Grafieken Schrijf je antwoorden zo volledig mogelijk op. Gebruik bij het tekenen van een grafiek lineaal en potlood. Vraag 1 Tijdens een voetbalwedstrijd wordt in het stadion het geluid gemeten.

Nadere informatie

Voor jongeren in het praktijkonderwijs. temperatuur is er min twintig. De harde wind maakt het nog kouder. Daardoor voelt het als min vijftig.

Voor jongeren in het praktijkonderwijs. temperatuur is er min twintig. De harde wind maakt het nog kouder. Daardoor voelt het als min vijftig. PrO -weekkrant Week 02 januari 2014 Voor jongeren in het praktijkonderwijs 6-12 januari 2014 Eenvoudig Communiceren Winterweer in Amerika Foto: Shutterstock Foto: Shutterstock In grote delen van Amerika

Nadere informatie

HONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL. Martin Gaus. HONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL Martin Gaus. Begrijp precies wat uw hond zegt

HONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL. Martin Gaus. HONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL Martin Gaus. Begrijp precies wat uw hond zegt HONDENTAAL IS LICHAAMSTAAL Martin Gaus Honden praten met hun lichaam. Kleine veranderingen in mimiek en lichaamshouding kunnen voor de goede verstaander duidelijke taal zijn. De vele heldere foto s en

Nadere informatie

Shenzhou-5: China s eerste bemande ruimtevlucht

Shenzhou-5: China s eerste bemande ruimtevlucht Shenzhou-5: China s eerste bemande ruimtevlucht Ing. M.C.A.M. van der List Bradford Engineering B.V. Na jaren van voorbereidingen werd China op 15 oktober 2003, na Rusland en de Verenigde Staten, het derde

Nadere informatie

The fault in our stars

The fault in our stars Boekverslag door F. 1798 woorden 17 januari 2016 3,3 4 keer beoordeeld Auteur John Green Eerste uitgave 2012 Vak Engels The fault in our stars auteur: John Green jaar van verschijnen: 2012 plaats van verschijnen:

Nadere informatie

inhoud blz. 1. Bijgeloof 2. Getallen: geluk en ongeluk 3. Het hoefijzer 4. Het klavertje vier 5. Afkloppen op hout 6. Ladders 7.

inhoud blz. 1. Bijgeloof 2. Getallen: geluk en ongeluk 3. Het hoefijzer 4. Het klavertje vier 5. Afkloppen op hout 6. Ladders 7. Bijgeloof inhoud blz. 1. Bijgeloof 3 2. Getallen: geluk en ongeluk 4 3. Het hoefijzer 5 4. Het klavertje vier 6 5. Afkloppen op hout 7 6. Ladders 8 7. De kat 9 8. De paraplu 10 9. Spinnen 11 10. Spiegels

Nadere informatie

Onderzoek als project

Onderzoek als project Onderzoek als project Onderzoek als project Met MS Project Ben Baarda Jan-Willem Godding Eerste druk Noordhoff Uitgevers Groningen/Houten Ontwerp omslag: Studio Frank & Lisa, Groningen Omslagillustratie:

Nadere informatie

Bert staat op een ladder. En trekt aan de planten die groeien in de dakgoot. Hij verstopt de luidspreker en het stopcontact achter de planten.

Bert staat op een ladder. En trekt aan de planten die groeien in de dakgoot. Hij verstopt de luidspreker en het stopcontact achter de planten. Helaas Wanneer besloot Bert om Lizzy te vermoorden? Vreemd. Hij herinnert zich het niet precies. Het was in ieder geval toen Lizzy dat wijf leerde kennen. Dat idiote wijf met haar rare verhalen. Bert staat

Nadere informatie

HORECA KOK NAGERECHTEN II TENDENS HTRV WERKBOEK NAGERECHTEN II BASISBEROEPSGERICHTE LEERWEG KADERBEROEPSGERICHTE LEERWEG

HORECA KOK NAGERECHTEN II TENDENS HTRV WERKBOEK NAGERECHTEN II BASISBEROEPSGERICHTE LEERWEG KADERBEROEPSGERICHTE LEERWEG HORECA KOK NAGERECHTEN II TENDENS HTRV WERKBOEK NAGERECHTEN II BASISBEROEPSGERICHTE LEERWEG KADERBEROEPSGERICHTE LEERWEG Colofon Uitgeverij: Uitgeverij Edu Actief b.v. Meppel Auteur: Perry Bron, Uitgeverij

Nadere informatie

Grafische vormgeving: Jeelof Design, Leeuwarden Omslagfoto: istockphoto

Grafische vormgeving: Jeelof Design, Leeuwarden Omslagfoto: istockphoto Colofon ISBN 978 90 79556 30 4 2010 Kim Baldwin en Xenia Alexiou 2012 Nederlandse vertaling LaVita Publishing en Ineke de Groot Oorspronkelijke titel: Missing Lynx Oorspronkelijke uitgever: Bold Strokes

Nadere informatie

Niet in slaap vallen hoor!

Niet in slaap vallen hoor! Niet in slaap vallen hoor! Marcus 13: 33-37: Dierenversie Geïllustreerd door: 30 november 2014 Maria Koninginkerk Baarn 2 De oude leeuw heeft vakantieplannen. Dat vertelde hij vanmorgen aan alle dieren:

Nadere informatie

Het geluk van de sprinkhaan

Het geluk van de sprinkhaan Het geluk van de sprinkhaan Ander werk van Toon Tellegen Theo Thijssenprijs 1997 Hendrik de Vriesprijs 2006 Constantijn Huygensprijs 2007 Misschien wisten zij alles (verzamelde dierenverhalen, 1995, 2007)

Nadere informatie

inhoud 1. Bijgeloof 3 2. Getallen: geluk en ongeluk 4 3. Het hoefijzer 5 4. Het klavertje vier 6 5. Afkloppen op hout 7 6. Ladders 8 7. De kat 9 8.

inhoud 1. Bijgeloof 3 2. Getallen: geluk en ongeluk 4 3. Het hoefijzer 5 4. Het klavertje vier 6 5. Afkloppen op hout 7 6. Ladders 8 7. De kat 9 8. Bijgeloof inhoud 1. Bijgeloof 3 2. Getallen: geluk en ongeluk 4 3. Het hoefijzer 5 4. Het klavertje vier 6 5. Afkloppen op hout 7 6. Ladders 8 7. De kat 9 8. De paraplu 10 9. Spinnen 11 10. Spiegels en

Nadere informatie

Het verhaal van Elvis, onze Shih-Tzu (12/06/1996 12/12/2012)

Het verhaal van Elvis, onze Shih-Tzu (12/06/1996 12/12/2012) Het verhaal van Elvis, onze Shih-Tzu (12/06/1996 12/12/2012) Ik ontmoet Elvis op een moeilijk punt in mijn leven. Mijn zus wilde om wat extra geld te verdienen hondjes gaan verkopen. Elvis en zijn zusje

Nadere informatie

Spreekbeurt Aardrijkskunde Zonnestelsel

Spreekbeurt Aardrijkskunde Zonnestelsel Spreekbeurt Aardrijkskunde Zonnestelsel Spreekbeurt door een scholier 2417 woorden 16 december 2006 6,7 138 keer beoordeeld Vak Aardrijkskunde Het zonnestelsel Inleiding Mijn spreekbeurt gaat over het

Nadere informatie

Als het licht weer aan gaat

Als het licht weer aan gaat Als het licht weer aan gaat Als het licht weer aan gaat Joyce de Groot Copyright Joyce de Groot Coverontwerp: Gerrit Hendriks ISBN: 978.94.021.5289.0 Inhoudsopgave Voorwoord blz. 7 Het boek wordt geboren

Nadere informatie

Omgaan met rijexamenangst

Omgaan met rijexamenangst Omgaan met rijexamenangst Van A tot ggz De boeken in de reeks Van A tot ggz beschrijven niet alleen oorzaak, verloop en behandeling van de onderhavige problemen, maar geven ook antwoord op de vraag hoe

Nadere informatie