elektronisch of op welke wijze, mits daarbij een bronvermelding wordt gedaan. Zie

Transcriptie

1

2 Eerste druk, november 2013 Uitgave: StoryManagement Auteur Erik Mathlener Redactie Johan Bordewijk, Nico Herwig, Simone Buck, Ry LogicaRy Omslagontwerp en vormgeving Martijn de Hoog Copyleft 2013 StoryManagement, Winsum Alles uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar ge- elektronisch of op welke wijze, mits daarbij een bronvermelding wordt gedaan. Zie ISBN

3 Storytelling in drie bedrijven Klanten en medewerkers binden met verhalen Erik Mathlener

4 Inhoudsopgave 1. Een nieuwe vorm van ondernemen 9 De klant van nu 10 Verlangen 11 Wat is jouw antwoord? 12 Maak van de koning je beste vriend (en verhoog je omzet) 13 Ondernemen met storytelling 14 Maak je medewerkers blij (en verlaag je kosten) 17 Hype 20 Wat wil jij bereiken met je verhaal 21 Vergeet niet te luisteren De magie van verhalen 31 Effect van verhalen 33 Hoe komt dit? 36 We worden gedreven door onze emoties 37 Verhalen zijn emotie-opwekkers 40 Aan de slag! Eerste bedrijf: Je verhaal vinden 41 De route naar het verhaal 41 (1) Wie is je publiek? 42 (2) Wat wil je bereiken? 42 (3) Bepaal je boodschap 44 (4) Vind een verhaal 44 Verhalen komen spontaan naar boven 44 Verhalen actief opsporen 45 Geleerde lessen vinden 48 Jouw waarom vinden 49 Criteria voor het verhaal 51 De gekaapte heidag Tweede bedrijf: je verhaal versterken 55 Criteria voor een verhaal dat raakt 55 Ga gerust buiten het boekje 57 Zo maak je een sterk verhaal 58

5 Verhaalelement 1: Verhaalstructuur 58 Verhaalelement 2: De kwestie 60 Verhaalelement 3: Personages 63 Verhaalelement 4: Thema 66 De klusser Derde bedrijf: je verhaal vertellen 72 Het kan op zoveel manieren 72 Vertelsituaties 76 Voorbereidingstip 1: Memoriseren of niet? 77 Voorbereidingstip 2: Warming-up 78 Voorbereidingstip 3: Zitten of staan? 79 Voorbereidingstip 4: Contact maken 80 Het is zover 81 Verteltip 1: Gebruik je zintuigen 81 Verteltip 2: Camerastand 83 Verteltip 3: Stemgebruik 83 Verteltip 4: Hou je mond 84 Verteltip 5: Lichaamstaal 84 Verteltip 6: Voorwerpen 85 Verteltip 7: Omgaan met interacties 85 Verteltip 8: Omgaan met tijdsdruk 86 Verteltip 9: Wat als ze het niet leuk vinden? 87 Verteltip 10: Geniet 88 Bonus verteltip (voor gevorderden): Vertellen of spelen Alles op een rijtje Doe het nu! 93 Verder lezen 95 Voorstelrondje 98 Zo is het gekomen 98 Praktische workshops en trainingen 99 Vertel me jouw verhaal 101

6 Verhaal vooraf Onze heidag is gekaapt, zei een collega verontwaardigd tegen me tijdens de lunchwandeling. Ik weet het nog heel goed. Het was 7 januari 2008 en we zaten met een man of vijftien in een conferentie-oord in Drenthe. De zon scheen haar lichte stralen op de tafels in die kale vergaderzaal. Uitgerust na de kerstvakantie waren we vol verwachting begonnen aan onze heidag. We wisten niet beter of het zou in het teken staan van de missie van het team. Hoe anders pakte het uit. Door diverse omstandigheden in de markt en de bestuurlijke politiek werd het noodzakelijk geacht om te veranderen naar een regie-organisatie. En dat kwam de divisiemanager via een opgenomen video tijdens onze heidag vertellen. De inhoud weet ik niet meer, maar ik herinner me nog wel onze verbazing. Want dáár zouden we het helemaal niet over hebben op deze eerste stralende werkdag van het nieuwe jaar. Nee toch? Wel dus. De ochtend werd voor een groot deel besteed aan regisseren. Na een lange plenaire discussie met de clustermanager mocht ieder teamlid zijn of haar commentaar geven. Daar werd driftig en openhartig gebruik van gemaakt. De argumenten vlogen over tafel, de voor- en tegenstanders nog net niet. Welke argumenten dat waren weet ik niet meer. Maar het zal ongetwijfeld gegaan zijn over de aanpak, de manier van communiceren en de mate waarin de organisatie de medewerkers hierin betrok. En vast ook over verantwoordelijkheden, rollen en organisatieschema s. Je kunt daar uren over praten zonder echt ergens te komen. En dat gebeurde dan ook. Terwijl we het rondje deden en ik naar dit alles luisterde, realiseerde ik me dat het geen zin zou hebben als ik ook met argumenten zou komen. Ik moest iets anders doen. Ik moest iets vertellen dat zou opvallen. Ik moest een ander geluid laten horen. Maar hoe? 7

7 Verhaal vooraf Hoe laat je een ander geluid horen? Wat kun je doen om bij een ander echt binnen te komen? En wat is dan het resultaat voor je bedrijf, je organisatie, je winkel? Daar gaat dit boek over. Lees verder over de geweldige impact van verhalen waarmee je méér succes in en met je bedrijf zult hebben. Je komt te weten waarom mensen zo dol zijn op verhalen en waarom het zulke ongekende effecten heeft. Dan komt het echte werk. Zonder te acteren vervul je de hoofdrol in een toneelstuk in drie bedrijven. In het eerste bedrijf krijg je te horen dat je boordevol verhalen zit, die je te pas en te onpas kunt gebruiken in je bedrijf. Wellicht voel je wat gêne om die verhalen uit je herinneringen op te halen. Want er zitten - ook bij jou - juweeltjes tussen die weliswaar vol wijze lessen zitten, maar die je liever niet met anderen zou willen delen. Weet dat je veel kunt winnen als je toch een kijkje geeft in jouw principes, normen en daden. In het tweede bedrijf gaat het erom dat je die ruwe diamanten gaat slijpen tot prachtig glinsterende edelstenen. Je komt erachter wat je kunt doen om je verhalen te verrijken. De climax komt in het derde bedrijf als je eindelijk gaat doen waar het om begonnen was: verhalen vertellen! Ik wens je veel lees- en leerplezier! 8

8 4. Tweede bedrijf: je verhaal versterken Criteria voor een verhaal dat raakt Fijn! Je hebt een herinnering, anekdote of beeld gevonden dat je kunt gebruiken als basis. In deze tweede stap ga je dat uitwerken tot een verhaal waarmee je luisteraars kunt boeien en inspireren. Je geeft je verhaal een goede structuur en krachtige elementen. De dalen worden dieper en de toppen hoger en daarmee voer je de spanning op waardoor de luisteraar aanslaan dat men zich niet kan inhouden en het ook aan anderen gaat doorvertellen. Laten we eerst op een rijtje zetten hoe je een goed verhaal maakt. Het belangrijkste is dat de luisteraar emotioneel geraakt wordt. Het moet iets met hem dóen. Alleen dan blijft het hangen en is men ontvankelijk voor de boodschap. Hoe je dat doet is heel eenvoudig. Je raakt iemand met je verhaal als het herkenbaar is, als het emoties opwekt en als het beeldend is. Als je verhaal die drie elementen in zich heeft, dan is de kans groot dat de luisteraar zich laat meeslepen. Er is nog een vierde eis, en dat is dat het geloofwaardig moet zijn. Laten we even dieper kijken naar de vier eigenschappen voor een verhaal dat raakt Herkenbaar De luisteraar moet zich kunnen verplaatsen in de hoofdpersoon en de bijzondere situatie waarin hij zich bevindt. Zijn worsteling moet iets zijn waar de luisteraar zich van alles bij kan voorstellen, of zelf ook al eens heeft meegemaakt. Het wordt een dicht-bij-mijn-bed-show. Dit stimuleer je door het verhaal zo concreet, zo feitelijk en zo alledaags als mogelijk te maken. Vertel bij voorkeur in de ik-vorm, vanuit jouw perspectief. Als je 55

9 Tweede bedrijf: je verhaal versterken dat doet zal je publiek het verhaal in al haar kleuren meemaken en door jouw ogen zien. Emotie-opwekkend Maak goed duidelijk wat het streven of het doel van de hoofdpersoon is. fels hij heeft, hoe onzeker hij is, hoe groot zijn verlangen is om het op te lossen, et cetera. Maak hem zo menselijk mogelijk en gebruik woorden die zijn emoties goed weergeven, zoals ik was enorm opgelucht toen hij vertelde dat..., bang verschuilde ik me... en ik was zó blij haar weer te zien... Wat je wilt is dat degene die het verhaal hoort er iets bij gaat voelen. Je wilt de empathie en de sympathie bij de luisteraar opwekken. Hij moet zodanig meevoelen met de hoofdpersoon dat hij zich moet inhouden om niet uit te roepen Nee, doe het niet! of Waar wacht je nog op? Zeg het dan! Beeldend Als je wilt dat je belevenis door jouw ogen wordt gezien, dan moet je er dus voor zorgen dat er wat te zien valt. Of te horen. Of te ruiken. Of te voelen. De luisteraar moet het beeld in het hoofd krijgen, en daar kun je hem bij helpen. Dat doe je door zelf het verhaal te herbeleven en vervolgens te vertellen wat je ziet. Gebruik daarvoor al je zintuigen en laat de ander hetzelfde ervaren. Over verbinding gesproken! Geloofwaardig Je kunt kiezen voor een verzonnen verhaal, of voor een waargebeurd verhaal. In beide gevallen moet het aannemelijk zijn. Geloofwaardig. De luisteraar moet de personages in het echte leven kunnen tegenkomen. 56

10 Tweede bedrijf: je verhaal versterken En hem moeten de situaties in je verhaal ook kunnen overkomen. Als je voor een echte gebeurtenis kiest, hou het dan authentiek en vertel over je echte gevoelens, je werkelijke drijfveren en de originele feiten. Want je krijgt alleen het gewenste effect als het verhaal geloofd kan worden. Zodra de luisteraar door jouw verzinsels heen prikt ben je hem kwijt. Sterker nog, als je publiek je als een onbetrouwbare leugenaar gaat zien, ben je 180 graden van je doel afgeraakt! Je mag best wat spelen met de waarheid om het spannender te maken, zolang de basis van het verhaal maar op waarheden blijft berusten. Dat noemen we waarachtig. Je publiek moet het kunnen geloven. Het helpt juist om het drama wat te vergroten door extra emotie of nog meer tegenslagen te introduceren. Maar overdrijf het niet. Pas ook op met het vertellen van andermans ns verhaal. Je kunt het prima gebruiken, mits je op voorhand vertelt dat je collega je eens vertelde dat... Ik lieg de waarheid (Simon Carmiggelt) Ga gerust buiten het boekje Welke storyteller je ook vraagt, iedereen zal antwoorden dat je verhaal een goede structuur moet hebben en over de juiste narratieve elementen moet beschikken. Ik denk dat het geen eis is, maar eerder een garantie op een perfect verhaal dat beslist enthousiast wordt ontvangen. Toch, ook een verhaal dat niet aan deze verhaalwetten voldoet, kan dit effect hebben. Zo weet ik nog uit mijn jonge jaren dat Simon Carmiggelt op televisie verhalen voorlas. Met zijn monotone stem schetste hij beelden over gewone mensen van alledag. Eigenlijk maakten ze geen grote dingen mee, geen 57

11