Scriptie CKV De stijl

Transcriptie

1 Scriptie CKV De stijl Scriptie door een scholier 2267 woorden 12 november ,2 61 keer beoordeeld Vak CKV Inhoudsopgave: Compositie no. 8 Piet Mondriaan Inleiding: De Stijl is een kunststroming die loopt van 1917 tot De Stijl is afgeleid van de abstracte kunst, maar het is niet illustratief of vertellend, zoals de traditionele kunst. De Stijl werd gebruikt in de architectuur en op schilderijen. Alleen de primaire kleuren en wit, zwart en grijs worden gebruikt en er zitten geen herkenbare vormen in uit het dagelijkse leven. Door informatie op te zoeken van het internet en bibliotheek willen we meer te weten komen over De Stijl. Stoel met rood en blauw Gerrit Rietveld Het onderzoek: De Stijl De Stijl is een kunststroming die loopt van 1917 tot Het ontstaan ervan was een reactie op de Eerste Wereldoorlog. Met de kunst wilden ze innerlijke rust, orde en harmonie bereiken. Dit werd bereikt door de goede combinatie tussen: -de grootte van het gekleurde vlak, -de gekleurde en niet gekleurde vormen, -de gesloten en open vormen. De Stijl is ook een afleiding van het Kubisme, dit had als uitgangspunt het ordenen van de werkelijkheid. Het verschil is dat er bij het Kubisme wel herkenbare figuren te zien zijn. Het had iets vertellends in zich, in tegenstelling tot De Stijl, die geen vertellend of illustratief karakter in zich heeft, maar alleen begrijpelijk is. De kunst werd uitgebreid op het gebied van architectuur, beeldhouwkunst, meubelontwerpen en schilderkunst. De enige kleuren die werden gebruikt waren rood, geel, blauw (de primaire kleuren), en grijs, zwart en wit (de niet-kleuren) en er werden alleen rechte horizontale en verticale lijnen gebruikt. Hierdoor konden de kunstenaars een 3-dimensionaal effect creëren. De gekleurde vlakken trekken de aandacht van iedereen, zodat de rest van het schilderij meer naar de achtergrond lijkt te verdwijnen. Uit de tijd van de stijl komen deze kunstenaars: Jean Arp Theo van Doesburg Cesar Domela Pagina 1 van 6

2 Cornelis van Eesteren Vilmos Huszar Bart van der Leck El Lissitzky Piet Mondriaan Pieter Oud Gerrit Rietveld Sophei Taeuber-Arp Georges Vantongerloo Friedrich Vordemberge-Gildewart Jan Wils Piet Zwart Over van Doesburg, Rietveld en Mondriaan vertellen we zo nog wat. Theo van Doesburg (zie illustratie nr. 1) De echte naam van Theo van Doesburg is Christian Emil Marie Küpper. Hij werd geboren op 30 augustus 1883 in Utrecht. Hij was schilder, architect, typograaf, schrijver en kunsttheoreticus. Hij was de oprichter en enige redacteur van het tijdschrift De Stijl ( ). Ook was hij de man die het meeste deed voor De Stijlgroep. Tot 1924 bestonden zijn schilderijen alleen uit rechte lijnen en rechthoeken, in dat jaar voegde hij er de diagonaal aan toe (zie illustratie nr. 2) en noemde deze nieuwe stijl elementarisme. Andere leden van De Stijlgroep waren het hier niet mee eens, met name Piet Mondriaan, waarna Theo Nederland verliet. Met de tijdschriften Wat is dada (1923) en Mecano ( ) maakte Theo reclame in Nederland voor het dadaïsme. In het tijdschrift Wat is dada legde hij het begrip concrete kunst uit, waarvan slechts 1 nummer uitkwam. Een van zijn belangrijkste werken was de versiering vna het restaurant l Aubette in Straatsburg dat hij samen met Hans Arp en Sophie H. Taeuber-Arp maakte. Verder schreef Theo gedichten onder een andere naam en hij schreef een boek onder de naam Aldo Camini. logo van het blad: Wat is dada Gerrit Rietveld Utrecht, ( ) (zie illustratie nr. 1) Als zoon van een schrijnwerker leerde Gerrit Rietveld het vak in de winkel van zijn vader. Zo creëerde hij in 1908 reeds zijn eerste meubelstukken (zie illustratie nr. 12). In 1911 opende hij zijn eigen atelier en volgde architectuurlessen aan de avondschool onder begeleiding van architect Klaarhamer. In 1919 sloot hij zich aan bij De Stijl (een groep van kunstschilders, architecten en schrijvers). Rietveld streefde ernaar om meubelen te ontwerpen die in met heelveel tegelijk gemaakt konden worden en die niet duur waren, zodat iedereen ze zou kunnen kopen. Vanuit sociaal oogpunt wenste hij de arbeiders te bevrijden van het harde en afmattende repetitieve werk door machines in te schakelen. Schröder huis (zie illustratie nr. 3 en 4) Eén van de gebouwen die door Gerrit Rietveld helemaal in de stijl van De Stijl waren ontworpen, was het Schröder-huis in Utrecht. De basisvorm is de kubus; de buitenmuren hebben grote glaspartijen zodat de interne en externe ruimte een eenheid vormen en binnen zijn mobiele wanden toegepast. Na het ontwerp van het Schröder-huis ontwierp Rietveld ook nog Rood-blauwe stoel ( ). De Rood-blauwe stoel Pagina 2 van 6

3 Dit ontwerp van Rietveld werd één van de bekendste ontwerpen binnen de kunstbeweging De Stijl. Deze stoel, die bestaat uit 15 beukenhouten steunen en twee triplex panelen, toont Rietvelds interesse voor de nieuwe technieken van massaproductie. De houten onderdelen zijn niet verbonden op de gewone (conventionele) manier, maar zijn vastgemaakt aan de bovenkant of de zijkant. De kleuren, lijnen en vormen doen denken aan het werk van Piet Mondriaan. Hij lijkt door zijn strakke vorm niet zo lekker te zitten, maar deze stoel zit zelfs zonder kussens erg comfortabel (zie illustratie nr. 5, 6 en 7). Gerrit Rietveld zelf over zijn Rood-blauwe stoel: "De stoel was speciaal gebouwd om aan te tonen dat het mogelijk is om een mooi object met een ruimtelijke sfeer te ontwerpen dat kan gemaakt worden met eenvoudige machinaal gefabriceerde onderdelen. Ik verzaagde een houten plaat in planken en rechthoeken. Ik deelde het middelste paneel in twee stukken : het zitvlak en de rugsteun en ik maakte het frame uit verschillende lengtes van de plank. Maar ik was wel bezig met een stoel te maken en het kwam nooit bij me op dat dit object zo belangrijk zou worden dat het zelfs de architectuur zou beïnvloeden." De constructie van de stoel is gebaseerd op een module van 10cm welke overeenkomt met ongeveer de dikte van drie steunlatten en deze simpele geometrische constructie is zo eenvoudig dat de stoel kan gemaakt worden zonder enige werktekening. De steunlatten zijn met drevels aan mekaar verbonden en het zitvlak en de rug worden bevestigd met schroeven. Het subtiele mechanische principe van de stoel is niet zo evident. Als een persoon in de stoel zit, zal het zitvlak het gewicht overbrengen naar de verticale stijlen die op hun beurt de onderste horizontale stijlen belasten; maar als het gewicht zich verplaatst naar het rugpaneel zal de verticale stijl in de andere richting neigen. Het frame gedraagt zich als een veer en op die manier heeft de stoel een sterke mechanische weerstand (zie illustratie nr. 8). De rood/blauwe stoel wordt nog steeds gemaakt en verkocht door Cassina, Italië. De Zig-Zag stoel (1934) Hiermee neemt Rietveld helemaal afscheid van zijn vroegere stoelontwerpen. De zig-zag-vorm heeft als doel om zo weinig mogelijk ruimte weg te nemen in het volume van een kamer. (zie illustratie nr. 9 en 10) Buffet (1919) Deze kast is nog een ander voorbeeld van de meubels die Rietveld maakte: de duidelijke constructieprincipes, de overheersende lijn-vlak-relatie, de luchtige kwaliteiten en het modulaire karakter zijn allen aanwezig in deze buffetkast, aldus Rietveld (zie illustratie nr. 11). Piet Mondriaan (zie illustratie nr. 13) Piet Mondriaan werd op 7 maart 1872 in Amersfoort geboren. Zijn vader Pieter Cornelis was tekenaar, terwijl zijn oom Frits Mondriaan schilder was. In 1880 verhuisde het gezin naar Winterswijk, waar hij in 1889 het diploma l.o.-tekenen en in 1892 het diploma m.o.-tekenen haalde. In datzelfde jaar ging hij naar Amsterdam, waar hij de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten volgde. Na 5 jaar studeren, schilderde en tekende hij rondom Amsterdam. Van 1901 tot 1908 schilderde hij ook op ander plaatsen dan Amsterdam. Begin 1904 ging Mondriaan in Uden wonen. In de zomer van 1908 ging hij naar de Zeeuwse badplaats Domburg, waar hij kennismaakte met Jan Toorop. Toorop zou tussen 1910 en 1914 zomertentoonstellingen organiseren, waar onder andere werk Le Fauconnier en Braque te zien waren. Samen met zijn vrienden Spoor en Sluyters hield hij een tentoonstelling in het Stedelijk Museum in Amsterdam, waardoor zijn naam bekend werd. Met Kickert, Toorop en Sluyters was hij bestuurslid van de op 28 november 1910 gestichte Hollandse of Moderne kunstkring, waar ook buitenlandse kunstenaars bij zaten (Le Fauconnier en Léger). Zo kon de groep exposities houden, maar werd ook het kubisme in Nederland bekend. Ook maakte Pagina 3 van 6

4 Mondriaan, die in Parijs zijn naam veranderde in Mondrian, kennis met de werken van Georges Seurat. Die legde de nadruk op de compositie en alleen gebruik maakte van de primaire kleuren rood, geel en blauw. Mondriaan zocht al enkele jaren naar een vereenvoudiging en verstrakking in vorm en kleur. Zijn eigen stel vertoonde spoedig een kubistische inslag. Zijn schilderijen uit deze tijd kan je het beste rangschikken onder kubistische abstracties. Mondriaan zei zelf over het kubisme: Het was de intentie van het kubisme in ieder geval in het begin volume uit te drukken. Zo bleef de 3-dimensionale ruimte natuurlijke ruimte bestaan. Daarom bleef het kubisme in principe een naturalistische uitdrukking en was alleen abstractie geen werkelijke abstracte kunst. Deze houding van de kubisten ten opzichte van de representatie van volume in ruimte was het tegenovergestelde van mijn opvatting van abstractie, die is gebaseerd op het geloof, dat de werkelijke ruimte juist vernietigd moet worden. Met gevolg daarvan kwam ik tot de vernietiging van het volume door het gebruik van het vlak. Ik bereikte dit door middel van lijnen die de vlakken afsneden. Na een tijdje verdwenen de gebogen lijnen en de willekeurig hoeken uit compositie. Ze maakten plaats voor horizontale en verticale lijnen, terwijl zijn felle kleuren overgaan in drie kleuren: roze, lichtblauw en oker. Hij ging met zijn vereenvoudiging en verstrakking steeds verder door en stond zo helemaal buiten het kubisme. De verandering van kubist naar neo-plasticist was in Nederland, omdat hij in juli 1914 terugkwam om zijn ernstig zieke vader te bezoeken. Door het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog kon Mondriaan niet meer naar Parijs terug. In januari 1915 exposeerde Mondriaan samen met Le Fauconnier bij de Rotterdamse Kunstkring en in oktober 1915 in het Stedelijk Museum. Pas op 18 juni 1919 keerde hij terug naar zijn oude atelier in Parijs. Hier schreef hij ook artikelen voor het tijdschrift De Stijl. De rest van zijn leven werkte Mondriaan aan de verdere vervolmaking van zijn neo-plasticisme met zijn geometrische composities. In 1926 werd voor het eerst werk van Mondriaan tentoongesteld in de Verenigde Staten. In 1938 vertrok hij naar Londen waar hij met hulp van bevriende Engelse kunstenaars een atelier kocht. Op 1 oktober 1940 ging hij naar New York, waar hij als 1 van de voorlopers van de abstracte kunst bekend stond. Eind januari 1944 vond een goede bekende hem naast zijn schildersezel. Hij was bezig geweest met het schilderij Victory Boogie-Woogie, die hij nooit heeft kunnen afmaken. Per ambulance werd Mondriaan naar het ziekenhuis gebracht waar hij na een acute longontsteking stierf. Hij is 71 jaar oud geworden. Composition with planes of color Piet Mondriaan 1917 Kubisme Afloop De Stijl eindigde pas in Theo van Doesburg stapte uit de groep en richtte een nieuwe groep op Abstractian-Creation. Het tijdschrift De Stijl werd opgeheven, maar de leden gingen in zekere zin wel door met de Stijl. Ze deden dit individueel, en traden dus niet meer als groep naar buiten. Het belangrijkste doel van De Stijl was hierdoor verdwenen. Toch is het een belangrijke stroming geweest. Zo belangrijk dat het de kunst en architectuur nog steeds tot nieuw werk weet te inspireren. De Stijl is overal: kleding, gordijnen, tapijten, verpakkingen enz. hebben de vormen van De Stijl overgenomen en gebruiken de elementen die de leden van de Stijl jaren geleden hebben uitgedacht. Samenvatting en conclusies De stijl is in 1917 opgericht door Theo van Doesburg. De stijlgroep wilde innerlijke rust, orde en harmonie Pagina 4 van 6

5 bereiken door middel van horizontale en verticale (later ook diagonale) lijnen, gesloten en open vormen en gekleurde- en niet gekleurde vlakken. Er werd alleen gebruik gemaakt van de primaire kleuren: rood, geel en blauw. De belangrijkste personen uit de tijd van de stijl waren Mondriaan, Doesburg en Rietveld. Over deze personen hebben we wat verteld. We hebben er veel van geleerd, ook al vonden wij het niet zo boeiend. Onze informatie hebben we van het internet en boeken uit de bibliotheek (zie volgende pagina). Lijst van geraadpleegde literatuur We hebben onze informatie van het internet gehaald. Hier zijn enkele sites: Boeken: Titel: De Stijl, Auteur(s): H.L.C. Jaffé, Manfred Bock, Kees Broos, Martin Filler, Kenneth Frampton, Martin Friedman, Ger Harmsen, Joop M. Joosten, R.W.D. Oxenaar, Sergio Polano, Nancy J. Troy, Robert P. Welsh. Uitgever: Meulenhoff Datum + plaats van uitgave: 1982, Amsterdam ISBN: Titel: Mondriaan voor beginners, zijn leven & werk, een kennismaking Auteur(s): Nannie Kuipers, Jan Bruijns Uitgever: De Koperen Tuin Datum + plaats van uitgave: 1994, Goes ISBN: Titel: Nederlandse bouwkunst, een geschiedenis van tien eeuwen architectuur Auteur(s): Koen Kleijn, Jos Smit, Claudia Thunnissen Uitgever: Atrium Datum + plaats van uitgave: 1995, Alphen aan den Rijn ISBN: Illustratielijst Illustratie nr. 1 Theo van Doesburg Illustratie nr. 2 Simultaneous Countercomposition (1929) Theo van Doesburg Illustratie nr. 3 Schroeder House Interior Drawing Gerrit Rietveld Illustratie nr. 4 Illustratie nr. 5 Illustratie nr. 6 Illustratie nr. 7 Pagina 5 van 6

6 Illustratie nr. 8 Illustratie nr. 9 Illustratie nr. 10 Illustratie nr. 11 Illustratie nr. 12 Illustratie nr.13 Pagina 6 van 6