Helemaal neutraal? Oostenrijk en Europese veiligheidssamenwerking
|
|
- Lotte van der Velde
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Helemaal neutraal? Oostenrijk en Europese veiligheidssamenwerking Nienke Baars In deze serie, waarin de achtergronden en politiek van de neutrale of ongebonden landen in Europa worden belicht, neemt Oostenrijk een bijzondere plaats in. De geografische ligging van het land, tegen de Balkan aan, en de geschiedenis van de Oostenrijkse neutraliteit kunnen wijzen op een veranderende houding van regering en bevolking ten opzichte van neutraliteit in de toekomst. Het dilemma van Oostenrijk komt overeen met dat van andere neutrale staten: de oude posities zijn de facto opgegeven, maar een sterke koersverandering is nog niet ingezet. Oostenrijk heeft sinds enige tijd zijn neutraliteitspolitiek opgegeven, maar is officieel nog steeds neutraal. Achtergrond neutraliteit In 1955 was neutraliteit de prijs die Oostenrijk betaalde voor vrijheid en zelfstandigheid. Tot dat moment bezetten de vier geallieerde machten het land, omdat Oostenrijk zich tijdens de Tweede Wereldoorlog bij Duitsland had aangesloten. Het in de grondwet vastleggen van een permanent neutrale status was voor de toenmalige regering de enige mogelijkheid om ervoor te zorgen dat de bezettingstroepen van de geallieerden het land verlieten en dat Oostenrijk weer onafhankelijk werd. De bevolking en de politiek stonden aanvankelijk sceptisch tegenover neutraliteit; vooral de socialisten wezen neutraliteit lang af. De bevolking was in die tijd bijzonder anti-communistisch en anti-sovjet-unie. Het is niet ondenkbaar dat Oostenrijk onder andere omstandigheden lid van de NAVO was geworden. Tijdens de Koude Oorlog werd Oostenrijk ongemoeid gelaten. Dit werd lange tijd toegeschreven aan de neutrale status van het land. Nu echter de plannen van het Warschaupact bekend zijn, blijkt dat Oostenrijk ondanks de neutrale status in de eerste uren van een oorlog aangevallen zou zijn. Oostenrijk was alleen veilig omdat de NAVO bestond. Toen in 1968 het Rode Leger Tsjecho-Slowakije binnenviel, schonden sovjetvliegtuigen ongegeneerd het Oostenrijkse luchtruim. Groot was de opluchting in Oostenrijk toen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken na een NAVO-beraad verklaarde dat het schenden van de soevereiniteit van Oostenrijk de belangen van de NAVO zou schaden. Oostenrijk profiteerde dus tijdens de Koude Oorlog van de bescherming van de NAVO. Hierdoor kon het zich veroorloven er een defensiebegroting op na te houden die beduidend onder het gemiddelde van de omringende landen lag. Tijdens de Koude Oorlog heeft Oostenrijk niet meer dan 1,4 procent van het Bruto Nationaal Product uitgegeven aan defensie, zelfs minder dan het grote voorbeeld Zwitserland en andere neutrale landen. De Oostenrijkse veiligheid werd eigenlijk betaald door de NAVO-staten. Belangrijk is op te merken dat net als bij de andere neutralen in Europa neutraliteit in Oostenrijk nooit ideologische of economische gronden heeft gehad. Oostenrijk bevond zich immer in het westelijke kamp. Toch heeft de neutrale status tientallen jaren lang het lidmaatschap van de EG in de weg gestaan. Ontwikkeling neutraliteit en Europa Oostenrijk heeft zijn neutraliteitspolitiek in de jaren zestig en zeventig ontwikkeld en sindsdien is het een belangrijk element van de identiteit van het land. Eigenlijk werd de strikte neutraliteit al ondergraven met het lidmaatschap van de Verenigde Naties op 14 december Volgens het VN-Handvest gaat lidmaatschap van de VN boven neutraliteit van een staat. Bovendien verplichten lidstaten zich indien nodig dwangmaatregelen te nemen gebaseerd op Hoofdstuk 7. Strikt genomen kan een land in zo n geval niet meer aan de neutrale status vasthouden. 1
2 Het toetreden tot de Europese Unie (en waarnemerstatus bij de WEU) op 1 januari 1995, leidde tot verdere afbrokkeling van de permanent neutrale status van Oostenrijk. Ratificatie van het Verdrag van Amsterdam reduceerde de neutraliteit nog verder. Hierin hebben de EU-lidstaten zich namelijk verplicht tot een gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid (zonder bijstandsverplichting). De koers van Oostenrijk en de andere post-neutralen wordt mede bepaald door de antwoorden op de vragen: hoe autonoom wordt de EU met betrekking tot besluitvorming en operaties, hoe worden de taken tussen de NAVO en de (W)EU verdeeld, wordt artikel vijf van het WEU-verdrag (de bijstandsverklaring) overgeheveld naar het EU-verdrag? Als dit laatste het geval is moet Oostenrijk kiezen tussen volledige participatie in de EU of voor behoud van de neutraliteit en een voorbehoud maken voor dit punt van het verdrag. Een voorbehoud zal door de andere lidstaten niet gewaardeerd worden. Het strookt niet met de solidariteit en het vertrouwen dat een belangrijke grondslag voor de Europese Unie is. Daarnaast is het van belang hoe de taken tussen de (W)EU en de NAVO worden verdeeld. In het licht van de drastisch gereduceerde defensiebudgetten, is het nog maar de vraag of de Europese landen willen investeren in puur Europese capaciteit. Aan de andere kant steunen de Amerikanen de Europese capaciteit alleen als er geen overlap of competitie met de NAVO is en als de NAVO-leden die geen lid zijn van de EU mee mogen doen als ze dat willen. Op operationeel gebied zal er niet snel competitie met de NAVO zijn. EU of WEUoperaties zullen voorlopig bescheiden in omvang zijn. Crisismanagement in het WEU-raamwerk bestaat uit de zogenaamde Petersbergtaken. Oostenrijk neemt normaliter alleen deel aan vredesoperaties die een akkoord implementeren, dus niet aan vrede-afdwingende operaties. Dit zal op de lange termijn niet houdbaar zijn tegenover andere staten die de lasten van deze operaties moeten dragen. Bovendien worden vredesoperaties steeds zwaarder uitgerust en kunnen ze veranderen in peace enforcement. In Kosovo trokken Amerikaanse, Britse, Franse en Duitse troepen als eerste binnen om het machtsvacuüm te vullen. Zij moesten de condities scheppen voor de Oostenrijkse militaire intrede in het gebied. Op de lange termijn is dit geen werkbare situatie. Vanwege het overlappen van sommige taken van WEU en NAVO, gaan er in Oostenrijk stemmen op dat het land eigenlijk lid zou moeten worden van de NAVO. De besluitvorming binnen de EU is een duidelijk politiek probleem. Oostenrijk is door de neutrale status beperkt in zijn handelingsvrijheid op het gebied van veiligheidspolitiek. Dit komt de verdere integratie in de EU niet ten goede. De EU kan sinds de top in Keulen (juni 1999) zelf beslissen of er een vredesoperatie wordt uitgevoerd. Elk land heeft daarbij een vetorecht, maar een veto om reden van neutraliteit zal hoogstwaarschijnlijk door de andere lidstaten niet gewaardeerd worden. Hier ligt een probleem aan ten grondslag dat voor alle post-neutralen een grote rol speelt: Oostenrijk claimt volledige politieke participatie, zonder deze claim te ondersteunen met militaire bijdragen. De betrouwbaarheid van Oostenrijk (en de andere post-neutrale landen) wordt hierdoor ondermijnd. Bij de andere EU-lidstaten, maar ook bij de Midden-Europese buurlanden stuit de neutraliteit van Oostenrijk in toenemende mate op onbegrip. Oostenrijk verliest aanzien en invloed. Een bemiddelende rol tussen Oost en West, de oude meerwaarde van Oostenrijk, is niet meer nodig. Een van de weinige landen die wel aan de neutraliteit van Oostenrijk hecht is Rusland. Moskou prijst Wenen om zijn neutraliteit, vaak met termen die aan de Koude Oorlog doen denken. Rusland ziet in de neutraliteit het laatste instrument om de verhoudingen in Midden-Europa te beïnvloeden. Regeringsbeleid De opstelling van de Oostenrijkse regering met betrekking tot neutraliteit is al enige tijd nogal tweeslachtig. Aan de ene kant beseft men dat stilstand achteruitgang is en dat een actieve opstelling vereist is. Aan de andere kant lijkt men niet van plan de neutrale status los te laten. Een tijdelijke oplossing lijkt te zijn gevonden in de nadruk die gelegd wordt op de 2
3 civiele kant van de veiligheid. Tijdens de EU-top in Feira (juni 2000) besloten de lidstaten niet alleen voor militaire, maar ook voor civiele crisisbeheersing samen te werken. De neutrale staten Oostenrijk, Finland, Zweden en Ierland hadden aangedrongen op een versterking van de civiele dimensie. Bijvoorbeeld in Kosovo bleek de politie-inzet een zwakke plek van de EU: er waren bij lange na niet genoeg politiemensen inzetbaar. Van de 5000 politiemensen die de EU vrij zal maken, zal Oostenrijk het onevenredig hoge aantal van 200 bijdragen. Verder zal Oostenrijk een bataljon voor peacemaking en een bataljon voor peacekeeping leveren. Op dit moment kan Oostenrijk, volgens de eigen wetten, deelnemen aan de Petersbergtaken en in NAVO-context deelnemen in operaties van het versterkte Partnerschap voor de Vrede, dus ook aan peace enforcement-operaties. Bij het nemen van deze beslissingen houdt Oostenrijk strikt vast aan resoluties van de VN-Veiligheidsraad. Dit blijkt bijvoorbeeld uit de deelname aan in VN-vredesoperaties en het beschikbaar stellen van het luchtruim tijdens de tweede Golfoorlog in Ook heeft Oostenrijk meegedaan aan SFOR en KFOR, gebaseerd op Hoofdstuk VII van het VN Handvest. Toen de NAVO Servië bombardeerde, weigerde Oostenrijk echter zijn luchtruim vrij te geven, vanwege de neutraliteit. Ongeacht de vraag of er politieke wil bestaat om deel te nemen aan het hele spectrum van Petersbergtaken of vredesoperaties in het kader van het versterkt Partnerschap voor de Vrede, heeft Oostenrijk ook te weinig troepen voor gevechtsoperaties. Regionale samenwerking zou hiervoor de oplossing kunnen zijn, hoewel dat op dit moment nog in de kinderschoenen staat. Specialisatie zou ook een oplossing kunnen zijn. In het geval van Oostenrijk liggen vooral bergtroepen, logistieke eenheden en medische eenheden voor de hand. Een probleem hierbij is dat er veel vraag naar deze eenheden is en dat Oostenrijk dus vaak nee zal moeten verkopen. Het standpunt van de huidige federale regering is dat gemeenschappelijke defensie of vredesoperaties in NAVO of (W)EU kader zonder mandaat niet mogelijk is. Deze visie is meer op politieke dan op juridische overwegingen gebaseerd. Hierdoor komt het wel voor dat de regering zichzelf tegenspreekt. Toen Oostenrijk zich vorig jaar tijdens de NAVObombardementen op Servië beriep op neutraliteit en weigerde het luchtruim open te stellen was dat niet alleen in tegenspraak met het politieke standpunt van de regering in Wenen, maar ook een breuk in de solidariteit met de EU-lidstaten die wel aan de acties meededen. Oostenrijk profiteert, samen met Italië en Griekenland, het meest van stabiliteit in Midden- Europa en op de Balkan. Een complicerende factor is ook dat Oostenrijk bij elke crisis nu niet alleen moet beslissen of het deelneemt aan een operatie, maar het moet ook elke keer zijn positie in de verschillende instituties bepalen. In het regeringsprogramma staat dat de Oostenrijkse regering een effectief door de EU geleid crisisbeheersingssysteem wil. Het uiteindelijke doel is een Europese vredes-, veiligheids- en defensiegemeenschap met bijstandsverplichting. Als dit bereikt wordt, zal de grondwet gewijzigd worden, om duidelijk te maken dat de neutraliteit niet geldt als solidariteit met de overige EU-lidstaten in het geding is. De regering maakt wel duidelijk dat er geen nucleaire wapens op Oostenrijks gebied zullen staan, nu of in de toekomst. Deze wijzigingen in de veiligheidspolitiek zullen niet plaatsvinden zonder toestemming van de Oostenrijkse bevolking (in een referendum). In november van dit jaar wordt in Nice de Intergouvernmentele Conferentie (IGC) gehouden, waar onder andere gesproken zal worden over de vormgeving van het Europees Veiligheids en Defensiebeleid. Oostenrijk is voorstander van het EVDB, maar wil de band met de NAVO zo sterk mogelijk houden. Mede daarom zouden landen die geen lid van de EU zijn, maar wel van de NAVO een stem in het EVDB moeten hebben. Als er tijdens de IGC geen overeenstemming over het EVDB wordt bereikt zal aan het eind van het Franse voorzitterschap van de EU (eind dit jaar) de Oostenrijkse regering zich beraden welke stappen er dan ondernomen moeten worden. Daarna zal overleg worden gepleegd met de relevante organisaties in Europa. De optie van NAVO-lidmaatschap wordt opengehouden, maar het ligt niet erg voor de hand dat Oostenrijk hier op korte termijn gebruik van zal 3
4 maken. Pas als Oostenrijk ingebed is in de Europese veiligheidsstructuur, zal het waarschijnlijk pas bekijken welke meerwaarde NAVO-lidmaatschap kan hebben. Binnenlandse politiek en opinie Bondskanselier Wolfgang Schüssel zorgde in augustus voor opschudding bij de oppositie toen hij zich voorstander verklaarde van een Bündnisverpflichtung binnen de EU. De oppositie drong erop aan dat Schüssel uitlegde was hij precies bedoelde, een Europese Defensie Identiteit buiten of binnen de NAVO. NAVO-lidmaatschap en de bijstandsverplichting die daarmee samengaat zou een definitief einde van de Oostenrijkse neutraliteit betekenen. Een Groen lid van het Europees Parlement vond dat het voorstel sowieso tegen de Oostenrijkse grondwet in zou gaan. De Österreichische Volkspartei, de partij van bondskanselier Wolfgang Schüssel is voorstander van NAVO-lidmaatschap. Ook de andere regeringspartij (FPÖ) en deel van de SPÖ zijn voorstander van NAVOlidmaatschap. De meerderheid van de SPÖ en de Groenen wijzen dit categorisch af. Waren de socialisten vlak na de Tweede Wereldoorlog nog tegenstander van het invoeren van de neutraliteit, nu zijn zij felle voorstanders van het behouden van deze status. Neutraliteit was voor het eerst een thema tijdens de verkiezingen voor het Europees parlement (1999) en speelden bij de parlementsverkiezingen van 3 oktober 1999 weer een rol. De Groenen profiteerden tijdens de Europese verkiezingen van hun stellingname: zij wonnen stemmen. De twee belangrijkste argumenten om neutraal te blijven zijn ten eerste dat men geen Oostenrijkse levens in de waagschaal wil stellen bij operaties in het buitenland. Ten tweede is men bang dat de grote landen binnen de NAVO geen rekening zullen houden met de belangen van de kleine lidstaten ten tijde van crisis. Een argument om wel lid te worden van de NAVO dat hier nog niet eerder genoemd is, is van de FPÖ: een lidstaat kan waarschijnlijk makkelijker militair materieel aan de bondgenoten verkopen. Oostenrijk heeft namelijk grote belangen in de wapenindustrie. Nu de ÖVP en de FPÖ een coalitieregering hebben gevormd, is de kans veel groter dat er gemorreld wordt aan de neutrale status dan tijdens de vorige regering van SPÖ en ÖVP. De SPÖ drukte elke discussie over het onderwerp de kop in, hetgeen een langetermijnvisie op de Oostenrijkse buitenlandse politiek in de weg stond. In tegenstelling tot de houding tegenover NAVO-lidmaatschap, hebben alle Oostenrijkse regeringen zich altijd achter een Europese Veiligheids en Defensie Identiteit geschaard. De strijdkrachten worden al langere tijd voorbereid op het deelnemen aan vredesoperaties. De steun voor een Europese Veiligheidsarchitectuur bestond echter meestal niet uit concrete stappen. Ook de huidige minister van Buitenlandse Zaken, Ferrero-Waldner (FPÖ), bewijst nog voornamelijk lippendienst aan een EVDB. De oorzaak hiervan schuilt in het feit dat de Oostenrijkse bevolking niet staat te springen om de neutraliteit los te laten. Niemand in Oostenrijk is tegen de neutraliteit van het land; er gaan echter stemmen op dat de historische context van de neutraliteit nu niet meer van toepassing is. Voor het opheffen van neutraliteit is tweederde meerderheid in het parlement nodig. Uit opiniepeilingen blijkt dat de meerderheid van de Oostenrijkers nog steeds voorstander is van neutraliteit, al wordt deze meerderheid steeds kleiner. Men verwacht dat over enkele jaren die meerderheid verdwenen zal zijn. Opvallend is dat niet alle voorstanders van neutraliteit denken dat dit daadwerkelijk een waarborg vormt voor de veiligheid. De Oostenrijkse identiteit lijkt voor een deel te rusten op de neutrale status van het land. De mate van instemming met neutraliteit stijgt naarmate het opleidingsniveau daalt. Na neutraliteit Oostenrijk zal zich eerder binnen de EU committeren aan verdergaande veiligheidsafspraken dan binnen de NAVO. Ten eerste zou NAVO-lidmaatschap inhouden dat Oostenrijk landen als Canada, de Verenigde Staten en Turkije eventueel te hulp zou moeten komen. Daar deze landen buiten de Europese familie vallen (al is die gedachte wat betreft Turkije niet 4
5 onomstreden), zal er in Oostenrijk niet veel steun voor bestaan. Tevens is het op dit moment niet geoorloofd vreemde troepen op Oostenrijks gebied toe te laten, hetgeen deelname aan NAVO-activiteiten zeer bemoeilijkt. Doordat NAVO-lidmaatschap op dit moment teveel aanpassingen van Oostenrijk en veranderingen voor de Oostenrijkse burgers zou inhouden, richt men zich in eerste instantie op de veiligheidsarchitectuur van de EU. Daarnaast is de overweging dat de economische verwevenheid binnen de Europese Unie zo groot is dat een neutrale veiligheidspolitiek niet meer reëel is. Deze Europese veiligheidsarchitectuur moet voor een groot deel nog vormgegeven worden, en dit is een proces waar Oostenrijk invloed op kan uitoefenen. Het land kan gedurende het proces bepalen waar het de grens legt, bij peace enforcement operaties of bijvoorbeeld bij een bijstandsverplichting. Nu al is merkbaar dat de standpunten van Oostenrijk steeds meer opschuiven richting solidariteit, ook door de signatuur van de nieuwe regering. Oostenrijk draagt het EVDB een warm hart toe. Tijdens het Oostenrijks voorzitterschap van de EU in de tweede helft van 1998 kwamen voor het eerst de Europese ministers van Defensie bij elkaar. Tijdens de komende IGC zal Oostenrijk niet het voortouw nemen bij de besprekingen, maar ook niet op de handrem staan. Het is duidelijk dat verdere integratie van Oostenrijk op veiligheidsgebied nog heel wat voeten in de aarde zal hebben. 5
Moeilijke besluiten voor de Europese Raad
Moeilijke besluiten voor de Europese Raad Korte omschrijving: Leerlingen gaan aan de slag met actuele Europese dilemma s. Er zijn vijf dilemma s. U kunt zelf kiezen welke dilemma s u aan de orde stelt.
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS Q1. Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de wereldpolitiek mengen? 1
Nadere informatieMODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG!
MODULE I EUROPA: NOOIT MEER OORLOG! I.I De geboorte van de Europese Unie Zoals jullie waarschijnlijk wel weten zijn er de vorige eeuwen veel oorlogen in Europa geweest. Vooral de Eerste en de Tweede Wereldoorlog
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2019-I
Opgave 2 Defensiesamenwerking in Europa Bij deze opgave horen tekst 3, figuur 1 en tekst 4. Inleiding In december 2017 is in de Europese Unie (EU) op het gebied van defensie een Permanente Gestructureerde
Nadere informatieKijktip: Nieuwsuur in de Klas
Kijktip: Nieuwsuur in de Klas Korte omschrijving werkvorm De leerlingen beantwoorden vragen over de Europese politiek aan de hand van korte clips van Nieuwsuur in de Klas. Leerdoel De leerlingen leren
Nadere informatieDE GRONDWET EN HET INZETTEN VAN STRIJDKRACHTEN
DE GRONDWET EN HET INZETTEN VAN STRIJDKRACHTEN Marnix Van Damme Luc De Vos Jan Velaers Leonard F.M. Besselink Emmanuel Vandenbossche Guy Verhofstadt Maklu Antwerpen - Apeldoorn Inhoud Inhoud De Grondwet
Nadere informatieGevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU
VIVES BRIEFING 2016/06 Gevolgen van Brexit voor de besluitvorming in de EU Klaas Staal Karlstad Universitet 1 GEVOLGEN VAN BREXIT VOOR DE BESLUITVORMING IN DE EU Klaas Staal INLEIDING Op 23 juni 2016 stemmen
Nadere informatieCome home or go global, stupid
Come home or go global, stupid Een nieuwe toekomst voor de Noord Atlantische Verdragsorganisatie?! Drs. S.N. Mengelberg 1 De NAVO is een puur militaire organisatie! 2 De NAVO is niet langer de hoeksteen
Nadere informatieTRACTATENBLAD VAN HET
34 (2007) Nr. 6 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2012 Nr. 146 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2
Samenvatting Geschiedenis Hoofdstuk 2 Samenvatting door D. 971 woorden 31 mei 2013 5,7 2 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo 1848 Censuskiesrecht Grondrechten Ministeriele verantwoordelijkheid
Nadere informatieESSAY ACTUELE VRAAGSTUKKEN. Sebastian Kügler VAN OORLOG EN VREDE. Vossendijk 95-6 6534 TH Nijmegen Studentnummer: 9801278 Nijmegen, juni 2005 1/7
ESSAY ACTUELE VRAAGSTUKKEN VAN OORLOG EN VREDE Vossendijk 95-6 6534 TH Nijmegen Studentnummer: 9801278 Nijmegen, juni 2005 1/7 Opdracht: De Europese Grondwet, die op 1 juni a.s. in een referendum ter instemming/afwijzing
Nadere informatieProtocol over de bezwaren van het Ierse volk ten aanzien van het Verdrag van Lissabon
1796 der Beilagen XXIV. GP - Staatsvertrag - 15 Protokoll in niederländischer Sprachfassung (Normativer Teil) 1 von 10 CONFERENTIE VAN DE VERTEGENWOORDIGERS VAN DE REGERINGEN DER LIDSTATEN Brussel, 14
Nadere informatieHelemaal neutraal? Zweden en Europese veiligheidssamenwerking
Helemaal neutraal? Zweden en Europese veiligheidssamenwerking Niklaas Hoekstra Toen Zweden op 1 januari 1995 toetrad tot de Europese Unie had het een lange traditie van neutraliteit achter zich. Sinds
Nadere informatieAEG deel 3 Naam:. Klas:.
AEG deel 3 Naam:. Klas:. 1-Video Grensverleggend Europa; Het moet van Brussel. a-in welke Europese stad staat Jan Jaap v.d. Wal? b-beschrijf in het kort waarom een betere Europese samenwerking nodig was.
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-KB 2004
Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Nadere informatie5. Protocol tot vaststelling van het statuut van de. Europese Investeringsbank
De Slotakte vermeldt de verbindende protocollen en de niet-verbindende verklaringen Slotakte De CONFERENTIE VAN DE VERTEGENWOORDIGERS VAN DE REGERINGEN VAN DE LIDSTATEN, bijeen te Brussel op 30 september
Nadere informatieSAMENVATTING SYLLABUS
SAMENVATTING SYLLABUS Julie Kerckaert Inleiding tot het Europees en internationaal recht Academiejaar 2014-2015 Inhoudsopgave Deel 2: Inleiding tot het Europees recht... 2 1. Het juridisch kader van het
Nadere informatiePraktische opdracht Economie Wat voor invloeden heeft de Europese gemeenschap gemaakt op EU.
Praktische opdracht Economie Wat voor invloeden heeft de Europese gemeenschap gemaakt op EU. Praktische-opdracht door een scholier 1949 woorden 8 maart 2003 5,3 19 keer beoordeeld Vak Economie Inleiding
Nadere informatieOostenrijk. Staten en kiesstelsels
Staten en kiesstelsels Oostenrijk Oostenrijk is een van de vele landen in Europa waar verkiezingen plaatsvinden volgens het systeem van evenredige vertegenwoordiging. Toch heeft Oostenrijk weer bepaalde
Nadere informatieDit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen
2006R1412 NL 01.07.2013 003.001 1 Dit document vormt slechts een documentatiehulpmiddel en verschijnt buiten de verantwoordelijkheid van de instellingen B VERORDENING (EG) Nr. 1412/2006 VAN DE RAAD van 25
Nadere informatieVerkiezingen Tweede Kamer 2012
Verkiezingen Tweede Kamer 2012 Nederlandse politieke partijen langs de Europese meetlat Europese Unie dr. Edwin van Rooyen 10-9-2012 PvdA, VVD en SP zijn voorstander van het vergroten van de controle op
Nadere informatieOntstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank
Ontstaan van de EU Opdrachtenblad Schooltv-beeldbank GROEP / KLAS.. Naam: Ga www.schooltv.ntr.nl Zoek op trefwoord: EU Bekijk de clip Het ontstaan van de EU en maak de volgende vragen. Gebruik de pauzeknop
Nadere informatieONTSTAAN VAN DE EUROPESE UNIE
ONTSTAAN VAN DE EUROPESE UNIE Hoe het begon 1870: Frans-Duitse oorlog om Elzas-Lotharingen Elzas-Lotharingen Welke grondstoffen vindt men terug in dit gebied? Hoe het begon 1870: Frans-Duitse oorlog om
Nadere informatieNAVO-plus en Bosnië-missie Publieke opinies in vier landen
NAVO-plus en Bosnië-missie Publieke opinies in vier landen Marijke de Konink Voor 1998 zijn de belangrijkste onderwerpen op de agenda van de NAVO de parlementaire ratificatie van het NAVO-uitbreidingsproces
Nadere informatie25 februari 2016. Onderzoek: Het Oekraïne-referendum
25 februari 2016 Onderzoek: Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online onderzoek. De uitslag van de
Nadere informatieInhoudsopgave. Woord vooraf... 11
Inhoudsopgave Woord vooraf... 11 Benelux... 13 1 Ontstaan en historische ontwikkeling... 13 2 Institutionele structuur en werking... 15 2.1 Benelux Secretariaat-Generaal... 16 2.1.1 Samenstelling... 16
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-I
Opgave 1 Kroatië toegetreden tot de EU Bij deze opgave horen de teksten 1 tot en met 3 en figuur 1. Inleiding Kroatië is een van de staten in de Balkan die voorheen tot Joegoslavië behoorden. In 1991 verklaarde
Nadere informatieEuropese en internationale instellingen en organisaties
Europese en internationale instellingen en organisaties relevant voor criminologie en strafrechtsbedeling Gert Vermeiden Maklu Antwerpen / Apeldoorn Inhoud Woord vooraf 13 1. Benelux 15 A. Ontstaan en
Nadere informatieGezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE HOGE VERTEGENWOORDIGER VAN DE EUROPESE UNIE VOOR BUITENLANDSE ZAKEN EN VEILIGHEIDSBELEID Brussel, 13.4.2015 JOIN(2015) 10 final 2015/0073 (NLE) Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT
Nadere informatie- de voorlopige agenda van de zitting in document EEE 1605/03 (zie bijlage I);
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 2 oktober 2003 (07.10) (OR. en) 13164/03 EEE 40 NOTA I/A-PUNT van: de Groep Europese Vrijhandelsassociatie (EVA) d.d.: 2 oktober 2003 aan: COREPER II/de Raad Betreft:
Nadere informatieDE PUBLIEKE OPINIE EN HET EUROPA VAN DE DEFENSIE: Resultaten van een Europese opiniepeiling
DE PUBLIEKE OPINIE EN HET EUROPA VAN DE DEFENSIE: Resultaten van een Europese opiniepeiling In het lange proces van de uitbouw van een gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid vertegenwoordigt
Nadere informatieDe koude oorlog Jesse Klever Groep 7
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet
Nadere informatieTRACTATENBLAD VAN HET
34 (2007) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2010 Nr. 245 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting
Nadere informatieRAAD VAN DE EUROPESE UNIE. Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510
RAAD VAN DE EUROPESE UNIE Brussel, 15 januari 2002 (OR. en) 14759/01 JEUN 67 SOC 510 WETGEVINGSBESLUITEN EN ANDERE INSTRUMENTEN Betreft: Resolutie van de Raad en de vertegenwoordigers van de regeringen
Nadere informatieVoorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 10.2.2016 COM(2016) 80 final 2016/0045 (NLE) Voorstel voor een UITVOERINGSBESLUIT VAN DE RAAD inzake de tijdelijke opschorting van de herplaatsing van 30 % van de verzoekers
Nadere informatieEUROPESE INTEGRATIE: TUSSEN GEOPOLITIEK VREDESBELEID EN ECONOMISCHE GROEI. Dr Harry Daemen.
EUROPESE INTEGRATIE: TUSSEN GEOPOLITIEK VREDESBELEID EN ECONOMISCHE GROEI Dr Harry Daemen daemen@fsw.eur.nl Mini-C.V. Harry Daemen 1973-1975 Politicologisch onderzoeker aan de Katolieke Universiteit Nijmegen
Nadere informatieVR DOC.0430/1
VR 2018 0405 DOC.0430/1 DE VLAAMSE MINISTER VAN BUITENLANDS BELEID EN ONROEREND ERFGOED NOTA AAN DE VLAAMSE REGERING Betreft: Definitieve goedkeuring van het ontwerp van decreet houdende instemming met
Nadere informatieFlitspeiling NAVO. Opinieonderzoek naar het draagvlak voor de NAVO onder het Nederlands publiek. Ministerie van Defensie
Flitspeiling NAVO Opinieonderzoek naar het draagvlak voor de NAVO onder het Nederlands publiek Inleiding en onderzoeksverantwoording Op verzoek van het ministerie van Defensie heeft Veldkamp een flitspeiling
Nadere informatieBIJLAGEN EUROPESE RAAD BRUSSEL CONCLUSIES VAN HET VOORZITTERSCHAP. 24 en 25 oktober 2002 BIJLAGEN. Bulletin NL - PE 323.
21 EUROPESE RAAD BRUSSEL CONCLUSIES VAN HET VOORZITTERSCHAP 24 en 25 oktober 2002 BIJLAGEN 22 BIJLAGEN BIJLAGE I RESULTAAT VAN DE BESPREKINGEN VAN DE RAAD ALGEMENE ZAKEN EN EXTERNE BETREKKINGEN Begrotings-
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Comité van de Regio's
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 11.6.2014 COM(2014) 226 final 2014/0128 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD ter bepaling van de samenstelling van het Comité van de Regio's NL NL TOELICHTING 1. ACHTERGROND
Nadere informatieTRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2015 Nr. 70
13 (2013) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. 70 A. TITEL Euro-mediterrane luchtvaartovereenkomst tussen de Europese Unie en haar lidstaten, enerzijds, en de regering
Nadere informatieTRACTATENBLAD VAN HET
34 (2007) Nr. 5 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2012 Nr. 9 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting
Nadere informatie13.1. De geschiedenis van de Europese Unie
Hoofdstuk 13: De Europese Unie 13.1. De geschiedenis van de Europese Unie 1945 V.S. heeft West-Europa versus Sovjet-Unie heeft Oost-Europa - V.S. heeft Marshallplan voor economische steun - Oprichting
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS - NETHERLANDS VRAAG 10 Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de werelpolitiek mengen?
Nadere informatieDE EUROPESE GRONDWET: EEN TEKST DIE DE TOEKOMST VAN DE UNIE VEILIG STELT
EEN TEKST DIE DE TOEKOMST VAN DE UNIE VEILIG STELT Fractie van de Europese Volkspartij (Christendemocraten) en Europese Democraten in het Europees Parlement EEN TEKST DIE DE TOEKOMST VAN DE UNIE VEILIG
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 1996 1997 25 243 Uitbreiding van de NAVO en de stabiliteit in Europa Nr. 4 BRIEF VAN DE MINISTERS VAN BUITENLANDSE ZAKEN EN VAN DEFENSIE Aan de Voorzitter
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2009 - I
Ten oorlog! Europese oorlogen 1789-1919. Oorlog als maatschappelijk fenomeen In de Coalitieoorlogen voerde de Franse regering de dienstplicht in. 2p 1 Leg uit dat zij hiermee de betrokkenheid van Franse
Nadere informatieVoorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 26.6.2014 COM(2014) 386 final 2014/0197 (COD) Voorstel voor een VERORDENING VAN HET EUROPEES PARLEMENT EN DE RAAD tot wijziging van Verordening (EG) nr. 1215/2009 van de Raad
Nadere informatieCONV 246/02 smu/pm/ls 1
EUROPESE CONVENTIE SECRETARIAAT Brussel, 10 september 2002 (11.09) (OR. fr) CONV 246/02 WG VIII 1 NOTA van: aan: Betreft: de heer Barnier de leden van de Conventie Mandaat van de Werkgroep defensie Hierbij
Nadere informatieSamenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2
Samenvatting Geschiedenis Koude oorlog h1 en h2 Samenvatting door een scholier 568 woorden 9 juni 2016 7,3 15 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Feniks Kapitalisme-Communisme: Kapitalisme: West -landen:
Nadere informatieWie bestuurt de Europese Unie?
Wie bestuurt de Europese Unie? 2 De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij
Nadere informatieInstelling expertgroep voor vraagstuk politieke steun bij interstatelijk geweld en humanitaire interventie
951-370 Instelling expertgroep voor vraagstuk politieke steun bij interstatelijk geweld en humanitaire interventie nr. Lijst van vragen en antwoorden Vastgesteld (wordt door griffie ingevuld als antwoorden
Nadere informatieOpbouw van de Europese Monetaire Unie
Opbouw van de Europese Monetaire Unie Seminarie voor leerkrachten, NBB Brussel, 21 oktober 2015 Ivo Maes DS.15.10.441 Construct EMU 21_10_2015 NL Opbouw van de Europese monetaire unie 1. Beschouwingen
Nadere informatieIn dit document worden de resultaten voor België bij elke vraag afzonderlijk weergegeven en vergeleken met het Europees gemiddelde.
Directoraat-generaal communicatie Directoraat C - Betrekkingen met de burgers EENHEID OPVOLGING PUBLIEKE OPINIE 30/09/2009 EB71.3 EUROPESE VERKIEZINGEN 2009 Postelectoraal onderzoek Landprofiel: Europees
Nadere informatieWie bestuurt de Europese Unie?
Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen
Nadere informatieTRACTATENBLAD VAN HET. JAARGANG 1993 Nr. 51. Verdrag betreffende de Europese Unie, met Protocollen; Maastricht, 7februari 1992
10 (1992) Nr. 2 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 1993 Nr. 51 A. TITEL Verdrag betreffende de Europese Unie, met Protocollen; Maastricht, 7februari 1992 B. TEKST De Nederlandse
Nadere informatieMODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!!
MODULE III BESLISSINGEN NEMEN IN EUROPA? BEST LASTIG!!! De Europese Unie bestaat uit 27 lidstaten. Deze lidstaten hebben allemaal op dezelfde gebieden een aantal taken en macht overgedragen aan de Europese
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl I
Historisch overzicht vanaf 1900 16 maximumscore 2 Voorbeeld van een juist antwoord is (twee van de volgende): tanks vliegtuigen onderzeeërs vlammenwerpers gifgas mitrailleurs per juist voorbeeld 1 Ook
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2014 2015 34 114 Goedkeuring van de op 27 juni 2014 te Brussel tot stand gekomen Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap
Nadere informatieGeschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) en geschiedenis (nieuwe stijl)
Geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) en geschiedenis (nieuwe stijl) Examen VWO Vragenboekje Voorbereidend Wetenschappelijk Onderwijs Voor dit examen zijn maximaal 90 punten te behalen; het examen
Nadere informatieDe Raad van Europa. I. Ontstaan en karakter. Iemand die zich inzicht wil
De Raad van Europa I. Ontstaan en karakter Iemand die zich inzicht wil verschaffen in de ontwikkeling van het internationalisme van na de 2e wereldoorlog zal heel wat moeite moeten doen om door de brei
Nadere informatieNOTA NAAR AANLEIDING VAN HET NADER VERSLAG
Regeling van de inwerkingtreding van de wet van 8 juli 2015, houdende goedkeuring van de op 27 juni 2014 te Brussel tot stand gekomen Associatieovereenkomst tussen de Europese Unie en de Europese Gemeenschap
Nadere informatieHet belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden. Bart van Horck
Het belang van kritiek (en reflectie) op Europese waarden Bart van Horck De EU in de wereld: dynamisch Verkiezing Trump isolationistischere koers VS Intensievere samenwerking EU Turkse coup referendum
Nadere informatieHoofdstuk 7 Samenwerking in Europa
Hoofdstuk 7 Samenwerking in Europa Vroeger voerden Europese landen vaak oorlog met elkaar. De laatste keer was dat met de Tweede Wereldoorlog (1940-1945). Er zijn in die oorlog veel mensen gedood en er
Nadere informatieMajesteit, Koninklijke Hoogheid, excellenties, dames en heren,
Toespraak van de minister-president, mr. dr. Jan Peter Balkenende, bijeenkomst ter ere van de 50 ste verjaardag van de Verdragen van Rome, Ridderzaal, Den Haag, 22 maart 2007 Majesteit, Koninklijke Hoogheid,
Nadere informatieGeschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl)
Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) Examen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Voor dit examen zijn maximaal 82 punten te behalen; het examen
Nadere informatieToespraak minister van Defensie, Ank Bijleveld-Schouten, bij opening van de expositie Als de Russen komen,
Toespraak minister van Defensie, Ank Bijleveld-Schouten, bij opening van de expositie Als de Russen komen, Nationaal Militair Museum, op vrijdag 22 februari 2019 te Soesterberg Beste aanwezigen, Dit jaar
Nadere informatieOnderzoek: Europese verkiezingen
Onderzoek: Europese verkiezingen Publicatiedatum: 5-5- 2014 Over dit onderzoek Het 1V Jongerenpanel, onderdeel van EenVandaag, bestaat uit 7000 jongeren van 12 t/m 24 jaar. Aan dit online onderzoek, gehouden
Nadere informatieDE BRIEVEN BRIGADE HET VERHAAL VAN DE EUROPESE UNIE TIJDSLIJN
DE BRIEVEN BRIGADE HET VERHAAL VAN DE EUROPESE UNIE TIJDSLIJN INTRO VOOR DE LEERKRACHT Deze tijdslijn illustreert het verhaal van de Europese Unie. U kunt de tijdslijn in verschillende stukken afdrukken
Nadere informatieNieuw Europees Verdrag
Nieuw Europees Verdrag De Europese top heeft geleid tot overeenkomst over een Europees Verdrag. Wat vindt men hiervan? Wat is uw reactie op het feit dat er een verdrag is gekomen? Positief 45% 14% 36%
Nadere informatieSamenwerking als ideaal voor een verscheurd Europa
Samenwerking als ideaal voor een verscheurd Europa INE MEGENS EIGENTIJDSE GESCHIEDENIS Opbouw college: Vooruitgangsgeloof 19 e eeuw Nationalisme en politieke kaart van Europa Eerste Wereldoorlog Cultuurpessimisme
Nadere informatiePunten ter bespreking (II)
Raad van de Europese Unie Brussel, 18 februari 2019 (OR. en) 6512/19 OJ CRP2 7 COMIX 107 VOORLOPIGE AGENDA HET COMITÉ VAN PERMANENTE VERTEGENWOORDIGERS (2e deel) Europagebouw, Brussel 20 februari 2019
Nadere informatie17 maart 2017. Onderzoek: EU-top over vluchtelingencrisis
17 maart 2017 Onderzoek: EU-top over vluchtelingencrisis Over het EenVandaag Opiniepanel Het EenVandaag Opiniepanel bestaat uit ruim 50.000 mensen. Zij beantwoorden vragenlijsten op basis van een online
Nadere informatieTRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN. JAARGANG 2004 Nr. 180
47 (1997) Nr. 4 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2004 Nr. 180 A. TITEL Overeenkomst inzake economisch partnerschap, politieke coördinatie en samenwerking tussen de Europese Gemeenschap
Nadere informatieEen wetenschappelijke poster verduidelijkt resultaat van een onderzoek. Het is een combinatie van schriftelijke en mondelinge presentatie.
Een wetenschappelijke poster verduidelijkt resultaat van een onderzoek. Het is een combinatie van schriftelijke en mondelinge presentatie. Stap-voor-stap een poster maken voor een presentatie 1. Maak eerst
Nadere informatieKIJK VOOR MEER INFORMATIE EN LESTIPS OP WWW.EUROPAEDUCATIEF.NL HET STARTPUNT VOOR EUROPA IN HET ONDERWIJS. werkvel - 1. Tweede Fase Havo/vwo
werkvel - 1 De Europese Unie (EU). Je hebt er dagelijks mee te maken. Al is het alleen al omdat je niet alleen Nederlander bent, maar ook Europeaan. Of dat er bijvoorbeeld euro s in je portemonnee zitten.
Nadere informatieEindexamen vwo maatschappijwetenschappen 2013-I
Opgave 5 De eurocrisis 24 maximumscore 4 Het postklassieke beeld van de internationale orde. In de uitleg dienen twee kenmerken van het postklassieke beeld van de internationale orde te staan en een juiste
Nadere informatieVoorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD. ter bepaling van de samenstelling van het Economisch en Sociaal Comité
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 11.6.2014 COM(2014) 227 final 2014/0129 (NLE) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD ter bepaling van de samenstelling van het Economisch en Sociaal Comité NL NL TOELICHTING
Nadere informatie1 Belangrijk in deze periode
1 Belangrijk in deze periode In 1945 eindigt de Tweede Wereldoorlog (1940-1945). Duitsland wil, onder leiding van Adolf Hitler, Europa veroveren. Na vijf jaar strijd en 55 miljoen doden geeft Duitsland
Nadere informatieEURO-MEDITERRAAN PARLEMENTAIR FORUM
EURO-MEDITERRAAN PARLEMENTAIR FORUM Napels, 2 december 2003 AANBEVELING VAN HET EURO-MEDITERRAAN PARLEMENTAIR FORUM AAN DE VIde EURO-MEDITERRANE MINISTERSCONFERENTIE betreffende de oprichting van een Euro-Mediterrane
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de
Nadere informatieDINGEN DIE JE MOET WETEN
50 Maar wat gebeurde er precies? Welke landen en mensen waren belangrijk? Dit boek staat vol met weetjes, landkaarten en foto s over een tragische periode in de wereldgeschiedenis. JIM ELDRIDGE ISBN 978
Nadere informatieSO 1. Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014. Historisch Overzicht
SO 1 Tijdvak II AVONDMAVO 2013-2014 Historisch Overzicht 1. Welke doelstelling had Wilhelm II bij zijn aantreden als Keizer van Duitsland? 2. Welk land behoorde niet tot de Centralen tijdens de Eerste
Nadere informatieWie bestuurt de Europese Unie?
Wie bestuurt de Europese Unie? De Europese Unie (EU) is een organisatie waarin 28 landen in Europa samenwerken. Eén ervan is Nederland. Een aantal landen werkt al meer dan vijftig jaar samen. Andere landen
Nadere informatieGezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE HOGE VERTEGENWOORDIGER VAN DE UNIE VOOR BUITENLANDSE ZAKEN EN VEILIGHEIDSBELEID Brussel, 28.11.2016 JOIN(2016) 54 final 2016/0366 (NLE) Gezamenlijk voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
Nadere informatieKoude Oorlog. SE 3 Tijdvak 1 AVONDMAVO MIDDAGMAVO GESCHIEDENIS Deze toets bestaat uit 38 vragen
SE 3 Tijdvak 1 AVONDMAVO MIDDAGMAVO GESCHIEDENIS 017-018 Koude Oorlog Deze toets bestaat uit 38 vragen Voor deze SE zijn maximaal 76 punten te behalen Deze SE bestaat uit 7 aantal bladzijden 1 1 Wat wilden
Nadere informatie13617/16 van/ons/sv 1 DG E 1C
Raad van de Europese Unie Brussel, 4 november 2016 (OR. en) 13617/16 JEUN 84 NOTA van: aan: nr. vorig doc.: 13344/16 JEUN 76 Betreft: Na raadpleging van de Groep jeugdzaken heeft het voorzitterschap bijgaande
Nadere informatieAanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD
EUROPESE COMMISSIE Brussel, 3.5.2017 COM(2017) 218 final Aanbeveling voor een BESLUIT VAN DE RAAD waarbij de Commissie wordt gemachtigd onderhandelingen te openen over een akkoord met het Verenigd Koninkrijk
Nadere informatiede heer Jordi AYET PUIGARNAU, directeur, namens de secretarisgeneraal van de Europese Commissie
Raad van de Europese Unie Brussel, 17 december 2015 (OR. en) Interinstitutioneel dossier: 2015/0314 (NLE) 15405/15 ASIM 176 BEGELEIDENDE NOTA van: ingekomen: 16 december 2015 aan: Nr. Comdoc.: Betreft:
Nadere informatiePaleis der Natie. 15 november Toespraak van de heer Armand De Decker, Voorzitter van de Senaat, naar aanleiding van Koningsdag
1 Paleis der Natie 15 november 2003 Toespraak van de heer Armand De Decker, Voorzitter van de Senaat, naar aanleiding van Koningsdag De inzet van de Belgische strijdkrachten bij internationale militaire
Nadere informatieNederland is helemaal geen representatieve democratie
8 sept 2013 Nederland is helemaal geen representatieve democratie Politici in Nederland zeggen dat Nederland een representatieve democratie is. Dat roept een paar vragen op. Allereerst wat een representatieve
Nadere informatieTweede Kamer der Staten-Generaal
Tweede Kamer der Staten-Generaal 2 Vergaderjaar 2018 2019 35 016 Regeling van de mogelijke toewijzing van extra zetels voor Nederland in het Europees Parlement Nr. 6 NOTA NAAR AANLEIDING VAN HET VERSLAG
Nadere informatieKrachtenveld Europese Unie
Krachtenveld Europese Unie Korte omschrijving De leerlingen plaatsen de begrippen op de juiste plek in de puzzel, waardoor ze een overzicht krijgen van de belangrijkste instellingen binnen de Europese
Nadere informatieTekst toespraak (Eng) Luc Van den Brande, Vlaams Volksvertegenwoordiger 1 Vice-Voorzitter EU Comité van de Regio s
"A new vision for Europe" Londen, 26 februari 2007 Regional & Local Government Group for Europe European Parliament Office Tekst toespraak (Eng) Luc Van den Brande, Vlaams Volksvertegenwoordiger 1 Vice-Voorzitter
Nadere informatieTRACTATENBLAD VAN HET
34 (2007) Nr. 7 TRACTATENBLAD VAN HET KONINKRIJK DER NEDERLANDEN JAARGANG 2015 Nr. 4 A. TITEL Verdrag van Lissabon tot wijziging van het Verdrag betreffende de Europese Unie en het Verdrag tot oprichting
Nadere informatieCOMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN. Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD
COMMISSIE VAN DE EUROPESE GEMEENSCHAPPEN Brussel, 17.6.2003 COM(2003) 348 definitief 2003/0127 (CNS) Voorstel voor een BESLUIT VAN DE RAAD waarbij de lidstaten worden gemachtigd in het belang van de Europese
Nadere informatieOpdracht: De Eerste Wereldoorlog
Opdracht: De Eerste Wereldoorlog Rollenspel: Het Verdrag van Versailles ROL Vittorio Orlando Doel van de opdracht: De klas wordt verdeeld in groepjes van vier leerlingen. Elk groepslid speelt de rol van
Nadere informatieVERKLARING VAN ROME V. GISCARD
de Voorzitter VERKLARING VAN ROME V. GISCARD d'estaing VOORZITTER VAN DE EUROPESE CONVENTIE Rome, 18 juli 2003 I. Op 18 juli 2003 heeft de voorzitter van de Conventie over de toekomst van Europa, V. Giscard
Nadere informatiegeschiedenis en staatsinrichting CSE KB
Examen VMBO-KB 2008 tijdvak 2 dinsdag 17 juni 9.00-11.00 uur geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Gebruik het bronnenboekje Dit examen bestaat uit 38 vragen. Voor dit examen zijn maximaal 54 punten
Nadere informatie