OVERIJSSEL DENKT... samen voor een mooi en duurzaam overijssel

Transcriptie

1 OVERIJSSEL DENKT... samen voor een mooi en duurzaam overijssel

2 INLEIDING Op 22 mei heeft Natuur en Milieu Overijssel haar netwerk benaderd met de vraag om mee te denken over vakanties. Dit betrof mensen uit alle lagen van de samenleving, uit bedrijfsleven, landbouw, natuurorganisaties, buurtgroepen en overheden. Veel mensen maken een keuze, werd er gesteld, Texel of Thailand, maken wij dit jaar een verre reis, of blijven we dicht in de buurt? Nemen we het vliegtuig? Of niet? Dit hangt natuurlijk samen met de zorg om het klimaat en de vraag hoeveel wij ons gedrag daarvoor willen (of misschien zelfs moeten) aanpassen. Willen we een wereld waarin iedereen persoonlijk verantwoordelijk wordt gesteld voor het klimaatprobleem? Of vinden we dat de staat het maar moet regelen? Door bedrijven aan te pakken en een CO2 taks voor vakantievluchten in te stellen? Hierop zijn in totaal 111 inhoudelijke reacties binnen gekomen. Deze geven, in hun samenhang, een heel goed beeld van hoe er wordt gedacht over vliegvakanties in relatie met klimaat. Dit is geen eenduidig beeld. Er spreekt een zeker ongemak uit, een zorg en in aanvang - weinig hoop. DE GEEST IS UIT DE FLES Ondanks klimaatverandering pakt Nederlander vaker het vliegtuig, meldde de Volkskrant begin dit jaar. Het aantal vliegvakanties bedroeg vorig jaar maar liefst 9,8 miljoen, en ook dit jaar, met de zomer voor de deur, zijn veel koffers al gepakt. Bijna iedereen is het erover eens dat de grote hoeveelheid vakantievluchten een punt van zorg is, waar iets aan gedaan moet worden. Maar eenvoudig is dat niet. Je hebt een uiterst relevante vraag geadresseerd. Maar ook een vraag waar je, als je even om je heen kijkt, en een antwoord probeert te formuleren, niet vrolijk van wordt. Vakantie is geen recht maar een luxe product. Wij kunnen makkelijk leven zonder vakantie. Maar: Veel mensen zijn heel blij en tevreden dat ook zij, vliegreizen kunnen maken, het lijkt een verworvenheid te zijn geworden. Op het moment dat je aan verworvenheden, al dan niet verondersteld, komt, gaan mensen in de weerstand. WIJ KUNNEN MAKKELIJK LEVEN ZONDER VAKANTIE. Wat het reizen betreft, die geest is uit de fl es en die krijg je er niet zo maar weer in. Vliegvakanties zijn inderdaad een belangrijke factor in het klimaatprobleem. WAT HET REIZEN BETREFT, DIE GEEST IS UIT DE FLES EN DIE KRIJG JE ER NIET ZO MAAR WEER IN.

3 WAT MOET ER DAN GEBEUREN? Veel mensen hebben een ambivalente houding ten opzichte van vliegvakanties. Het is niet goed voor het klimaat, dat is duidelijk. Maar ja, het is wel heel goedkoop en vaak heel leuk. Omdat vliegen inmiddels zo normaal geworden is, zal het een kwestie van lange adem zijn om daar iets aan te veranderen. Dat wil zeggen: als we niet willen wachten tot het moment dat de schade en dreiging van klimaatverandering zo sterk is dat we geen keuze meer hebben en er wel mee moeten stoppen. Het is de paradox van de bezorgde burger die tegelijk ook een kritische consument is (lees: zoekt naar goedkoop). De kunst is om de consument te laten beleven wat de bezorgde burger ervaart. Wie is er aan zet? Zowel de overheid als de vakantieganger. Ieder voor zich moet daar een weg in vinden. Daarnaast is het aan de overheid om zich sterk te maken voor een beter prijsbeleid én voor mentaliteitsverandering. Belachelijk dat vliegen niet belast is. Als het gaat om het klimaat en de CO2 uitstoot, moet men als eerste kijken naar de grootste vervuilers hiervan. Bovenaan staan de scheepvaart, luchtvaart en industrie. Ik vind het belachelijk dat vliegen (en vliegvakanties al helemaal) niet onder het akkoord van Parijs vallen. Dus dat zou wel moeten. Hoe kan het dat je naar Nice kan vliegen voor 69,= terwijl als je met de auto gaat je alleen al aan benzine meer betaalt. Waarom is kerosine belasting vrij. Ik zou pleiten naar eerlijker speelveld. Het is van de gekke dat je voor 50,= naar Milaan kunt vliegen. Een retour met de trein naar de Randstad kost méér dan een vlucht naar Rome. Dat is toch te gek voor woorden. Het is begrijpelijk dat heel veel mensen hier gebruik van maken. De overheid moet ook bewustwording, aandacht en informatie aan burgers verstrekken over de effecten op het milieu op de korte en lange termijn van vliegen en autorijden en CO2 uitstoot e.d. Overigens kwam het kabinet onlangs met ideeën over kerosinebelasting. Als dit daadwerkelijk wordt doorgezet, zijn we weer een stapje verder. EEN VERBOD OP VAKANTIEVLUCHTEN? Opvallend veel mensen verwijzen naar (het succes van) het anti-rookbeleid van de regering. Ik wil een vergelijk maken met het huidige beleid over drank gebruik door jongeren en roken onder de 18 jaar. Een mooi voorbeeld is hoe roken in relatief korte periode van normaal naar niet normaal is getransformeerd. Zelf zie ik het als een gedrags-/mentaliteitsverandering, te vergelijken met het anti-rook beleid. Met de verwijzing naar het anti-rookbeleid wordt duidelijk gemaakt dat de overheid hier ook echt stappen in kan nemen, en wellicht ook resultaat in kan behalen. Al blijft het een verschil dat men bij roken vooral zelf schade ondervindt, terwijl de impact van vliegen op klimaatverandering veel indirecter is. Opmerkelijk is ook dat het verbod tot roken in openbare ruimten een onderdeel uitmaakt van het anti-rook-beleid. Er zijn veel voorbeelden te noemen van verboden en beperkingen waarmee de Nederlandse overheid ons gedrag aan banden legt, om de gezondheid of het welzijn van anderen te beschermen. Denk aan het verbod om sneller dan 50 kilometer per uur in de bebouwde kom te rijden. Of om te roken in een kroeg. Of s nachts al teveel lawaai te maken. Daarin kan de overheid best ver gaan. En iedereen, of bijna iedereen, kan daar mee leven.

4 In lijn hiermee is het voorstelbaar dat ook de zo klimaatbedreigende vakantievluchten worden verboden of beperkt. Wij kregen één reactie waarin voor zo n verbod gepleit wordt, en één die stelt dat het rechtvaardig zou zijn vliegtuigkilometers op de bon te doen. Ze moeten korte fun-vluchten verbieden als overheid. Ik vind dat ieder zijn eigen keuze, over hoe hij of zij vakantie viert, mag bepalen. Rechtvaardig zou zijn auto- en vlieg-km op de bon, wereldwijd. Alle anderen die hier iets over zeggen (en dat is echt een overgrote meerderheid) zien daar helemaal niets in. Het lijkt mij niet doenlijk en het is voor mij persoonlijk onacceptabel dat de samenleving mij voorschrijft hoe ik op vakantie wens te gaan. Wij zijn onderdeel van een democratische en markteconomische samenleving. Daar hoort dan keuzevrijheid van mensen bij, ook op het gebied van vakantie/ toerisme. Ik ben van mening dat mensen zelf keuzes moeten kunnen maken, bijvoorbeeld over hun vakantie, zonder dat iemand zich daarmee bemoeit. ZELF WEL/NIET VLIEGEN? Als mensen dan hun eigen keuzevrijheid houden, is het meteen de vraag hoe zij en wij daar dan mee omgaan. Nemen we het besluit om - voor het klimaat van vliegen af te zien? Of kiezen we er toch voor om zo nu en dan naar verre oorden te vliegen. Laten we ons verlokken door de laatste aanbiedingen van het reisbureau? Willen we niet achterblijven bij vrienden en vakantie? Sluiten we onze ogen voor het klimaateffect, of vinden we de ontmoeting met andere culturen simpelweg belangrijker dan het klimaat? In reactie op onze mail zijn er slechts twee mensen die aangeven zelf te vliegen. Waaronder iemand die meteen ook eerlijk aangeeft dat reizen veel kan brengen. Reizen kan heel veel brengen. Het leren van culturen en landen en uiteraard rust. Er zijn veel mooie dingen ontstaan door vliegreizen. Samenwerkingsverbanden enz. Zelf heb ik ook gevlogen en dit jaar zelfs twee keer, waarbij ik mijzelf ook de vraag stel of het nodig is. In een gesprek met iemand die zich op veel manieren sterk maakt voor duurzaamheid, maar desondanks ieder jaar opnieuw op vliegvakantie gaat, wordt die keuze als volgt onder woorden gebracht. Ik vind het zo belangrijk om met andere culturen in aanraking te komen, dat ik gewoon accepteer dat ik daardoor het klimaat belast. Op andere gebieden leef ik wel zo duurzaam mogelijk. Veel meer wordt hierover, door mensen die graag vliegen, niet gezegd. Dit sluit aan bij onze ervaring dat veel van de mensen die op vliegvakanties gaan daar in discussies over klimaatverandering vaak niet uit eigen beweging over beginnen. Kennelijk voelt dat toch ongemakkelijk. Veel eenvoudiger is dat voor mensen die niet (of niet meer) vliegen. Deze beginnen hier vaak uit eigen beweging over, en lichten dit graag toe. Ik ga met de trein naar een verre vakantiebestemming. Wij vliegen al jaren niet meer. Ik heb nog nooit in een vliegtuig gereisd en ga dit ook niet doen. Ik vlieg zelf niet, heb geen auto vanwege het milieu. Wij gaan dit jaar (weer) op fietsvakantie. Voor wie met het vliegtuig op vakantie gaat, is er natuurlijk ook de mogelijkheid van compensatie. Daarmee ga je voorbij aan het feit dat de prijs voor vliegen veel te laag is, en betaal je dus wat extra. Mijn standpunt : Leef milieubewust in daad, als je toch een vliegvakantie wilt, betaal dan een verantwoorde prijs die een stuk hoger ligt dan de huidige.` Van dat extra geld kunnen dan, bijvoorbeeld, bomen worden geplant. Die bomen binden CO2. Al rijst gezien de ernst van het klimaatprobleem - dan wel meteen de vraag of we die bomen sowieso (ook los van eventuele vakanties) niet zouden moeten planten REIZEN KAN HEEL VEEL BRENGEN. HET LEREN VAN CULTUREN EN LANDEN EN UITERAARD RUST.

5 WIJ VLIEGEN NIET MEER (OOK OMDAT WE ERG TEGEN LELYSTAD AIRPORT ZIJN). VLIEGVELD LELYSTAD De keuze om al dan niet te vliegen, met daarbij vaak de worsteling tussen de burger en de consument (die in ieder van ons schuilt), kan niet los worden gezien van de discussie over vliegveld Lelystad. Met name in de ogen van voorstanders van uitbreiding van dit vliegveld zijn veel van de mensen die bezwaar maken tegen de uitbreiding niet consequent. Ik snap het inconsequente beleid van mensen niet: op een avond zitten ze in een protest/informatie avond over vliegveld Lelystad en twee dagen later vliegen ze voor een vakantie naar Vancouver Island aan de andere kant van Canada. In de praktijk is dit vaak niet zo simpel. Veel mensen richten zich op specifi eke milieueffecten en de regels die daarvoor moeten worden gesteld. Deze mensen zijn niet persé voor of tegen vakantievluchten, maar bepleiten regulering (in de zin van niet te vaak, niet te luid of niet te laag). Maar het schuurt natuurlijk wel. Wij vliegen niet meer (ook omdat we erg tegen Lelystad Airport zijn). DE ONTWIKKELING VAN ALTERNATIEVEN Al met al kan er dus veel worden gedaan. Als we de reacties mogen geloven, gaat het om een gecombineerde inzet op prijsbeleid en op mentaliteitsverandering. Door overheden en door burgers. Maar zet dit zoden aan de dijk? Is de geest echt uit de fles, zoals iemand ons schreef, en kan de trend naar meer en meer vliegverkeer hooguit een beetje worden afgeremd? Eén aspect is, in dit verslag, nog onbenoemd, en dat is de noodzaak tot ontwikkeling van alternatieven. Want roken kun je stoppen, heel eenvoudig, maar als je niet vliegend op vakantie wil wat dan? Eén alternatief voor de vervuiling als gevolg van vliegvakanties, ligt in de ontwikkeling van duurzaam vliegverkeer. De technical fi x, zoals dat heet. Want als vliegtuigen het klimaat niet langer aantasten, en ook geen andere vormen van milieuschade of hinder meer veroorzaken, is er niets aan de hand. Luchtvaart als vervuiler moet in het groot door andere brandstof / aandrijving worden opgelost. Stiller ook. En kunnen we, zolang dat niet gebeurd is, wellicht anders op vakantie? Veel mensen zien hierin een belangrijke taak voor de overheid: de ontwikkeling van alternatieven. Je zou iets kunnen bedenken om fi etsvakanties aantrekkelijker te maken, b.v kortingsbonnen voor overnachtingen. Een aantrekkelijke combinatie van fi ets en treinvakantie kan ook wat zijn. Beter voor mens en milieu. In eigen land: Zet in op hoe leuk het is in Nederland, wat je voor dat geld dat je besteed aan vakantie. Overijssel heeft veel te bieden. Veel mensen zijn nog lang niet overal geweest. Die juweeltjes op een frisse en aansprekende manier in de markt zetten. En verder, in Europa: Vakantiereizen met de trein als vervoermiddel kunnen nog veel meer gepromoot en aantrekkelijk gemaakt worden. Maak het openbaar vervoer veel aantrekkelijker. Uitbreiding/aanpassing spoorwegnet in Europa via Brussel stevig gaan aanpakken en goedkoper maken. Betere en goedkopere Europese treinverbindingen kunnen concurreren met vliegtuig. Vooral als dit gebeurt in combinatie met het prijsbeleid en de inzet op mentaliteitsverandering, wordt hier veel van verwacht.

6 VRIJHEID EN VERANTWOORDELIJKHEID Zo blijkt dat er geen simpele, eenduidige oplossing is voor de toename van het aantal vakantievluchten vanuit Nederland, en de enorme belasting die dit vormt voor het klimaat. Systeemveranderingen zijn noodzakelijk, met goede regelgeving, prijsbeleid en de ontwikkeling van alternatieven vanuit de overheid. En met een goede mix tussen vrijheid en verantwoordelijkheid, bij ieder van ons. Omdat we graag zorgeloos genieten op vakanties, en ons tegelijkertijd bewust zijn van de noodzaak om stap voor stap meer duurzaam te gaan leven. De betrokkenheid, denkkracht en ervaring van ons netwerk inspireert en geeft veel goede moed. Ook, of juist, bij onderwerpen die niet eenvoudig zijn. Wij zullen ons blijven inzetten voor bewustzijnsverandering en de ontwikkeling van alternatieven. En wij sturen dit verslag naar iedereen die met ons heeft meegedacht, en alle overheden en organisaties die betrokken zijn bij de ontwikkeling van beleid met betrekking tot klimaat, verkeer en vervoer. Het komt, voor iedereen toegankelijk, op onze website. Wij danken iedereen voor de suggesties en adviezen, en wensen je. een prettige vakantie. Daarbij is het indrukwekkend, en ook vrij uniek, dat zoveel mensen heel oprecht en heel inhoudelijk met ons hebben meegedacht. DE BETROKKENHEID, DENKKRACHT EN ERVARING VAN ONS NETWERK INSPIREERT EN GEEFT VEEL GOEDE MOED. OOK, OF JUIST, BIJ ONDERWERPEN DIE NIET EENVOUDIG ZIJN Thomas van Slobbe, Natuur en Milieu Overijssel, met medewerking van Stichting waarde samen voor een mooi en duurzaam overijssel