Status: Definitief

Transcriptie

1 Bomen Effect Analyse Muggeplein, Deventer Status: Definitief ETS1640 Ing. B. van der Weerden

2 Bomen Effect Analyse Muggeplein, Deventer Opdrachtgever: Gemeente Deventer De heer P. Mondelaers Postbus GC DEVENTER Opdrachtnemer: ETS boomexperts Fokko Kortlanglaan LC Harderwijk Rapportage door: Ing. B. van der Weerden Datum: Projectnummer: ETS1640 Rapportversie: 1-2 Telefoon: website: 2

3 Inhoud 1 Inleiding Aanleiding en doel Locatie plangebied 4 2 Beschrijving plangebied 5 3 Deelobject 1: Zuiliepen Huidige situatie Wens opdrachtgever Knelpunten inzake inpassing Oplossing / stappenplan inpassing (Duurzame) beperkingen Alternatieve oplossingen 8 4 Deelobject 2: Boomhazelaar Huidige situatie Wens opdrachtgever Knelpunten inzake inpassing Oplossing / stappenplan inpassing (Duurzame) beperkingen Alternatieve oplossing 11 5 Deelobject 3: Zilveresdoorn/linde Huidige situatie Wens opdrachtgever Knelpunten inzake inpassing Oplossing / stappenplan inpassing linde & esdoorn (Duurzame) beperkingen Alternatieve oplossing Linde in open plantvak Linde in de verharding 16 3

4 1 Inleiding Dit rapport is het resultaat van een door ETS boomexperts uitgevoerde Bomen Effect Analyse in opdracht van de gemeente Deventer. Het onderzoek is gericht op de bomen op het Muggeplein in het centrum van Deventer. 1.1 Aanleiding en doel Het Muggeplein zal wordt heringericht waarbij ook de riolering wordt vervangen. Op het plein staan diverse te behouden bomen die mogelijk negatief beïnvloedt kunnen worden door de geplande werkzaamheden. Doel van dit onderzoek is om de effecten van de geplande werkzaamheden op de aanwezige bomen te analyseren, ervan uitgaande dat er op diverse punten conflicten zullen ontstaan. Tevens is voor deze bomen een advies opgesteld inzake de mogelijkheden van inpassing. 1.2 Locatie plangebied Het plangebied ligt tussen het stadscentrum van Deventer en de rivier de IJssel in de wijk Noorderbergkwartier. Locatie plangebied is rood omcirkeld (bron: Bing maps) 4

5 2 Beschrijving plangebied In het centrum van Deventer ligt het Muggeplein; een volledig verhard plein met 12 bomen. Het plein heeft naast een ontsluitingsfunctie ook een parkeerfunctie en een verblijfsfunctie. Het plein wordt aan vier zijden omsloten door appartementencomplexen. In het kader van de herinrichting is voor de bomen met nummers 4 t/m 10 op voorhand de keuze gemaakt te kiezen voor kap. Voor de overige vijf bomen (nummers 1,2,3,11 en 12) is de wens om ze in te passen in het nieuwe ontwerp. In de komende hoofdstukken worden deze bomen als deelobjecten gepresenteerd en behandeld. 5

6 3 Deelobject 1: Zuiliepen Bij het oprijden van het Muggeplein staan aan de rechterzijde twee zuiliepen (nr. 1 en 2) 3.1 Huidige situatie Bomen met een redelijke conditie, groei is aan het stagneren Staan in kleine boomspiegels Rondom de boomspiegel sprake van opdruk van verharding Relatief dichte stand op de gevel en de rijbaan Groeiplaatsen zijn beperkt ingericht 3.2 Wens opdrachtgever De bomen vormen een fraai duo als poortwachters van de entree naar het Muggeplein De wens is om de bomen te behouden en in te passen 6

7 Zuiliepen staan relatief dicht bij de gevel Lichte wortelopdruk rond de stamvoet 3.3 Knelpunten inzake inpassing Zowel boven- als ondergrondse groeiruimte is beperkt Functie groeiplaats dient gecombineerd te worden met functies parkeren en rijbaan Meerdere kabels en leidingen lopen door de groeiplaats (zone tussen bomen en gevel) Beheerbaarheid op langere termijn is problematisch (diktegroei stam en breedte kroon) Verhoging maaiveld niet mogelijk i.v.m. niveau rijbaan en ventilatie/dorpel bebouwing 3.4 Oplossing / stappenplan inpassing Rondom toepassen wortelkap oppervlakkige wortels t.b.v. wegnemen opdrukproblematiek Uitvoeren compensatiesnoei t.b.v. wortelverlies Verwijderen verharding rond de bomen / parkeerplaatsen Uitgraven bodemvolume (+/- 30 m3) Eventueel verleggen kabels en leidingen richting gevel om ruimte te creëren voor groeiplaats Aanbrengen wortelscherm ter afscheiding tussen groeiplaats en kabels en leidingen Inrichten groeiplaats met bomengranulaat (tot max. 100 cm diepte) 7

8 Aanleg wortelgeleidingssysteem om ervoor te zorgen dat nieuwe wortels geen opdruk gaan veroorzaken Aanbrengen scheidingsdoek, cunet en nieuwe verharding Minimaal 2 jaar lang bomen intensief beheren met inspecties en watergiften vanwege wortelverlies 3.5 (Duurzame) beperkingen Door de wortelkap krijgen de bomen een flinke tik. Het zal enige jaren duren voordat de bomen weer optimaal ontwikkelen Bomen zullen op termijn tegen gevel groeien, dus hier is extra beheer voor nodig (zij het beperkt) Bomengranulaat is een relatief arm substraat. Ingeschat wordt dat maximaal 15 m3 bomengranulaat per boom kan worden ingericht gezien de zijdelingse beperkingen door aanwezigheid rijbaan en kabels en leidingen. Hiermee krijgen de bomen een geschatte toekomstverwachting mee van maximaal 20 jaar 3.6 Alternatieve oplossingen Verplanten van de bomen (eventueel naar het Muggeplein). Iep is in principe een geschikte boomsoort om te verplanten. Mogelijke beperking is de ligging van kabels en leidingen in de eventuele verplantkluit. Met het rondom rondgraven van de bomen zou dit inzichtelijk gemaakt kunnen worden Kappen en herplanten. Door de bomen te kappen ontstaat alle vrijheid om een ruime, goede groeiplaats in te richten voor 1 boom van de 1 ste of 2 bomen van de 2 de grootte. Het advies is wel om te kiezen voor een opgaande, zuilvormige soort gezien de nabijheid van de bebouwing. 8

9 4 Deelobject 2: Boomhazelaar De boomhazelaar (Corylus colurna) staat in een parkeervak voor huisnummer Huidige situatie Boom met een redelijke conditie, groei is aan het stagneren Staat in kleine boomspiegel in een parkeervak Rondom de boomspiegel sprake van lichte opdruk van verharding Groeiplaats is beperkt ingericht 4.2 Wens opdrachtgever De wens is om de boom te behouden en in te passen Twee van de vier parkeerplaats worden opgeheven en ingericht als open plantvak 9

10 4.3 Knelpunten inzake inpassing Zowel boven- als ondergrondse groeiruimte is beperkt Functie groeiplaats dient gecombineerd te worden met functie parkeren Kabels en leidingen lopen tussen boom en gevel Beheerbaarheid op langere termijn is problematisch (diktegroei stam en breedte kroon) Verhoging maaiveld niet mogelijk i.v.m. aansluiting overig gebied Boomhazelaar tussen de parkeervakken Profielsleuf laat oppervlakkige beworteling zien 4.4 Oplossing / stappenplan inpassing Verwijderen verharding 3 parkeerplaatsen (parkeerplaats waar de boom in staat en 2 parkeerplaatsen aan weerszijden van de boom Maken open plantvak (parkeerplaats boom + parkeerplaats gevelzijde) met verhoogde opsluitband. Dit om te voorkomen dat auto s/fietsers door het plantvak rijden Met vacuümzuiger zoveel mogelijk cunetzand uit nieuwe plantvak zuigen (onder begeleiding van boomdeskundige) Inrichten volume onder derde parkeervak met bomengranulaat (80 tot 20 cm mv). Indien dit niet mogelijk is in relatie tot archeologie, wordt geadviseerd het groeiplaatsvolume te verbeteren met voedingspijlers (af te vullen met organisch materiaal (b.v. gerijpte bladaarde) en het oppervlak inrichten als open plantvak met verrijkte teelaarde 10

11 Door het omvormen van twee (of drie) parkeerplaatsen naar een open grond-situatie, ontstaat circa 30 m3 doorwortelbare ruimte Eventueel verleggen kabels en leidingen richting gevel om ruimte te creëren voor groeiplaats Aanbrengen wortelscherm ter afscheiding tussen groeiplaats en kabels en leidingen Uitvoeren wortelkap rondom nieuwe groeiplaats en aanbrengen wortelwerende voorziening (wortelscherm of wortelwerend geotextiel) Afhankelijk van de hoeveelheid wortelverlies dient een compensatiesnoei uitgevoerd te worden Aanbrengen organisch verrijkte teelaarde in het open plantvak: streefwaarde organische stof: 8-10% Eventueel extra kokers zuigen tot 1 meter diep en opvullen met een mengsel van lava en teelaarde om het wortelgestel diepgang te kunnen geven 4.5 (Duurzame) beperkingen Door de wortelkap kan de boomhazelaar een flinke tik krijgen. Het zal enige jaren duren voordat de boom weer optimaal ontwikkelen De hazelaar zal op termijn tegen de gevels gaan groeien. Door de optimalisering van de groeiplaats zal de groei toenemen waardoor de gevels vrij gesnoeid dienen te worden. Dit past binnen het reguliere onderhoudsregime. 4.6 Alternatieve oplossing Verplanten van de boom wordt afgeraden. Het wortelgestel is zeer oppervlakkig en door de vlezige wortels van de hazelaar is het regeneratievermogen van de soort beperkt. Bovendien is de boom te breed om uit het projectgebied te transporteren 11

12 5 Deelobject 3: Zilveresdoorn/linde Centraal op het plein staat een grote zilveresdoorn (Acer saccharinum). Naast de zilveresdoorn staat een Hollandse linde (Tilia x europaea). Deze boom is aangeplant als gedenkboom. Volgens het tekstbordje op het hek is de boom aangeplant in De groeiplaats is omheind met een sierhekwerk. 5.1 Huidige situatie Bomen met een redelijke conditie Staan in kleine boomspiegels Beperkt ingerichte groeiplaatsen Linde staat onderstandig aan zilveresdoorn Rondom de boomspiegel van de zilveresdoorn is sprake van sterke opdruk van verharding Groeiplaatsen afgezet met paaltjes 5.2 Wens opdrachtgever Beide bomen inpassen Maaiveld groeiplaats weer voorzien van verharding 12

13 Links staat de zilveresdoorn en aan de rechterzijde de linde Zware oppervlakkige beworteling van de zilveresdoorn 5.3 Knelpunten inzake inpassing Zowel boven- als ondergrondse groeiruimte is beperkt. Bovengrondse beperking is gerelateerd aan het feit dat de bomen elkaar beconcurreren in het kroongebied Handhaven esdoorn gaat ten koste van de kwaliteit en toekomstverwachting van de linde. Bij de linde is reeds sprake van een eenzijdige kroon Zilveresdoorn staat op een verhoging/terp en heeft zware (gestel)wortels gevormd direct onder de verharding. Door zware oppervlakkige wortels herprofilering met behoud huidige maaiveldniveau niet mogelijk. Mogelijke beperking ten aanzien van archeologie inzake groeiplaatsinrichting (Bij de wens om het wortelgestel meer diepgang te geven, kunnen oude fundamenten hierbij een obstakel vormen) 13

14 5.4 Oplossing / stappenplan inpassing linde & esdoorn Verwijderen verharding rond de bomen Zuigen voedings/zuurstofkokers (30 per boom) en opvullen met mengsel van lava en teelaarde (tot 100 cm mv, 20 cm diameter). Op voorhand lijken deze mogelijkheden beperkt vanwege aanwezigheid archeologie. In dat geval zoveel mogelijk cunetzand verwijderen (wegzuigen) t.b.v. gronduitwisseling Waar nodig toepassen wortelkap oppervlakkige wortels buiten toekomstige ophoging Plaatsen verhoogde kantopsluiting ten behoeve van ophoging maaiveld rondom de bomen. Mogelijk is om een ophoging te realiseren van 40 cm ten opzichte van het laagste maaiveldniveau. De effectieve ophoging direct rondom de bomen mag maximaal 10 cm zijn. In totaal een oppervlak van ca 165 m2. Toepassen beluchtingssysteem onder de ophoging door middel van beluchtingsdrains met 16 aftakkingen naar het maaiveld (1 per 10 m2). In principe alleen nodig op locaties waar ophoging wordt gerealiseerd boven bestaande/te behouden wortelpakketten Optie verharding terugbrengen Invullen ophoging met bomenzand (max 4% organische stof). Verdichten tot max 1,5 2 MPa Aanbrengen scheidingscunet en daarop plaatsen verharding. Scheidingscunet betreft een straatlaag van 50 mm cunetzand als buffer tussen humushoudend bomenzand en verharding. Dit om toekomstige opdruk te beperken/vertragen. Op termijn is opdruk echter niet uit te sluiten omdat diepgang van het wortelgestel vanwege storende puin/archeologie-laag moeizaam blijft Boomspiegel (minimaal 2x2 m) vrij houden en afwerken met boomrooster of inrichten als plantvak Aansluiten beluchtingsdrains op een luchtrooster, b.v. BELUrooster van ITS (te plaatsen in de verharding) Optie open plantvak Invullen ophoging met verrijkte teelaarde (max 6-8 % organische stof). Niet verdichten, slechts aandrukken Beluchtingsdrains afwerken met een eindkap om vervuiling/dichtslibben te voorkomen Voor beide opties geldt voorts: Uitvoeren compensatiesnoei / tevens onderhoudssnoei Minimaal 2 jaar lang bomen (met name esdoorn) intensief beheren met inspecties en watergiften vanwege wortelverlies 14

15 5.5 (Duurzame) beperkingen Het handhaven van beide bomen zal er toe leiden dat de linde verder in de verdrukking komt en in kwaliteit sterk zal afnemen. Kortom: behoud van de esdoorn gaat ten koste van de linde De kroon van de esdoorn verleent zich niet goed om deze aan de zijde van de linde in te nemen. Er is dan sprake van het verwijderen van een geheel kroondeel. De kans is groot dat deze snoeiwond gaat inrotten en een zwakke (breukgevoelige) plek in de stam veroorzaakt. Bovendien raakt het kroonbeeld verstoord De netto winst aan groeiplaatsvolume door ophoging van het maaiveld is beperkt als weer sprake moet zijn van een verharding. Bij een open plantvak zou het opvulvolume kunnen worden uitgevoerd met doorwortelbare teelaarde 5.6 Alternatieve oplossing De linde is van de twee bomen het exemplaar met de meeste toekomstpotentie en bovendien een soort die beter past in deze intensief stedelijke omgeving. De zilveresdoorn staat bovendien bekend om zijn breukgevoeligheid van takken (zeker als de conditie gaat verbeteren bij een verbeterde groeiplaatsinrichting) en dat is op een dergelijk plein niet wenselijk. Om de gedenklinde uit te kunnen laten groeien tot een beeldbepalende boom dient de zilveresdoorn opgeofferd te worden Het herplanten van een nieuwe boom elders op het plein zal het groene karakter van het plein waarborgen. De herinrichting biedt kansen om een nieuwe duurzame groeiplaats in te richten (de eventuele beperkingen door archeologie daargelaten) 15

16 5.6.1 Linde in open plantvak Indien alleen de linde wordt ingepast is het advies te kiezen voor een open groeiplaats en de winst aan groeiplaatsvolume te zoeken in een ophoging (ervan uitgaande dat vanwege archeologie de mogelijkheden voor gronduitwisseling/boren voedingspijlers beperkt zijn): Realiseren open plantvak van minimaal 20 m2 (groter mag ook, des te beter) Met inzet van vacuümzuiger zoveel mogelijk verwijderen cunetzand (onder begeleiding van een boomdeskundige) Aanbrengen verhoogde kantopsluiting rond plantvak (t.b.v. maximale ophoging van 25 cm met grond) Plaatsen 2 ringen beluchtingsdrain rond de boom met per ring 4 aftakkingen naar het maaiveld zodat het gehele plantvak goed wordt geventileerd onder de ophoging Opvullen/ophogen plantvak met verrijkte teelaarde Plaatsen wortelscherm achterwege laten. Dit geeft de boom de mogelijkheden om op termijn ook buiten het plantvak te wortelen. Dat heeft deze linde wel nodig om uit te kunnen groeien tot een vitaal, volwassen exemplaar Uitvoeren compensatiesnoei t.b.v niet te vermijden wortelverlies Linde in de verharding Indien de wens is om het oppervlak van de groeiplaats af te werken met bestrating, dan zijn optimalisatie-mogelijkheden t.b.v. boomgroei nagenoeg uitgesloten: Vanwege de verharding zal een verdicht cunet op de beworteling moeten worden aangebracht waardoor het niet mogelijk is om een organisch rijk substraat toe te passen. Bovendien kan hierdoor beworteling juist afsterven vanwege zuurstofgebrek Het maken van voedingspijlers of toepassen van gronduitwisseling zijn niet/nauwelijks mogelijk vanwege de archeologie 16

17 Out off the box denkend is het optimaliseren van de groeiplaats i.c.m. terugbrengen verharding wel mogelijk met volgend stappenplan: Verplanten van de boom naar een tijdelijk depot (met de daarbij horende voorbereiding en nazorg) Zoveel mogelijk grond uitwisselen (tot waar de archeologie het toelaat) over een oppervlak van minimaal 6x6 meter. Als nieuw substraat toepassen bomenzand (max 4% organische stof) Realiseren verhoogd plantvak. Vanwege uitnemen/herplaatsen boom kan beluchting van de groeiplaats achterwege blijven Terugplaatsen boom en behoud open ronde plantspiegel van minimaal 250 cm doorsnede Aanbrengen scheidingscunet (50 mm straatlaag) en herstraten 17