CS4. PhotoShop. Mediacollege Amsterdam. Kleurenleer, kleurmanagement en profielen

Transcriptie

1 Kleurkeuze bestaat uit het samenstellen van een palet. Kleurtoepassing daarentegen bepaalt hoe kleuren worden ingezet: welke verbanden worden gelegd, waar begint de ene kleur en eindigt de andere, welke accenten worden aangegeven, enzovoort. Om je verder te kunnen voorbereiden op je beroepsvorming en je plek in het stagebedrijf is het van belang dat je je verdiept in de vele facetten van Photoshop en in dit hoofdstuk over een essentieel onderdeel: kleur Eerst moet je wat weten over kleur en daarvoor ga je naar internet en tik je onderstaande site in om je kennis van kleur te vergroten: Kleurtoepassing heeft alles te maken met het leiden van het oog. En dus heeft het grote invloed op het functioneren van een site. Hoe kun je de toepassing van kleur nu analyseren? En werken je kleuren echt? Daar gaan we het over hebben in dit stukje. De keuze van de kleuren (het palet) laten we voor het gemak even buiten beschouwing. Wat is kleur? Maar eerst: wat bedoelen we nu met kleur? Er zijn bijna net zoveel ideeën over wat kleur precies is als dat er mensen zijn. In een artikel over kleur zou een definitie van kleur nooit mogen ontbreken, zodat we tenminste weten waar het over gaat. De in dit artikel geldende definitie is de volgende: Kleur is een gebeurtenis waarbij drie partijen betrokken zijn: lichtbron, object en waarnemer. Klik op het plaatje en volg de instructies die je ziet. De knop NAVIGATIE linksonder geeft dan de onderwerpen aan. Vervolg daarna je weg met de tabbladen bovenin: Laboratorium, Info, Labwerkers en Kleurengids. Steeds kijk je bij NAVIGATIE voor de onderwerpen. Elk tabblad heeft zo zijn eigen onderwerpen die je een goed inzicht geven van wat kleur is en wat dat in de grafische industrie betekent. Je kan ook op iedere persoon in het plaatje klikken. Kleur is een gebeurtenis omdat het zich afspeelt in het hoofd van een waarnemer. Dat maakt van kleur per definitie een subjectief verschijnsel. Daarnaast oefent de lichtbron grote invloed uit op een kleur, simpelweg omdat men zonder licht geen kleur ziet. 1 En tenslotte heeft het oppervlak van het object zelf het ding waarnaar men kijkt natuurlijk ook een kleur. Zo bezien is kleur dus heel wat meer dan de vrolijke vakjes in de Pantone waaier. Kleur bestaat bij gratie van een trio partijen. Als één van de partijen in het trio verandert, verandert ook de kleur. Als je het geheel doorlopen hebt, kun je 2 pdf-documenten downloaden om deze informatie later nog een door te lezen. Deze documenten zijn: kleurengids.pdf projectspecificatie.pdf Wil je later deze site nog eens bekijken, dan kan je de link natuurlijk ook in je Favorieten bewaren. Maak aantekeningen! In de lessen komen we op dit onderwerp nog terug.

2 2 De kleuren van een website zijn in zekere zin bijzonder omdat eigenlijk het object ontbreekt. Je ziet een knop, maar er is geen knop. De knop is slechts een metafoor voor een bepaalde functie. Een site bestaat slechts virtueel, niet materieel, niet als object. Een site is enkel waarneembaar door manipulatie van een lichtbron: de monitor. Technisch gesproken gaat de bovenstaande definitie van kleur hier dus niet op. Praktisch echter wel. De knoppen op een website kunnen gerust als dingen worden beschouwd. Ook al bestaan ze niet echt. En zoals alle andere dingen kunnen ze een kleur krijgen. Een kleur die werkt of een kleur die niet werkt. In de praktijk Rood is een opvallende kleur. Maar een rode knop op een rode webpagina is nauwelijks zichtbaar. Om te zien wat een kleur doet, kan men beter naar de grenzen van die kleur met andere kleuren kijken dan naar de kleur zelf. Het gaat dus, anders gezegd, om de contouren van de kleuren. De rode knop is opvallend als hij zich duidelijk onderscheidt van de rest, als de contour van de knop duidelijk is. Ook kunnen we nog naar de details kijken, zoals bijvoorbeeld de fontkleur. Om een indruk te krijgen van het belang hiervan, kun je je een boekenkast voorstellen met honderden boeken. Stel dat je zoekt naar een boek over Afrika. Dan moet je alle ruggen van de boeken lezen totdat je het juiste boek vindt. Voor een enkele boekenkast kan dat zomaar 10 minuten duren. Maar als je weet dat het boek rood is, dan zul je het in één oogopslag zien staan. Misschien staan er nog twee of drie andere rode boeken, maar meer dan een paar seconden zal de zoektocht al met al niet duren. Dit is de kracht van kleur. Dit is de eigenschap waarmee kleur zich onderscheidt van alle andere ontwerpelementen zoals vorm en textuur. Het leggen van verban- Als je de module over kleurenleer hebt doorgenomen ga je naar een volgend onderdeel, welke steeds belangrijker is gaan worden n.l.: kleurmanagement. Hiervoor ga je naar de site: Deze site helpt je op weg om de vele facetten van Colormanagement, zoals dat genoemd wordt, uit de doeken te doen. Net als bij het voorgaande onderdeel raad ik jullie aan om zeker aantekeningen te maken om zo je kennis te kunnen verrijken. In de kennisbank vind je informatie over de volgende onderwerpen: Waarneming Kleurenleer Kleurmanagement MacOS X ColorSync PDF/X ISO Navigeer over deze onderwerpen en maak zonodig aantekeningen. Na deze onderwerpen doorgenomen te hebben ga je naar PressView. PressView Met dit onderdeel maak je kennis met het calibreren van beeldschermen met de EYE-ONE meter die je later dit jaar ook gaat gebruiken om je beeldscherm te kunnen calibreren. Maar eerst moet je weten wat dat betekent. Daarvoor deze informatie. Colormanagement & densitometrie Meten is weten. Deze oude waarheid gaat in het digitale tijdperk meer op dan ooit. GretagMacbeth innoveert elke dag, waardoor het drukresultaat nog beter te beheersen is en tijdwinst valt te boeken. Met de GretagMacbeth EYE ONE (zie plaatje) kan hier een start mee gemaakt worden om in ieder geval het

3 den en het leiden van het oog, is wat van kleur een buitengewoon krachtig ontwerpmiddel maakt. Laten we deze inzichten nu eens loslaten op twee bestaande websites om te zien wat er van geleerd kan worden. 3 Marktplaats.nl Contouren Marktplaats.nl wordt eerst door het mediaan filter van Photoshop gehaald, waarmee de pagina wordt vertaald in abstracte kleurvlakken. Dit is een soort Rorschach-test waarmee we meer te weten komen van de gesteldheid van de site. Als dan het contrast voor de duidelijkheid nog wat wordt opgekrikt, komen we tot bovenstaand beeld. De site is ook na deze behandeling nog steeds heel inzichtelijk. Duidelijk zichtbaar zijn de rode marges, de gele advertentieruimte en de blauwe achtergrond. Zelfs de koppen zijn nog als zodanig herkenbaar als oranje vlekken. De grenzen tussen de verschillende kleuren, de contouren, zijn duidelijk en consequent gekozen. Verbanden Dezelfde website gaan we nu bekijken op visuele verbanden. Dat is niet zo moeilijk. Gewoon een kleur eruit lichten en de rest wissen. Het op die manier oplichten van donkerblauw levert beeldscherm al af te gaan stellen. Op deze site staat ook al aangegeven dat men wil standaardiseren. Het is dan ook belangrijk dat een ieder dezelfde grafische taal spreek. Normering Drukkerijen staan sterk onder druk. Enerzijds financieel, oa. door de concurrentie uit de zogenaamde lageloonlanden. Anderzijds worden klanten steeds veeleisender. Ze willen een perfecte (kleur)kwaliteit, die voorspelbaar is en consistent is over de tijd heen én dit met een zeer korte doorlooptijd. Investeren in de nieuwste technologie kan een oplossing bieden voor een hogere productiviteit. Maar minstens even overtuigende resultaten worden er bereikt door het hanteren van de standaard ISO Door volgens deze ISO-norm te werken, wordt de kleurkwaliteit niet alleen beter voorspelbaar - m.a.w.: de proef komt beter overeen met het uiteindelijke drukwerk - maar ook wordt het proces efficiënter, met minder inschiet als meest opvallende resultaat. ISO is waarschijnlijk de eerste ISO-standaard die u echt iets oplevert! En klanten eisen het ook: IKEA werkt vanaf 2007 enkel nog met drukkerijen samen die volgens ISO kunnen drukken... Als je reeds met colormanagement (kleurbeheer) bezigt bent in de prepress, is drukken volgens ISO een logisch, zelfs noodzakelijk vervolg. Een ICCoutputprofiel heeft immers enkel zin indien de drukpers ook werkelijk volgens dat profiel kan drukken. Niet één keer, maar elke dag. We komen hier later nog op terug! ICC-profielen Iedere scanner, printer of (digitale)drukpers heeft haar eigen kleurkarakteristiek, haar eigen fingerprint. In een color management workflow, moet ieder apparaat geprofileerd worden (per papiersoort), om zo tot een voorspelbare kleurweergave te komen. In principe moet er voor iedere gewijzigde parameter een ander profiel gegenereerd worden. Toen in begin jaren 90 het gedachtengoed rond ColorManagement in commerciele producten werd omgezet, ontstond een probleem... De diverse ontwikkelaars kwamen elk met hun eigen CMS oplossing op de markt die onderling zo goed als niet uitwisselbaar waren. Om een eenduidige standaard te definieren, is in 1993 het International Color Consortium (ICC) opgericht. Alle grote ontwikkelaars (Apple, Adobe, Microsoft, Agfa, LinoType-Hell, etc.) hebben gezamenlijk afspraken gedefinieerd omtrent de informatie binnen de te vervaardigen profielen en de wijze waarop de software deze diende te verwerken. Hierdoor ontstond een transparante, cross platform omgeving waarbij de uitwisseling en verwerking van profielen binnen de diverse producten zonder problemen kon plaatsvinden. Deze ICC standaard is momenteel wereldwijd geaccepteerd als norm voor digitale kleurcommunicatie. Zie ook de site van Colormanagement.

4 voor Marktplaats het volgende beeld op: CIE kleursystemen De Commission Internationale de l Eclairage (CIE) doet hoofdzakelijk onderzoek naar de gedragingen van licht, kleur en de menselijke kleurperceptie. Vanuit de wetenschappelijke en meetkundige benadering zijn door het CIE een aantal min of meer uniforme kleursystemen ontwikkeld, welke zeer goed geschikt zijn om kleuren op een product onafhankelijke wijze te beschrijven. En zie, ook op deze manier bekeken is het kleurgebruik consequent en duidelijk. Alle koppen hebben een donkerblauwe fontkleur en zijn dus onmiddellijk als zodanig herkenbaar. Zijn de kleuren van Marktplaats mooi? Dat laten we hier even buiten beschouwing. We hebben het enkel over het effect van de toepassing van de kleuren. Maar werkt het? Dankzij het slimme gebruik van de kleuren: zonder enige twijfel. Het is bovendien interessant te constateren dat ongestraft het kleurpalet van Marktplaats verwisseld zou kunnen worden, zonder merkbare gevolgen voor de inzichtelijkheid van de site. Zolang dezelfde contourlijnen worden aangehouden tenminste. Hieronder een voorbeeld van Marktplaats.nl in een blauw-groen palet. Deze kleursystemen lenen zich daarom bij uitstek voor de standaardisatie op het gebied (digitale) kleurcommunicatie en dus zeker ook voor de (grafi)media branche. De meer bekende systemen CIE-XYZ, CIE-Lab en CIE-Yxy zullen we nader behandelen. CIE-XYZ De basis van alle product onafhankelijke kleurnotaties begint bij CIE- XYZ. Een fotospectraal meter is in staat om kleuren zeer nauwkeurig te omschrijven. De gemeten kleur wordt binnen het zichtbare golflengte gebied ( nanometer) meestal in stappen van 10nm geanalyseerd. De verkregen spectrale waarden worden verrekend met de spectrale samenstelling van de lichtbron waarmee de kleur gemeten is en de gemiddelde spectrale gevoeligheid van het menselijk oog (Standard Observer). Het resultaat van deze verrekening bestaat uit drie componten X, Y en Z. Om het in begrijpelijke taal te beschrijven: Een kleur beschreven in CIE-XYZ vertelt ons exact hoe een bepaalde kleur, onder een bepaalde lichtomstandigheid, door het gemiddeld menselijk oog wordt gezien. CIE-Lab CIE-Lab is wellicht het meest bekende kleursysteem dat door het CIE is gedefinieerd. De waarden worden berekend vanuit de CIE-XYZ kleurnotatie. 4 Knuffelkado.nl Contouren Het tweede voorbeeld: knuffelkado.nl, een kleurrijke site. Veel kleurrijker dan Marktplaats, maar werken die kleuren? Ook dit systeem kent drie assen nl: L: beschrijving van de helderheid (0-zwart, 100-wit) a: beschrijving van de kleur op de Rood-Groen as ( - -Groen, + -Rood) b: beschrijving van de kleur op de Blauw-Geel as ( - -Blauw, + -Geel) Omdat we ook hier weer over drie assen spreken (L, a en b), zijn we in staat om ook CIE-Lab in een 3D weergave te plaatsen. Cie-Lab is een meer uniforme kleurnotatie en daarom beter geschikt om verschillen tussen kleuren aan te duiden. Zo kunnen we nu bijvoorbeeld het kleurbereik van een bepaalde monitor en een bepaalde printer in 3D bekijken, waardoor we ineens een goed inzicht verkrijgen in de (on)mogelijkheden van beide. Onze A3-scanner werkt ook met dit systeem.

5 CIe-Yxy CIE-Yxy waarden worden, net als CIE-Lab, berekend vanuit CIE-XYZ. De meest bekende weergave van het CIE-Yxy kleursysteem is het zogenaamde CIE-xy chromaciteits diagram, ook wel de schoenzool genoemd. Eerst halen we de site weer door het mediaan fi lter in Photoshop. De boven- en ondermarges zijn duidelijk te onderscheiden. Verder is het logo nog te zien en de drie ronde vlakken die de fases in het koopproces aangeven: start, winkel en kassa. Maar in het witte gebied daartussen raak je onmiddellijk de weg kwijt. Daar resten slechts wat kleurvlekken zonder enige betekenis. Verbanden Laten we vervolgens kijken hoe het zit met het verband tussen de kleuren. Gezien de vele kleuren op de site is dit uitgesplitst in de drie kleuren geel, paars en groen. Dit is tenslotte ook de codering van de fases in het koopproces. Geel Het xy-chromaciteitsdiagram bestaat uit een platgeslagen kleurruimte waarbij helderheid is weggelaten. Hierdoor kunnen we kleuren op kleurkracht (chromaciteit) bekijken. Het diagram wordt veelvuldig toegepast om de kleurruimte van een bepaald apparaat visueel te maken. Omdat de onderlinge kleurafstanden niet uniform zijn, kunnen we hierbij weleens op het verkeerde been worden gezet. Wanneer we een beter inzicht willen verkrijgen in de kleurbeperkingen van apparatuur ten opzichte van elkaar, is het aan te raden om daarvoor CIE-Lab te gebruiken. Drukken/printen In het diagram is goed te zien waar het kleurbereik van de verschillende druk/ printtechnieken is weergegeven. Ook papier speelt daar een rol bij. De kleinste witte vorm geeft de krantendruk aan. Men gaat hier, om toch een goed beeld te kunnen reproduceren, kleuraanpassingen volgens het UCR-principe toepassen. Standaard kleurprofiel De standaard kleurprofielen die in Photoshop zitten laten ook afwijkende kleurbereiken zien. Standaard is srgb en AdobeRGB 5 De gele tinten vertegenwoordigen een ratjetoe van betekenissen: de winkel, een paar letters van het woord welkom en zo nog wat zaken. Wel wordt de tekst kies een mooie knuffel terecht in verband gebracht met de winkel. Paars Hiernaast kun je zien dat de grafiek van AdobeRGB een groter kleurbereik heeft dan die van de srgb. Toch gebruikt men vaker srgb omdat deze beter overeenkomt met de beeldscherm weergave. Beeldschermen Beeldschermen hebben ook afwijkende weergave van de kleuren. Zo is een CRT-scherm vaak nog beter in zijn weergave dan een LCD-scherm (zie plaatje hiernaast). De beeldbewerkers hebben vaak ook een beeldscherm wat afgeshermd is voor het invallende licht.

6 De paarse tinten zijn nog verwarrender. De tekst regel de veilige betaling wordt in verband gebracht met het paarse start in plaats van met het groene kassa. Groen Kleurmodus Bij Photoshop kun je bij menu Afbeelding de kleurmodus wijzigen in de onderstaande mogelijkheden. Stuk voor stuk wordt in de uitleg duidelijk wat het betekent. RGB CMYK 6 De groene tinten zijn net zo min consequent en duidelijk. Al met al wordt het oog op deze website als een bal in een flipperkast van het ene naar het andere punt geschoten, zonder dat er veel van betekenis blijft hangen. Afgaand op de kleurtoepassing mag men dus concluderen dat deze site op zijn zachtst gezegd verwarrend is. Moraal van dit verhaal De keuze van kleuren is één ding, de manier waarop deze worden toegepast een heel andere. Het vervangen van de kleuren voor Marktplaats.nl hoeft geen gevolgen te hebben voor de bruikbaarheid van de site. De zalmkleurige marge zou bijvoorbeeld best groen mogen zijn, zolang deze zich maar blijft onderscheiden van de rest. Het gaat immers vooral om de verbanden en verschillen tussen de kleuren, niet om de kleuren zelf. Het gaat om de muziek, niet om de toon. Verder dient kleur uiteraard een integraal onderdeel te zijn van het ontwerp. Het beschouwen van kleur als apart ontwerpelement kan bruikbaar zijn ten behoeve van analyse, het blijft natuurlijk een beetje kunstmatig. Kleur kan niet los worden gezien van vorm. Tenslotte Hoewel er vuistregels te geven zijn met betrekking tot kleur zijn dit nooit regels van Meden en Perzen. Men kan over het algemeen beter afgaan op het gezonde verstand dan op allerhande Grijswaarden Lab-kleuren Geïndexeerde kleuren Multikanaal Duotoon Onder een Duotoon verstaan we de afbeelding die bestaat uit zwart met 1 steunkleur. Een duotoon wordt vaak gebruikt om in een publicatie, welke niet in full color gedrukt mag worden, een foto toch wat extra s mee te geven in de te gebruiken steunkleur. Duplex Onder Duplex verstaan we de afbeelding die bestaatr uit 2 steunkleuren. Hier hoeft géén zwart bij te zitten. Andere mogelijkheden van kleurweergaven Naast de proceskleuren CMYK kunnen we nog andere kleuren gebruiken. We noemen dit steunkleuren. Steunkleur Een steunkleur is een extra kleur naast zwart die meestal uit de PMS-kleurenwaaier gekozen wordt. Deze steunkleur kan op gewoon papier gedrukt worden en heet dan solid uncoated. Wordt de steunkleur op gladder papier gedrukt, de z.g.n. gecoated papier (MC), dan heet deze solid coated. PMS De kleuren die gebruikt worden komen van het Pantone Matching System, welke gestandaardiseerd is als kleurenbibliotheek. Kleurzweem De kleur die ogenschijnlijk als een laagje over de gehele foto ligt. Wordt dikwijls als storend ervaren maar kan ook bijdragen tot een bepaalde sfeer. Kleurzweem kan ontstaan als het omgevingslicht een andere kleurtemperatuur heeft dan de film. Ook bij het scannen leidt dit in de meeste gevallen enigermate tot kleurzweem.

7 zekerheden die doorgaans over kleur worden verkondigd. Kleur is niet zo ingewikkeld, maar het vraagt wel even wat aandacht. Plaats ICC-profiel De plaats waar ICC-profielen worden opgeslagen is afhankelijk van het besturingssysteem. Het is belangrijk dat de profielen op de juiste plaats staan zodat Photoshop de profielen ziet. Mac OS X: /Bibliotheek Colorsync/Profiles Windows XP: C\WINDOWS\ systeem32\spool\drivers\color Beeldschermprofiel Wanneer je het beeldscherm gebruikt om de afbeelding die je gaat afdrukken te beoordelen, is het belangrijk dat je een goed beeldschermprofiel hebt! Het beste kun je een meetcel (zgn. colorimeter) gebruiken met bijbehorende software zoals de Eye-One Display-2 van Gretag- Macbeth. Je kunt ook een profiel maken waarbij je ogen het meetwerk verrichten; open onder Mac OSX bij Systeemvoorkeuren Beeldschermen en klik op de knop Kleur, klik vervolgens op de knop Kalibreer... of kies onder Windows voor het Configuratiescherm. Bij het onderdeel Vormgeving en thema s kun je Adobe Gamma vinden. Printerprofiel toepassen Om om te kunnen gaan met kleurinstellingen moet je de onderstaande instellingen kunnen wijzigen voor het uiteindelijke gekozen doel. Het doel kan zijn: Webdesign Printerkeuze Drukwerk aangegeven kleurprofiel standaard Om tot inzicht te komen moeten jullie onderstaande instellingen gaan wijzigen. Als eerste kiezen jullie voor de instelling voor drukwerk Europa, prepress 2. Standaard instellingen Kies voor menu Bewerken > Kleurinstellingen. Kies bij Instellingen voor Europa, prepress 2 en klik op de knop OK. De standaardwerkruimte voor RGB staat nu op Adobe RGB (1998). Ingesloten profielen bij een bestand blijven behouden. Wanneer een bestand geen profiel heeft word je gevraagd wat Photoshop hiermee moet doen. Open een bestand dat je wilt afdrukken. Er zijn nu drie mogelijkheden m.b.t. het kleurprofiel: het bestand kan een profiel hebben dat hetzelfde is als de standaardwerkruimte (Adobe RGB 1998). Het bestand wordt dan normaal geopend. het bestand kan geen kleurprofiel hebben. Het dialoogvenster Ontbrekend profiel verschijnt. het bestand heeft een profiel dat niet overeenkomt met de standaardwerkruimte. Het dialoogvenster Ingesloten profielen komen niet overeen verschijnt. 7 Wat er gebeurt wanneer je een profiel toekent of wanneer je de documentkleuren omzet naar de werkruimte wordt verderop uitgelegd. Kies voorlopig Zo laten (ontbrekend profiel) of Ingesloten profiel gebruiken (ingesloten profielen komen niet overeen).

8 Bitdiepte Een RGB-bestand bestaat uit 3 kanalen: Rood, Groen en Blauw. In ieder kanaal zijn bij een 24- bitsbeeld 8 bits beschikbaar om de helderheid van de kleur weer te geven. 8 bits komt overeen met een getallenreeks van 0 t/m 255. Wanneer je alle mogelijke getallenparen uitrekent kom je op 256 x 256 x 256 =16,7 miljoen getallenparen. Deze getallenparen worden verdeeld over de werkruimte en zo geeft het profiel aan ieder getallenpaar een kleurbetekenis. Een bestand met 16 bits per kanaal kan 256 x 256 = getallen beschrijven per kanaal. Een 48 bitsbeeld (3 x 16 bits) kan 16.7 x 16,7 miljoen verschillende getallenparen omschrijven. Bij een 48 bitsbeeld wordt de werkruimte in kleinere kleurstapjes ingedeeld. Veel scanners en sommige digitale fototoestellen kunnen het beeld vastleggen in 12 of 14 bits per kanaal. Photoshop kent 2 bitdiepten: 8 bits per kanaal 16 bits per kanaal Een afbeelding met een hogere bitdiepte dan 8 wordt geopend in de modus 16 bits per kanaal. Wanneer je de bitdiepte van een afbeelding wilt weten in Photoshop, kies je voor Afbeelding > Modus. In het menu zie je een vinkje staan voor 8 bits/kanaal of 16 bits/kanaal. De kleurruimte Iedere kleur van een pixel wordt omschreven door drie getallen (RGB). Welke kleur een getal voorstelt is afhankelijk van de (kleur)werkruimte die je gebruikt. Een kleurprofiel bevat o.a. een omschrijving van de kleurruimte van een apparaat (gamut). Het profiel van een bestand geeft de RGB-getallen een kleurbetekenis. Hieronder zie je een driedimensionale weergave van de kleurruimte srgb met daarnaast de ook de weergave van de (grotere) Adobe RGB (1998) kleurruimte. Jullie hebben dit ook al gezien in de PhShopbijlagen-Hfst5 maar in onderstaand beeld is dit nu te zien in 3D-beeld. Hoe groter de kleurruimte hoe verzadigder de kleuren die beschreven kunnen worden. De kleurruimte ProPhoto RGB is nog groter dan de kleurruimte Adobe RGB (1998). Hieronder zie je de kleurruimte ProPhoto RGB ten opzichte van Adobe RGB (1998) en srgb in het driedimensionale vlak (Lab) en in een tweedimensionaal vlak (xy). 8

9 Referentiebestanden Het bestand dat hier als voorbeeld wordt gebruikt komt van de Cd-rom Visuele Test Set van Fuji. Deze set van Fuji is voor 5,00 te koop bij de betere fotozaak. Zie ook het volgende webadres waar je de afbeelding kunt downloaden: De set bevat ook een afdruk van dit bestand op fotopapier. Het bestand bevat aan de rechterkant een kleurenbalk waarin een verloop te zien is van verzadigde kleuren. Dit geeft een goed beeld van de grootte van de kleurruimte. De foto van het landschap geeft een goede indruk van de natuurlijke kleuren blauw (de lucht), en groen (gras, bomen). Bij de foto van de dames gaat het om een natuurlijke weergave van de huidstinten en een neutrale kleur in de shirts en achtergrond. De foto van het bord met de rozen laat verzadigde kleuren zien, die niet met iedere printer te printen zijn. Bij de laatste foto zijn de achtergrond en de kannen neutraal, de getallen voor R, G en B zijn gelijk. Het linkergedeelte van de foto is de Gretag- Macbeth ColorChecker Color Rendition Chart, een speciale kleurenkaart die vaak mee wordt gefotografeerd als kleurenreferentie. Toewijzen van een kleurruimte Wanneer je een bestand geopend hebt in Photoshop kun je ervoor zorgen dat altijd zichtbaar is wat het profiel is dat bij het bestand hoort. Klik onder het documentvenster (Windows, applicatievenster) op de pijl van het popupmenu Kies voor de optie Weergeven > Documentprofiel. Het profiel dat bij het bestand hoort is zichtbaar in het tekstvlak. Wanneer er geen profiel aan het bestand gekoppeld is zie je de tekst Niet-gemarkeerd RGB. Niet-gemarkeerd RGB betekent dat de werkruimte die je ingesteld hebt bij de kleurinstellingen (Adobe RGB (1998)) gebruikt worden om te bepalen hoe de kleuren er op je scherm uit zien. Wanneer je weet welk profiel er aan je bestand moet worden gekoppeld (bij het referentiebestand hoort het profiel srgb) kies je: Menu Bewerken > Profiel toewijzen... Kies in het dialoogvenster voor Profiel en kies uit het pop-upmenu het juiste profiel. 9 Vreemd genoeg is aan het bestand op de Cd-rom geen profiel toegekend. Wanneer je het profiel srgb toewijst krijg je natuurlijke huidstinten. Wanneer je een profiel toewijst veranderen de getallen van de pixels niet. Er worden alleen andere kleuren aan de getallen gekoppeld. De kleuren die je ziet zullen veranderen. Bij het referentiebestand zullen na het toewijzen van het srgb-profiel de gezichten minder rood zijn en natuurlijker overkomen. Wanneer je een bestand hebt zonder profiel en je weet ook niet welk profiel bij het bestand hoort kun je verschillende profielen aan het bestand toewijzen. Kies voor een profiel dat volgens jou de kleuren het meest natuurgetrouw weergeeft. Zorg ervoor dat een bestand dat je aan een ander doorgeeft altijd een profiel heeft zodat vastligt welke kleuren bedoeld zijn. Een foto van een digitale (consumenten)camera bevat meestal het srgb-profiel. Bij de proffesionelere camera s kun je ook kiezen voor het AdobeRGB-profiel. Dit heeft een voordeel omdat je in deze kleurruimte kleuren kunt omschrijven die niet voorkomen in srgb.

10 Gamut of kleurruimte Op onderstaande afbeeldingen is te zien dat de kleurruimte van een Canonprinter (veelkleurige vorm) niet overeenkomt met de kleurruimte van een speciaal LaCie beeldscherm (roze vorm). Heel verzadigde tinten donkergroen en blauw kan het scherm niet weergeven. Er zijn ook kleuren die wel op de monitor te zien zijn en niet afgedrukt kunnen worden zoals heel felle lichte kleuren groen (zie de groene balken van het referentiebestand). Softproef Bij een softproef wordt op het scherm getoond hoe de afdruk eruit zal zien wanneer hij wordt afgedrukt. De betrouwbaarheid van deze proef is afhankelijk van de kwaliteit van de monitor waarop de proef bekeken wordt en de kwaliteit van het monitorprofiel. De kleurruimte van de monitor komt niet helemaal overeen met de kleurruimte van de printer. Er zullen dus kleuren zijn die de monitor niet getrouw kan weergeven. Kies Weergave > Instellen proef > Eigen... In het dialoogvenster Instellen proef kies je uit het pop-upmenu Profiel voor het profiel van de printer waarop je een afdruk gaat maken. In jullie geval de XEROX-Stockholm kleurenprinter. Kies je voor srgb of AdobeRGB dan kan je RGB nummers behouden aanvinken. Wanneer je de optie RGB nummers behouden aanvinkt krijg je een voorvertoning te zien van je afdruk wanneer je het bestand zonder correctie van het profiel naar je printer stuurt. Normaal vink je dit niet aan. Vink de optie Voorvertoning aan zodat je de invloed van je keuzes op het beeldscherm kunt zien. Kies uit het pop-upmenu Intent voor een rendering intent: Perceptueel of Relatief colorimetrisch zijn de beste keuzes wanneer je een fotografische afbeelding af gaat drukken. Vink het vakje Compensatie zwart punt aan. Klik op de knop OK in het dialoogvenster Instellen proef. Je kunt nu je afbeelding aanpassen indien je niet tevreden bent. Je ziet op je beeldscherm immers hoe de afbeelding straks wordt afgedrukt. Rendering intent Bij het omzetten van de kleuren van de werkruimte (bronruimte) naar kleurruimte van de printer (doelruimte) kunnen er kleuren zijn die buiten het gamut van de printer vallen De rendering intent die je kiest bepaalt hoe er wordt omgegaan met die out of gamutkleuren. rendering intent perceptueel: De bronkleurruimte wordt geschaald naar de doelruimte. De exacte kleuren blijven niet behouden maar de onderlinge verhoudingen van de kleuren blijven intact. Deze rendering intent is goed bruikbaar wanneer de bronruimte groter is dan de doelruimte. 10

11 PhotoShop rendering intent relatief colorimetrisch: Deze rendering intent houdt geen rekening met de onderlinge verhoudingen van de kleuren in de afbeelding. Het witpunt van de bronruimte wordt geschaald naar de witruimte van de doelruimte. De kleuren die in de doelruimte passen worden correct weergegeven. De kleuren die buiten de doelruimte vallen worden omgezet naar de dichtstbijzijnde kleur die in de doelruimte aanwezig is. Deze rendering intent kun je gebruiken wanneer de doelruimte groter is dan de bronruimte, alle kleuren van de bronruimte passen in de doelruimte en kunnen dus afgedrukt worden. Ook wanneer de bronruimte niet in de doelruimte past wordt deze rendering intent vaak gebruikt omdat het een pittiger plaatje oplevert dan de perceptuele rendering intent. rendering intent verzadiging: Doel van deze rendering intent is een afbeelding maken met verzadigde kleuren. Deze rendering intent is geschikt voor het maken van grafieken maar niet voor fotografische afbeeldingen. rendering intent Absoluut colorimetrisch: Als relatief colorimetrisch; het witpunt van de bronruimte wordt echter gesimuleerd in de doelruimte. Deze rendering intent is alleen geschikt voor het maken van proefdrukken. De printer simuleert in de proefdruk ook het papierwit van het oplagepapier. Voor een fotografische afdruk zijn vooral de relatief colorimetrische en de perceptuele rendering intent geschikt. 11 Afdrukken De kleuren in de bronruimte die niet binnen het gamut van de printer vallen kun je zichtbaar maken op je scherm. Kies voor Weergave > Kleuromvangwaarschuwing. Alle kleuren van de bronruimte die buiten de doelruimte vallen worden gemarkeerd met een kleurvlak. Hieronder zie je de afbeelding als softproef en een verkleinde afbeelding waarbij de kleurwaarschuwing zichtbaar is (grijze markering). Kies Bestand > Afdrukken met afdrukvoorbeeld... Klik op de knop Meer opties. Kies met het pop-upmenu voor Kleurbeheer. In dit gedeelte van het dialoogvenster geef je o.a. de bronruimte (documentprofiel) en doelruimte (printerprofiel) aan. Kies bij bronruimte voor Document. Bij Document staat ook het profiel van het bestand dat je af wilt drukken vermeld (in dit geval srgb). Kies bij het vak Opties achter Kleurverwerking voor Kleuren door Photoshop laten bepalen.

12 Kleurruimte voor proofer Je kunt een betrouwbare proefdruk maken wanneer de kleurruimte van je printer groter is dan de kleurruimte van het apparaat waarvoor je een proef wilt maken. Op onderstaande afbeeldingen zie je de kleurruimte van b.v. een Canonprinter vergeleken met de kleurruimte van een offsetpers (ISO Coated). De gekleurde vorm geeft de kleurruimte van de offsetpers aan en de grijze vorm de kleurruimte van de printer. Omdat de kleurruimte van de printer helemaal binnen de kleurruimte van de printer valt is de printer geschikt om een proefdruk te maken. Kies achter Printerprofiel voor het profiel van je printer (in dit geval een profiel voor de XEROX 7750DN printer). Kies een geschikte rendering intent en vink het vakje Zwart punt compenseren aan. Klik tenslotte op de knop Afdrukken... Instellingen in de printerdriver Wanneer je op de knop Afdrukken... in het dialoogvenster Afdrukken hebt geklikt krijg je de vensters te zien met de instellingen voor je printer. Het is nu belangrijk dat je precies dezelfde instellingen kiest als bij het maken van de testkaarten waarvan een ICC-profiel is gemaakt. Zie ook de uitleg printen van een testkaart voor ICC-kleurprofiel met Photoshop CS2 die ook als PDF-bestand op de cd-rom staat met de testkaarten. Printer als proofer Je kunt een printer als proofer gebruiken. Maak een softproef voor een drukpers bijvoorbeeld ISO Coated zoals omschreven op pagina 10. Kies voor Afdrukken met afdrukvoorbeeld. Klik op de radioknop Proefafdruk. Kies in het vak Opties achter Voorinstelling voor instellen proef voor Huidige eigen instelling. Op dit moment wordt in het vak Afdrukken achter Proefdruk het profiel vermeld van het apparaat dat je gekozen hebt om te simuleren. Vink het vakje Papierkleur simuleren aan. Het vakje Zwarte inkt simuleren wordt vanzelf ook aangevinkt. Kies achter Kleurverwerking voor Kleuren door Photoshop laten bepalen en achter Printerprofiel voor het profiel van de printer die je gebruikt als proefprinter. Klik op de knop Afdrukken... en kies vervolgens in de dialoogvensters van je printerdriver voor de instellingen die bij het printerprofiel horen. Maak nu een afdruk. 12