Klaas Kn0t is voor niemand bang. Er w a s veel gekrakeel rond zijn benoeming, ae aanval

Transcriptie

1 ECONOMIE. /pro el Klaas Kn0t is voor niemand bang ' ' ' Er w a s veel gekrakeel rond zijn benoeming, maar de nieuwe resident van De ederlandséhe Bank gaat vol, in.. ae aanval... door Mathijs Rotteveel beeld Roei Rozenburg -..

2

3 ECONOMIE Gespannen trommelt Klaas Knot met zijn collegebanken zat, zegt zijn voormalige Na het behalen van zijn bul gaat Knot vingers op tafel. Het is zijn eerste grote professor Cees Sterks, destijds hoogleraar promotieonderzoek doen in Groningen, persconferentie als president van De Ne openbare financiën: "Ik hield nooit zo van bij professor Jakob de Haan. "Er was net derlandsche Bank. Die vindt plaats op een studenten die ja en amen zeiden. Knot was een andere aio aangenomen," zegt Sterks. cruciaal moment voor de Nederlandse het tegenovergestelde. Hij liet zich niet "We verwachtten niet dat die ooit een 1> politiek. We schrijven eind maart 2012; de met een kluitje in het riet sturen, was nooit proefschrift zou afronden. Die hebben we kabinetsonderhandelingen in het Catshuis onder de indruk van autoriteit. Alleen met dringend verzocht te vertrekken om Klaas zijn vastgelopen en het kabinet lijkt te gaan goede argumenten kon je een discussie binnen te halen. Hij wilde misschien geen vallen over de volgens Knot onontbeerlijke van hem winnen. Als een professor geen wetenschappelijke carrière, maar zag wel bezuinigingen. In de ontvangsthal van bevredigend antwoord gaf op vragen, hiel in dat hij het met een stevigere theoreti DNB hurken een stuk of vijf fotografen aan den de meeste studenten op met doorvra sche basis ook in een beleidsmatige loop zijn voeten, zo'n dertig journalisten wach gen. Uit beleefdheid misschien. Knot niet." baan verder zou schoppen." Knots onder ten op wat komen gaat. werp: overheidsfinanciën en rentetarieven Veel van die journalisten hebben het Knots vader is handelaar in veevoeder, zijn in de EU. Hij begint op dezelfde dag aan Knot (1967) knap lastig gemaakt sinds zijn moeder onderwijzeres. Met zijn ouders, zijn promotieonderzoek als Van der Lecq, benoeming mei vorig jaar bekend werd. broer en zus zit hij begin jaren zeven- ze delen aanvankelijk een kamertje op de Ze schreven dat zijn aanstelling politiek tig elke zondag keurig in de kerkbanken universiteit. "We hebben daar een paar gekleurd was. Hij zou ook te jong zijn en te van de gereformeerde gemeente in zijn weken gezeten, samen een boekenkast in onervaren. Als voormalig rechterhand van geboortedorp Onderdendam, een gehucht elkaar gezet," zegt Van der Lecq. "Klaas was minister Jan Kees de Jager van Financiën vijftien kilometer van Groningen. Een ver erg ambitieus. Hoe kom ik in Washington kon hij ook nooit zo onafhankelijk zijn als huizing van de familie naar Drachten loopt bij het Internationaal Monetair Fonds? Die een DNB-president hoort te zijn. Boven uit op een financieel debacle. Eind jaren vraag hield hem bezig. Ze hadden daar dien was het helemaal niet netjes zoals zeventig stijgen de huizenprijzen snel, de toen allerlei quota, voor Aziaten, vrouwen, hij zichzelf voorbij Lex Hoogduin had ge ouders van Knot hebben een nieuw huis ga maar door. Het was niet makkelijk om wurmd, de eigen kandidaat van DNB voor gekocht voordat het oude is verkocht. In de er als witte man binnen te komen." het presidentschap. winter van 1979 stort de markt in. De oude Zoals het wel vaker gaat binnen de Journalisten die dat schreven, kennen woning gaat een jaar later op een executie 'Groningse maffia' (veel economen uit Knot niet, vindt hij zelf. Dat zal hij op deze persconferentie bewijzen. Met zijn onmis veiling met veertig procent verlies van de hand. Knot vertelt het aan weekblad Vrij die stad werken bij DNB en spelen elkaar balletjes toe) vraagt oud-studiegenoot Lex kenbare Groningse tongval bedankt hij Nederland, na alle kritiek op zijn onerva Hoogduin, inmiddels werkzaam aan het routineus zijn zo bekritiseerde voorganger renheid met crises. "We hebben het een Amsterdamse Frederiksplein, aan Knot of Nout Wellink en Lex Hoogduin, de man paar jaar krap gehad. Mijn moeder moest hij na diens promotie bij DNB wil komen die hij rechts inhaalde. Die zijn nu weg bij meer gaan werken." Het gezin ging ook werken. Maar Knot wil nog steeds naar DNB, en Knot is hun erkentelijk voor hun een jaar niet op vakantie. Hoe sneu voor het IMF. Pas als Hoogduin belooft dat 'grote verdiensten' Dan, na een paar minuten, zet hij de aanval het gezin Knot ook, het is niet te vergelijken met de moeilijkheden waarmee Knot DNB voor hem een baan in Washington zal regelen, gaat hij volgens European in. Hij niet onafhankelijk? Kom nou. "De in zijn huidige baan te maken heeft. Voice, een krant die gelieerd is aan het Europese Centrale Bank heeft met on De jonge Klaas wil de beste zijn op school, Britse tijdschrift The Economist, overstag. conventionele maatregelen tijd gekocht," en later ook op de universiteit. "Aan het Op de afdeling economisch beleid houdt begint Knot. "Tijd die nu moet worden begin van zijn studie was hij zeer bezig Knot zich bezig met de monetaire politiek gebruikt om de overheidsfinanciën op met zijn studieresultaten," zegt Fieke van van de Europese Centrale Bank. Na drie orde te brengen." Zo, die zit. "Deze nood der Lecq, oud-studiegenoot en nu onder jaar bereikt hij zijn doel, als het IMF hem zaak is zeker geen exclusief Zuid-Europese meer hoogleraar pensioenmarkten aan de vraagt vanuit Washington de eurozone te aangelegenheid," gaat hij verder. En daar Erasmus Universiteit in Rotterdam. "Hij monitoren. bovenop: "Ook de Nederlandse overheicts wilde weleens opschepperig uit de hoek Knot geniet van de intellectuele uitdagin financiën zijn zorgwekkend." Aul komen. "Ik heb een acht, wat heb jij?" Dan gen die het IMF biedt, maar de bureauera In een paar minuten verkoopt Knot zijn had ik vaak ook een acht, dat wel, maar aan tie en strakke hiërarchie vallen hem zwaar. boodschap: zonder poespas, zonder dat competitieve van Klaas moest ik wel Als hij op het punt staat zich te gaan bezig omwegen. We moeten bezuinigen, de een beetje wennen." houden met het economisch herbouwen hypotheekrenteaftrek moet afgeschaft Een feestbeest is Knot niet. Buiten de van Kosovo, in 1999, belt DNB weer. Of hij worden en dat euroreferendum moet er collegebanken is hij veel bij studenten directeur wil worden van de snelgroeiende nooit komen. volleybalvereniging Donitas te vinden, afdeling Toezicht. Dat wil hij. Hij weet zijn waar hij - ondanks zijn beperkte gave voor vrouw, die net een verblijfsvergunning Het is Knot ten voeten uit. Een zaal vol die sport - fanatiek speelt en coacht. Daar voor de VS wil aanvragen, over te halen journalisten brengt hem niet van zijn stuk. ontmoet hij ook zijn latere vrouw Tiny, met terug te keren naar Nederland. Niets doet dat eigenlijk. Dat was al zo toen wie hij nu twee kinderen heeft en in de Met zijn 36 jaar is Knot de jongste divisie hij zo'n 25 jaar geleden in de Groningse Amsterdamse Watergraafsmeer woont. directeur die DNB ooit heeft gehad. Hij 50-HP/DE TIJD-MEI 2012

4 In de pers Nieuwkomer Knot was in zijn eerste maanden als president van DNB niet bang voor opzienbarende uitspraken. Een bloemlezing. /Griekenland /Sluitstuk eurobonds lh-woord /Kariger oude dag /Tussenformatie "Ik zeg niet dat Griekenland "Eurobonds zijn obligaties "Een van de kwetsbaar Veertig procent van de "Ik kan moeilijk opmerkin niet failliet kan gaan. Ik ben met een rente die voor alle heden van de Nederlandse Nederlanders moet het vol gen maken over de politieke er lang van overtuigd ge eurolanden gelijk is. Nu zie economie is de grote gens Knot gaan doen met situatie. Maar ik kan wel weest dat een faillissement je dat de rentes voor Zuid hypothecaire schuld: maar een lager pensioen. Knot: zeggen dat de uitdagingen niet nodig is. Maar ik ben Europese landen zo sterk liefst 128 procent van het "Het is een voorgenomen dezelfde zullen blijven. Wij nu minder stellig in het uit oplopen dat deze landen in BNP. Dat is in internationaal korting die dan in de loop kunnen ons geen verloren sluiten van een faillissement acute problemen komen. opzicht echt ongekend. We van volgend jaar geeffectu jaar veroorloven. Niet met dan ik een paar maanden Dat kan met eurobonds niet hebben een fiscaal regime eerd zal worden." de overheidsfinanciën en geleden was." meer gebeuren. Daarom dat maximaal lenen en Journalist: "U zegt: het niet met het hervormen Als eerste Europese cen vind ik ze op termijn minimaal aflossen stimu betreft veertig procent van van de economie. Ik denk trale bankier gooit Knot de onvermijdelijk. Maar pas leert. Aan dat lenen is vorig de mensen, dat is bijna de ook dat alle betrokkenen knuppel in het hoenderhok. als sluitstuk. Eerst moeten jaar paal en perk gesteld helft van de mensen die een zich dat realiseren. De De Grieken hoeven niet ten alle landen hun begrotings met de Gedragscode Hypo pensioen hebben. Dat is een economische uitdagingen koste van alles binnen de discipline en economieën thecaire Financiering. Dat enorme klap voor het land." vragen om een antwoord, EU gehouden te worden. op orde hebben, moeten juich ik zeker toe. Maar ik Knot: "Ja, dat is een weinig ongeacht de politieke Het Financieele Dagblad, staatsschulden zijn gesa vind dat het nu tijd is voor vreugdevolle mededeling." constellatie." 23 september neerd en weer binnen de een logische vervolgstap Knot deelt een flinke klap De coalitieonderhandelin grenzen van het Stabiliteits om ook aan dat aflossen uit. gen in het Catshuis lopen pact zijn gebracht." iets te doen." Nieuwsuur. 5 januari stroef. Knot maant tot haast Knot pleit voor verregaande Knot roept politiek Den met bezuinigen. financiële integratie van Haag op om heilig huisje Persconferentie DNB. 29 Europa en gezamen- nummer één in de politiek maart lijke staatsleningen met eens omver te schoppen. Griekenland, Spanje en Vrij Nederland. Portugal. 2 november Speech tijdens financieel forum OMFlF. 26 september

5 ECONOMIE >- werkt vijf jaar direct onder president Nout Wellink als in 2008 de financiële crisis uitbreekt. Met topambtenaar Bernard ter Haar van Financiën werkt hij aan het redden van onder meer ABN Amro en ING. Als Ter Haar niet veel later vertrekt naar het ministerie van VROM, belt Wouter Bos, dan minister van Financiën, naar Nout Wellink Knot heeft een goede indruk gemaakt. Kan hij Ter Haar niet opvolgen? Jazeker well Eenmaal bij Financiën wordt de goede indruk bevestigd. In mei 2011 is Knot 'Nout Wellink was goed in heel veel praten, zonder veel te zeggen. Knot is transparant. Hij heeft de bank opengegooid.' volgens European Voice bezig met de laatste gespreksronde voor de functie van thesaurier-generaal, de hoogste functie op het departement. Op dat moment vliegen DNB en Financiën elkaar publiekelijk in de haren over Wellinks beoogde opvolger Lex Hoogduin. Premier Mark Rutte en minister van Financiën De Jager vinden hem te veel bij de oude kliek van DNB horen. De twee schuiven Knot naar voren. Schoorvoetend gaat DNB gaat akkoord, Knot treedt per 1 juli 2011 aan. Door het tumult rond zijn benoeming begint hij echter wel met een achterstand. Een van de grootste critici van zijn aanstelling is Sylvester Eijffinger, Tilburgs econoom en lid van het economisch adviespanel van het Europees Parlement. Net na Knots aanstelling uit hij in een artikel op economenblog MeJudice zijn zorgen over de onafhankelijkheid van de Europese Centrale Bank. Die komt in het geding, vindt hij, omdat daar met Wellink ook de Duitsers Axel Weber en Jürgen Stark zijn vertrokken. In hen heeft Europa drie strenge bankiers verloren die de inflatie laag wisten te houden en stonden voor de politieke onafhankelijkheid van de bank, vindt Eijffinger. "Knot was een van de belangrijkste adviseurs van de minister van Financiën en moest dus letterlijk van de ene op de andere dag bereid en in staat zijn zich van die minister niets aan te trekken," schrijft Eijffinger. "De kans bestaat dat hij zich veel minder streng zal opstellen ten aanzien van de onafhankelijke positie van de centrale bank en het anti-inflatie beleid." Knot weet wat hem te doen staat: zijn onafhankelijkheid bewijzen. Daar werkt hij vanaf het begin van zijn aanstelling aan. Als eerste centrale bankier van een Europese bank zegt hij openlijk dat Griekenland best failliet kan gaan. Hij spoort het kabinet aan eindelijk korte metten te maken met die hypotheekrente-aftrek, hij pleit voor gemeenschappelijke obligaties voor de eurolanden en zet het kabinet meermalen aan vaart te maken met bezuinigen. Nu gaf Knots voorganger Wellink ook weleens financieel advies aan Den Haag, maar dat was subtieler, omfloerster. "Wellink was goed in heel veel praten, zonder veel te zeggen," zegt Sterks, Knots oude leermeester uit Groningen. "Knot heeft de bank opengegooid. Hij beroept zich niet op zijn autoriteit, maar op zijn intellect. Hij is ook bereid te luisteren. Zijn optreden tot nu toe is een openbaring." Ook Sylvester Eijffinger is, ondanks zijn kritiek op Knots benoeming, vooralsnog te spreken over de jongeling. "Hij is een uitstekend econoom," zegt hij. "Ik heb ook nooit beweerd dat hij zijn taak inhoudelijk niet zou aankunnen. Hij wil weleens stevige interviews geven met duidelijke boodschappen voor Den Haag. Dan zeggen collega's: 'Goh, is dat wel nodig7' Maar er is niks mis met meer openheid." Toch is Eijffinger nog lang niet tevreden over de 'nieuwe DNB'. De cultuuromslag die de parlementaire commissie-scheltema bepleitte (ze deed onderzoek naar de rol van de centrale bank bij de ondergang van DSB), is volgens hem ergens halverwege blijven steken. De directie van de bank is enigszins vernieuwd, maar bij de raad van commissarissen van de bank wringt het pas echt, vindt Eijffinger. Sinds in februari de Wet versterking gavernanee DNB en AFM in werking is getreden, moeten commissarissen de kwaliteit van het toezicht van DNB continu in de gaten houden. Het failliet van I cesave en DSB maakte duidelijk dat het algemene toezicht op DNB als geheel niet genoeg was. Eijffinger: "Voor die nieuwe taak moeten de commissarissen onafhankelijk zijn, voldoende expertise hebben en genoeg tijd. De benoemingen van de laatste jaren voldoen al niet aan al deze criteria." Met de recente benoeming van Wim Kuijken als opvolger van overheictscommissaris André de Jong slaat minister De Jager de plank helemaal mis, volgens Eijffinger. "Hij is een ambtenaar met verstand van de Nederlandse delta. Hiermee geeft de minister aan dat hij het criterium van deskundigheid niet echt serieus neemt." Medio april werd Feike Sijbesma benoemd tot commissaris bij DNB. Hij is bestuursvoorzitter van chemieconcern DSM. Ook hij kan niet bogen op een lange staat van dienst als toezichthouder, aldus Eijffinger. Nu zijn nog vier nieuwe namen nodig. Volgens hoogleraar Fieke van der Lecq, Knots studiegenoot uit Groningen, gaat het erg lastig worden die te vinden. "Ze gaan relatief weinig verdienen en mogen niet verbonden zijn aan een andere Nederlandse bank of verzekeraar. Dan wordt de spoeling dun." Bovendien is de toeziehtsstructuur van DNB door de nieuwe Haagse verwachtingen alleen maar onduidelijker geworden. "Het ministerie van Financiën houdt het dagelijkse toezicht van DNB ook al in de gaten. Pas als de rolverdeling duidelijk wordt, zullen meer potentiële kandidaten interesse tonen." En Klaas Knot? Die rent zich rot tussen alle toezichthouders aan wie hij, zelf toezichthouder, verantwoording moet afleggen: het ministerie, de raad van commissarissen, de bankraad en de ECB in Frankfurt, waar hij twee keer per maand heen moet. Maar ja, Knot kan moeilijk ook nog zijn eigen toezicht hervormen, toch7 Van der Lecq: "Je weet het niet. Misschien is hij daar achter de schermen in Den Haag al voor aan het lobbyen."/ 52-HP/DE TIJD-MEI 2012

6 ECONOMIE door Hans van Brussel beeld Andy Grogan /Cijfers 70% Ouderen Beroepsbevolking Jongeren /Ha de vergrijzing De babyboomers zijn enorm in aantal en met het almaar ouder worden van die vormen een eenmalige maar wel langdurige generatie. In 2045 zijn de effecten het neemt af en het percentage jongeren is relatief stabiel. Dat is de nieuwe trend van 2060 wordt het nog beter. aanslag op onze portemonnee. Pensioenen grootst. Vanaf dat jaar- de babyboomers dat moment, ná worden te duur, AOW ook en de kosten zijn dan wel zo'n beetje overleden - wordt Dan zien we een veel vrolijker beeld, voor de van de gezondheidszorg stijgen met het het allemaal weer redelijk normaal: de mensen die dan oud zijn. toenemen van de levensverwachting. beroepsbevolking groeit (als percentage van De AOW-leeftijd kan tegen die tijd weer Destijds is nauwelijks rekening gehouden de totale bevolking). het percentage ouderen omlaag. Met de kennis van nu./ 53