Werkboek nask-tech 2 havo/vwo

Transcriptie

1 Naam: Klas: website:

2 Inhoudsopgave 2

3 nask-tech op het Fioretticollege. In de 2 e klas krijg je voor het eerst het vak nask-tech. nask-tech is een afkorting voor natuurkunde, scheikunde en techniek. Je leert bij nask-tech hoe je veilig om kunt gaan met elektriciteit, hoe een luidspreker geluid maakt, hoe de centrale verwarming werkt, hoe je krachten goed kunt gebruiken in de sport, wat een zwart gat in het heelal is en nog veel meer. Het bijzondere van het vak nask-tech is dat je niet alleen leert hoe bepaalde dingen werken maar dat je tijdens de lessen ook een aantal werkstukken gaat maken. De kennis die je in de hoofdstukken uit het boek vergaart kun je dus onmiddellijk toepassen in de werkstukken die je gaat maken. Wij denken dat nask-tech daardoor een vak is waarbij je niet alleen veel kunt leren maar waarin je ook je creativiteit kwijt kunt. Je weet nu dus al een heel klein beetje wat je van het vak nask-tech kunt verwachten. Wat precies het verschil is tussen de natuurkunde, scheikunde en techniek uit het woord nask-tech ga je in het eerste hoofdstuk leren. Bij dit vak gebruiken we een leerboek, een werkboek en een schrift. Als leerboek gebruiken we: OVERAL NASK 2hv. In dit boek staan de theorie en de huiswerkopdrachten. Eigenlijk is dit een theorieboek voor nask. Er staan dus geen proeven in en er staat (bijna) niets in over techniek. Daarom gebruiken we ook nog een werkboek. In het werkboek staan proeven met invulbladen, extra informatie en techniekopdrachten. In je schrift komen natuurlijk aantekeningen en de antwoorden van de huiswerkopdrachten. Bij het vak nask-tech hoort ook nog een website. Op de voorkant van dit werkboek staat een directe link naar de website. Op de website vind je de links naar andere sites, extra oefenmateriaal, interessante filmpjes en allerlei andere dingen die met nask-tech te maken hebben. Als je zelf een goed idee heb voor iets op de website laat het dan weten aan je leraar zodat de website aangepast kan worden. Tijdens de lessen moet je altijd je boek, je werkboek en je schrift bij je hebben. Omdat je vaak dingen moet tekenen en uitrekenen moet je ook altijd, behalve je pen, een potlood, een geodriehoek en een rekenmachine bij je hebben. Tijdens de nask-tech lessen gelden natuurlijk de normale regels die op school gelden zoals: geen gebruik van telefoon, geen mp3-spelers aan tijdens de les en niet eten en drinken in het lokaal. Je zult merken dat we tijdens de practicumlessen extra streng zijn wat deze regels betreft. Dat moet ook wel want het overtreden van deze regels tijdens een practicumles kan soms voor gevaarlijke situaties zorgen. Verderop in dit werkboek zal de veiligheid tijdens de practicumlessen uitgebreid aan bod komen. Veel plezier dit jaar met het vak nask-tech. De nask-tech docenten van het Fioretticollege. 3

4 Hoofdstuk 1 Nask overal Startopdrachten In het boek staat bij opdracht 1 (op bladzijde 5) dat je filmpjes van bijzondere proeven moet bekijken op de website. Het is natuurlijk veel leuker om de proefjes in het echt te doen in het lokaal. We zullen dat ook zo veel mogelijk proberen. Soms zijn de proeven te lastig of te gevaarlijk om in de klas te doen. In dit geval zullen we gebruik maken van filmpjes op internet. Experiment 1: Calcium en natrium (demo) vraag Wat gebeurt er als je calcium en natrium laat reageren met water? doel inleiding uitvoering Waarnemen. Als je suiker in water doet, lost het op. Is het suiker dan een andere stof geworden? Ja/Nee, want Wat gebeurt er als je het water laat verdampen? Sommige stoffen doen iets heel anders met water: ze reageren ermee. De docent of TOA doet een stukje calcium in koud water. Wat zie je? De docent of TOA doet een stukje calcium in warm water. Wat is er anders dan in het koude water? Er ontstaat waterstofgas. Hoe kun je zien dat er een gas ontstaat? Nu doet de toa een stukje natrium in een grote bak met water. Wat zie je? Daarna doet de toa een stukje natrium op een filterpapiertje in de bak met water. Wat zie je? Bekijk het filmpje van Brainiac alkali metals op het internet. Welke stof reageert het heftigst met water? 4

5 Experiment 2: Prisma (demo) vraag Wat gebeurt er als licht door een prisma gaat? doel Waarnemen inleiding Wanneer s winters de zon laag aan de hemel staat en door de woonkamer heen schijnt, dan zie je vaak ook allerlei kleurige lichtvlekken, ook waar het zonlicht niet komt, bijvoorbeeld op het plafond. Hoe ontstaan deze kleuren? uitvoering Voor deze proef gebruiken we een prisma en een lichtkastje. De TOA maakt het lichtkastje een smalle lichtbundel en laat die door het prisma vallen. Het licht komt nadat het door het prisma gegaan is op een scherm of op het plafond. Bij een bepaalde stand van het prisma ontstaan er op het scherm (of plafond) verschillende kleuren. Maak hieronder een tekening van de opstelling. Teken en kleur hieronder welke kleuren je ziet. 5

6 Experiment 3 Beantwoord voor experiment 3 de vragen zoals ze bij opdracht 1 op bladzijde 5 in het boek staan. a. Bedenk voor het experiment een titel. b. Schrijf zo precies mogelijk op wat er bij dit experiment gebeurt. c. Welke vragen komen er bij je op bij dit experiment? d. Schrijf twee zaken op die je nog meer zou kunnen onderzoeken bij dit experiment. Maak hierna opdracht 2 en 3 van bladzijde 5 uit het boek. 6

7 Extra Experiment: Leeglopende fles vraag Hoe loopt een fles het snelste leeg? inleiding uitvoering We willen weten waar het van af hangt, hoe snel een fles leegloopt. We onderzoeken dit eerst door gebruik te maken van speciale flessen: die hebben een slang aan de onderkant met een kraantje. Zo kunnen we makkelijk waarnemen hoe lang het duurt om een fles te laten leeglopen. Daarna gaan we een echte fles gebruiken. Die moeten we omkeren om leeg te latenlopen. Dit is lastiger maar wel echter. Eerste deel: de flessen met de slangetjes. Doe eerst een voorspelling: welke fles denk jij dat het snelste leeg is? (Omcirkel jouw voorspelling) Ik denk: A: de fles met het lange slangetje B: de fles met het korte slangetje C: dat het niet uitmaakt. Waarneming: Mijn voorspelling was goed/fout. Nu gaan we uitzoeken, waarom het zo is. Zou de lengte van het slangetje ertoe doen of de hoogte van het uiteinde? We leggen het slangetje in een bocht, zodat het uiteinde van de lange slang op dezelfde hoogte komt als die van het korte slangetje. We doen de proef opnieuw. Waarneming: Nu kun je een conclusie trekken: hoe snel een fles leegloopt hangt af van verwerking Nu gaan we een echte fles onderzoeken. De fles gaat eerst vol en we keren hem om. Meet de leeglooptijd: Wat heb je waargenomen tijdens het leeglopen? Zou dit het leeglopen bemoeilijken? Ja, nee, want Nu laten we de fles ook bewegen. Meet weer de leeglooptijd: Kun je verklaren waarom de fles nu sneller leegloopt? Ja/nee, want 7

8 Experiment 1.1 en 1.2: Lichaamslengte en meetinstrumenten onderzoek Hoe kun je bij jezelf lengte, tijd en massa meten? 1. Meet de lengte van alle leden van je groepje. Noteer je lengte in een tabel. Naam lengte (m) Je bent m lang. De langste leerling is met een lengte van m. 2. Meet je massa. Noteer je massa in een tabel: Naam massa (kg) Je bent kg. De lichtste leerling in de groep is met een massa van kg. 3. Meet hoe lang je je adem in kunt houden. Ademtijd = s. 4. Beantwoord de volgende vragen: a. Met welk instrument meet je je lengte? b. Wat is het symbool voor de grootheid lengte? c. Wat is de eenheid van lengte en de afkorting? d. Met welk instrument meet je je massa? e. Wat is het symbool voor de grootheid massa? f. Wat is de eenheid van massa en de afkorting? g. Met welk instrument meet je je temperatuur? h. Wat is het symbool voor de grootheid temperatuur? i. Welke eenheid en afkorting hoort erbij? j. Met welk instrument meet je hoe lang je je adem in kunt houden? k. Wat is het symbool voor de grootheid tijd? l. Welke eenheid en afkorting hoort hierbij? 8

9 Extra experiment: Massa van lucht Vraag Hoeveel is de massa van 1 liter lucht? Inleiding Uitvoering Lucht is overal om ons heen en vooral boven ons. Weegt lucht iets? Hoeveel kilogram lucht van de dampkring drukt op ons? Dat zijn een paar vragen die bij je kunnen opkomen als je over lucht nadenkt. We wegen alles in lucht. Dus eigenlijk wegen we altijd de lucht mee: de groenteman die een tros druiven weegt en de gewichtheffer die zich voor de wedstrijd weegt. Hoe kunnen we de lucht apart wegen? Door lucht te vergelijken met niets. Niets heet ook vacuüm. We nemen een bol die we met een kraantje kunnen afsluiten. We sluiten hem aan op de luchtpomp en pompen alle lucht eruit. Kraantje dicht en we hebben een bol met helemaal niets erin. We hangen de bol aan een kant van een balans en leggen op de schaal aan de andere kant massastukjes totdat de balans in evenwicht is. We weten nu de massa van alleen het glas en het kraantje. Kraantje open en lucht erin laten. De balans is nu niet meer in evenwicht. Plaats nu massastukjes bij totdat de bol in evenwicht is. De lucht in de bol heeft dus een massa van In de bol zit liter lucht. Hoe zouden we dat gemeten hebben? Hoeveel is de massa van 1 liter lucht? De dampkring is ongeveer 10 km hoog. Hoeveel liter lucht zit er dan boven 1 cm² tafel? Hoeveel kilogram lucht drukt er dus op 1 cm² tafel? Waarom zakt de tafel niet door? 9

10 1.3 Meten is weten Nauwkeurig lengte meten De eenheid meter danken we aan de Franse Revolutie van Men vond toen dat het tijd werd om een lengte-eenheid in te voeren die voor iedereen gelijk is. De koninklijke Academie van Wetenschappen uit Parijs kreeg in 1791 de opdracht zo n eenheid te verzinnen. Daarvoor hebben ze de afstand berekend van de Noordpool tot de evenaar over Parijs. Dat kostte maar liefst zeven jaar! Het tienmiljoenste deel van die afstand werd één meter genoemd. Er is toen een platinastaaf gemaakt met twee merkstrepen erop die precies 1 meter uit elkaar staan (bij 0 C gemeten). Deze staaf wordt nog steeds in Sèvres (een voorstad van Parijs) bewaard. Landen die ook de meter als lengte-eenheid gebruiken, hebben een kopie van de standaardmeter. In Nederland wordt zo n kopie bewaard in het laboratorium voor het ijkwezen in Delft. Al onze instrumenten om lengte te meten - van liniaal tot duimstok - zijn afgeleid van deze standaardmeter. Tegenwoordig wordt de meter op een andere manier gedefinieerd: Een meter is gelijk aan de afstand afgelegd door het licht in een vacuüm in 1/ e deel van een seconde. Onze zintuigen kunnen ons niet precies vertellen hoe lang iets is. Daarvoor hebben we meetinstrumenten nodig. Om de lengte te meten, gebruiken we een liniaal of iets wat daarop lijkt. Als je nauwkeuriger wilt meten dan met een liniaal, moet je een schuifmaat gebruiken. 10

11 Een schuifmaat heeft een verdeling in cm en mm. Tienden van mm kunnen bepaald worden met de zogenaamde nonius. Dit is een verdeling op het venster van het verschuifbare gedeelte van de schuifmaat. Het werken met een schuifmaat Klem het voorwerp tussen de bekken van de schuifmaat. Draai daarna de stelschroef aan om te voorkomen dat een van de bekken gaat schuiven. In het venster van de schuifmaat kan de juiste lengte worden afgelezen. Om dit wat duidelijker te laten zien is het venster vergroot weergegeven. De eerste streep A van de nonius geeft aan, dat de gemeten lengte tussen de 39 en 40 mm zit. Om de lengte in tiende mm nauwkeurig te weten te komen, doe je het volgende. Je kijkt welk streepje van de nonius samenvalt met een streepje van de mmverdeling van het vaste gedeelte van de schuifmaat. In de tekening hierboven blijkt dit het zevende streepje te zijn. Kijk maar eens bij de letter B. De juiste lengte is dan 39,7 mm. De schuifmaat kan ook nog gebruikt worden om inwendige maten te meten. In de volgende tekening kun je zien hoe je de inwendige diameter van een holle buis kunt meten. Het aflezen van de schuifmaat gaat hierbij op dezelfde manier. 11

12 Meetopdracht: Bekijk de afbeelding hierboven. Meet met de schuifmaat de aangegeven maten in millimeters. Schrijf de antwoorden met 1 cijfer achter de komma. a: de lengte van een zijde _ mm b: de breedte van een zijde _ mm c: de hoogte _ mm d: de diepte van een nop _ mm e: de binnendiameter van een nop _ mm f: de wanddikte van een nop _ mm g: de buitendiameter aan de onderkant _ mm h: de wanddikte van het blokje _ mm Vergelijk je antwoorden met de antwoorden van andere leerlingen. Als jullie grote verschillen hebben meet het dan nog eens na. Denkopdracht Bedenk een methode om met de schuifmaat de dikte van een blad van je boek te meten en voer deze methode uit. Hoe dik is een blad? Dit blad is _ mm dik. 12

13 Extra opdrachten 1.3 Meten is weten I. Reken om: a. 82 g = kg b. 0,46 kg = dg c. 2 hg = dg d. 845 dag = kg e. 0,35 g = mg f. 0,00075 g = μg g mg = kg h. 145,8 dg = g II. Reken om: a. 821 ms = s b. 32,46 s = ms c. 245 s = das d. 2,1 min = s e. 8,5 u = min f. 10 u = s g. 1,7 u = s h s = u III. Reken om: a. 3,1 m² = cm² b. 0,08457 km² = m² c. 860 mm² = cm² d dam² = km² e. 0,0056 dm² = mm² f. 998,6 mm² = hm² IV. Reken om: a. 82 cm³ = dm³ b mm³ = cm³ c mm³ = dm³ d. 0,4 m³ = cm³ e. 840 m³ = km³ f. 0,0738 m³ = cm³ 13

14 V. Reken om: a. 200 ml = dl b. 8,4 L = cl c. 246 hl = L d. 0,72 dl = ml e. 6 kl = ml f. 280 ml = L g. 36 L = kl VI. Reken om: a. 200 ml = cm³ b. 3,84 dl = cm³ c. 24 cl = dm³ d. 0,084 L = cm³ e. 720 ml = dm³ f. 0,84 dm³ = ml g. 2,7 cm³ = ml h mm³ = L VII. Reken om: a mbar = bar b. 0,26 kn = N c. 840 mg = kg d. 45 db = B e. 1,7 msv = Sv f. 850 MW = W g. 0,05 g = mg h s = d i. 0,082 ha = da j m² = ha 14

15 1.4 Experimenteren en onderzoeken De veiligheid in het technieklokaal Veiligheid is erg belangrijk. Op school wil je veilig zijn, maar ook op weg naar school. Veiligheid is niet iets vanzelfsprekends. Je moet er zelf voor zorgen. Scholen nemen er verschillende maatregelen voor. Dat kunnen bijvoorbeeld brandblussers, bewakingscamera's, vluchtroutes of een AED zijn. AED staat voor Automatische Externe Defibrillator. Het is een apparaat dat gebruikt wordt als iemand een hartstilstand krijgt. Menselijk gedrag Als het gaat om veiligheid ben je zelf de belangrijkste factor. Als jij je niet aan de verkeersregels houdt, wordt jouw veiligheid op weg van school naar huis een stuk kleiner. Jouw gedrag is de belangrijkste factor als het gaat om je eigen veiligheid. Veel ongelukken komen voort uit onveilig gedrag. Een chauffeur die de auto niet op tijd aan de kant zet om te rusten bijvoorbeeld, of iemand die werkt met gereedschap zonder precies te weten hoe het moet. Ongelukken voorkom je door goed op te letten en te zorgen dat je kennis van zaken hebt. Veiligheid thuis Sommige stoffen die thuis gebruikt worden, kunnen gevaarlijk zijn. Bijvoorbeeld spiritus, ammonia, chloor, benzine en allerlei medicijnen. Ze kunnen gevaarlijk zijn als je ze: inademt; inslikt; op je kleren, je huid of in je ogen krijgt; bij vuur houdt; met een andere stof mengt. Daarom staan er waarschuwingen op de verpakkingen van gevaarlijke stoffen. In de afbeelding hiernaast zie je het etiket van een fles gootsteenontstopper. Er staat een waarschuwing op in woorden, maar er staan ook speciale plaatjes op die waarschuwen voor een gevaar. Zo'n plaatje heet een pictogram. Dat is een symbool dat zonder woorden belangrijke informatie geeft. 15

16 Pictogrammen die een gevaar aangeven, worden ook we gevarensymbolen genoemd. In de afbeelding hier onder zie je vijf van deze pictogrammen. Internationaal zijn nieuwe symbolen afgesproken die vanaf 2015 verplicht zijn (zie het tweede rijtje symbolen). Deze symbolen mogen al eerder gebruikt worden dus je kunt ze al tegenkomen! Kijk altijd goed op het etiket als je met een onbekende stof aan het werk gaat. Om te voorkomen dat kleine kinderen gevaarlijke stoffen binnenkrijgen, hebben flessen met gevaarlijke stoffen een dop. Die moet je eerst stevig indrukken voor je hem kunt losdraaien. Veiligheid op school In de techniek- en practicumlokalen op school geldt als basisregel: het grootste gevaar ben JIJ! Dat betekent dat de veiligheid begint bij jou persoonlijk. Dat geldt voor iedereen; je medeleerlingen, je docenten, de assistenten: ze moeten zich allemaal bewust zijn van de veiligheidsvoorschriften. Veiligheidsvoorschriften zijn de regels waar iedereen zich aan moet houden om veilig te werken. Er is ook een wet waarin regels staan waaraan mensen zich moeten houden om arbeidsrisico's tegen te gaan: de Arbowet. Deze wet geldt overal waar arbeid wordt verricht. Niet alleen bij bedrijven, maar ook bij verenigingen of stichtingen en op scholen. Veiligheid bij experimenten In het boek kun je op blz. 21 e.v. vinden aan welke regels je moet houden bij experimenten in het practicumlokaal. 16

17 Veilig gedrag in het technieklokaal De belangrijkste veiligheidsregel in elke situatie is: zorg ervoor dat jij veilig werkt. In de nask-techlessen ga je regelmatig in het technieklokaal met gereedschappen aan het werk, bijvoorbeeld met de kolomboor. Je moet dus weten hoe je veilig met zo'n boormachine werkt. Daarbij moet je erop letten of je de boor goed in de machine hebt gezet. Zit hij echt vast en zit hij er ook recht in? Veilig gebruik van machines begint met voldoende kennis over het gebruik ervan. Weet je niet goed meer hoe je met een bepaald gereedschap moet werken? Vraag het dan aan je docent of toa. Die zal je precies vertellen hoe je er veilig mee kunt werken. Veilig zagen Je gaat in dit hoofdstuk misschien wel zagen met een kapzaag. Goed zagen is behoorlijk lastig. Als je te veel kracht gebruikt, loopt de zaag vast in het materiaal. Als je nog meer kracht zet om de zaag weer los te werken, kan de zaag zomaar ineens losschieten. Je loopt dan het risico dat je in je vingers zaagt. Om veilig te zagen, is het heel belangrijk dat je eerst het materiaal vastklemt. Dat doe je bij voorkeur met een bankschroef of een tafelklem. Je kunt je daarna helemaal concentreren op het zagen. Daarbij moet je de zaag in de juiste stand houden en niet te veel kracht gebruiken. b. Een tafelklem met een ingeklemd werkstuk. 17

18 Veilig boren met een kolomboor Bij het werken met de kolomboor lopen je ogen en je vingers risico. Bij het boren kunnen splinters van het materiaal losraken en in je ogen komen. Daarom moet je bij de kolomboor altijd een veiligheidsbril dragen. Het materiaal moet goed vast zitten in de boorklem. Daarmee kun je materiaal muurvast aan de boormachine bevestigen, zodat het niet met de boor gaat meedraaien. Veiligheidsvoorzieningen Voorschriften en maatregelen verkleinen de kans op een ongeluk, maar ongelukken blijven natuurlijk mogelijk. Dan is het noodzakelijk dat je weet wat je kunt doen. In de techniek- en practicumlokalen zijn verschillende veiligheidsvoorzieningen voor het geval er een ongeluk gebeurt. Belangrijke veiligheidsvoorzieningen zijn de volgende: - Noodknop: om in een keer alle elektriciteit uit te schakelen. - Oogdouche: om een oog te spoelen als je er iets in hebt gekregen (nooit met je vingers in je oog wrijven als je er iets in krijgt!). - Branddeken: door de deken om het slachtoffer te rollen, kun je brandende kleding snel doven. Let er wel op dat je van boven naar beneden werkt, om te voorkomen dat er brandwonden in het gezicht ontstaan. - Diverse soorten brandblussers: om branden te blussen. b. Oogdouche - Douche: hiermee kunnen bijtende stoffen snel uit kleding worden gespoeld en er kan vuur mee gedoofd worden. - EHBO-koffer. Je docent zal vertellen welke veiligheidsvoorzieningen er bij jou in de lokalen zijn en hoe ze gebruikt moeten worden. 18

19 Grafieken tekenen Op blz. 23 van het boek wordt uitgelegd hoe je een grafiek moet tekenen. Voordat we dit gaan toepassen bij experimenten gaan we dit eerst oefenen. De opdrachten waarmee we dit gaan oefenen staan in het boek. Omdat je voor die opdrachten diagrammen en millimeterpapier nodig hebt ga je die opdrachten in je werkboek maken. Opdracht 48 Opdracht 49 19

20 Opdracht 50 Opdracht 51 20

21 Experiment: Verwarmen van water Vraag Doel Uitvoering Wat gebeurt er wanner je water gaat verwarmen? Waarnemen en veilig werken, oefenen met grafieken. Let eerst op de uitleg van de toa. Vul daarna de maatbeker met genoeg water. Zet het verwarmingselement in het bekerglas en steek de stekker in het stopcontact. Druk de stopwatch in. Noteer om de halve minuut de temperatuur en wat je ziet aan het water. tijd (min) temperatuur (ºC) Waarneming 0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5 3,0 3,5 4,0 4,5 5,0 5,5 6,0 6,5 7,0 7,5 8,0 8,5 9,0 9,5 10,0 10,5 11,0 11,5 12,0 Verwerking Verwerk je metingen op het millimeterpapier op de volgende bladzijde. 21

22 22

23 Een experiment uitwerken Op bladzijde 22 van het boek staat kort uitgelegd hoe je een verslag van een proef moet maken. Op de website (zie voorkant boekje) staat het iets uitgebreider. Elke keer als je een verslag moet maken van een proef kun je op de website kijken hoe dat ook al weer moest. We sluiten dit hoofdstuk nu af met een uitgebreid onderzoek. Je docent zal vertellen of je van het onderzoek een verslag moet maken. Veel plezier met het onderzoek. Experiment : Slingerproef Proef A uitvoering Hoe verandert de slingertijd wanneer je de uitwijking groter maakt? Maak een slinger van ongeveer 50 cm. Hang er een massa aan. Geef de massa een uitwijking van 5 cm uit het midden. Laat het los en meet de tijd die nodig is voor 10 slingeringen. Noteer het resultaat in de tabel. Herhaal je meting als je de slinger een uitwijking van 10 cm geeft en een uitwijking van 15 cm. Let er op dat je hierbij de slingerlengte en het aantal gewichtjes steeds hetzelfde laat. Noteer de waarden hiervan naast de tabel. Vul zelf de metingen in de tabel in: Slingerlengte = cm Aantal massa s = Conclusies/gedachten: 23

24 Proef B Hoe verandert de slingertijd als je het aantal gewichtjes verandert? Let er op dat nu de slingerlengte en uitwijking hetzelfde moeten blijven. Noteer ze ook weer. Vul zelf de metingen in de tabel in: Slingerlengte = cm Uitwijking = cm Conclusies/gedachten: Proef C Hoe verandert de slingertijd wanneer je de lengte van de slinger verandert? uitvoering Meet 10 slingertijden bij tenminste vijf verschillende lengtes tussen 20 cm en 100 cm. Noteer de resultaten in de tabel. Begin bij de grootste lengte (100 cm) en maak tijdens het meten meteen een proefgrafiek. Kijk of je voor een goede grafiek nog meer metingen nodig hebt. Vul zelf de metingen in de tabel in: aantal massa s = uitwijking = 24

25 Conclusies/gedachten: mm-papier voor proefgrafiek 25

26 Werkstuk: Pennenhouder Op je bureau liggen vaak spullen, zoals pennen, potloden, viltstiften of een gum. Het is handig om deze losse spullen overzichtelijk op te bergen in een houder. Op deze pagina zie je twee voorbeelden van pennenhouders. Je kunt er gemakkelijk iets uithalen en weer in terugzetten Je kunt goed zien wat er in zit zodat je niet steeds hoeft te zoeken. Materialen en gereedschappen Bij het werkstuk maken we gebruik van spiraalboren van verschillende diameters, een hobbymes, houtlijm, een figuurzaag of figuurzaagmachine en natuurlijk triplex. Opdracht: Maak van triplex een standaard voor pennen of potloden of stiften met naar keuze een opbergmogelijkheid voor andere spullen uit je etui. Eisen: In de standaard kunnen minstens zes pennen of potloden van verschillende diktes staan. De onderdelen worden alleen met houtverbindingen en/of houtlijm verbonden. (dus geen spijkers, schroeven en dergelijke.) De standaard is overzichtelijk en handig in gebruik. Naast pennen of potloden is er naar keuze ook een mogelijkheid om andere spullen overzichtelijk op te bergen. Van het ontwerp maak je eerst een model van karton. 26

27 Voorbereiding Maak op schetspapier enkele ontwerpen van een pennenhouder. Werk twee verschillende schetsen verder uit en teken in de vakken hieronder hiervan een duidelijk aanzicht. Als je wilt kun je ook een ruimtelijke tekening van je ontwerp maken. Voor een ruimtelijke tekening gebruik je de isometrische projectie.(zie plaatje van het bureau hiernaast). Bij de isometrische projectie wordt een voorwerp zo op een plat vlak getekend dat je altijd drie kanten van het voorwerp ziet. Aan het eind van dit hoofdstuk vind je een vel isometrisch papier. 27

28 Maak hierna een keuze voor je definitieve ontwerp en voer dit ontwerp uit in karton. Breng indien nodig veranderingen aan. Maken Hiernaast zie je de onderdelen waarmee de pennenhouder op de volgende bladzijde is gemaakt. Alle onderdelen worden door middel van inkepingen met elkaar bevestigd. Als je deze inkepingen goed passend maakt, maak je met de onderdelen zelfs zonder houtlijm een stevige houtverbinding. Hieronder zie je hoe je verschillende onderdelen en verbindingen kunt maken. Bekijk deze pagina nauwkeurig voordat je aan de uitvoering van je eigen model begint. het bakje Bij het maken van het bakje wordt de bodem tussen de zijplankje gelijmd. Met tape worden de onderdelen tijdelijk vastgezet. 28

29 een gat zagen en boren Teken het te zagen gat netjes af. Boor met een kleine boor een gat in het uit te zagen deel. Maak het zaagblad van de figuurzaag aan één kant los. Steek het zaagje door het geboorde gat en maak het zaagblad weer vast. 29

30 30

31 31

32 32