Wat we kunnen leren van de aanpak omstandigheden arbeidsmigranten in de Peel

Transcriptie

1 Wat we kunnen leren van de aanpak omstandigheden arbeidsmigranten in de Peel Arbeidsmigranten zijn vaak dronken en veroorzaken veel overlast. Die overlast moeten we keihard aanpakken. Evenals de uitbuiting van deze lui door werkgevers en louche uitzendbureaus. Korte, repressieve, multidisciplinaire acties zijn nodig. Of? [leestijd circa 6 minuten] Daan Ebeling Koning wees me na deze opmerking op een pilot die hij als adviseur namens het Kenniscentrum Handhaving en Naleving begeleidt in de Peel. Tegelijk wuifde hij het door mij geschetste beeld van arbeidsmigranten weg. Er bestaan veel vooroordelen over arbeidsmigranten. De werkelijkheid is dat het gros van de migranten rustige, hardwerkende mensen zijn. We hebben ze nodig voor onze economie en hebben de plicht om ervoor te zorgen dat ze onder goede omstandigheden kunnen wonen en werken. Samen zochten we projectleider Peter Knoops op in de gemeente Helmond om hem te horen over de insteek van de Peelgemeenten.

2 Aanpak van problemen nodig De gezamenlijke aanpak van de omstandigheden van arbeidsmigranten komt voort uit de Kadernota Integrale Veiligheid Peelland/Helmond Zes gemeenten Asten, Deurne, Gemert-Bakel, Helmond, Laarbeek en Someren zetten zich gezamenlijk in voor veiligheid. Zorg voor arbeidsmigranten is een van de lokale speerpunten uit de nota. Volgens Peter waren onder meer de problemen met aspergeteler José Janssen uit Someren de directe aanleiding. Maar er zijn ook uitzendbureaus in de regio waar wíj als gemeente vraagtekens bij hebben. En men heeft weleens Poolse mensen in een bos aangetroffen die aan hun lot waren overgelaten. Er wordt in de regio al jaren veel gesproken over arbeidsmigranten. Maar een duidelijk beeld ontbrak tot nu toe. We wilden de groep en de omstandigheden in kaart brengen, zegt Peter. Kijk, als we arbeidsuitbuiting relateren aan de zaak José Janssen, dan valt de rest wel mee. Maar de rest valt niet mee. We hebben het over een kwetsbare doelgroep die slecht geïnformeerd is en daarmee een speelbal wordt van uitzendbureaus en werkgevers. En ook slecht werkgeverschap moeten we niet tolereren. Vanuit de Landelijke Stuurgroep Interventieteams (LSI) kregen de Peelgemeenten de kans om deze problemen in een interventieproject aan te pakken. Samenwerking onontbeerlijk Het is het eerste project waarbij de zes gemeenten de handen ineenslaan. Nodig, vindt Peter, omdat anders een waterbedeffect ontstaat. Zouden wij als Helmond bijvoorbeeld niet meedoen, dan verplaatsen de problemen zich naar onze gemeente. Tegelijk leidt samenwerking tot een veel wijdere kijk op de problemen. Naast de gemeente deden de Belastingdienst, de Inspectie SZW, UWV, de SVB, het OM en de politie mee. Ook partners zoals de Veiligheidsregio Brabant-Zuidoost, de GGD en netwerkbeheerders sloten bij acties aan. Peter constateert dat problemen rond arbeidsmigranten niet bestaan als je het er niet over hebt. En je moet heel veel informatie verzamelen om te zien dat het bestaat. Overal ligt een stukje informatie dat nodig is om de situatie te duiden. Het blijkt ook constant zoeken naar hoe je zaken met elkaar kunt verbinden. Dat vereist een brede blik van alle deelnemers. Peter: Soms moet je daarbij ook

3 onconventioneel denken en handelen. Stel we treffen als gemeente een huis aan met mensen die niet ingeschreven staan in de BRP én zien daar zaken die duiden op prostitutie. De bevolkingscontroleur kan dan zeggen: Ik moet die mensen inschrijven en that s it. Maar de crux is dat hij meedenkt hoe hij zijn steentje kan bijdragen om het daadwerkelijke probleem op te lossen. In deze manier van samenwerken ziet Peter nog wel ontwikkeling. Het is de uitdaging om al die contacten binnen de verschillende disciplines blijvend aan elkaar te knopen. Praktijk en resultaten in beeld Het ging heel anders dan ik had verwacht. Ik stelde me veel politie voor, opstellen in rijen van tien. Dat soort dingen. Woorden van een tuinder die bezoek kreeg van het interventieteam. In de praktijk handelen we met veel respect, vertelt Peter. Samen met een collega van de politie melden we ons aan de deur. De rest van de mensen blijft in het busje zitten. Dan leggen we rustig uit wat we komen doen, hoe dat in zijn werk gaat en bieden we ruimte om vragen te stellen. Pas dan kunnen de mensen binnenkomen. En dat gebeurt nooit met twintig man tegelijk. Het project nadert zijn einde. Tot nu toe zijn in totaal 26 controles uitgevoerd in 81 objecten. De resultaten zijn onder meer niet ingeschreven staan in de BRP, strijdigheid met het bestemmingsplan, overtreding van de ARBO Wet, overtreding Wet minimumloon en Arbeidstijdenwet, brandgevaarlijke situaties, een te groot aantal bewoners en sociale zekerheidsfraude. Tot zover de concrete resultaten. Peter geeft aan dat de nalevingsbereidheid door de controles enorm is vergroot. Het zingt rond dat er gecontroleerd wordt. Dat heeft een bijzonder zelfreinigend vermogen. Sommige ondernemers beseffen nu ook dat ze de morele plicht hebben om te zorgen voor goede woon- en werkomstandigheden. Bij sommigen duurt dat besef tot we weer stoppen met de controles, merkt Peter scherp op. Daarom zet hij sterk in op borging van de werkwijze. Verder vindt Peter het belangrijk dat de eigen deskundigheid met het project is gegroeid. Niet alleen door de onderlinge samenwerking en het uitwisselen van informatie en visies, maar ook door het volgen van workshops. Zo opende de

4 workshop mensenhandel en arbeidsuitbuiting vele collega s de ogen. Een belangrijk aspect zouden we nog bijna vergeten. In het project zijn ruim 400 arbeidsmigranten gesproken. Zo gaf het project de mensen een gezicht, haalde ze uit de anonimiteit en informeerde ze over rechten en plichten. Op basis van het project schat Peter het totale aantal arbeidsmigranten in de regio op tussen de en Niemand kan het bestaan van (de problematiek rond) arbeidsmigranten nog langer ontkennen. Springplank naar structureel integraal werken In het project werkten zes gemeenten en de genoemde ketenpartners samen. Peter is er trots op dat ze met behoud van hun eigen DNA deze gezamenlijke inspanning hebben geleverd. Peter: De LSI was hierbij een prima paraplu. Binnen het afgesloten LSI-convenant hebben alle partijen een inspanningsverplichting. Onder de vlag van de LSI is ook het uitwisselen van informatie eenvoudiger. Al ontdekte Peter dat dit vooral gebeurde door het samen praten over casuïstiek. Dat maakt officiële informatie-uitwisseling minder noodzakelijk. Peter: We kijken nu hoe we elkaars informatie ook voor andere trajecten kunnen gebruiken. Het is altijd de vraag hoe je dat doet. De ene keer transporteer je informatie onder een convenant, de andere keer onder een vordering. Je moet ook oppassen dat je niet rijp en groen met elkaar gaat uitwisselen. Werk je echt samen, dan is dat ook niet nodig. Dan denk je namelijk niet in hokjes en breng je elkaar waar nodig in stelling. Heel concreet heeft de gemeente Helmond het Helmonds Interventieteam (HIT). In ons project arbeidsmigranten zitten voor 75% dezelfde partners als in het HIT. We bekijken nu of we het HIT kunnen kopiëren naar de Peelgemeenten. Dan kunnen we gezamenlijk probleempanden en locaties blijvend aanpakken in een Peelland Interventieteam (PIT). In september liggen daar collegevoorstellen voor klaar. Het geheim onthuld?

5 Het gaat Peter te ver om het over een geheim te hebben. Meer een kwestie van gezond verstand en commitment! Het moet niet zo zijn dat er niets gebeurt met blootgelegde signalen. Je moet uit eigen beweging in beweging komen. Dat is in mijn ogen ook het verschil tussen multidisciplinair en integraal. Bij beide gaat het om samen informatie verzamelen en analyseren, samen interventies bedenken, samen optreden en de acties bewaken. Maar bij integraal werken moet je soms ook iets doen wat niet binnen je primaire proces ligt. Investeren in iets wat je later al dan niet terugkrijgt. Dat betekent dat de deelnemers structureel en gecoördineerd werken en dat de afgevaardigde collega s de competenties hebben om integraal samen te werken. Een brede scope, niet bang zijn om een keer iets voor een ander te doen en beseffen dat het gezamenlijke doel belangrijker is dan je eigen primaire proces. Ik heb nu vaak genoeg gezien dat je door integraal samen te werken zoveel meer kunt bereiken dan ieder voor zich, besluit Peter. Onmisbaar daarbij is de steun van het bestuur om deze manier van werken te borgen. Ik ben ervan overtuigd dat we die steun krijgen. De resultaten spreken tenslotte voor zich!