Verslag vierde Kennisbijeenkomst fraudepreventie en handhaving in het sociaal domein: Toezichthouder in de Wmo2015 / Jeugdwet

Transcriptie

1 Verslag vierde Kennisbijeenkomst fraudepreventie en handhaving in het sociaal domein: Toezichthouder in de Wmo2015 / Jeugdwet Dinsdagmiddag 11 oktober bij Stadskasteel Oudaen in Utrecht Ruim 50 betrokken collega s van gemeenten en ketenpartners kregen deze middag juridische, organisatorische en praktische tips voor het vormgeven en uitvoeren van de toezichtfunctie op de Wmo en de Jeugdwet. Het aantal aanmeldingen voor de bijeenkomst overtrof ruimschoots het aantal beschikbare plaatsen. Degenen die er niet bij konden zijn, kunnen in november deelnemen aan de regiobijeenkomsten. 1

2 1. Opening: stand van zaken bij gemeenten Janneke van Vugt, Programmamanager VNG De kennisbijeenkomst is een onderdeel van het programma Fraudebestendige zorg in gemeenten (Wmo2015/Jeugdwet). Dit programma loopt vooralsnog tot eind Geen overbodige luxe, zo blijkt uit de quizvragen die de aanwezigen krijgen voorgeschoteld. Ruim de helft van de gemeenten heeft nog geen toezichthouder op rechtmatigheid Wmo aangewezen. De ene gemeente heeft er nog niet over nagedacht, terwijl een andere gemeente zich meer richt op de kwaliteit van de zorg. Een gemeente geeft aan wel een toezichthouder te hebben aangewezen, maar pas nu met de uitvoering bezig te zijn. Nog minder gemeenten zijn al bezig met het rechtmatigheidstoezicht op de Jeugdwet. Bij een klein aantal aanwezigen ligt het toezicht op de Wmo en de Jeugdwet in één hand. Deze gemeenten zoeken nog wel naar de precieze invulling van deze combinatie. Aan de hand van vier presentaties krijgen gemeenten deze middag handvatten om hun toezichtfunctie binnen de zorg in te richten of verder vorm te geven. De presentaties vindt u in de bijlage bij dit verslag. Juridisch kader (rechtmatigheids)toezicht Wmo2015 en Jeugdwet Toezien en toezicht Samenhang in sleutelfuncties 3D Handhaving Zoetermeer Pilot Handhaving Wmo in Hengelo 2. Juridisch kader (rechtmatigheids)toezicht Wmo2015 en Jeugdwet Paul Norp, adviseur Wmo bij Stimulansz Paul Norp is als juridisch specialist op het gebied van de Wmo actief betrokken bij het VNG Expertteam Fraudepreventie en handhaving Wmo en Jeugd (ET) en het hieraan verbonden Ondersteuningsteam Fraudesignalen (OTF). In zijn presentatie koppelt hij de wet aan de gemeentelijke praktijk zoals hij die bijna dagelijks ervaart. 2

3 Allereerst zijn er risico s verbonden aan de nieuwe zorgtaken voor gemeenten. Van vage indicatiecriteria voor pgb s voor begeleiding en beschermd wonen tot het moeten omgaan met aanbieders, een nieuwe partij voor gemeenten. Om de frauderisico s te beheersen stelt de Wmo toezicht door gemeenten verplicht. Voor de Jeugdwet geldt dit niet. Een tip voor gemeenten is om fraudebestrijding voor beide wetten op te nemen in een gemeentelijke verordening. Een belangrijk knelpunt bij de behandelde bevoegdheden van de toezichthouder (zie presentatie) is de gegevensuitwisseling. Het ministerie van VWS evalueert op korte termijn of de huidige mogelijkheden voldoende zijn. Gemeenten kunnen in dit licht doorgeven waar ze tegenaan lopen. Parallel hieraan werken de VNG, VWS en Zorgverzekeraars Nederland aan een Waarschuwingsregister van malafide aanbieders. Binnenkort volgt hierover een voorlichtingsbijeenkomst. 3. Toezicht Samenhang in sleutelfuncties Geert van der Schoor, projectleider pilot voorkomen fraude sociaal domein Huub Habets, regioadviseur VNG Kenniscentrum handhaving en naleving Waarop hou je als gemeente toezicht? En is de insteek daarbij kwaliteit en/of rechtmatigheid? Wie zijn daar allemaal bij betrokken? En over welke kennis en vaardigheden moeten betrokkenen beschikken? Gemeenten houden toezicht op kwaliteit en/of rechtmatigheid van pgb en Zorg in Natura binnen zowel de Wmo als de Jeugdwet. Dit kunnen gescheiden functies zijn, maar de werelden moeten wel in elkaar overvloeien. Mensen (ook van bv. de GGD) moeten elkaar zien. Een tip is om bij het toezicht ook de Participatiewet te betrekken, omdat er veel overlap is bij de cliëntenbestanden. Goede handhaving vindt plaats in een netwerk. Intern in de eerste (toegang, inkoop, etc.) en tweede lijn (toezichthouders, relatie zorgkantoor) en extern met het netwerk rond de klant en aanbieder. Maak je duidelijk dat handhaving vooral bij de aanbieder zit, dan heeft dit geen gevolgen voor de vertrouwensrelatie van bijvoorbeeld medewerkers van een wijkteam met de cliënt. Ook kunnen gemeenten signalen van bv. slechte kwaliteit jeugdzorg doorgeven aan de Inspectie voor de Gezondheidszorg. 3

4 Er blijkt bij gemeenten veel behoefte te zijn aan opleidingen (Toezichthouder) Wmo en Jeugdwet. De VNG Academie start in november/december van dit jaar met de eerste juridische modules Wmo en Jeugdwet. Later zullen daar ook operationele blokken bijkomen. 4. 3D Handhaving Zoetermeer Kyra Loonen, Manager Handhaving Werk, Zorg en Inkomen (WZI) Het Team Handhaving WZI bestaat uit vijf (binnenkort zes) handhavers en twee financieel medewerkers voor de ondersteuning. Zij zijn onder meer verantwoordelijk voor de fraudebeheersing van circa pgb s ter waarde van zo n 7 miljoen euro per jaar. Hoe maakte handhaving de overgang van de Participatiewet naar 3D? Zoetermeer startte met een 3D werkgroep en een planning met to do s. In de werkgroep zaten alle relevante disciplines. De eerste to do was bewustwording/draagvlak creëren bij alle stakeholders (consulenten, pgbhouders en bestuur). Daarna was het zaak de partners te signaleren en de samenwerking aan te gaan. Niet alleen intern, maar ook met externe partners zoals de GGD en regionaal met andere gemeenten. Noodzakelijk omdat de informatie erg versnipperd is (lastig). Vervolgens nam de gemeente het beleid en de werkprocessen onder de loep. Is het pgb-beleid nog actueel (zijn er genoeg tools om een pgb in te trekken of te weigeren)? Kunnen burgers signalen van fraude melden? Weten de consulenten wat ze moeten doen? Hierna moesten de juiste (hoeveelheid) poppetjes op de juiste plaatsen gezet worden. Uiteindelijk is de gemeente gewoon aan de slag gegaan, trial and error. Bij alle acties staat de zorg voor de klant voorop. Nog een tip: zorg bij handhaven wel dat je de cliënt (bv. bij beschermd wonen) een alternatief biedt. 4

5 5. Pilot Handhaving Wmo Hengelo Marloes Dooren, sociaal rechercheur / projectleider pilot Bij de gemeente Hengelo zijn de Wmo-consulenten binnen de sector Sociaal verantwoordelijk voor de indicatiestelling. De toezichthouders voor zowel Wmo als Jeugdwet zitten bij de afdeling Handhaving. Die bestaat uit 4 sociaal rechercheurs en 2 controle- en preventiemedewerkers. De Pilot Handhaving Wmo liep van 1 maart tot 1 juni Onderzoeken betroffen twee zorgaanbieders en een individu. De vraag was: Is de gedeclareerde zorg geleverd en ontvangen cliënten de geïndiceerde zorg? Het onderzoek naar een van de zorgaanbieders kwam tot stand op basis van verschillende signalen, zoals het ronselen van cliënten van andere zorginstellingen en iemand die zich zorgen maakte over een neef. In het vooronderzoek bleken met name de bankafschriften van de zakelijke rekening een rijke bron van informatie. Een achtergrond in de hennepteelt kwam de betrouwbaarheid van de aanbieder ook al niet ten goede. Na analyse van de gegevens zocht de gemeente contact met derden, zoals de Inspectie SZW en Menzis om te kijken wat er bij hen bekend was. Bij de actiedag waren 20 collega s betrokken en werden de zorgverlener en cliënten gehoord. Waar nodig bood de Wmo-consulent cliënten alternatieve zorg. Uiteindelijk bleek de zorgaanbieder op vrijwel alle fronten de mist in te zijn gegaan. Met name de administratieve gegevens waren een puinhoop (bv. meer dan 24 per dag gedeclareerd voor werk van één persoon). De pgb is ingetrokken en teruggevorderd (voorwaardelijke opzet cliënt, opzet zorgaanbieder). Wat is opgevallen in de pilot is onder meer de onbekendheid van de cliënt met zijn rechten en plichten. Maar weten we dat als gemeenten zelf eigenlijk wel? Verder is het wel heel gemakkelijk om een zorgbureau te beginnen en gemeenten hebben vaak geen idee hoeveel het er zijn binnen hun grenzen en waar haar cliënten zitten. 5

6 In Hengelo ligt nu een voorstel op tafel om e.e.a. structureel te verbeteren. Daarin is een belangrijke rol weggelegd voor preventie. En aan het veranderen van het cowboy-beeld dat nog altijd bestaat van de sociaal rechercheur! 6