Patenten zijn niet voor niets uitgevonden
|
|
- Linda van Beek
- 4 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 België Patenten zijn niet voor niets uitgevonden Algemeen Patenten in de AGF-sector zijn een terugkerend onderwerp van discussie. Dat het Europees Octrooibureau daarbij intern niet op één lijn zit omtrent het patenteren van klassieke veredeling, helpt niet. Afgelopen december deed de Technische Kamer van Beroep van het octrooibureau een uitspraak die het misschien toch weer mogelijk maakt om op resultaten uit klassieke veredeling een patent aan te vragen. Arend Schot, regiodirecteur voor Europa, het Midden-Oosten en Afrika bij veredelaar Syngenta, volgt de ontwikkelingen op de voet. Hij werkte de afgelopen jaren in diverse Europese landen, Brazilië en China, maar sinds tweeënhalf jaar is hij weer terug in Nederland. Dat patenten in AGF-sector onderwerp van discussie zijn, zal u niet ontgaan zijn. Hoe kijk u hier tegenaan en hoe verklaart u die ogenschijnlijk alsmaar toenemende ophef? De ophef die je ziet ontstaan rondom patenten, speelt in mijn ogen niet alleen in de AGF-sector. In het algemeen is er, zeker de laatste jaren, ophef rondom het gebruik van technologie in de land- en tuinbouw en ook daarbuiten is technologie vaak niet onomstreden. In die hele discussie rondom technologie worden helaas weinig feiten gebruikt. Het is daardoor vaak geen feitelijke discussie, maar meer een opiniediscussie. De opkomst van internet speelt in het verspreiden van die discussie zeker een rol, maar ik denk dat sociale media eerder het probleem zijn. Mensen zijn vaak niet goed op de hoogte van wat technologie, van wat veredeling, precies inhoudt. Het internet kan juist dan heel handig zijn, want het is een democratisch medium waartoe vrijwel iedereen toegang heeft. Je kunt er, als je de tijd neemt, heel veel informatie vinden om te begrijpen wat wij als veredelaars bijvoorbeeld doen. Op sociale media gaat het daarentegen meer om opiniedeling, opiniedeling over patenten die dus niet altijd op
2 feiten is gebaseerd. Internet en sociale media bijten elkaar hierin een beetje. Mensen zijn volgens mij niet zozeer tegen technologie, maar maken zich meer zorgen over het gebruik ervan en de achterliggende doelstellingen van bedrijven. Voor een deel komt dat omdat wij als veredelaars in het verleden te weinig hebben uitgelegd wat wij precies doen. De vraag is alleen dat als je zoiets wilt doen, wat je dan moet uitleggen. Het hele veredelingsproces is lastig uit te leggen. Wat wij kunnen doen, is nog beter laten zien wat wij doen op een nog toegankelijkere manier voor een zo breed mogelijk publiek. Het zou heel mooi zijn als het met veredeling zo simpel is als dat het soms op het internet wel gesteld wordt, namelijk dat wij een aantal zaadjes die we zelf ergens gratis hebben verkregen met elkaar kruisen waarna er hopla een nieuw product ontstaat waarop een patent kan worden aangevraagd. Zo gaat het natuurlijk niet. Zeker Nederlandse veredelaars hebben een unieke positie opgebouwd in de veredeling van groentenzaden. De laatste jaren is er daarbij sprake van een mix van ervaren mensen met veel kennis van klassieke veredeling en jongere mensen uit andere generaties die nieuwe technologieën inbrengen. Het is een zeer kennisintensieve tak van sport waaraan mensen snel voorbijgaan. En vergeet daarbij niet dat vijftien tot twintig procent van onze omzet ingezet wordt voor de ontwikkeling van nieuwe rassen. Dat is een zeer hoog percentage in vergelijking met andere industrieën, vergelijkbaar met bijvoorbeeld de ontwikkeling van medicijnen. Zonder patenten zou de motivatie verdwijnen om te innoveren. Het zou dan net zo makkelijk zijn om te wachten op een ontdekking en die te kopiëren. De ontwikkeling van nieuwe rassen gaat uiteraard niet zomaar, maar zijn patenten echt nodig? Patenten zijn zeker nodig. Bij veredelen gaat het van duizenden kruisingen via selectie en terugkruising naar uiteindelijk één ras, één genenset. Het patent dat je daarop aanvraagt, is heel
3 belangrijk omdat het gaat om een langjarige, dure investering. Een patent dient om de voorsprong die je hebt opgebouwd en waarin je flink hebt geïnvesteerd, niet zomaar te verliezen. Zeker nu het met steeds betere technologieën, waaronder het gebruik van moleculaire markers, mogelijk is om eigenschappen weer in te kruisen bij nieuwe rassen zonder dat het dure, voorafgaande proces helemaal doorlopen is. Nieuwe technologieën zoals CRISPR-Cas maken dat voor veredeling een kleinere tijdsinvestering nodig is, maar tegelijkertijd nemen de kosten voor het investeren in mensen en de benodigde technische materialen alleen maar toe. Denk aan laboratoria waarin precies wordt uitgezocht om welk precies enzym het gaat. Patenten zijn ook bij bijvoorbeeld CRISPRCas hard nodig. Patenten zijn ook niet voor niets uitgevonden. Een patent geldt voor twintig jaar, maar effectief biedt een patent maar tien tot vijftien jaar bescherming omdat het jaren kost om een nieuw ras vanuit het veredelingsproces te selecteren, positioneren en introduceren. Zonder patenten zou de motivatie verdwijnen om te innoveren. Het zou dan net zo makkelijk zijn om te wachten op een ontdekking en die te kopiëren. Dan gaat de wet van de remmende voorsprong spelen. Juist vooruitdenken, de markt verkennen, dat is waar je je als veredelaar mee probeert te onderscheiden. Het is belangrijk om te weten wat er in de markt speelt om terug te kunnen investeren in nieuwe relevante producten voor de toekomst. Daarin gaat een groot deel van onze investeringen zitten. Vergeet ondertussen niet dat iedereen toegang heeft tot de volledige genenpool. Scoutingsacties op zoek naar nieuwe genen in de wilde natuur worden bijvoorbeeld door de hele sector gefinancierd. Het hele innovatieproces dat veredelaars willen beschermen zit hem in de ontwikkeling van rassen. Het gaat daarbij om heel veel facetten, onder andere of een ras teelbaar en vermarktbaar is. De unieke eigenschap waarop vervolgens een patent wordt aangevraagd, is vervolgens maar een heel klein deel van de hele genenset die je als veredelaar op de markt brengt. Hoe staat het eigenlijk met het International Licensing Platform? Je hoort er relatief weinig over, maar zou dit platform niet juist een (deel) van de oplossing voor alle ophef kunnen zijn? Het International Licensing Platform (ILP) bestaat op 13 november vijf jaar. Het is opgericht in 2014 en er zijn elf veredelaars aangesloten. Elf klinkt als weinig, maar het platform richt zich vooral op de groenteteelt en de aangesloten veredelaars samen vormen een groot deel van de wereldmarkt. Alle bedrijven houden er dezelfde maatstaven op het gebied van intellectueel eigendom op na. Een patent biedt veredelaars bescherming, maar tegelijkertijd ook een stuk transparantie over waar een innovatie vandaan komt. Andere veredelaars kunnen daar profijt van hebben. In theorie kunnen bedrijven namelijk, als ze geen patent aanvragen, innovaties helemaal stilhouden. Dan zou de sector helemaal niet vooruitkomen. Juist in het ILP worden tussen bonafide bedrijven, die technologie op dezelfde bonafide manier toepassen, innovaties gedeeld. Hierdoor is het mogelijk om snel de ene innovatie op de andere te stapelen om verbeteringen door te kunnen voeren. Tegen een geringe vergoeding worden innovaties binnen het platform onmiddellijk beschikbaar gesteld. Er is dus als het ware een uitwisseling, noem het een ruilhandel, in patenten gaande. Daarmee helpen aangesloten deelnemers elkaar om te innoveren, dat is tenminste de doelstelling. In de FAQ op de website van Syngenta staat ook de vraag wat de Chinese invloeden binnen Syngenta betekenen voor de bedrijfshouding t.o.v. patenten. Mogen we ervan uit gaan dat, omdat het in de FAQ s staat, het een issue is?
4 In feite zijn wij als veredelaar, maar ook in de gewasbeschermingstak Crop Protection, bezig met intellectueel eigendom, met unieke producten die wij uiteraard willen beschermen net als andere technologiebedrijven. Nu wij als van oorsprong Zwitsers bedrijf in Chinese handen zijn gekomen, verandert daar niets aan. Wij blijven dezelfde houding innemen tegenover patenten en zullen innovaties ook, binnen de mogelijkheden die wetgeving biedt, blijven beschermen. Toch verraadt de vraag in onze FAQ s wel dat het een discussiepunt is geweest. De vraag houdt mensen bezig en zette ook mij aan het denken. Daarbij is het ook voor de andere leden van het ILP belangrijk om te weten of er iets in onze visie veranderd. China heeft op het gebied van intellectueel eigendom op basis van het verleden niet zo n goede naam. In de ogen van sommigen staat made in China voor het inpikken van intellectueel eigendom om het na te maken en er vervolgens geld mee te verdienen. Geld dat de innovator zelf vervolgens misloopt. China is inmiddels echter flink aan het ontwikkelen en ook zelf aan het innoveren. Zij hebben er dus ook alle belang bij om hun eigen intellectueel eigendom te beschermen. Net zo goed als dat zij ons als veredelaar gekozen hebben vanwege ons intellectueel eigendom. Intellectueel eigendom waarin zij nu dus zelf geïnvesteerd hebben. China wil zich tegenwoordig ook op een steeds internationalere manier beschermen op het gebied van intellectueel eigendom. Met de Chinese overheid zijn wij ook in gesprek om voor een nog betere bescherming van intellectueel eigendom te zorgen. Hoe staat Syngenta tegenover patenten en de toegang van ontwikkelingslanden tot innovaties? Gaat Syngenta in zulke gevallen soepeler om met de regels? Ik ben als regiodirecteur verantwoordelijk voor zowel Europa, het Midden-Oosten als Afrika, dus ik heb dagelijks te maken met drie ontwikkelingssnelheden, elke regio is anders. Eén van de vijf pilaren in ons Good Growth Plan is het brengen van welvaart aan armere telers en het delen van technologieën met derdewereldlanden. Daarin investeren wij veel. Telers in die landen hebben echter voorlopig niet zoveel interesse in een super smakende tomaat, maar eerder in robuust voedsel dat ze veilig kunnen telen. Het belangrijkste wat wij in die landen brengen is educatie, het telers leren gebruiken van nieuwe technologien en met het vermarkten van hun producten. Daar hebben wij bij Syngenta lokale teams voor en de Syngenta Foundation. Ook werken we op dit vlak samen met internationale organisaties, met de Nederlandse overheid en met andere veredelaars. Het vermarkten van patenten in die zich geleidelijk ontwikkelende markten staat daar voorlopig nog heel ver vandaan. Tegen de tijd dat telers daar interesse krijgen in innovaties, zijn de patenten al lang en breed verlopen. Daar maak ik mij dus helemaal niet druk om.
5 Hoe ziet u de toekomst van patenten in de AGF? Zou het de kant op kunnen gaan van alleen nog patenten op AGF als het om kleur, smaak en uiterlijk gaat? En dus geen patenten meer op zaken die die het wereldvoedselprobleem aangaan zoals resistenties? Dat verwacht ik niet, maar het bracht mij wel aan het denken. Want wat zijn eigenlijk de belangrijkste veredelingsdoelstellingen? Resistenties staan daarbij onomstotelijk vast en ook technologieën om rassen te ontwikkelingen die met minder water toe kunnen of met minder gewasbeschermingsmiddelen springen direct in het oog. Maar zijn kleuren, smaak en een aantrekkelijk uiterlijk van groenten en fruit dan minder belangrijk? Volgens mij juist niet. In het licht van de wereldwijde discussie rondom gezonde voeding is het misschien zelfs wel veel belangrijker aan het worden. Veel mensen hebben in hun dagelijkse voedingspatroon tegenwoordig in steeds grotere delen van de wereld eerder een calorieënoverschot. Daar kunnen veredelaars, daar kunnen wij, met innovaties zoals snoepgroenten wat aan doen. Groenten zijn hierdoor de laatste jaren aantrekkelijker geworden voor de consument. Veredelaars een belangrijke rol in het verder laten
6 groeien van de wereldwijde groenten- en fruitconsumptie. En daar horen ook patenten bij om veredelaars te blijven motiveren om te innoveren. Innovaties ook op het vlak van duurzaamheid en voedselverspilling. Zo ontwikkelden wij een zaadloze meloen die na het snijden nog een week lang houdbaar is zonder dat het water eruit loopt. Ook steeds robuustere groenten en fruit worden steeds belangrijk om verspilling tegen te gaan. Het is daarom echt jammer dat technologie niet altijd begrepen wordt en grote bedrijven standaard als bedreiging worden gezien. We werken als Syngenta met mensen die, behalve dat ze zelf ook hele kritische consumenten zijn, met heel veel kennis en passie werken aan het oplossen van echte wereldproblemen en dan bij de groentenzaden vooral aan duurzame productie van gezonde en smakelijke producten. Bron: artikel geschreven door Thijmen Tiersma, Primeur, februari >> Heeft u na het lezen van dit artikel een reactie te delen? Laat het ons weten: marie.legendre@syngenta.com.
1. Wanneer kan je een octrooi (=patent) nemen op een planteigenschap die voordien nog niet gekend was in de landbouw?
Q&A Octrooien op planteigenschappen 1. Wanneer kan je een octrooi (=patent) nemen op een planteigenschap die voordien nog niet gekend was in de landbouw? Als het Europees Octrooi Bureau een patent verleent,
Nadere informatieBijeenkomst Alumni Wageningen. Datum 15 april 2014. Bijdrage van de veredeling aan de wereldvoedselvoorziening
Bijeenkomst Alumni Wageningen Datum 15 april 2014 Bijdrage van de veredeling aan de wereldvoedselvoorziening Wageningen NM 10 1971 1979 Jan Omvlee 100% zelfstandig 100% mensen 100% groenten Onze aanpak
Nadere informatieSUCCESS. tastes better TOGETHER
SUCCESS tastes better TOGETHER Nunhems, een dochterbedrijf van Bayer CropScience, is een wereldwijd opererende specialist in groentezaden en concepten. Met een uitgebreid assortiment van 2.500 rassen en
Nadere informatieALLES OVER GENVOEDSEL EN ARGUMENTEN TÉGEN CRISPR-CAS GEWAS
Next economy GEPLAATST DOOR: BERTUS BUIZER DIRECTEUR BUIZER ADVIES DUURZAME LANDBOUW EN ENERGIE VR 3 AUG ALLES OVER GENVOEDSEL EN ARGUMENTEN TÉGEN CRISPR-CAS GEWAS door Bertus Buizer (Buizer Advies) 25
Nadere informatieSlide 1. Hybride rassen. Voor- en nadelen. Clemens van de Wiel, Jan Schaart & Bert Lotz
Slide 1 Hybride rassen Voor- en nadelen Clemens van de Wiel, Jan Schaart & Bert Lotz Slide 2 Hybride rassen Hybride (F1) rassen standaard in tal van gewassen Akkerbouw: maïs, suikerbiet, koolzaad Groenten:
Nadere informatieSocial Media in de Tuinbouw. Social media in de Tuinbouw
Social media in de Tuinbouw Inleiding: Dit onderzoek is uitgevoerd door Jan-Peter Steetskamp, in opdracht van Mariëlle van Leeuwen, zelfstandig professional op het gebied van marketing en online communicatie
Nadere informatieInternationalisering bij Rijk Zwaan. Presentatie Agro Businessclub Westland 5 juli 2012, Anneke van de Kamp
Internationalisering bij Rijk Zwaan Presentatie Agro Businessclub Westland 5 juli 2012, Anneke van de Kamp Rijk Zwaan = Groenten Wereldwijde productie en consumptie van groenten; maar ieder op zijn eigen
Nadere informatieInhoud. Voorwoord 5. Inleiding 6
Inhoud Voorwoord 5 Inleiding 6 1 Erfelijkheidsleer 9 1.1 Erfelijke verandering 9 1.2 Ontdekking van de erfelijkheidsleer (genetica) 12 1.3 De chromosomen 13 1.4 Kwalitatieve eigenschappen 17 1.5 De monogene
Nadere informatieSmakelijke Vermarkting groente en fruit
Smakelijke Vermarkting groente en fruit Segmentatie van consumenten op leefstijl Waarom? Daarom! Er wordt te weinig en steeds minder groente en fruit gegeten. Verhoging van de groente en fruit consumptie
Nadere informatieNieuwsbrief P8. Inhoud. De komende 50 jaar. Nummer 9, oktober - november 2013. Ondernemend Paprika
Inhoud Inleiding Thijs Jasperse: De komende 50 jaar 1 Donderdag 12 december 2013: Bijeenkomst 50 jaar paprika in Nederland 2 P8 aanwezig tijdens Fruit Attraction in Madrid 3 Nationaal Voedingsdebat voor
Nadere informatieInnovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e
Innovatieplatform Twente S a m e n w e r k e n a a n i n n o v a t i e Twente is een innovatieve regio die nationaal en internationaal sterk in opkomst is. Daarom is op initiatief van de provincie Overijssel
Nadere informatieRapport enquête en workshop (Bio Vak Zwolle 2012) Locale rassen; het juiste ras locatie teler concept Bertus Buizer & Kitty de Jager, december 2012
Rapport enquête en workshop (Bio Vak Zwolle 2012) Locale rassen; het juiste ras locatie teler concept Bertus Buizer & Kitty de Jager, december 2012 Inleiding: De veredeling van gewassen heeft onder andere
Nadere informatieZaadveredeling. het is ook onze keuze. Esmeralda Borgo Bioforum Vlaanderen
Zaadveredeling het is ook onze keuze Esmeralda Borgo Bioforum Vlaanderen Bio weert genetische modificatie (GGO) Is bio daarom fundamentalistisch? Of is er meer aan de hand? De veelbesproken argumenten
Nadere informatieVoorwoord. Voorwoord 9
Voorwoord Pierre Rabhi, filosoof, pionier in Frankrijk van de ecologische landbouw en oprichter van de kolibrie-beweging, vertelt de legende van de kolibrie, een legende afkomstig van de oorspronkelijke
Nadere informatieTrendwatching. Trend. Chayenne Brouwer Daphne Knape CO2B. 11 April Mark jacobs Veronica
Trend 2014 Trendwatching S t u d e n t s Chayenne Brouwer Daphne Knape CO2B n u m b e r s 521469 522206 11 April 2014 Mark jacobs Veronica Trendwatching trends SIGNALEREN D.M.V MARKTONDERZOEK. EEN TRENDWATCHER
Nadere informatieIn een notendop. 1 De Visie van het Netwerk Stadslandbouw Antwerpen. Het Netwerk stadslandbouw Antwerpen is
1 De Visie van het Netwerk Stadslandbouw Antwerpen In een notendop Het Netwerk stadslandbouw Antwerpen is Een netwerk van lokale boeren en andere betrokken partners Een aanspreekpunt voor Stadslandbouw
Nadere informatieMerk in Uitvoering 28 juni 2016
Merk in Uitvoering 28 juni 2016 WIE ZIJN WIJ? ATIF JADELKARIM ONDERZOEK NAAR: Communicatiebehoeften van agrariërs in de regio Noord-Holland Noord B2B positionering Merk in Uitvoering WIE ZIJN WIJ? MARAYA
Nadere informatieNZV LUSTRUM - De Veeteler in de Wereld
NZV LUSTRUM - De Veeteler in de Wereld Frans Keurentjes Raad van Commissarissen / Bestuurslid FrieslandCampina 5 november 2015 Wereldwijd Europa Nederland Duitsland België Griekenland Hongarije Roemenië
Nadere informatieTOEKOMST VAN DE GROENTESECTOR : UITDAGINGEN EN OPPORTUNITEITEN
TOEKOMST VAN DE GROENTESECTOR : UITDAGINGEN EN OPPORTUNITEITEN INHOUD PRESENTATIE 1. Sector in cijfers 2. Peilers van het succes 3. Uitdagingen en opportuniteiten 4. Hoe speelt de sector er op in? Sector
Nadere informatieROBOTISERING: KANS OF BEDREIGING?
ROBOTISERING: KANS OF BEDREIGING? Wereldwijd verandert de arbeidsmarkt. Door de komst van robots gaat werk zoals we het nu kennen ook veranderen. Volgens onderzoek van de OESO (Organisatie voor Economische
Nadere informatieDe Sleutel tot het benutten van potentie
De Sleutel tot het benutten van potentie Wat is potentie eigenlijk? Een snelle blik in een woordenboek levert de volgende resultaten op: het kunnen; dat waartoe iemand of iets toe in staat is; vermogen.
Nadere informatieHoe veredel je voor duurzame resistentie in aardappel en de rol van moleculaire merkers?
Hoe veredel je voor duurzame resistentie in aardappel en de rol van moleculaire merkers? Edith Lammerts van Bueren Louis Bolk Instituut, Wageningen University DNA labs, 8 maart 2013 De schrik van elke
Nadere informatie2. Duitsland is onze belangrijkste handelspartner. 1. Duits is de meest gesproken moedertaal in de EU
FEST! M O R A DA S T I DU 1. Duits is de meest gesproken moedertaal in de EU 2. Duitsland is onze belangrijkste handelspartner Ongeveer twintig procent van de EU-burgers heeft Duits als moedertaal. Dat
Nadere informatieOctrooi op paarse radijskiem vernietigd
30 Aug 2017 Redactie Bionext Octrooi op paarse radijskiem vernietigd Goed nieuws! De rechtbank in Den Haag heeft 29 augustus 2017 in een definitieve uitspraak het octrooi op paarse radijskiemen verworpen.
Nadere informatieHet koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap.
Het koken en eten mag je zelf doen, maar ik begeleid je daarbij. Stap voor stap. EET PALEO 3 Inhoudsopgave Inleiding 6 Mijn Paleo verhaal 8 De 7 stappen in het kort 12 Stap 1 Richt je op de praktijk 14
Nadere informatiePubliekssamenvatting nota Duurzaam voedsel, 25 september 2009, ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit
Publiekssamenvatting nota Duurzaam voedsel 25 september 2009 Populaire versie van de nota Duurzaam voedsel van het ministerie van LNV. Het verduurzamen van consumptie en productie van voedsel lukt alleen
Nadere informatieVoedselcollectief Emmeloord
Voedselcollectief Emmeloord Boer en consument vinden elkaar De themagroep Voedsel van Stichting Pioniers van de Toekomst heeft de wens om een voedselcollectief te starten in Emmeloord. Een voedselcollectief
Nadere informatieHybride aardappel, versnelling van veredeling en vermeerdering
Hybride aardappel, versnelling van veredeling en vermeerdering Pim Lindhout Jaarcongres Nederlandse Akkerbouw Vakbond De Schakel, Nijkerk 28 februari 2018 Solynta oprichters Theo Schotte, veredeling Hein
Nadere informatieConsument centraal bij innovaties in korte keten
Consument centraal bij innovaties in korte keten Introductie op DONE framework - begrijpen van consument 20 november 2018, Siet Sijtsema Hungry planet - Menzel siet.sijtsema@wur.nl Onderwerpen Done framwork
Nadere informatieDoel. Spel. www.ihots.nl. Duur: - Groep - Individueel. Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief.
www.ihots.nl Doel Laat je inspireren door de voorbeeld vragen in deze spiekbrief Spel Alle spellen Gebruik deze spiekbrief telkens wanneer je een spel start in de ihots app. Laat je inspireren door de
Nadere informatieInleiding Het spel Algemeen doel van het spel
Brochure Inleiding Boerenbusiness van grond tot mond, is ontwikkeld door jonge vrijwilligers van verschillende kinderboerderijen in Vlaanderen. Ze verdiepten zich in het thema Voedsel, ontwikkelden er
Nadere informatieVerse markt. Milos. Hoge opbrengst
Courgette 2017 Verse markt Milos Geschikt voor zomer en herfstteelt Sterk tegen virus Resistenties: IR: CMV / ZYMV / WMV / Gc-Px Open en overzichtelijk gewas, komt oogstsnelheid ten goede Mooie donkere,
Nadere informatieAziatische genen verbeteren het Europees vleesvarken
Aziatische genen verbeteren het Europees vleesvarken Veel gunstige eigenschappen van het Europees vleesvarken zijn afkomstig van Chinese zeugen. Deze eigenschappen werden ingekruist om het Europese varkensras
Nadere informatieLaat uw innovatie optimaal renderen. Strategisch omgaan met Intellectueel Eigendom
Laat uw innovatie optimaal renderen Strategisch omgaan met Intellectueel Eigendom Werken aan hoogwaardige technologie betekent continu innoveren om te voldoen aan de vraag van de markt en om de concurrentie
Nadere informatieHier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de
Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project is mede mogelijk gemaakt met steun van het Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling van de Europese Unie. 2014 GreenPort NHN, All rights reserved 2014
Nadere informatieJe motivatie vormt de basis om dingen te veranderen.
Je motivatie vormt de basis om dingen te veranderen. Om iets te bereiken moet je actie ondernemen. Je moet vanuit jezelf iets doen. Om iets te doen moet je gemotiveerd zijn. Je zou dus kunnen stellen dat
Nadere informatieRadijs De specialist, dat zijn we samen. S&G-4034.indd :47
Radijs 2014-2015 De specialist, dat zijn we samen S&G-4034.indd 1 09-09-14 11:47 2 Radijs 2014-2015 Radijs 2014-2015 3 Radijs 2014-2015 De specialist, dat zijn we samen Inhoudsopgave Investeren in topkwaliteit
Nadere informatieJanWillem Breukink Voorzitter Seed Valley en ex. CEO INCOTEC 04 Juni 2015
Goede zadenvoorziening; De basis voor een duurzame en gezonde land- en tuinbouw JanWillem Breukink Voorzitter Seed Valley en ex. CEO INCOTEC 04 Juni 2015 Goede zadenvoorziening de basis voor een duurzame
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-GL en TL
Examenopgaven VMBO-GL en TL 2003 tijdvak 2 woensdag 18 juni 13.30 15.30 uur NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID CSE GL EN TL NEDERLANDS LEESVAARDIGHEID VBO-MAVO-D Bij dit examen hoort een tekstboekje. Dit examen
Nadere informatieDoor kennis over cyber security met de politie te delen, bereik je
1 van 5 15-1-2018 17:29 Door kennis over cyber security met de politie te delen, bereik je meer Sinds een jaar staat Erik Akerboom aan het hoofd van de politie. Na een uitstap bij defensie en als Nationaal
Nadere informatieStrategische Issues in Dienstverlening
Strategische Issues in Dienstverlening Strategisch omgaan met maatschappelijke issues Elke organisatie heeft issues. Een definitie van de term issue is: een verschil tussen de verwachting van concrete
Nadere informatieGraag maken wij gebruik van de door u geboden gelegenheid om te reageren op de notitie Meer ruimte voor innovatie in de financiële sector.
Per mail Innovationhub@afm.nl Referentienummer: 14700 Hoevelaken, 24 augustus 2016 Mevrouw, Mijne heren, Graag maken wij gebruik van de door u geboden gelegenheid om te reageren op de notitie Meer ruimte
Nadere informatieHulp voor uitvinders. Bescherm uw ideeën Patentgeschiedenis Vooraf de aanvraag Is het een creatieve uitvinding? Verkrijgen van een patent
Hulp voor uitvinders Pag. 1 Pag. 2 Pag. 3 Pag. 4 Pag. 5 Bescherm uw ideeën Patentgeschiedenis Vooraf de aanvraag Is het een creatieve uitvinding? Verkrijgen van een patent Bescherm uw ideeën Wanneer u
Nadere informatieAlles draait om beleving
Samen ondernemen Alles draait om beleving Samen beleven Samenvatting Strategisch Businessplan Ondernemersfonds Tilburg Het is 2020 experience marketing horeca dienstensector beleving detailhandel events
Nadere informatie2. Beter nu dan later
Daarom Duits 1. Engels is niet voldoende Natuurlijk is kennis van de Engelse taal essentieel, maar: Englisch ist ein Muss, Deutsch ist ein Plus. Uit een enquête onder bedrijven die actief zijn in Duitsland
Nadere informatieEen gezonde lunch. Een gezonde lunch. Ontbijt en energie
Een gezonde lunch Een gezonde lunch Ga met folders van het Voorlichtingsbureau voor de Voeding een gezonde lunch voor jezelf maken. Zoek daarvoor eerst uit wat er precies in een gezonde lunch moet zitten.
Nadere informatieinhoud Inhoudsopgave Literatuur Trefwoorden register
inhoud Inhoudsopgave 1. Liefde is 2. Gods plan met seksualiteit 3. Seksualiteit verbindt 4. Verschillen jongens en meiden 5. Schat op het spel 6. Je schat beschermen 7. Seks in je eentje 8. Geen slaaf
Nadere informatiepatent Landscaping: waardevolle analyses voor strategische informatie Auteur: Sanne Pfeifer
patent Landscaping: waardevolle analyses voor strategische informatie Auteur: Sanne Pfeifer Octrooidatabases worden met het jaar completer. Het analyseren van de hierin aanwezige informatie, ook wel landscaping
Nadere informatieVAN CLEAN NAAR CLEAR LABEL
RESC 2019 VAN CLEAN NAAR CLEAR LABEL De zin en onzin van declareren Clean label: een vat vol tegenstrijdigheden What has been seen cannot be unseen CLEAN LABEL: EEN VAT VOL TEGENSTRIJDIGHEDEN ERIK VAN
Nadere informatieCARS&CARGO. Shaping Transport Collaboration
CARS&CARGO Vrachtuitwisseling Teleroute ondersteunt snelle groei Cars&Cargo met netwerkopbouw en reductie leegrijden BOB SNIJDER DIRECTEUR VAN CARS&CARGO IN HAZELDONK Ondernemer of zakenman? Bob Snijder,
Nadere informatie15 april 2019, Ommeren. Arne Bac, Sectorspecialist Tuinbouw
15 april 2019, Ommeren Arne Bac, Sectorspecialist Tuinbouw Visie F&A Nederland "De weg naar verandering" Gewoon wat we al jaren doen! Oplossen! Een enorme uitdaging Gezonde voeding voor de wereld De wereldbevolking
Nadere informatieBelang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen. De noodzaak van Agrobiodiversiteit. Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie
Een deel van de biodiversiteit van de Aardappel Belang maar ook bedreiging van de diversiteit aan rassen en gewassen De noodzaak van Agrobiodiversiteit Michel Haring Hoogleraar Plantenfysiologie Agro-biodiversiteit:
Nadere informatieNieuwe verdienmodellen
INLEIDING Welk antwoord krijg je als je iemand vraagt wanneer een bedrijf het goed doet? Negen van de tien keer krijg je te horen dat een bedrijf het goed doet als het een hoge omzet heeft en veel winst
Nadere informatieINNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 2. Door Nienke Rusticus en Fleur Zumbrink
INNOVATIEMANAGEMENT HOOFDSTUK 2 Door Nienke Rusticus en Fleur Zumbrink 2.1 SUCCES IS NIET TE KOOP Succesfactoren van innovatieprojecten Het nieuwe product- gaat om de inschatting die klanten maken van
Nadere informatieDe kwaliteit van educatieve activiteiten meten. Universiteitsmuseum Utrecht
De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht De kwaliteit van educatieve activiteiten meten Universiteitsmuseum Utrecht Claudia de Graauw Bo Broers Januari 2015 1 Inhoudsopgave
Nadere informatieBruine bananen. Doelstellingen
Bruine bananen Voedselverspilling, eerste graad Doelstellingen Kinderen vertellen in eigen woorden wat voedsel verspillen is. Kinderen worden zich ervan bewust dat voedselproductie veel energie en geld
Nadere informatieDe kracht van een gratis e-book
rgreg Maarten Beernink De kracht van een gratis e-book 1 van 19 Naar een innig online klantcontact Wat is de kracht van een gratis e-book? ontdek een van de krachtigste marketingtools van 2014 Waarom zou
Nadere informatieWelke richting volg je? In welke mate ga je akkoord met volgende stellingen?
Groepsnummer: Nummer respondent: Beste leerling, Hieronder vind je een aantal vragen. Lees de opdrachten aandachtig en probeer zo nauwkeurig mogelijk te antwoorden. Laat geen vragen open. Als je iets niet
Nadere informatieZOEKEN NAAR DE VOLMAAKTE VORM NIVEAU ++
NIVEAU ++ /5 Deze leskaart gaat over het zoeken naar de volmaakte vorm. Dat klinkt misschien wat verheven, maar je zult ontdekken dat deze zoektocht in de kunstgeschiedenis erg belangrijk is geweest. Piet
Nadere informatieNaam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14)
Naam: Valérie den Besten Klas: G&I A Datum: 06-11-15 Module: Project 100% presence Begeleider: Irene van Peer Groep 11 (team 14) Reflectieverslag Maandag hebben we gebrainstormd en we hebben voor mijn
Nadere informatieSHELL. April 2017 juni 2017 AVANS Hogeschool Iris Bouman
SHELL April 2017 juni 2017 AVANS Hogeschool Iris Bouman INNOVATIEVRAAG Hierbij wordt er gekeken naar alle technologische, innovatieve, ecologische, politieke en economische aspecten. De mens beweegt immers
Nadere informatieSmakelijke Vermarkting groente en fruit
Smakelijke Vermarkting groente en fruit Segmentatie van consumenten op smaakvoorkeur tomaat in Nederland, Duitsland en Engeland. Waarom? Daarom! Er wordt te weinig en steeds minder groente en fruit gegeten.
Nadere informatieWorkshop Innoveren Monique Blacha Femke van Laarhoven
Workshop Innoveren Monique Blacha Femke van Laarhoven Laten we ons even voorstellen Workshop leiders: Femke van Laarhoven, Nehem KMC Monique Blacha, VMRG/Slimbouwen En wie bent u? Doel van de workshop
Nadere informatie4,8. Praktische-opdracht door een scholier 1583 woorden 7 juni keer beoordeeld. Vragen.
Praktische-opdracht door een scholier 1583 woorden 7 juni 2005 4,8 33 keer beoordeeld Vak Biologie Vragen. 1. 1. Blue Band margarine. ( 250 gr. ) 2. ( 500 ml. ) 3. ( 0,5 L. ) 4. ( 350 gr. ) 5. ( 0,5 L.
Nadere informatieCase Studie: Groothandelsbedrijf. Hoe Kom Je Via Het Internet Aan Nieuwe Klanten?
Case Studie: Groothandelsbedrijf Hoe Kom Je Via Het Internet Aan Nieuwe Klanten? Voorwoord Welkom bij de case studie. Ik ga je aan de hand van een praktijk voorbeeld en 5 stappen laten zien hoe je als
Nadere informatieAssortimentsbrochure High-tech tomaten. a World of Knowledge in every seed
Assortimentsbrochure High-tech tomaten a World of Knowledge in every seed The Global Specialist Bayer is een betrouwbare partner voor het optimaliseren van de productie en marketing van onze veredelde
Nadere informatieDinsdag 5 mei 2015 wel
Je kunt meedoen aan een tv-programma, maar je weet nooit hoe één en ander uit zal pakken. Je hebt niet alles in de hand. Maar een andere slimme ondernemer zorgt ervoor dat als er een hype gaande is, hij
Nadere informatieJaarprogramma 'Je eigen kinderkrant' Meest gestelde vragen en antwoorden
Jaarprogramma 'Je eigen kinderkrant' Meest gestelde vragen en antwoorden Wat is jullie motivatie voor uitbreiding? We zien het effect dat Jong010 in Rotterdam heeft. Kinderen raken meer betrokken bij hun
Nadere informatieWat schrijf je en voor wie: een gedicht voor op een. Hoe pak je het schrijven van een gedicht aan?
Les 1: Een poëziekaart maken poëziekaart Lees over Verbonden zijn. Wat schrijf je en voor wie: een gedicht voor op een Verbonden zijn De Nieuwsbegrip leesles gaat over de ramadan. Tijdens de ramadan voelen
Nadere informatieBegeleidershandleiding Voedingscentrum Meer dan lekker in de super
Begeleidershandleiding Voedingscentrum Meer dan lekker in de super Helpdesk online module: Spring Instituut Tel: 0318-493133 Mail: info@springinstituut.nl 1 Inhoud Hoofdstuk 1 Algemene informatie... 3
Nadere informatieVAN BELEID NAAR BUSINESS Een methode om écht te gaan ondernemen
VAN BELEID NAAR BUSINESS Een methode om écht te gaan ondernemen AANLEIDING De creatieve industrie is een sector die de economische en culturele waarde van betekenis centraal stelt en exploiteert. Deze
Nadere informatieDisruptie in de Voedselketen. Rabobank Banking for Food
Disruptie in de Voedselketen Rabobank Banking for Food Passie voor food Contact en info www.rabobank.nl/food Rabobank Foodzone @MWMRol 2 De noodzaak voor innovatie: Disruption Ahead! 3 Disruptie: wat vind
Nadere informatieWorld Food Center Experience
World Food Center Experience We Feed Each Other Een uniek voedselavontuur De uitdaging Mondiaal en nationaal bestaan er grote uitdagingen op het terrein van voedselproductie en -consumptie. De wereldbevolking
Nadere informatie1. Even voorstellen 2. Van Producent naar consument, of 3. Hoe denkt Retail de komende jaren in te vullen? 4. De vragen die regelmatig leven:
26-02-2011 ZLTO AGENDA 1. Even voorstellen 2. Van Producent naar consument, of 3. Hoe denkt Retail de komende jaren in te vullen? 4. De vragen die regelmatig leven: Is er voor de supermarkt een belang
Nadere informatieHoe The Footwearists de schoenenretail op zijn kop wil zetten :00
Hoe The Footwearists de schoenenretail op zijn kop wil zetten 31-07-2017 11:00 De plannen en visie van het Waalwijkse innovatiecentrum SLEM logen er niet om. De schoenenwinkel zoals we die kennen zou verdwijnen.
Nadere informatieWerkboekje. Natuur en milieu educatie. Groep 7. Naam: Fruit in de mix. Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna
Werkboekje Natuur en milieu educatie Naam: Groep 7 Fruit in de mix Dit is een product van Stichting Vogelpark Avifauna Werkblad 1 Waar komt ons fruit vandaan? Vul 1. Teken het klassikale woordenweb die
Nadere informatieVerspilling: De houdbaarheidsdatum nabij
School: Bedrijf: Titel project: 1. De opdracht Opdrachtgever Agrarische Jongeren Friesland is een organisatie die zich ten doel stelt de bedrijfsvoering van boerenbedrijven zo efficient mogelijk te maken.
Nadere informatieStandpunt Plantum inzake octrooi- en kwekersrecht
STANDPUNT Standpunt Plantum inzake octrooi- en kwekersrecht Op 6 mei 2009 heeft Plantum een standpunt ingenomen inzake de relatie tussen octrooi- en kwekersrecht. Dit standpunt is als volgt: Octrooirechtelijk
Nadere informatiePlans are nothing, Planning is everything - Dwight D. Eisenhower
IN 5 STAPPEN EEN STRATEGISCHE PLANNING Plans are nothing, Planning is everything - Dwight D. Eisenhower INLEIDING 01 Generaal Dwight D. Eisenhower is de man die de invasie van de geallieerde strijdkrachten
Nadere informatieGlobalisering: Uitdagingen voor Food en Agri-business Nijenrode, 24 november 2014
Globalisering: Uitdagingen voor Food en Agri-business Nijenrode, 24 november 2014 Inhoud 1 2 3 Bedrijfsprofiel Agrifirm Globalisering Risico s en kansen voor de Food en Agri-business Vragen Bedrijfsprofiel
Nadere informatieDuurzame wereldvoedselvoorziening. hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen?
Duurzame wereldvoedselvoorziening hoe ziet dit vraagstuk eruit en in welke richting liggen de oplossingen? Even voorstellen: Ruben Bringsken Ondernemer in Food en ICT (focus op duurzame oplossingen) Eigenaar/participatie
Nadere informatieVLAM Jaarprogramma 2018
VLAM Jaarprogramma 2018 Commissie Landbouw Vlaams Parlement 06/12/2017 Guy Vandepoel voorzitter Frans De Wachter algemeen directeur Overzicht Inleiding Vernieuwde missie, visie & strategie Begroting Promotie
Nadere informatieEerste moodboard. Tweede moodboard
Sprekende kopregel 1 Eerste moodboard Het eerste moodboard hebben wij voorgelegd aan de mannen die meededen aan de groepsdiscussie. Zij hebben er op- en aanmerkingen over gegeven, waardoor wij het moodboard
Nadere informatieAlgemene samenvatting
Algemene samenvatting De mens kan niet zonder zuurstof. De zuurstof die wij inademen wordt vanaf de longen door het bloed naar alle cellen van ons lichaam gebracht. De cellen kunnen deze zuurstof gebruiken
Nadere informatieMASTERCLASS RETAILMARKETING 2019
MASTERCLASS RETAILMARKETING De retailwereld verandert sneller dan ooit tevoren. Het is cruciaal om het retail spel goed te begrijpen om in te kunnen spelen op die veranderingen. Daarom organiseert Q&A
Nadere informatieGezond en duurzaam eten Een inspiratiefolder voor mbo-docenten
Gezond en duurzaam eten Een inspiratiefolder voor mbo-docenten Aan de slag met gezond en duurzaam eten in het MBO De school is dé plek om jongeren bewust te maken van gezond en duurzaam eten. Gezonde
Nadere informatieProeftuin Rijswijk experimenteren en innoveren in Rijswijk
Proeftuin experimenteren en innoveren in Door Mark Storm, D66 is een doorsnee gemeente. Heel gewoon. Dat klinkt misschien onaardig, maar wat ik bedoel is dat we eigenlijk alles hebben. Klein en dorps maar
Nadere informatieToespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres
Toespraak van staatssecretaris Dijksma bij het Groentecongres Toespraak 26-03-2015 Toespraak van de staatssecretaris Dijksma (EZ) bij het Groentecongres op 26 maart 2015 in het World Trade Centrum in Rotterdam.
Nadere informatieBiotechnologie vmbo-b34. CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie.
Auteur VO-content Laatst gewijzigd Licentie Webadres 20 December 2016 CC Naamsvermelding 3.0 Nederland licentie http://maken.wikiwijs.nl/73574 Dit lesmateriaal is gemaakt met Wikiwijs Maken van Kennisnet.
Nadere informatieAdvies en verkoop versproducten
Advies en verkoop versproducten Een gastvrije en vriendelijke verkoper draagt veel bij aan de omzet in een winkel. Vriendelijk zijn kost geen cent. Een deskundige verkoper(ster), een vakspecialist, die
Nadere informatieBIO BASED ECONOMY WERKT!
BROCCOLIPLUS als functionele voeding BIO BASED ECONOMY WERKT! Supergezond maar nog niet sexy genoeg GROENE GRONDSTOFFEN Inhoudsstoffen INLEIDING De huidige maatschappij heeft in toenemende mate aandacht
Nadere informatieStrategienota Ruimte, Relatie & Rekenschap
Strategienota 2019-2022 Ruimte, Relatie & Rekenschap 2 Strategienota Landstede Groep 2019-2022 Inhoudsopgave Inleiding 4 Hoofdstuk 1 Missie & waarden 6 1.1 Missie 6 1.2 Waarden 6 We willen ontwikkelen
Nadere informatieVan oude rasschen, de dingen die voorbijgaan. ArndJan van Wijk
Van oude rasschen, de dingen die voorbijgaan ArndJan van Wijk Stichting Op Goede Gronden Opgericht 14 december 2009 Doelstelling In standhouden traditionele Zeeuwse landbouw Oude landbouwrassen Paardentractie
Nadere informatiemanagement consultants De Innovatiebox partners in innovatie
management consultants De Innovatiebox partners in innovatie VOORWOORD Beste lezer, Met enige trots presenteer ik u de samenwerking tussen De Breed & Partners en de internationaal gerespecteerde fiscalisten
Nadere informatieGenomic revolution : betekenis voor
Genomic revolution : betekenis voor karakterisering, behoud en fokkerij van zeldzame rassen? Jack Windig Centre of Genetic Resources, The Netherlands (CGN) Genomic revolution Genoom Het hele DNA Alle chromosomen
Nadere informatiede vraag is niet of we de strijd tegen MS gaan winnen... maar wanneer
de vraag is niet of we de strijd tegen MS gaan winnen... maar wanneer belofte Onze belofte aan mensen met MS Al meer dan drie decennia neemt Biogen Idec het voortouw in de strijd tegen multiple sclerose.
Nadere informatieTerug naar de basiswaarden M A G A Z I N E. In financiële advisering past geen dubbele moraal. FFP-Verkiezingsdebat
J A A R G A N G 6 N U M M E R 2 J U N I 2 0 1 0 M A G A Z I N E In financiële advisering past geen dubbele moraal FFP-Verkiezingsdebat Integraal advies nader verankeren in gedragscode Terug naar de basiswaarden
Nadere informatieRoundtable voedselverspilling
Roundtable voedselverspilling Op maandag 4 april heeft de roundtable: Beperken van voedselverspilling, waarden van voedsel in de keten plaatsgevonden te Ede. Dit in het kader van het programma ketens en
Nadere informatieRabobank. Een bank met ideeën.
Samen bankieren. Rabobank. Een bank met ideeën. Identiteitsbewijs Rabobank Centraal Twente Ideologie 5 Visie 9 Missie 21 Merkbelofte 25 Unieke kracht 29 Kernwaarden 33 Ambities 39 Ideologie 5 Waar geloven
Nadere informatiehier niet, maar wel bijvoorbeeld in de USA.
Innovatie Innovatie is noodzakelijk. Altijd. Dat geldt voor elke organisatie, dus ook voor klantenservice en klantcontact. CR&T gaat de komende maanden op bezoek bij klantcontactprofessionals, met als
Nadere informatie