De Invloed van de Emotionele Intensiteit van de Verteller op de Gegeven. steun door de Luisteraar bij het Sociaal Delen van Emoties
|
|
- Eva Sterre Bosman
- 5 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 De Invloed van de Emotionele Intensiteit van de Verteller op de Gegeven steun door de Luisteraar bij het Sociaal Delen van Emoties Bob Viskil 29 januari 2017 Studentnummer: Bachelorproject Sociale Psychologie Universiteit van Amsterdam Begeleid door: L. Pauw Aantal woorden abstract: 151 Aantal woorden onderzoek: 4907
2 Abstract Deze pilotstudie naar het sociaal delen van emoties heeft de invloed van de emotionele intensiteit van de verteller op de gegeven steun door de luisteraar onderzocht. 40 vrouwelijke participanten werden willekeurig een rol toegewezen: verteller of luisteraar. De verteller deelde een emotionele gebeurtenis met de luisteraar. Emotionele intensiteit werd gemeten door de verteller voorafgaand aan de interactie te vragen hoe emotioneel zij was. Bij de luisteraar werd dit achteraf gemeten. Bij de luisteraar werd naderhand tevens een vragenlijst afgenomen waardoor de vormen van gegeven steun (cognitief en socio-affectief) werden gemeten. De emotionele intensiteit van de verteller bleek geen significante voorspeller van de gegeven steun door de luisteraar. Dit was niet in lijn met de hypothese, die veronderstelde dat deze relatie zou bestaan middels een mediatie van de emotionele intensiteit van de luisteraar. Er kan niet geconcludeerd worden dat de emotionele intensiteit van de verteller de gegeven steun door de luisteraar beïnvloedt. 1
3 De Invloed van de Emotionele Intensiteit van de Verteller op de Gegeven Steun door de Luisteraar bij het Sociaal Delen van Emoties In het dagelijks leven ervaren mensen de neiging om gebeurtenissen met een emotionele impact te willen vertellen en te willen delen met anderen in de nabije omgeving (Rimé, Philippot, Boca & Mesquita, 1992). Wanneer iemand bijvoorbeeld boos is over de gang van zaken op het werk, wordt dit thuis gedeeld met de familie of wanneer een student bezorgd is over het halen van een aanstaand tentamen, wordt dit aan medestudenten verteld. Dit proces wordt ook wel social sharing genoemd (Rimé, 2009). Social sharing is een wereldwijd fenomeen dat in alle culturen voorkomt (Rimé, Mesquita, Philippot & Boca, 1991). Volgens Rimé, Mesquita, Philippot en Boca (1991) blijkt zelfs dat mensen de neiging hebben om maar liefst 80 tot 95% van de emotionele gebeurtenissen in hun leven te willen delen met anderen. Deze anderen zijn dikwijls ook mensen die dichtbij het individu staan, zoals vrienden, familie en partners (Rimé, 2009). Daarnaast bleek ook dat 50% van de mensen deze gebeurtenissen het liefst zo snel mogelijk, namelijk dezelfde dag nog, wil vertellen (Rimé, Phillipot, Boca & Mesquita, 1992). Het delen van deze verhalen heeft een belangrijk doel. Mensen zijn namelijk in de veronderstelling dat een gesprek hebben over emotionele problemen kan zorgen voor een beter gevoel (Zech & Rimé, 2005). Het overkoepelende doel dat wordt nagestreefd door middel van het praten over de emotionele gebeurtenissen is dus het ontvangen van steun. Er bestaan echter verschillende soorten steun en het soort steun dat gezocht wordt, verschilt dan ook per individu (Rimé, 2009). Volgens de Two-Mode Theory (Rimé, 2009) neemt deze steun twee vormen aan: socio-affectieve steun en cognitieve steun. Volgens Rimé (2009) bestaat socio-affectieve steun uit het creëren van gevoelens van onder andere begrip, comfort en medeleven. Bij deze vorm van steun ervaart de verteller een gevoel van opluchting, maar wordt de emotionele impact van het probleem niet weggenomen. Socio-affectieve steun biedt dus slechts een 2
4 tijdelijke gevoelsmatige oplossing, waarbij gevoelens van alleen-zijn en hulpeloosheid worden ondervangen. Cognitieve steun kan daarentegen wel de emotionele impact van het probleem ondervangen. Cognitieve steun bestaat volgens Rimé (2009) namelijk uit het opnieuw evalueren van het probleem; het zorgt voor een cognitieve herinterpretatie van de emotionele aspecten van het probleem. Door de verteller betekenis te laten vinden in wat er gebeurd is, worden emoties niet meer zo heftig beleefd als wanneer de emotie plaatsvond. Om te zorgen voor emotioneel herstel en de emotionele impact van het probleem te verminderen lijkt het dus belangrijk om cognitieve steun te ontvangen. Zonder cognitieve steun te ontvangen, is de kans groter dat de emotionele impact die het probleem heeft, blijft voortbestaan. Dit zou uiteindelijk kunnen leiden tot co-rumination (Stone, Hankin, Gibb & Abela, 2011). Volgens Stone, Hankin, Gibb en Abela (2011) is co-rumination het herhaaldelijk blijven spreken over de emotionele gebeurtenis, waarbij er gefocust wordt op de negatieve aspecten. Op lange termijn kan het individu dan in een zelfdestructieve cyclus raken. Daarnaast toonde dit onderzoek aan dat co-rumination een relatie toont met het ontwikkelen van een depressie. Als verteller lijkt het dus belangrijk om cognitieve in plaats van socio-affectieve steun te ontvangen van de luisteraar, maar toch gebeurt dit niet altijd. Een mogelijke factor die het gegeven type steun beïnvloedt en die in deze studie centraal staat, is de emotionele intensiteit van de verteller. Het vertellen van emotionele gebeurtenissen gaat uiteraard altijd gepaard met een bepaalde mate van emotionele intensiteit (Rimé, 2009). Deze intensiteit weerspiegelt de emotionele impact die het probleem heeft op het individu en verschilt per probleem en situatie. Wanneer de verteller zijn of haar verhaal uit met een bepaalde emotionele intensiteit, wordt de luisteraar aan deze emotionele cues blootgesteld. Deze blootstelling kan een proces in werking laten stellen dat emotionele besmetting wordt genoemd (Hatfield, Cacioppo & Rapson, 1994). Bij emotionele besmetting wordt de emotionele staat van een persoon 3
5 beïnvloed door de emoties van mensen in de directe omgeving. Dit proces kan onbewust plaatsvinden. Dat emotionele besmetting ook daadwerkelijk plaatsvindt bij social sharing hebben Christophe en Rimé (1997) met hun onderzoek al aangetoond. Er werd gebleken dat er bij de luisteraar emoties werden aangewakkerd wanneer de verteller zijn verhaal vertelde met een hoge emotionele intensiteit. Vervolgens had dit verhaal een zodanige impact achtergelaten dat de luisteraar zelf ook de behoefte ervoer om dit verder te delen met anderen. Dit werd secondary social sharing genoemd (Christophe & Rimé, 1997). Hierbij geldt dat hoe hoger de emotionele intensiteit van de verteller was, hoe groter de neiging tot secondary social sharing was bij de luisteraar. Ook Luminet, Bouts, Delie, Manstead & Rimé (2000) lieten in hun onderzoek zien dat het luisteren naar emotionele verhalen van dierbaren emoties kan opwekken bij de luisteraar. Deze onderzoeken toonden dus aan dat emotionele besmetting in de context van social sharing bestaat. Huidig onderzoek gaat door op dit verband door te onderzoeken of dit verband de reactie van de luisteraar beïnvloedt. Wanneer de luisteraar namelijk daadwerkelijk emotioneel besmet raakt, zou het kunnen zijn dat dit gevolgen heeft voor het type steun dat gegeven wordt aan de verteller. De kans op cognitieve steun zou kunnen worden verkleind. Dit kan komen doordat emotieregulatie, het proces waarbij door een individu geprobeerd wordt om invloed te hebben in hoeverre een emotie ervaren of uitgedrukt wordt (Gross, 1998), veel cognitieve bronnen opeist (Richards, 2004). Als de luisteraar dus bijvoorbeeld aan een hoge emotionele intensiteit wordt blootgesteld, hierdoor emotioneel besmet raakt en vervolgens deze emoties probeert te reguleren, verliest hij of zij hieraan volgens Richards (2004) veel cognitieve bronnen. Deze cognitieve bronnen zijn voor de luisteraar echter van groot belang om in staat te kunnen zijn op een adequate manier cognitieve steun te verschaffen aan de verteller (Nils & Rimé, 2012). Zoals gezegd bestaat het bieden van cognitieve steun namelijk uit het bieden van een ander perspectief en een re-appraisal op de emotionele gebeurtenis. Het bewerkstelligen hiervan is 4
6 echter een mentaal inspannend proces: het vereist veel informatieverwerking en om die reden het gebruik van cognitieve bronnen (Rimé, 2009). Als de cognitieve bronnen dus niet beschikbaar zijn vanwege de emotionele besmetting en de emotieregulatie, lijkt het aannemelijk dat de luisteraar eerder zal overgaan op het bieden van socio-affectieve steun, aangezien deze vorm van steun veel minder cognitieve inspanning vereist (Rimé, 2009). Om te onderzoeken of de emotionele intensiteit van de verteller inderdaad de vorm van gegeven steun door de luisteraar beïnvloedt, werden in dit onderzoek twee deelnemers, die elkaar niet kenden, aan elkaar gekoppeld. De deelnemers kregen willekeurig een rol toegewezen; verteller dan wel luisteraar. In een gesprek van acht minuten deelde de verteller een emotionele gebeurtenis met de luisteraar en reageerde de luisteraar hier weer op. Voorafgaand aan het gesprek werd de emotionele intensiteit van de verteller gemeten middels een vragenlijst en na het gesprek die van de luisteraar. De vorm van gegeven steun werd gemeten door de luisteraar na afloop van het gesprek nog een vragenlijst in te laten vullen met betrekking tot zijn of haar perspectief op de gegeven steun. Hierbij werd een mediatie verwacht, zie Figuur 1. Er werd namelijk verwacht dat wanneer de emotionele intensiteit van de verteller hoog was, de emotionele intensiteit van de luisteraar hierdoor besmet raakte en ook hoog werd. Hierdoor zou eerder socio-affectieve steun gegeven worden dan cognitieve steun. In huidig onderzoek werd gefocust op twee negatieve emoties: boosheid en bezorgdheid. De vertellers dienden dus iets te vertellen waarover zij boos dan wel bezorgd waren. Dit werd gedaan om verder te kunnen generaliseren dan wanneer naar slechts een specifieke emotie werd gekeken. 5
7 Figuur 1. Schema van de Mediatie zoals Gesteld in de Hypothese. De Emotionele Intensiteit van de Verteller werd Verwacht de Emotionele Intensiteit van de Luisteraar te Beïnvloeden. Hierdoor zou de Vorm van de Gegeven Steun weer worden Beïnvloed. Methode 1 Deelnemers Aan dit onderzoek namen 40 mensen tussen de 18 en 63 jaar oud deel, waarvan 0 mannelijke en 40 vrouwelijke deelnemers. De gemiddelde leeftijd was (SD = 12.02). Vereiste voor deelname was dat de deelnemer de Nederlandse taal vloeiend beheerste. Deelnemers waren verzameld via het sociale netwerk van de onderzoekers. Er werd geen beloning verstrekt aan de deelnemers. Deelname aan het onderzoek was vrijwillig en vrijblijvend. 1 Dit onderzoek maakte deel uit van een groter onderzoek. Naast de beschreven procedure was er sprake van meerdere vragenlijsten die onder andere ingingen op de verbondenheid tussen de deelnemers. Bovendien werd het gesprek opgenomen door middel van video- en camera apparatuur om zodoende gebruik te kunnen maken van een video-mediated recall. Over deze onderdelen wordt niet verder uitgeweid, omdat het niet relevant is met betrekking tot de onderzoeksvraag. 6
8 Procedure Nadat de deelnemers geworven waren via het sociale netwerk van de onderzoekers, werden deze naar eigen voorkeuren ingedeeld in tijdsblokken. Deelnemers werden zodanig ingedeeld dat altijd een duo werd gevormd van twee deelnemers die elkaar niet kenden, opdat de resultaten van het onderzoek niet konden worden beïnvloed door een eventueel bestaande relatie tussen beide deelnemers. Bij aankomst in het laboratorium, een ruimte in het gebouw van de Universiteit van Amsterdam die werd geleend van de afdeling Pedagogiek, kregen beide deelnemers van het duo willekeurig een rol toegewezen: de verteller (persoon A) of de luisteraar (persoon B). De rolverdeling werd gedaan door de proefleider, een van de vijf studenten die het onderzoek uitvoerden. Er werd voor gezorgd dat degene die de proefleider was de deelnemers van dat moment niet kenden opdat professionaliteit en objectiviteit bewaard zouden blijven. Zodoende zou de proefleider zich bijvoorbeeld niet anders gaan gedragen tegen de ene deelnemer dan de andere deelnemer. Bovendien zou het kennen van de proefleider ook de deelnemers kunnen beïnvloeden. Alle proefleiders voerden dezelfde stappen uit bij de deelnemers en gaven dezelfde instructies naar aanleiding van een van tevoren opgesteld onderzoeksprotocol. Bij binnenkomst werd daarnaast ook besloten welke emotie dit duo zou betreffen: boosheid dan wel bezorgdheid. Dit werd simpelweg om en om gedaan; het eerste duo kreeg de emotie bezorgdheid toegewezen, het duo daarna boosheid enzovoort. De deelnemers werden een aparte testruimte ingestuurd om hier enkele algemene instructies te krijgen over het onderzoek. Tevens dienden zij hier een informed consent te ondertekenen, waarbij zij verklaarden op de hoogte te zijn gesteld van de gang van zaken tijdens het onderzoek. Nadat de deelnemer akkoord was gegaan met het onderzoek en zij enkele demografische gegevens hadden ingevuld, werden de deelnemers hun rol-specifieke instructies gegeven voor tijdens de interactie. Persoon A, oftewel de verteller, werd 7
9 geïnstrueerd na te denken over een gebeurtenis die haar onlangs boos dan wel bezorgd had gemaakt en waarvan de emoties nog steeds aanwezig waren. Hierbij werd persoon A op het hart gedrukt dat het een gebeurtenis diende te zijn die maximaal vijf jaar geleden was, waarvan de deelnemer het zag zitten om over te praten met een vreemde. Persoon A diende de gebeurtenis op te schrijven in een paar regels, aan te geven hoe lang dit geleden was en of er al over gesproken was. Dit werd dus gedaan voordat de deelnemers kennis met elkaar hadden gemaakt, opdat persoon A zich niet zou laten leiden door opgedane kennis over persoon B in wat voor gebeurtenis zij wilde delen. Tevens werd nog een vragenlijst afgenomen die de emotionele intensiteit mat. Persoon B werd geïnstrueerd zich in te leven in de rol van de luisteraar en tijdens de interactie te reageren op persoon A zoals zij dat ook in het dagelijks leven bij bekenden zou doen. Na de instructies en vragenlijst werden de deelnemers door de proefleider weer bij elkaar gebracht. Dit gebeurde in het Family Lab van de afdeling Pedagogiek van de Universiteit van Amsterdam: een vriendelijke setting waarin beide deelnemers op een aparte stoel zaten. De stoelen waren zo neergezet dat er een hoek van 90 graden werd gevormd. Hier kregen zij eerst de mogelijkheid elkaar te leren kennen door middel van het voorleggen van Dilemma s op Dinsdag. Hier kregen de deelnemers vijf minuten de tijd voor. Nadat de vijf minuten voorbij waren, kwam de proefleider het Family Lab weer binnen en herhaalde de algemene instructies voor de daadwerkelijke interactie aanving. Ook werd de deelnemers duidelijk gemaakt dat het gesprek acht minuten 2 zou duren en dat zij mochten beginnen en eindigen wanneer zij een signaal hoorden. Dit signaal kwam in de vorm van een geluidje van een sms-bericht op een telefoon die op een niet-zichtbare plek in 2 Vier van de twintig gesprekken hebben echter zes minuten geduurd in verband met meer benodigde tijd voor het converteren van de videogesprekken naar een bestand dat benodigd was voor de eerder genoemde videomediated recall. Dit kwam door een technisch probleem. 8
10 dezelfde ruimte lag. Wanneer alles helder was, verliet de proefleider de ruimte en luidde het signaal. Wanneer de acht minuten voorbij waren, werd hetzelfde signaal gegeven. De deelnemers kregen nu een pauze 3 van vijf minuten 4, waarna de proefleider hen weer naar hun aparte testruimte bracht. Bij persoon A werd hier door middel van een item de emotionele intensiteit gemeten. Persoon B kreeg naast een item dat de emotionele intensiteit mat, ook nog een vragenlijst die de gegeven steun in beeld bracht. Na deze vragenlijsten volgde het laatste onderdeel van het onderzoek: de video-mediated recall 5. Nadat deelnemers ook deze taken voltooid hadden, verscheen er een debriefing op het computerscherm. Na een dankwoord en een kleine beloning in de vorm van pepernoten, waren de deelnemers vrij om te gaan. Materialen Kennismakingsopdracht Om ervoor te zorgen dat er een ontspannen sfeer ontstond en de deelnemers elkaar enigszins leerden kennen, was er gekozen om de deelnemers een leuke kennismakingsopdracht voor te leggen. Deze bestond uit het bespreken van tien Dilemma s op Dinsdag. Hierbij werd gevraagd een keuze te maken tussen twee zaken die even (on)aantrekkelijk waren. Deze keuzes bespraken de deelnemers vervolgens met elkaar. Een 3 Deze pauze werd ingelast in verband met het nodig hebben van tijd om de videogesprekken te kunnen converteren naar een bestand dat benodigd was voor de video-mediated recall. 4 Na elf gesprekken werd besloten de pauze te schrappen. Gedacht werd dat sommige deelnemers in de pauze bleven spreken over de emotionele gebeurtenis. De in de pauze opgedane informatie zou invloed kunnen uitoefenen op het deel van het onderzoek dat na de interactie plaatsvond. Deelnemers werden vanaf gesprek twaalf direct na de interactie naar hun aparte testruimte gebracht en dienden hier te wachten. 5 Zoals gezegd is de data hiervan niet gebruikt. Om deze reden wordt hier niet dieper op ingegaan. 9
11 voorbeelditem hiervan is: Je hebt geen uitdrukking in je gezicht of je moet s nachts om 03.00uur één kilometer achteruit rennen. Deze items zijn allemaal afkomstig van de website zie Bijlage 1. Emotionele Intensiteit Om de emotionele intensiteit van de deelnemers te meten werden zowel voor als na de interactie items afgenomen. Aan persoon A werd voorafgaand aan de interactie het volgende item voorgelegd: Geef aan in welke mate u op dit moment de onderstaande emoties voelt wanneer u terugdenkt aan de beschreven situatie. Dit item diende te worden beantwoord met betrekking tot de volgende emoties: boosheid, bezorgdheid, verdriet, schaamte, angst en schuld, zie Bijlage 2. Door middel van deze vragenlijst kon niet alleen de emotionele intensiteit van boosheid dan wel bezorgdheid worden gemeten, maar kon ook gelijk een manipulatiecheck worden gedaan. Er kon zodoende namelijk bij de analyse worden gekeken of boosheid of bezorgdheid inderdaad significant meer ervaren werd dan de andere emoties. Na de interactie werd de emotionele intensiteit bij persoon B gemeten. Dit werd gedaan door het volgende item voor te leggen: Hoe boos/bezorgd voelt u zich nu over de gebeurtenis waar uw gesprekspartner u over heeft verteld?. Alle zojuist genoemde items werden gescoord op een Likert-schaal van een tot zeven. Hierbij stond een voor helemaal niet en zeven voor helemaal wel. Dit betekende dat hoe hoger de score was, hoe intenser de emotie was. Gegeven Steun Na de interactie werd persoon B een vragenlijst voorgelegd die acht items bevatte omtrent de twee vormen van steun, zie Bijlage 3. Deze vragenlijst is gebaseerd op die van Duprez, Christophe, Rimé, Congard en Antoine (2014). Vier items hadden betrekking op 10
12 socio-affectieve steun en vier items hadden betrekking op cognitieve steun. Een voorbeeld van een item dat betrekking had op socio-affectieve steun is: Als u terugkijkt op het gesprek, in hoeverre heeft u geprobeerd de ander te troosten. Een voorbeeld van een item dat betrekking had op cognitieve steun is: Als u terugkijkt op het gesprek, in hoeverre heeft u geprobeerd een perspectief van buitenaf te bieden. De items werden gescoord op een Likertschaal van een tot zeven. Hierbij stond een voor helemaal niet en zeven voor helemaal wel. Vervolgens werden op basis van de scores op de items twee sub schalen gecreëerd: een schaal voor socio-affectieve steun en een schaal voor cognitieve steun. Een hoge score op de schaal van socio-affectieve steun, betekende dat persoon B vond dat zij veel socio-affectieve steun heeft gegeven tijdens het gesprek. Hetzelfde geldt voor de schaal van cognitieve steun. Resultaten Van de 40 deelnemers is er tijdens het onderzoek niemand uitgevallen. Tevens heeft geen van de deelnemers achteraf kenbaar gemaakt van deelname af te zien. Hiernaast was er geen sprake van uitbijters. Dit had als gevolg dat de gegevens van alle deelnemers zijn meegenomen bij het interpreteren van de resultaten. De definitieve data zijn dus gebaseerd op de gegevens van 40 vrouwelijke deelnemers met een gemiddelde leeftijd van jaar (SD = 12.02). De deelnemers zijn verzameld via de sociale netwerken van de onderzoekers. Alle deelnemers volgden een opleiding aan de hoge school of universiteit of hadden deze reeds volbracht. In 32,5 % van de gevallen betrof dit de studie psychologie. Hieronder zullen verschillende resultaten gerapporteerd en vervolgens geïnterpreteerd worden. Bij alle van de uitgevoerde analyses is voldaan aan de daarvoor benodigde assumpties. Ten eerste werd er gekeken of de manipulatie geslaagd was. Er werd getracht om de deelnemers die de rol van verteller toegewezen kregen een negatieve emotie (boosheid dan wel bezorgdheid) te laten ervaren. Om te kijken of de deelnemers die boosheid dienden te 11
13 ervaren ook inderdaad gemiddeld hoger scoorden op boosheid dan dat zij scoorden op de vijf andere emoties, werd een Repeated Measures ANOVA uitgevoerd. Na de analyse bleek dat er een effect was gevonden voor emotie, Wilks Lambda =.03, F(5, 5) = 29.8, p =.001. Deelnemers toonden inderdaad significant meer boosheid (M = 5.50, SD =.97) dan schuld (M = 2.10, SD = 1.60), angst (M = 2.30, SD = 1.57), schaamte (M = 1.60, SD = 1.27) of bezorgdheid (M = 2.80, SD = 2.00). Hierbij gold p <.05 voor al de genoemde emoties. Echter bleek verdriet (M = 4.90, SD = 1.66, p =.975) niet significant minder te worden ervaren, zie Figuur 2. Dit betekent dat de manipulatie niet volledig geslaagd is. Mensen die boosheid dienden te ervaren, waren namelijk naast boos ook verdrietig. Dezelfde analyse werd uitgevoerd voor de deelnemers die bezorgd dienden te zijn. Opnieuw was er een effect gevonden voor emotie, Wilks Lambda =.16, F(5, 5) = 5.31, p =.045. Echter bleek dat de manipulatie weer niet volledig was geslaagd. Deelnemers toonden alleen significant meer bezorgdheid (M = 5.60, SD = 1.51) dan schaamte (M = 2.80, SD = 1.87, p =.044). Deelnemers bleken niet significant meer bezorgdheid te ervaren dan boosheid (M = 3.40, SD = 1.65, p =.289), schuld (M = 2.60, SD = 2.32, p =.0670), verdriet (M = 5.50, SD = 1.08, p = 1.00) of angst (M = 4.50, SD = 1.84, p =.097), zie Figuur 2. 12
14 Figuur 2 Grafiek met de Gemiddelde Scores op Zes Emoties voor de Bezorgdheidsconditie en Boosheidsconditie met Betrouwbaarheidsintervallen van 95%. Van Links naar Rechts: Boosheid, Schuld, Verdriet, Angst, Schaamte en Bezorgdheid. Voor de hoofdanalyse is een mediatie analyse uitgevoerd. Hierbij werd als onafhankelijke variabele de emotionele intensiteit van de verteller gebruikt, welke was geoperationaliseerd als de gemiddelde score op boosheid dan wel bezorgdheid voorafgaand aan de interactie. De mediator was de emotionele intensiteit van de luisteraar, welke was geoperationaliseerd als de gemiddelde score op boosheid dan wel bezorgdheid na afloop van de interactie. De afhankelijke variabele was het type gegeven steun door de luisteraar. Deze is geoperationaliseerd als de gemiddelde score van de luisteraar op de vier items die socioaffectieve steun weergaven en de vier items die cognitieve steun weergaven. Er zijn dus twee analyses gedaan: een analyse die de gemiddelde score op cognitieve steun als afhankelijke 13
15 variabele had en een analyse die de gemiddelde score op socio-affectieve steun als afhankelijke variabele had. Uit de analyse op cognitieve steun bleek dat de emotionele intensiteit van de verteller geen significante voorspeller was van het geven van cognitieve steun door de luisteraar zonder de mediërende variabele; de emotionele intensiteit van de luisteraar, b =.21, t =.87, p =.396. Wanneer de mediator wel in het regressiemodel werd meegenomen was de emotionele intensiteit van de verteller tevens geen significante voorspeller, b =.21, t =.87, p =.396. De emotionele intensiteit van de luisteraar had ook geen effect op het geven van cognitieve steun door de luisteraar, b =.01, t =.07, p =.948. Bovendien bleek de emotionele intensiteit van de verteller ook geen effect te hebben op de emotionele intensiteit van de luisteraar, b = -.13, t = -.38, p =.705. De verklaarde variantie van de regressie was dus ook niet significant, R² =.01, F(1, 18) =.15, p =.705, zie Figuur 3. Figuur 3. Schema van de Onderzochte Mediatie voor het Geven van Cognitieve Steun met Toetsingsresultaten. Wanneer de Emotionele Intensiteit van de Verteller Hoog was, werd Verwacht dat de Emotionele Intensiteit van de Luisteraar ook Hoog zou worden, waardoor Socio-Affectieve Steun zou worden Geboden. 14
16 Uit de analyse op socio-affectieve steun bleek dat de emotionele intensiteit van de verteller geen significante voorspeller was voor het geven van socio-affectieve steun door de luisteraar zonder de mediërende variabele; de emotionele intensiteit van de luisteraar, b =.06, t =.44, p =.665. Wanneer de mediator wel in het regressiemodel werd meegenomen was de emotionele intensiteit van de verteller tevens geen significante voorspeller, b =.06, t =.44, p =.665. De emotionele intensiteit van de luisteraar had ook geen effect op het geven van socio-affectieve steun door de luisteraar, b =.16, t = 1.50, p =.152. Bovendien bleek, zoals net gemeld, de emotionele intensiteit van de verteller ook geen effect te hebben op de emotionele intensiteit van de luisteraar, b = -.13, t = -.38, p =.705. De verklaarde variantie van de regressie was dus ook niet significant, R² =.12, F(2, 17) = 1.18, p =.333, zie Figuur 4. Figuur 4. Schema van de Onderzochte Mediatie voor het Geven van Socio-Affectieve Steun met Toetsingsresultaten. Wanneer de Emotionele Intensiteit van de Verteller Laag was, werd Verwacht dat de Emotionele Intensiteit van de Luisteraar ook Laag zou zijn, waardoor Cognitieve Steun zou worden Geboden. 15
17 Discussie In dit onderzoek werd de relatie tussen de emotionele intensiteit van de verteller en het type steun dat gegeven wordt door de luisteraar bij het delen van emotionele gebeurtenissen onderzocht. Hierbij werd van tevoren een mediatie verwacht. Er werd namelijk op basis van eerder onderzoek verwacht dat tijdens de interactie van de deelnemers emotionele besmetting zou plaatsvinden, wanneer de emotionele intensiteit van de verteller hoog zou zijn (Hatfield, Cacioppo & Rapson, 1994). Dit houdt in dat ook de luisteraar nu een hoge mate van emotionele intensiteit zou ervaren. Als gevolg van dit proces zou een socio-affectieve reactie teweeg worden gebracht in plaats van een cognitieve reactie. Dit werd verwacht omdat de luisteraar niet in staat zou zijn om gebruik te maken van cognitieve bronnen. Volgens Richards (2004) zijn deze namelijk nodig om de intense emoties te reguleren. Hierdoor zouden beperkte cognitieve bronnen overblijven, die echter wel nodig zouden zijn voor het teweeg brengen van een vorm van cognitieve steun (Rimé, 2009). Deze veronderstelde mediatie is echter niet gebleken uit de resultaten van het huidige onderzoek. Er is geen significante relatie gevonden tussen de emotionele intensiteit van de verteller en de emotionele intensiteit van de luisteraar. Noch is er een direct of indirect effect gevonden van de emotionele intensiteit van de verteller op het type steun dat gegeven werd door de luisteraar. De veronderstelde mediatie kan dus op basis van huidig onderzoek niet als waarheid gesteld worden. Dit hoeft echter niet te betekenen dat de veronderstelde mediatie geheel onjuist is. Een punt van discussie kan namelijk zijn dat huidig onderzoek een pilot-onderzoek betrof. Een gevolg hiervan is dat er slechts 40 deelnemers waren, die tevens allemaal van het vrouwelijke geslacht waren. Dit werd gedaan aangezien er nog gesleuteld werd aan de optimale onderzoeksprocedure. Er is dus een analyse gedaan over een klein aantal deelnemers. Dit zorgt ervoor dat de betrouwbaarheid van de analyse minder groot is dan 16
18 wanneer het deelnemersaantal groter was geweest. Voor vervolgonderzoek is daarom aan te raden een groter aantal deelnemers te verzamelen. Een ander punt van discussie is de operationalisatie van de variabelen in de onderzochte mediatie. Zo was er bij de operationalisaties van zowel de emotionele intensiteit van de verteller als de luisteraar sprake van een momentopname. De verteller gaf voorafgaand aan de interactie aan hoe boos of bezorgd zij was en de luisteraar achteraf. Door deze operationalisaties is er weinig te zeggen over de veranderingen die tijdens de interactie plaatsvonden. Echter kan dit juist zeer interessante informatie zijn. Uit eerder onderzoek is namelijk gebleken dat het praten over emotionele gebeurtenissen er dikwijls voor zorgt dat de emotionele ervaring wordt herbeleefd (Pennebaker, 2012). Het zou daarom interessant zijn om te zien wat de ontwikkelingen van de emotionele intensiteit zijn in het gesprek en of de vorm van steun door de luisteraar dan ook verandert. Voor vervolgonderzoek is om deze reden aan te raden gebruik te maken van de data van een videomediated recall. Hier wordt het gehele gesprek door de deelnemers teruggekeken in fragmenten. Na elk fragment kan dan gevraagd worden hoe emotioneel zij waren en wat voor soort steun er in hun optiek werd geboden. Zodoende kunnen de ontwikkelingen van de variabelen gedurende het gesprek beter in beeld gebracht worden. Deze manier van data verzamelen zorgt tevens voor een betere operationalisatie voor de vorm van gegeven steun door de luisteraar. Dit werd nu gedaan door de luisteraar achteraf een vragenlijst te laten invullen, waaruit zijn perspectief op de gegeven steun naar voren kwam. Dit is echter weer een momentopname. Een laatste punt van discussie is dat de manipulatiecheck niet goed genoeg geslaagd was. Deelnemers die boos dienden te zijn waren niet significant meer boos dan dat zij verdrietig waren. Deelnemers die bezorgd dienden te zijn waren niet significant meer bezorgd dan dat zij boos, schuldig, verdrietig of angstig waren. Hierdoor kan niet gezegd worden dat de emoties die onderzocht zijn slechts boosheid en bezorgdheid waren. Dit zou als gevolg 17
19 kunnen hebben dat de emoties die de verteller ervaart met elkaar interacteren en dat het daardoor lastiger is om enkel een specifieke emotie (boosheid of bezorgdheid) uit te drukken en dus over te brengen op de luisteraar. Doordat de specifieke emotie dan eerder onopvallend dan opvallend te noemen is, is er volgens Hess en Fischer (2013) weinig bewijs dat de emotie dan nagebootst kan worden. Uit hun review blijkt dat dit nabootsen alleen plaatsvindt wanneer de emotionele cues opvallend en zichtbaar zijn. De scores van gemiddelde intensiteit van de luisteraar waren in dit onderzoek dan ook niet hoog te noemen. Op een Likert-schaal van een tot zeven scoorden de luisteraars bij bezorgdheid gemiddeld een 3.4 en bij boosheid een 3.1 nadat zij de emotionele gebeurtenis van de verteller hadden besproken. Voor vervolgonderzoek is het dan ook aan te raden om er zorgvuldig voor te zorgen dat slechts de emotie die onderzocht dient te worden aanwezig is bij de verteller door een betere manipulatie. Dit kan bijvoorbeeld door specifieker op de gebeurtenis in te gaan en de deelnemer met de rol van verteller te vragen om op te schrijven welke aspecten aan de gebeurtenis de boosheid of bezorgdheid doet opwekken. Hierdoor zou de emotie wellicht meer herleefd kunnen worden en daardoor beter kunnen worden overgebracht. Op basis van huidig onderzoek kan niet worden bepaald of de relatie tussen de emotionele intensiteit van de verteller en de vorm van gegeven steun door de luisteraar is zoals werd verwacht. Wel heeft dit pilot-onderzoek een basis gelegd voor een geschikte onderzoeksprocedure voor onderzoek in de toekomst waardoor de relatie verder onderzocht kan worden. Er is onder andere gebleken dat de operationalisaties van de constructen emotionele intensiteit en gegeven steun zoals uitgevoerd in huidig onderzoek niet tot resultaten leiden en dat data van een videomediated recall nuttig zou kunnen zijn. Het is dan ook erg belangrijk om deze bevindingen door te voeren in toekomstig onderzoek naar de relatie tussen de emotionele intensiteit van de verteller en de gegeven steun door de luisteraar. Als de kans op het ontvangen van cognitieve steun namelijk inderdaad wordt verkleind 18
20 wanneer de emotionele intensiteit van de verteller hoog is, heeft dat volgens Rimé (2009) negatieve gevolgen. Het niet ontvangen van cognitieve steun zou er namelijk voor kunnen zorgen dat emotioneel herstel uitblijft. Het uitblijven van emotioneel herstel zou er vervolgens weer voor kunnen zorgen dat co-rumination plaatsvindt (Stone, Hankin, Gibb & Abela, 2011) en co-rumination toont weer een relatie met de ontwikkeling van een depressie. Aangezien social sharing een wereldwijd fenomeen is en 80 tot 95% van de emotionele gebeurtenissen gedeeld worden met anderen (Rimé, Mesquita, Philippot & Boca, 1991), zijn nieuwe inzichten in deze relatie dus van belang. 19
21 Literatuurlijst Christophe, V., & Rimé, B. (1997). Exposure to the social sharing of emotion: Emotional impact, listener responses and secondary social sharing. European Journal of Social Psychology, 27(1), Duprez, C., Christophe, V., Rimé, B., Congard, A., & Antoine, P. (2015). Motives for the social sharing of an emotional experience. Journal of Social and Personal Relationships, 32(6), Gross, J. J. (1998). Antecedent-and response-focused emotion regulation: divergent consequences for experience, expression, and physiology. Journal of personality and social psychology, 74(1), 224. Hatfield, E., Cacioppo, J. T., & Rapson, R. L. (1994). Emotional contagion. Cambridge university press. Hess, U., & Fischer, A. (2013). Emotional mimicry as social regulation. Personality and Social Psychology Review, 17(2), Luminet IV, O., Bouts, P., Delie, F., Manstead, A. S., & Rimé, B. (2000). Social sharing of emotion following exposure to a negatively valenced situation. Cognition & Emotion, 14(5), Nils, F., & Rimé, B. (2012). Beyond the myth of venting: Social sharing modes determine the benefits of emotional disclosure. European Journal of Social Psychology, 42(6), Pennebaker, J. W. (2012). Opening up: The healing power of expressing emotions. Guilford Press. Richards, J. M. (2004). The cognitive consequences of concealing feelings. Current Directions in Psychological Science, 13(4), Rimé, B. (2009). Emotion elicits the social sharing of emotion: Theory and empirical 20
22 review. Emotion Review, 1(1), Rime, B., Mesquita, B., Boca, S., & Philippot, P. (1991). Beyond the emotional event: Six studies on the social sharing of emotion. Cognition & Emotion, 5(5-6), Rimé, B., Philippot, P., Boca, S., & Mesquita, B. (1992). Long-lasting cognitive and social consequences of emotion: Social sharing and rumination. European review of social psychology, 3(1), Stone, L. B., Hankin, B. L., Gibb, B. E., & Abela, J. R. (2011). Co-rumination predicts the onset of depressive disorders during adolescence. Journal of abnormal psychology, 120(3), 752. Zech, E., & Rimé, B. (2005). Is talking about an emotional experience helpful? Effects on emotional recovery and perceived benefits. Clinical Psychology & Psychotherapy, 12(4),
23 Appendix Bijlage 1. Sheet met de Dilemma s op Dinsdag die zijn gebruikt voor de kennismakingsopdracht, inclusief de bijbehorende instructies Dilemma op Dinsdag Om jullie als gesprekspartners aan elkaar voor te stellen en wat beter te laten leren kennen leggen we jullie Dinsdag Dillema s voor. Hierbij word je gevraagd een keuze te maken tussen twee zaken die even (on)aantrekkelijk zijn. Lees deze dilemma s aan elkaar voor, maak een keuze en discussieer hierover. Als je moest kiezen, wat zou je dan liever willen? Jullie krijgen hier 5 minuten de tijd voor. Na 5 minuten zal de proefleider terugkomen om verdere instructies te geven. Je loopt de rest van je leven op zowel handen als voeten OF je ogen zitten voor de rest van je leven vast aan de zijkant van je hoofd Je kleding is van crêpe papier OF je praat alsof je dronken bent Als je iemand ziet hardlopen moet je 100 meter mee rennen OF je moet het hardop aankondigen als je moet poepen Je moet alle klinkers heel laaaaaaaaaaaaaaang uuuuuuuuuuuuuitspreken OF je hebt maar 1 dag weekend Je hebt een robot-butler OF je onthoudt alles wat je leest Elke keer als je een regenboog ziet, verander je van seksuele geaardheid OF je moet elke week een feestelijke parade organiseren Voor de rest van je leven in de Efteling werken OF je eten wordt voor de rest van je leven voorgekauwd door iemand anders Je moet 1 dag per week uit de vuilnisbak van je buurman eten OF je windjes zijn zichtbaar 25 kilo aankomen en nooit meer verliezen OF 2 jaar in de gevangenis zitten Je hebt geen uitdrukking in je gezicht OF je moet s nachts om 03.00uur 1 kilometer achteruit rennen 22
24 Bijlage 2. Vragenlijst die werd afgenomen bij de verteller voorafgaand aan de interactie. Hiermee werd de emotionele intensiteit van de verteller gemeten en aan de hand van deze data kon de manipulatiecheck worden gedaan. 23
25 Bijlage 3. Vragenlijst die werd afgenomen bij de luisteraar en de gegeven steun door de luisteraar heeft gemeten. Deze vragenlijst is gebaseerd op een vragenlijst die is gebruikt door Duprez, Christophe, Rimé, Congard & Antoine (2014). 24
De Invloed van de Intensiteit van Boosheid op Cognitieve en Socio-Affectieve Steun. Renée Goossens
De Invloed van de Intensiteit van Boosheid op Cognitieve en Socio-Affectieve Steun Renée Goossens Bachelorthese Sociale Psychologie Universiteit van Amsterdam Studentnummer: 10512659 Begeleidster: Lisanne
Nadere informatieDe Invloed van Emotionele Intensiteit op Gegeven Steun bij Bezorgdheid
De Invloed van Emotionele Intensiteit op Gegeven Steun bij Bezorgdheid Bachelor These Sociale Psychologie Raven Barendregt Universiteit van Amsterdam Studentnummer: 6046371 Opleiding: Psychologie Begeleider:
Nadere informatieCover Page. The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation
Cover Page The handle http://hdl.handle.net/1887/22989 holds various files of this Leiden University dissertation Author: Pouw, Lucinda Title: Emotion regulation in children with Autism Spectrum Disorder
Nadere informatiePerseverative cognition: The impact of worry on health. Nederlandse samenvatting
Perseverative cognition: The impact of worry on health Nederlandse samenvatting Nederlandse samenvatting Perseveratieve cognitie: de invloed van piekeren op gezondheid Iedereen maakt zich wel eens zorgen.
Nadere informatieCommunicating about Concerns in Oncology K. Brandes
Communicating about Concerns in Oncology K. Brandes Nederlandse samenvatting Uit een recente rapportage van KWF Kankerbestrijding blijkt dat 64% van de (ex-) patiënten met kanker zorgen ervaart over psychosociale
Nadere informatieBiowalking voor ouderen
Biowalking voor ouderen Een pilot onderzoek naar de effecten van en ervaringen met Biowalking voor ouderen Dr. Jolanda Maas Vrije Universiteit Amsterdam, afdeling Klinische Psychologie 1. Inleiding IVN
Nadere informatieHet Effect van de Overeenkomst tussen Gewenste en Gekregen steun op Ervaren Effectiviteit
Het Effect van de Overeenkomst tussen Gewenste en Gekregen steun op Ervaren Effectiviteit Bachelor these Sociale Psychologie Lisa Naber Studentnummer: 10180966 Universiteit van Amsterdam Begeleid door:
Nadere informatiehet laagste niveau van psychologisch functioneren direct voordat de eerste bestraling begint. Zowel angstgevoelens als depressieve symptomen en
Samenvatting In de laatste 20 jaar is er veel onderzoek gedaan naar de psychosociale gevolgen van kanker. Een goede zaak want aandacht voor kanker, een ziekte waar iedereen in zijn of haar leven wel eens
Nadere informatieEen speelvriendje op batterijen: hoe gaan kinderen om met robots?
Behavioural Science Institute Afdeling Sociale en Cultuurpsychologie Een speelvriendje op batterijen: hoe gaan kinderen om met robots? Terugkoppeling onderzoeksresultaten mei-juni 2016 Sari Nijssen, promovenda
Nadere informatie2 Emoties in de spreekkamer
Welkom! Welkom bij de zesde PanelCom nieuwsbrief. Als lid van PanelCom houden wij u op de hoogte van onderzoeken waar u aan kunt meewerken én de onderzoeken waar u mogelijk aan hebt meegewerkt. Wij waarderen
Nadere informatieOnderzoeksopzet. Marktonderzoek Klantbeleving
Onderzoeksopzet Marktonderzoek Klantbeleving Utrecht, september 2009 1. Inleiding De beleving van de klant ten opzichte van dienstverlening wordt een steeds belangrijker onderwerp in het ontwikkelen van
Nadere informatieSAMENVATTING bijlage Hoofdstuk 1 104
Samenvatting 103 De bipolaire stoornis, ook wel manisch depressieve stoornis genoemd, is gekenmerkt door extreme stemmingswisselingen, waarbij recidiverende episoden van depressie, manie en hypomanie,
Nadere informatieTOOLKIT ROUW EN VERDRIET
TOOLKIT ROUW EN VERDRIET ALS JE IEMAND DICHTBIJ VERLIEST. Rouwen: een werkwoord waarvan je de betekenis pas leert kennen als je voor het eerst iemand verliest die veel voor jou betekende. Misschien wil
Nadere informatieSTABLE LOVE, STABLE LIFE?
STABLE LOVE, STABLE LIFE? De rol van sociale steun en acceptatie in de relatie van paren die leven met de ziekte van Ménière Oktober 2011 Auteur: Drs. Marise Kaper Master Sociale Psychologie, Rijksuniversiteit
Nadere informatieEFFECTIVITEIT VAN DE GEEF ME DE 5 BASISCURSUS
EFFECTIVITEIT VAN DE GEEF ME DE 5 BASISCURSUS Wetenschappelijk onderzoek In dit rapport worden de wetenschappelijke bevindingen beschreven betreffende de effectiviteit van de Geef me de 5 Basiscursus.
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieHeeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen?
Heeft positieve affectregulatie invloed op emotionele problemen na ingrijpende gebeurtenissen? Lonneke I.M. Lenferink Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Utrecht Paul A. Boelen Universiteit Utrecht,
Nadere informatieZelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen?
Zelfbeschadiging; wat kun jij doen om te helpen? Familie of naaste zijn van iemand die zichzelf beschadigt kan erg moeilijk zijn. Iemand van wie je houdt doet zichzelf pijn en het lijkt alsof je niks kunt
Nadere informatieOnderzoek naar de invloed van emoties bij patiënten en de naasten na de diagnose
Onderzoek naar de invloed van emoties bij patiënten en de naasten na de diagnose Manuel Kaal 27 maart 2017 H3746 Samenvatting van de belangrijkste resultaten Meer dan een derde van de respondenten heeft
Nadere informatieNA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS
NA DE SCHOK INFORMATIE VOOR OUDERS Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis laat niemand onberoerd. Je bent er meestal niet op voorbereid en als het gebeurt kan dat ingrijpende gevolgen hebben voor
Nadere informatieGeven en ontvangen van steun in de context van een chronische ziekte.
Een chronische en progressieve aandoening zoals multiple sclerose (MS) heeft vaak grote consequenties voor het leven van patiënten en hun intieme partners. Naast het omgaan met de fysieke beperkingen van
Nadere informatie- Mensen gaan meer variëteit kiezen bij hun consumptiekeuzes wanneer ze weten dat hun gedrag nauwkeurig publiekelijk zal onderzocht worden.
Abstract: - 3 experimenten - Mensen gaan meer variëteit kiezen bij hun consumptiekeuzes wanneer ze weten dat hun gedrag nauwkeurig publiekelijk zal onderzocht worden. - Studie 1&2: consumenten verwachten
Nadere informatieBedankt dat ik je dit mag toesturen...
Bedankt dat ik je dit mag toesturen... Deze tips heb ik met zorg voor jou samengesteld. Veel leesplezier! Karin den Oudsten In mijn eigen leven heb ik nogal wat ervaringen meegemaakt die een behoorlijke
Nadere informatieArrangement 1 De Luisterthermometer
Arrangement 1 De Luisterthermometer DEEL 2 De medewerker Naam: Organisatie: Manager: Datum: Luisterprincipe 2 Luisteren is geven 2.1 Gehoord zijn Je hebt de afgelopen weken vast een keer met je manager
Nadere informatieHoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het
Samenvatting Hoofdstuk 1 is de algemene inleiding van dit proefschrift. Samenvattend, depressie is een veelvoorkomende stoornis met een grote impact op zowel het individu als op populatieniveau. Effectieve
Nadere informatieDe Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een. Vaste Relatie
De Samenhang tussen Dagelijkse Stress, Emotionele Intimiteit en Affect bij Partners met een Vaste Relatie The Association between Daily Stress, Emotional Intimacy and Affect with Partners in a Commited
Nadere informatieHoe verwerk je een. schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders
Hoe verwerk je een schokkende gebeurtenis? Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen
Nadere informatieGetuigen onderweg: effectevaluatie van een verkeerseducatief programma in de 3 e graad secundair onderwijs
Getuigen onderweg: effectevaluatie van een verkeerseducatief programma in de 3 e graad secundair onderwijs Ariane Cuenen Kris Brijs Tom Brijs Karin van Vlierden Stijn Daniëls Overzicht 1. Inleiding Programma
Nadere informatieEen dierbare verliezen. Informatie voor nabestaanden
00 Een dierbare verliezen Informatie voor nabestaanden Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren, en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt
Nadere informatieNederlandse Samenvatting
Nederlandse Samenvatting De adolescentie is lang beschouwd als een periode met veelvuldige en extreme stemmingswisselingen, waarin jongeren moeten leren om grip te krijgen op hun emoties. Ondanks het feit
Nadere informatieSamenvatting Westerman_v3.indd 111 Westerman an v3.in _v3.indd dd 11 111 18-07-2007 13:01 8-07-2007 13:01:1 :12
Westerman_v3.indd Westerman an_v3.indd v3.indd 111 111 18-07-2007 8-07-2007 13:01 13:01:1 :12 2 112 In de klinische praktijk en met name in de palliatieve geneeskunde wordt kwaliteit van leven als een
Nadere informatieMindset: Onderwijsmythe of niet? Onderzoek naar de rol van mindset in het basisonderwijs
Mindset: Onderwijsmythe of niet? Onderzoek naar de rol van mindset in het basisonderwijs Door: Joshi Verschuren, Universiteit Utrecht Vele basisscholen besteden tegenwoordig aandacht aan de mindset van
Nadere informatieRichtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017)
Richtlijn Gezonde slaap en slaapproblemen bij kinderen (2017) Hechtingsrelatie Zelfregulatie en interactie tijdens de nacht Onderdeel van de discussie rond sensitief en responsief ouderschap richt zich
Nadere informatie...de draad weer oppakken
...de draad weer oppakken Na de schok... Volwassenen Informatie voor volwassenen die betrokken zijn geweest bij een schokkende gebeurtenis Betrokken raken bij een schokkende gebeurtenis, dat laat niemand
Nadere informatieFort van de Democratie
Fort van de Democratie Stichting Vredeseducatie / peace education projects Het Fort van de Democratie WERKT! Samenvatting van een onderzoek door de Universiteit van Amsterdam naar de effecten van de interactieve
Nadere informatieKind & echtscheiding. Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen!
Kind & echtscheiding Geen lid van het gezin? ook dan kun jij een kind steunen! Kind in een echtscheidingssituatie Per jaar belanden ongeveer 70.000 kinderen in een echtscheiding. De gevolgen van een echtscheiding
Nadere informatieSamenvatting. Dutch Summary.
Samenvatting Dutch Summary. 125 126 Dutch Summary Nederlandse Samenvatting (Summary in Dutch) Door de aanwezigheid van omstanders helpen mensen elkaar minder snel en minder vaak. Dit geldt voor zowel noodsituaties,
Nadere informatieDe sociale psychologie van waargenomen rechtvaardigheid en de rol van onzekerheid
Kees van den Bos De sociale psychologie van waargenomen rechtvaardigheid en de rol van onzekerheid In deze bijdrage wordt sociaal-psychologisch onderzoek naar sociale rechtvaardigheid besproken. Sociaal-psychologen
Nadere informatieEEN DIERBARE VERLIEZEN
EEN DIERBARE VERLIEZEN 994 Inleiding Deze folder is bedoeld voor nabestaanden. U leest hierin over de gevoelens die u kunt ervaren en hoe u in deze moeilijke tijd goed voor uzelf kunt zorgen. U heeft kort
Nadere informatieSummary in Dutch Nederlandse Samenvatting. Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie
Summary in Dutch Nederlandse Samenvatting Het delen van Affect: Paden, Processen en Prestatie Het delen van gevoelens (emoties of stemmingen) met anderen is bijna onvermijdelijk in ons dagelijks leven.
Nadere informatieHow to present online information to older cancer patients N. Bol
How to present online information to older cancer patients N. Bol Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Dutch summary (Nederlandse samenvatting) Goede informatievoorziening is essentieel voor effectieve
Nadere informatieCitation for published version (APA): Verbakel, N. J. (2007). Het Chronische Vermoeidheidssyndroom, Fibromyalgie & Reuma.
University of Groningen Het Chronische Vermoeidheidssyndroom, Fibromyalgie & Reuma. Verbakel, N. J. IMPORTANT NOTE: You are advised to consult the publisher's version (publisher's PDF) if you wish to cite
Nadere informatieSamenvatting Dutch summary
Samenvatting Dutch summary SAMENVATTING INTRODUCTIE De afgelopen jaren zijn er in Nederland verschillende moordzaken geweest die vanaf de aanvang van het opsporingsonderzoek verkeerd werden geïnterpreteerd
Nadere informatieeen dierbare verliezen
een dierbare verliezen een dierbare verliezen U heeft kort geleden iemand verloren. Dat kan heel verwarrend zijn. Vaak is het moeilijk te accepteren dat iemand er niet meer is. Soms is het verdriet of
Nadere informatieVirtuele rivalen: Jaloezie na blootstelling aan avatars in een immersive virtual. reality environment. Karlijn Massar & Tanita Huskovic
Virtuele rivalen: Jaloezie na blootstelling aan avatars in een immersive virtual reality environment Karlijn Massar & Tanita Huskovic Maastricht University [966 woorden] Correspondentiegegevens: Karlijn
Nadere informatieHedendaagse opvattingen over emoties. Emotie en gewetensvorming in de behandeling. Welke emoties? Emotie en moraliteit. Welke emoties?
Emotie en gewetensvorming in de behandeling Hedy Stegge Vrije Universiteit Amsterdam PI Research Duivendrecht Hedendaagse opvattingen over s Functioneel (belangenbehartigers) Persoonlijk welbevinden Kwaliteit
Nadere informatieSamenvatting. Samenvatting
Samenvatting 10 Samenvatting Samenvatting Hoe snel word je boos als iemand je provoceert? Het traditionele antwoord op deze vraag is dat het afhangt van je individuele neiging om boos te worden. Als je
Nadere informatieWerkelijk hemels: na ruim 20 jaar
Succes verhaal - Stoppen met haren uittrekken Werkelijk hemels: na ruim 20 jaar knokken tegen Trichotillomanie eindelijk bevrijd van gewoonte tot haren uittrekken!!!! Al ruim 20 jaar lang had ik last van
Nadere informatieInleiding. OMGANGSKUNDE OEFENINGEN Isa Goossens
Inleiding Omgangskunde draait om contact maken. Met deze oefeningen hoop ik dat u echt contact kan maken met leerlingen. We willen allemaal gezien en gehoord worden. We zijn allemaal mensen en iedereen
Nadere informatieNa de schok... Informatie voor ouders
Na de schok... Informatie voor ouders Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende
Nadere informatieNa de schok... Niemand is echt voorbereid op een schokkende. gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen
Niemand is echt voorbereid op een schokkende gebeurtenis en als het gebeurt heeft dat voor iedereen Na de schok... ingrijpende gevolgen. Als kinderen samen met hun ouders een aangrijpende gebeurtenis meemaken,
Nadere informatieSamenvatting, conclusies en discussie
Hoofdstuk 6 Samenvatting, conclusies en discussie Inleiding Het doel van het onderzoek is vast te stellen hoe de kinderen (10 14 jaar) met coeliakie functioneren in het dagelijks leven en wat hun kwaliteit
Nadere informatieVitamine B12 deficiëntie
Vitamine B12 deficiëntie Quality of life Retrospectief onderzoek Dit rapport bevat de analyses van de B12 Quality of Life Questionnaire, waarin meer dan 200 personen met een lage vitamine B12 waarde zijn
Nadere informatieHET VOORKÓMEN VAN HANDECZEEM
HET BELANG VAN ONZE HANDEN Het is wellicht iets waar niemand iedere dag bij stilstaat, maar onze handen zijn erg belangrijk. Zonder handen zouden we dagelijkse klusjes onmogelijk kunnen uitvoeren en zou
Nadere informatieRed cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić
Red cheeks, sweaty palms, and coy-smiles: The role of emotional and sociocognitive disturbances in child social anxiety M. Nikolić Rode wangen, zweethanden en coy-smiles: De rol van emotionele en socio-cognitieve
Nadere informatieVoorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel
Voorspellers van Leerbaarheid en Herstel bij Cognitieve Revalidatie van Patiënten met Niet-aangeboren Hersenletsel Een onderzoek naar de invloed van cognitieve stijl, ziekte-inzicht, motivatie, IQ, opleiding,
Nadere informatieAnalyse van de cursus De Kunst van het Zorgen en Loslaten. G.E. Wessels
Analyse van de cursus De Kunst van het Zorgen en Loslaten G.E. Wessels Datum: 16 augustus 2013 In opdracht van: Stichting Informele Zorg Twente 1. Inleiding Het belang van mantelzorg wordt in Nederland
Nadere informatieBeschrijving van de gegevens: hoeveel scholen en hoeveel leerlingen deden mee?
Technische rapportage Leesmotivatie scholen van schoolbestuur Surplus Noord-Holland Afstudeerkring Begrijpend lezen 2011-2012, Inholland, Pabo-Alkmaar Marianne Boogaard en Yvonne van Rijk (Lectoraat Ontwikkelingsgericht
Nadere informatieEMOTIEREGULATIE & AUTISME SPECTRUM STOORNISSEN
EMOTIEREGULATIE & AUTISME SPECTRUM STOORNISSEN W E T E N S C H A P P E L I J K O N D E R Z O E K B I J H O O G F U N C T I O N E R E N D E K I N D E R E N E N J O N G E R E N Janneke de Ruiter, MSc FOCUS
Nadere informatieWat is het verschil tussen geluk hebben en gelukkig zijn? Hoe voelt het om gelukkig te zijn? Wat maakt jou gelukkig?
Wie ben ik? krantenkoppen Wat is het verschil tussen geluk hebben en gelukkig zijn? Hoe voelt het om gelukkig te zijn? Wat maakt jou gelukkig? Sonja Lyubormirsky definieert geluk als de ervaring van vreugde,
Nadere informatieEvaluatie van het project Mantelluisteren academiejaar 2012-2013
Evaluatie van het project Mantelluisteren academiejaar 212-21 In academiejaar 212-21 namen 5 mantelzorgers en 5 studenten 1 ste bachelor verpleegkunde (Howest, Brugge) deel aan het project Mantelluisten.
Nadere informatieAchtergrond. Door: Karin Tanja Dijkstra Jolanda Maas Agnes van den Berg KIND EN NATUUR HET PAVILJOEN. Afbeelding 1: Het Paviljoen
HET PAVILJOEN Afbeelding 1: Het Paviljoen Achtergrond Door: Karin Tanja Dijkstra Jolanda Maas Agnes van den Berg KIND EN NATUUR HEALING ENVIRONMENT Wanneer het gaat om het verbeteren van de zorgomgeving
Nadere informatienederlandse samenvatting Dutch summary
Dutch summary 211 dutch summary De onderzoeken beschreven in dit proefschrift zijn onderdeel van een grootschalig onderzoek naar individuele verschillen in algemene cognitieve vaardigheden. Algemene cognitieve
Nadere informatieDutch summary (Samenvatting van hoofdstukken)
Dutch summary (Samenvatting van hoofdstukken) 101 102 Hoofdstuk 1. Algemene introductie Het belangrijkste doel van dit proefschrift was het ontwikkelen van de Interactieve Tekentest (IDT), een nieuwe test
Nadere informatieSamenvatting (Dutch)
Samenvatting (Dutch) 162 Hier zal een korte samenvatting gegeven worden van de resultaten van het onderzoek gepresenteerd in dit proefschrift. Affect, Gemoedstoestand en Informatieverwerking Om te overleven
Nadere informatieNederlandse samenvatting
Dit proefschrift gaat over de invloed van inductieprogramma s op het welbevinden en de professionele ontwikkeling van beginnende docenten, en welke specifieke kenmerken van inductieprogramma s daarvoor
Nadere informatieManagement Summary. Auteur Tessa Puijk. Organisatie Van Diemen Communicatiemakelaars
Management Summary Wat voor een effect heeft de vorm van een bericht op de waardering van de lezer en is de interesse in nieuws een moderator voor dit effect? Auteur Tessa Puijk Organisatie Van Diemen
Nadere informatie7-10-2013. Emotieherkenning bij CI kinderen en kinderen met ESM
7--3 Sociaal-emotioneel functioneren van kinderen met een auditieve/ communicatieve beperking Emotieherkenning bij kinderen en kinderen met Rosanne van der Zee Meinou de Vries Lizet Ketelaar Rosanne van
Nadere informatieJaar 3: Deelrapportage 4. Werkbevlogenheid docenten Montaigne Lyceum, mei 2010
Programmalijn: Expeditie Durven, Delen, Doen: Onderwijs is populair, personeel is trots Jaar 3: Deelrapportage 4 Onderwijsontwikkeling Montaigne Lyceum Werkbevlogenheid docenten Montaigne Lyceum, mei 2010
Nadere informatieTheorie! Cognitive Bias Modification! Resultaten onderzoek!
Cognitive Bias Modification Resultaten onderzoek December 2013 Jules Reijnen Ron Jacobs Theorie Cognitive Bias Modification (CBM) is een recent onderzoeksgebied dat zich richt op de vertekening (bias)
Nadere informatieIndividuele verschillen in. persoonlijkheidskenmerken. Een genetisch perspectief
N Individuele verschillen in borderline persoonlijkheidskenmerken Een genetisch perspectief 185 ps marijn distel.indd 185 05/08/09 11:14:26 186 In de gedragsgenetica is relatief weinig onderzoek gedaan
Nadere informatieZou jij niet domweg gelukkig willen zijn?
Zou jij niet domweg gelukkig willen zijn? Ja, natuurlijk, maar hoe doe je dat dan? Domweg gelukkig zijn Ken je dat gevoel? Het gevoel dat je domweg gelukkig wilt zijn? Dat er te veel in je leven is waardoor
Nadere informatieSamenvatting. (Summary in dutch)
Samenvatting (Summary in dutch) 74 Samenvatting Soms kom je van die stelletjes tegen die alleen nog maar oog hebben voor elkaar. Ze bestellen hetzelfde ijsje, maken elkaars zinnen af en spiegelen elkaar
Nadere informatieSAMENVATTING 183 SAMENVATTING
SAMENVATTING 183 SAMENVATTING Vermoeidheid is een alledaagse ervaring. Wanneer vermoeidheid een lange tijd aanhoudt kan dit voor problemen zorgen. Geneeskundestudenten zien we als relatief kwetsbaar als
Nadere informatieOnderzoek artsenbezoek De rol van emotie bij een bezoek aan de medisch specialist in opdracht van Zilveren Kruis
Onderzoek artsenbezoek De rol van emotie bij een bezoek aan de medisch specialist in opdracht van Zilveren Kruis 1 Onderzoeksverantwoording Onderzoek Artsenbezoek Doel onderzoek TNS NIPO heeft in opdracht
Nadere informatieTSCYC. Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen. HTS Report. Julia de Vries ID Datum Ouderversie
TSCYC Vragenlijst over traumasymptomen bij jonge kinderen HTS Report ID 15890-3156 Datum 18.07.2017 Ouderversie Informant: Jeroen de Vries Vader INLEIDING TSCYC 2/8 Inleiding De TSCYC is een vragenlijst
Nadere informatiewaardoor een beroerte kan worden gezien als een chronische aandoening.
amenvatting Elk jaar krijgen in Nederland zo n 45.000 mensen een beroerte, ook wel CVA (Cerebro Vasculair Accident) genoemd. Ongeveer 60% van hen keert na opname in het ziekenhuis of revalidatiecentrum
Nadere informatieImagery in bipolaire stoornissen
Imagery in bipolaire stoornissen Karin van den Berg Klinisch psycholoog, GGzE Promovendus, Maastricht University Prof. Ger P.J. Keijsers Maastricht University: promotor Dr. M. Voncken Maastricht University:
Nadere informatieKindermishandeling: Prevalentie. Psychopathologie
Wereldwijd komt een schrikbarend aantal kinderen in aanraking met kindermishandeling, in de vorm van lichamelijke mishandeling of seksueel misbruik, verwaarlozing, of gebrek aan toezicht. Soms zijn kinderen
Nadere informatiePsychosocial Problems in Cancer Genetic Counseling: Detecting and Facilitating Communication W. Eijzenga
Psychosocial Problems in Cancer Genetic Counseling: Detecting and Facilitating Communication W. Eijzenga Nederlandse samenvatting INLEIDING Mensen met een mogelijk verhoogde kans op kanker kunnen zich
Nadere informatieModule 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping)
Module 4: Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Basisovertuiging 1 & 2 (Verdieping) Geluk is een gevoel! Jij bent de enige persoon op de wereld die jou gelukkig kan maken! Het is erg belangrijk dat je alle
Nadere informatieTerrorisme en dan verder
Terrorisme en dan verder Hoe kunt u omgaan met de gevolgen van een aanslag? - Ga zo veel mogelijk door met uw normale dagelijkse activiteiten. Dat geeft u het gevoel dat u de baas bent over de situatie.
Nadere informatieVERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1
SOCIAAL WERK VERWERKING NA EEN INGRIJPENDE GEBEURTENIS 1 U bent recent betrokken geweest bij een gebeurtenis waarbij u geconfronteerd werd met een aantal ingrijpende ervaringen. Met deze korte informatie
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Algemeen Een dierbare verliezen www.catharinaziekenhuis.nl Patiëntenvoorlichting: patienten.voorlichting@catharinaziekenhuis.nl ALG042 / Een dierbare verliezen / 14-07-2015 2 Een dierbare verliezen U heeft
Nadere informatieFactoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten
Factoren in de relatie tussen angstige depressie en het risico voor hart- en vaatziekten In dit proefschrift werd de relatie tussen depressie en het risico voor hart- en vaatziekten onderzocht in een groep
Nadere informatieResultaten. 6. Tijdens het interviewen bleek:
HALL, L.J. en McGREGOR, J.A.(2000), A Follow-Up Study of the Peer Relationships of Children with Disabilities in an Inclusive School, The Journal of Special Education, vol.34, 3, 114-126. De voorstanders
Nadere informatieHandleiding voor docenten en opleiders bij de film Verslaafd in het Hoofd
Handleiding voor docenten en opleiders bij de film Verslaafd in het Hoofd Door Alie Weerman In de film komen vier mensen aan het woord die hersteld zijn van hun verslaving. Vanwege de variatie aan achtergrond,
Nadere informatieGENERATIE 2020 E E N BLIK OP DE RESULTATEN
S TELLEN VOOR GENERATIE 2020 E E N BLIK OP DE RESULTATEN EVEN VOORSTELLEN.. M A RIE - L OTTE VA N BEVEREN K L I N I S C H P S YCHOLOOG, D OCTORAATSSTUDENT M A RIELOTTE.VA N B EVEREN@UGENT.BE DE ADOLESCENTIE
Nadere informatieRonald van Assen. Een ervaringsverhaal. 40 dagen, 40 angsten Uitgeverij Tobi Vroegh 1e druk Ronald van Assen ISBN
1 Ronald van Assen 40 dagen, 40 angsten Uitgeverij Tobi Vroegh 1e druk 2014 Ronald van Assen ISBN 978-9-07876-142-6 redactie: Jan Matse correctie: Hella de Groot grafisch ontwerp: Robert Nieman www.tobivroegh.nl
Nadere informatieToelichting op het SCOL normeringsonderzoek
Inhoud: Toelichting op het SCOL normeringsonderzoek Omschrijving en aanwijzingen voor het scoren van de nieuwe categorieën en vragen in de SCOL Omschrijving en aanwijzingen voor het scoren van de nieuwe
Nadere informatieOnderzoek naar de werving en het behoud van vrijwilligers toegepast op de theorie van Psychologisch Eigenaarschap.
Onderzoek naar de werving en het behoud van vrijwilligers toegepast op de theorie van Psychologisch Eigenaarschap. Master thesis onderzoek van Mandy Ziel, Merel van der Mark & Chrisje Seijkens. Universiteit
Nadere informatieEen dierbare verliezen
Patiënteninformatie Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en de gevoelens die u daarover kunt hebben Een dierbare verliezen Informatie over het verlies van een dierbare en
Nadere informatieWat er ook aan de hand is, de gevolgen zijn hetzelfde. Je bent een aantal lichamelijke functies, die je voorheen als vanzelfsprekend aannam, kwijt.
Hoofdstuk 7 Emoties Nu is het tijd om door te gaan. Je hebt je dwarslaesie, je bent hopelijk klaar met al de medische dingen, nu is het tijd om ook je gevoelens aandacht te geven. Dus: ga lekker zitten,
Nadere informatieWORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT. Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur
WORD GROTER DAN DAT WAT JOU KLEIN HOUDT Ann Weiser Cornell en Egbert Monsuur 1 Les één Welkom bij deze e-cursus waarin we je zullen laten zien hoe jij groter kunt worden en je problemen kleiner! Zijn er
Nadere informatieNieuwsbrief voor ouders. Universiteit van Amsterdam. De sociale ontwikkeling van kinderen. Amsterdam, april 2012, jaargang 5, nr.
Nieuwsbrief voor ouders De sociale ontwikkeling van kinderen Universiteit van Amsterdam Amsterdam, april 2012, jaargang 5, nr. 1 Beste ouder, Door middel van deze nieuwsbrief willen wij u op de hoogte
Nadere informatieDe Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende. Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering
De Relatie tussen Mindfulness en Psychopathologie: de Mediërende Rol van Globale en Contingente Zelfwaardering The relation between Mindfulness and Psychopathology: the Mediating Role of Global and Contingent
Nadere informatieGEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG
GEEF ME DE 5- METHODIEK IN DE ZORG Effectiviteit Geef me de 5-methodiek in zorginstelling JP van den Bent In dit rapport worden de wetenschappelijke bevindingen beschreven betreffende de effectiviteit
Nadere informatieBits of Emotion: The Process and Outcomes of Sharing Emotions Online C.T. Rodríguez Hidalgo
Bits of Emotion: The Process and Outcomes of Sharing Emotions Online C.T. Rodríguez Hidalgo Bits of emotion: Het proces en de effecten van het online delen van emoties Het delen van gevoelens op Sociale
Nadere informatieNederlandse verkorte weergave: Verborgen littekens in recidiverende depressies?
Oorspronkelijk artikel: Elgersma, H. J., Glashouwer, K.A., Bockting, C.L.H., Penninx, B.W.J.H.Penninx, de Jong, P.J. (2013). Hidden scars in depression? Implicit and explicit self-associations following
Nadere informatieArrangement 1 De Luisterthermometer
Arrangement 1 De Luisterthermometer DEEL 1 De manager Naam: Organisatie: Datum: Luisterprincipe 1 Luisteren begint met luisteren naar jezelf 1.1 Inventariseren van stemmen Vertel eens van een situatie
Nadere informatie