Impressies van de workshops over ABCD benadering op 1 november 2017

Transcriptie

1 Postadres Postbus 16200, 3500 CE Utrecht Telefoon Impressies van de workshops over ABCD benadering op 1 november 2017 Workshop bewonersorganisaties en ervaringen met zelfbeheer in Utrecht Wethouder Kees Diepeveen gaat in gesprek met vertegenwoordigers van buurthuizen in zelfbeheer en buurtverenigingen. Er zijn 16 mensen die meedoen. Titus Schlatmann (buurtpastor) leidt het gesprek. Peter Jacobs van buurthuis De Boeg uit de Schepenbuurt vertelt over zijn buurthuis. Een echt volks buurthuis, goed geworteld in de buurt. Ze regelen heel veel onderling, bijvoorbeeld een sinterklaasoptocht. Met sponsoring van mensen uit de buurt. Een zeer betrokken bestuur. Kinderen groeien op met het buurthuis. En inderdaad, er wordt gedart. Maar bedenk goed: die darters zijn belangrijk. Ze doen van alles in de buurt. Dat zie je niet als ze aan het darten zijn. Maar door het darten groeit het weefsel in de buurt. En zo is het met alle activiteiten. De Boeg heeft altijd veel energie gestoken in de eigen gemeenschap. Nu is het nog even zoeken hoe dat moet met nieuwkomers in de buurt. Die zijn natuurlijk van harte welkom, maar we merken wel dat tweeverdieners niet zozeer de participerende burgers zijn. Die hebben het druk en willen niet zozeer de dragers van de gemeenschap zijn. En ik doe geen aanbod, zo werkt het niet. Want je maakt het met elkaar, zegt Peter. Ze willen graag van het buurthuis gebruik maken, maar het lijkt wel of dat voor hun een soort bestelling is die ze plaatsen. Zo n buurthuis kan alleen maar, en zo n buurt bestaat alleen maar, als mensen het met zijn allen dragen. Dus je kunt natuurlijk prima een kinderfeestje in het buurthuis organiseren, maar dan moet je ook helpen met schoonmaken, dan moet je ook contact willen maken met de andere mensen in je buurt, dan moet je het gezamenlijk willen dragen. En als dat lukt, dan wordt het geen last, dan wordt het een feest. Wij weten dat, zegt Peter, want wij hebben dat zo ervaren in onze geschiedenis.

2 Er zijn zeven buurtorganisaties in de zaal. Zij maken duidelijk dat de locaties belangrijk zijn. Het zijn niet zozeer vierkante meters of accommodaties, het zijn plekken waar heel veel samenkomt en mooie combinaties gemaakt worden. Als je geen plek hebt in de buurt dan kunnen allerlei initiatieven niet samenkomen en bijvoorbeeld mensen van andere initiatieven tegenkomen. Dan blijft het ieder voor zich. Deze organisaties betekenen heel veel voor hun gemeenschap. Verschillende generaties komen elkaar tegen. Zeker bij de oudere organisaties zijn er volwassenen die nog weten hoe het vroeger was en die daar mooie herinneringen aan hebben. Er is een verband ontstaan dat nu enorm helpt bij ontmoeting en bij burenhulp. Het kon er eigenlijk niet meer bij op de flap, maar het staat er toch: Je bent nodig en Je wordt gewaardeerd. Het gevoel dat je zinvol bezig bent is voor veel mensen heel belangrijk. Er ontstaat vertrouwdheid. En je leert de kwetsbare fasen in het leven van mensen kennen. Je ziet die man met wie je vroeger nestkastjes timmerde kwetsbaar worden. Daar voel je je bij betrokken, je wilt het niet meteen wegorganiseren in een professionele organisatie. Er ontstaat dan iets als informele zorg, zoals de gemeente dat noemt. Maar het komt niet van één persoon af maar van de gemeenschap er omheen. En die kwetsbare man komt zijn bed uit omdat de andere mensen die hij ontmoet hem nodig hebben, net zo goed als die anderen dat voor hém doen. Zo werkt een gemeenschap. De locatie speelt daar een grote rol in. Podium Oost draait op volle toeren, ook in het weekend, met minder kosten voor het eigen beheer. Werk in het buurthuis geeft veel voldoening en waardering voor de vrijwilligers kan wel wat beter. Soms is het ook wel te veel als je als vrijwilliger verantwoordelijk bent voor gebouw, welzijn van bezoekers, onderlinge verhoudingen en de activiteiten. 2/10

3 Intussen heeft een groot aantal buurtinitiatieven in zelfbeheer elkaar gevonden in het Dwarsverband. En nu met elkaar de Vereniging Dwarsverband opgericht. Die kruisbestuiving levert ook weer veel op. Als je als buurthuis met andere initiatieven samenkomt in een speeltuin wordt je wereld meteen weer groter. Het inspireert en het daagt je uit. De wethouder en de ambtenaren verstaan de kunst van het luisteren en ze zijn geboeid door alle verhalen. Kees Diepeveen: Enorm bedankt voor jullie inbreng, ik ben onder de indruk, ik heb ademloos zitten luisteren. Inderdaad: je wordt gezien en gewaardeerd. Workshop verduurzaming. Hoe kun je als bewonersinitiatief je eigen duurzaamheid versterken, bijvoorbeeld in financieel opzicht, met nieuwe activiteiten, nieuwe vrijwilligers of nieuw kader. Met o.a. Jitske Tiemersma van Stichting Omzien en Mariska van Keulen (Bewonersbod De Nieuwe Jutter). De aanwezigen zijn een bont gezelschap met actieve bewoners, professionals, studenten en ambtenaren. Er was het gedeelde gevoel van geraakt zijn door het verhaal van Cormac Russell. De nadruk op de essentie, het belang van echt contact zonder agenda. Dat werd meteen geïllustreerd doordat sommige actieve bewoners niet zozeer een echte vraag hadden. Ze wilden graag contact en een gesprek, dat was voldoende. Hoe productief zijn gemeenschappen, wat leveren ze op?. Een van de ambtenaren vertelt dat eigenlijk bijna bij toeval is ontdekt. Na een noodzakelijke bezuiniging op de buurthuizen namen in veel gevallen bewoners het beheer over. In eerste instantie beschouwde de gemeente de subsidie voor het werken aan het dwarsverband als een soort procesgeld, om de overgang te vergemakkelijken. Maar het bleek dat de inzet van die bewoners zoveel waarde had voor de gemeenschappen rond de buurthuizen dat het een goede investering was om dit zelfbeheer te ondersteunen. Zo kun je er dus ook naar kijken. Gemeenschappen, zo veel werd duidelijk, gaan dwars door het systeem heen. Dat levert ook problemen op. Een initiatief als Wishing Well West moet het geld voor haar ondersteuning bij zes verschillende gemeentelijke afdelingen bij elkaar sprokkelen. 3/10

4 De Ouderensoos van De Nieuwe Jutter kiest er voor om dat niet te doen maar gebruikt het Bewonersbod om de informele zorg die zij leveren te verzilveren. Dat is een moeizame weg, maar als het eenmaal zo ver is kan dezelfde constructie ook bij andere beleidsdomeinen gebruikt worden. En dan is het weer aan de gemeente om te zorgen dat de procedures niet teveel verschillen tussen die domeinen. Dat is wel zo, vinden ambtenaren, maar dan heb je alleen nog maar het domein van de zorg. Is dat juist niet eenzijdig en kwetsbaar? Jawel, maar hier begint het mee. Het is sowieso een flink deel van de kosten dus het helpt meteen al. Maar als je ervaring opdoet met het Bewonersbod kun je het ook voor ander beleid uitwerken. Op het gebied van groen, van energie, van arbeidsmarkt, noem maar op. En als je er meerdere hebt is het meteen al veel minder kwetsbaar. De bewoners kunnen een voor een verschillende waardenstromen die ze in beweging zetten verzilveren en gebruiken om hun buurtvoorziening te bekostigen. En misschien nog wel meer dan dat ook, want zo groot zijn de opbrengsten wel. Het is een heel duurzame oplossing omdat reguliere geldstromen minder gevoelig zijn voor de waan van de dag. Je haalt zo als bewonersinitiatief als het ware de zorg om beleid integraal te maken weg bij de gemeente en plaatst die in de handen van de bewoners. Dit is een beweging die vraagt om een lange adem. Uiteindelijk zou de gemeente op veel meer terreinen het Bewonersbod moeten invoeren, dan praat je over serieuze mogelijkheden voor bewoners om geld voor hun eigen buurthuis (of andere voorziening) te regelen. Kijk eens naar de bewoners rond de Afrikaandermarkt in Rotterdam, die het schoonhouden van het marktterrein hebben overgenomen. Dat levert een heel schoon terrein op, maar ook een gevoel van trots en van eigenaarschap bij bewoners, naast allerlei andere effecten. Dat zijn met recht waardenstromen. Of naar Utrecht vertaald, de Kracht van Zuilen en hoe die overal in de wijk kan doorwerken. Moet je dan alles verduurzamen? Nee, vinden de deelnemers. Het moet gaan over het volgen van de energie van bewoners in de wijk en dat vasthouden. Als dat niet meer werkt moet je het loslaten. Daar mag je ook wel zakelijk naar kijken. Als de bezetting van een buurtvoorziening te laag is dan moet je die niet koste wat kost in de lucht houden. De bewoners, met hun energie en hun passies, met hun talenten en hun gaven, die blijven. Als die elkaar kunnen vinden kunnen er ook weer nieuwe dingen ontstaan. 4/10

5 Duurzaam is ook wat het voor je betekent dat je in een gemeenschap leeft. Een van de deelnemers vertelt dat een zzp er uit de wijk graag bij de zzp-lunch kwam omdat zij daar kon ervaren wat het betekent om in een gemeenschap te leven. Zzp ers leiden toch een tamelijk individueel bestaan. Zij vertelde dat dit contact in een gemeenschap haar juist een gevoel van veiligheid bezorgde. Dat was voor haar in deze tijd van verharding en aanslagen heel belangrijk. Een van de initiatiefnemers vertelt over Zus & Zo, een plan om een gemengde woonvorm te ontwikkelen voor zijn verstandelijk gehandicapte dochter. Het hoeft niet morgen af te zijn, maar hij is wel zoekende en ook deze bijeenkomst levert weer puzzelstukjes. En vanuit zijn positie als vader zijn er ook vragen: worden mensen met rugzakjes niet gebruikt als bron van inkomsten, gaat het dan weer over geld? Net als initiatieven zelf heeft de gemeente ook worstelingen. Hoe gezamenlijk is het zoekproces? Er is het verlangen om het samen te doen, het doel is hetzelfde, we weten dat we een lange adem nodig hebben, het is een proces van uitvinden. Het helpt dat ambtenaren ook bewoner zijn, een van de ambtenaren zegt zelfs dat je als ambtenaar ook een publieke verantwoordelijkheid hebt, die houdt niet op buiten werktijd. Dat is juist mooi, want zo kun je als ambtenaar uit vanuit het binnenperspectief denken. En als ambtenaar zie je ook weer goed de beperkingen van alleen maar het bewonersperspectief. Dat gebeurt eigenlijk niet zo veel. De aanwezige studenten willen niet alleen maar afstandelijk onderzoek doen, ze willen ook meedoen. Belangrijk is wel, als je het over duurzaamheid hebt, dat de scholen in de wijk blijven en de studenten verdwijnen weer. Zo zijn we gaandeweg wat afgeraakt van het perspectief van bewoners. Het is nog niet zo makkelijk om contact te leggen met bewoners. Dat vinden sommige bewoners nou helemaal niet. In de Rivierenwijk hebben ze een Goeie Buren Club opgericht. Die bestaat uit alleen maar bewoners die benaderd zijn omdat het echte netwerkers zijn. Eigenlijk de unsung heroes waar Cormac Russell het over had. Zeer actief met hun medebewoners, ze weten alles en kennen iedereen, maar voor de buitenwereld zijn ze onzichtbaar. Als je die bij elkaar hebt en je hebt het gezellig met elkaar dan heb je een heel groot bereik. 5/10

6 Workshop ABCD voor beroepskrachten Begeleid door Joop Hofman (Rode Wouw) en Hans Hoogvorst (School voor gebiedsgericht Werken) De aanwezige beroepskrachten gaan aan de slag met de indeling van Cormac Russell: Medisch model : What you do to people Charitatief model : What you do for people Cocreatie: What you do with people ABCD: What people do by themselves Hoeveel tijd besteden de aanwezigen aan deze vier soorten activiteiten? Het blijkt dat de afgelopen twee jaar de ontwikkelingen in Utrecht heel hard zijn gegaan. Het meeste is cocreatie, met de mensen dus. Het helpt trouwens dat de gemeente dat ook niet anders meer accepteert. Een goede ontwikkeling. Nu is de stap door mensen zelf aan de orde. De wil is er: We gaan dit doen, maar hoe gaan we die bewoners nou bereiken?. En ook die ontwikkeling gaat hard. Er worden vele mooie voorbeelden gegeven. Een belangrijke vraag is hoe vind je de connectors. Let wel, dat is niet hetzelfde als sleutelpersonen. Het zijn de unsung heroes. Een eyeopener is de rangorde van 1) local assets in control of the community; 2) local assets not in control of the community; 3) services from outside nog in control of the community. Wat je ook doet, de eerste soort hulpbronnen en talenten gaat altijd voor. Als je iets doet voor (zie boven) de gemeenschap wat deze zelf kan dan maai je het gras voor haar voeten weg, de aanwezige talenten kunnen zich niet ontwikkelen en er ontstaat afhankelijkheid. Het is alsof je een kind hebt dat zijn veters niet kan strikken. Als jij het altijd voor het kind doet zal het nooit leren de eigen veters te strikken. Je bent wel belangrijk maar de gemeenschap zelf en haar ontwikkeling staat centraal. Eigenlijk, vinden de beroepskrachten, moet je agendaloos de wijk in. Dan kun je pas echt de bewoners volgens in hun initiatieven. De beroepskrachten hebben last van de dubbele agenda s waar ze mee moeten werken, die van de bewoners en die van hun managers. En die managers zitten vaak weer vast aan lijstjes die in de aanbesteding zijn vastgelegd. 6/10

7 Toch ervaren ze veel professionele ruimte voor vakmanschap. Die krijgen we van onze managers. Maar er ligt ook iets bij ons. We pakken het zelf te weinig op, dat zouden we meer moeten doen. Ze staan te popelen om aan de slag te gaan. En Kan ik op een lijst, dat ik de ontwikkelingen kan volgen?. Maar ze hebben wel steun nodig. De gespreksleiders vinden het opvallend dat de beroepskrachten de gemeente als partner zien. De relaties zijn coöperatief, je doet het met elkaar. Misschien is dat wel Utrechts. En tegelijkertijd, de gemeente is uit elkaar getrokken. Het werken met en aan gemeenschappen wordt ondergebracht bij welzijn (oftewel Sport en Samenleving). Er is behoefte aan een meer holistische kijk op gemeenschappen. Sport en Samenleving is één afdeling, terwijl bewoners met allerlei afdelingen te maken hebben. Maar die wijzen weer snel naar Sport en Samenleving. Dus wat moet er bij die afdelingen zelf nou veranderen? Van de andere kant, die hebben misschien ook minder last van vaste aanpakken en beelden. Innovaties zouden ook heel goed bij die andere afdelingen vandaan kunnen komen. Dus hoe maken we een goed gebruik van die mogelijkheden? We hebben het graag over de mooie en de goede dingen, maar het is niet allemaal zo mooi. Er zijn ook vragen over de grenzen van de aanpak. Voor de aanwezige beroepskrachten werkt deze vraag bijna als een bevrijding. Je kunt niet alles maar goed vinden. Maar hoe kom je aan de competenties om wijs om te gaan met die grenzen? Wat doe je als een wijk gecriminaliseerd is?, als er een soort ruilcode bestaat, als criminelen de sociaal voelende mensen steunen en zich met hen verbinden (zoals Pieter Tops en Jan Tromp dat beschrijven in De Achterkant van Nederland) en zo een positie in de wijk opbouwen waarin het van kwaad tot erger kan worden? En veel alledaagser maar ook wijdverbreid: je kunt als beroepskracht van alles willen, maar veel bewoners zitten nog in de oude stand. Die willen dat het voor hun geregeld wordt, daarvoor lopen ze naar de gemeente en die loopt weer naar de sociaal makelaars. Tenslotte is er ook een ex-wethouder uit een andere gemeente, die vaststelt dat als we dit zo gaan doen dan komen er allerlei bewonersinitiatieven, dan kunnen we het collegeprogramma niet meer uitvoeren. Onze zoektocht betekent dus ook dat het collegeprogramma niet alleen maar gaat over wat de gemeente voor de burgers gaat regelen. Het moet ook gaan over het samenspel met burgers die veel meer dingen 7/10

8 zelf gaan regelen, met elkaar, als gemeenschap. Het is een interessante vraag hoe zo n collegeprogramma er uit kan zien. Workshop voor de oefenplekken, ABCD, hoe voelt dat? Het enthousiasme voor ABCD is groot. In de workshop hebben we onder begeleiding van Cormac Russell en ondersteuning van Kees Fortuin met de oefenplekken en met ander startende initiatieven ervaren hoe dat werkt met ABCD. Het is beleven, eerder dan kennis overdragen of plannen maken. De zaal is stampvol, we moeten extra stoelen laten aanrukken. En, zegt Cormac, zorg altijd voor een extra stoel voor de gast die nog kan komen. Dat treft Milouda uit Kanaleneiland, die vertelt dat ze dat in haar gemeenschap ook altijd doet. Vertel elkaar een verhaal over dat jij en je buren bij elkaar kwamen om de dingen beter te maken. Meteen ontstaan er drietallen en het is een drukte van belang. Milouda vertelt dat ze jarenlang voor haar Nederlandse buurvrouw heeft gezorgd. Ze verwende haar ook met eten. De buurvrouw was met name dol op harira, een Marokkaanse soep die tijdens de ramadan gegeten wordt. De buurvrouw is inmiddels opgenomen in een tehuis, maar Milouda gaat nog steeds tweemaal per week op bezoek. En natuurlijk neemt ze tijdens de ramadan harira voor haar mee. Het is bijzonder hoe het gesprek verder gaat. Dat ze graag vrouwen uit hun isolement willen halen. Over de kookgroep van zeventien vrouwen die ze hebben, dat ze eigenlijk een tweede groep willen starten maar dat ze daar geen geld voor hebben. Van het een komt het ander. Er is een grote rijkdom aan ervaringen, alle vrouwen hebben hun eigen inbreng. En dan gaan we in gesprek. We merken dat we goed zicht hebben op wat belangrijk is: uitnodigen, elkaars verhalen delen, veiligheid, ervaren waar je staat op dit moment op je reis. En: tea-and-biscuit money dat je zelf met elkaar beheert. 8/10

9 Er komen allerlei voorbeelden voorbij van initiatieven. Zuilen Deelt Café. Delen verbindt Een veiling met gegeven spullen Het Bijtankstation: werken met wat er is De Utrechtse euro, volle spaarkaarten die je kunt inwisselen In Kanaleneiland verzorgen Marokkaanse vrouwen al acht jaar maaltijden. Nu zijn er 17 vrouwen die meedoen. Ze denken aan een tweede groep. Maar ze hebben waardering nodig, en steun met de ruimte, anders gaat het niet. Er worden veel tips gedeeld, een greep uit de tips: Deel je verhalen en zorg dat je er meer krijgt, maar wel van de mensen zelf: bewoner-bewoner Doe het in iemands huis. Iedereen neemt eten mee. De kleine dingen, veiligheid, welkom zijn. Daar moet je aan werken. Elkaars tempo volgen. Deel je passies, juist als ze verschillen van elkaar. Het zijn geen klussen maar emoties, communicatie, energie opwekken. Tea-and-biscuit money. Het is een hele kleine sluitsteen als je het niet rond krijgt, nooit het begin. Hoe kunnen we ons organiseren om sterker te worden? Dat gebeurt al, achter de schermen wordt het sterker, krijg je een positie Oefenen: we moeten leren te gebruiken wat we hebben Nodig is ook: people walking quitely aside 9/10

10 En vooral: We ervaren het hier, waar we zijn op onze reis. We zijn een reisgezelschap en we gaan op weg. Al gaande leren we te gebruiken wat we hebben, dat vraagt oefening. Niet te snel hulp van buiten vragen, want hoe weet je wat je nodig hebt van buiten als je niet weet wat je van binnen hebt? En dan de slotvragen: 1. Is het goed om in je buurt meer van dit soort gesprekken te hebben? 2. En dat bij elkaar te brengen? 3. De laatste: wie hiermee verder wil staat op. Iedereen dus. 10/10