Praktische opdracht Muziek vivaldi

Transcriptie

1 Praktische opdracht Muziek vivaldi Praktische-opdracht door een scholier 2445 woorden 6 februari ,2 116 keer beoordeeld Vak Muziek Antonio Lucio Vivaldi. Antonio Lucio Vivaldi is op 4 maart 1678 te Venetië geboren.. Z n moeder, Camilla, was de dochter van een kleermaker en trouwde in 1677 met Gianbaltista Vivaldi. Antonio had drie broers en drie zussen. Vivaldi werd opgeleid door zijn vader (violist aan de San Marco) en door Giovanni Legrenzi. Als beroep was z n vader kapper. Vivaldi s bijnaam was al vlug Rosso vanwege z n rosse haar, wat toen opmerkelijk was tegenover het Venetiaans blond. In 1703 werd hij tot priester gewijd, de "rode priester" genoemd vanwege zijn vuurrode haardos, Om gezondheidsredenen bleef hij maar een jaar in functie, maar behield wel de status. Van 1703 tot 1740 was hij verbonden aan het conservatorium van een kostschool voor weesmeisjes, eerst als vioolleraar, later ook als componist. Vaak onderbrak hij zijn werk te Venetië voor reizen in en buiten Italië, en als componist en vioolvirtuoos kreeg hij tijdens zijn leven grote bekendheid. Hij begon dan als vioolleraar; veel van z n werken hebben ook een pedagogische waarde hierdoor want hij schreef werken voor z n leerlingen en het orkest van de school;dirigent en componist aan de school Dell Ospedale Della Pièta. Het was 1 van de 4 scholen voor verweesde en behoeftige meisjes in Venetië. Waarschijnlijk als hij geen priester was geweest, zou hij deze functie niet gekregen hebben, omdat er enkel alleenstaande jonge meisjes in de school waren. Hij werd er directeur van en het ontwikkelde onder zijn leiding tot op een bijzondere hoogte. In 1714 werd hij ook directeur van de San-Angelo schouwburg van Venetië. Het was natuurlijk een veeleisende functie: Vivaldi tekende contracten, loste moeilijke situaties op, organiseerde repetities en tournees en zette z n eigen opera s in scène. Zijn opera s werden 2 keer zoveel uitgevoerd als die van andere componisten uit z n tijd. Van 1718 tot 1720 verbleef Vivaldi in Mantua aan het hof van de landgraaf van Hesse-Darmstadt, waar hij kapelmeester was. Daarna keerde hij weer terug naar Venetië. Hij was nog steeds verbonden aan het dell Ospedale della pièta. Hij moest twee concerto s per maand schrijven als hij op reis was en werd daarvoor dan betaald. In 1723 vertrok hij naar Rome, waar hij in 1,5 jaar tijd 3 opera s creëerde. Bovendien speelde hij voor de Paus. Vivaldi zet de ontwikkeling van het concerto in de barok voort, die begonnen was bij Corelli en verder loopt via Torelli en Albinoni. Hij behandelt met zwier en vindingrijkheid een stereotiepe grondvorm: de beide hoekdelen hebben een snel tempo en zijn gebouwd op orkestrale ritornellen (soort refrein). Deze treden vier tot zes keer op in verschillende toonsoorten en worden verbonden door modulerende solopassages. Het middendeel is een cantilene (zangerig stuk) voor het solo-instrument met begeleiding. Kenmerkend Pagina 1 van 9

2 voor Vivaldi zijn de grote virtuositeit en de vervlechting van ritornel- en solomotieven. Het bekendst zijn geworden Le quattro stagioni (De vier jaargetijden), vier programmatische vioolconcerten uit Il cimento dell'armonia e dell'inventione (1725). Opmerkelijk is Vivaldi's invloed op Bach, die enkele concerti van hem bewerkte. Zo is bijvoorbeeld het concert voor vier klavecimbels van Bach een bewerking van Vivaldi's concert voor vier violen. Hoewel Vivaldi vooral bekend was als componist van instrumentale werken, was hij ook op het terrein van de opera (als componist en impresario) actief. Hij schreef een aantal opera's, onder meer op libretti van Zeno, Metastasio en Goldoni. Zijn vocale oeuvre omvat ca. 60 wereldlijke cantates, verder nog kerkmuziek en het oratorium Juditha triumphans (1716). Albinoni, Tommaso Bach, Johann Sebastian Corelli, Arcangelo Legrenzi, Giovanni Torelli, Giuseppe. De laatste tien jaar van zijn leven echter, toen hij zich exclusief op de opera ging toeleggen, ging het bergafwaarts met hem. In 1740 nam hij afscheid van het dell Ospedale della pièta en verliet hij Venetië. Niemand wist waar hij naar toeging. Pas 1 jaar later overleed hij in Wenen; alleen; arm en reeds vergeten. Hij werd begraven zonder muziek. Zijn betekenis als componist ligt vooral in zijn instrumentale composities. Het is evenwel moeilijk een sluitend overzicht te geven van zijn ontwikkeling, omdat maar weinig werken zijn gedateerd. Er zijn ca. 75 sonates van hem bekend, zowel triosonates als werken voor één strijkinstrument en basso continuo. Het grootste deel van zijn oeuvre wordt ingenomen door de concerti, ca. 450 stuks, soloconcerti en concerti grossi, die een grote variatie laten zien in opbouw en bezetting. Meer dan 200 zijn geschreven voor viool en strijkorkest. Daarbuiten vindt men concerti voor vrijwel elk in die tijd gebruikelijk instrument, als solo of in combinaties. Tweehonderd jaar later pas werd Vivaldi letterlijk herontdekt door de vondst van een groot hoeveelheid manuscripten van zijn hand. Nigel Kennedy deed de rest en Vivaldi is nu een beroemder componist dan ooit tijdens zijn leven Periode Barok en Stijl. De 16e en 17e eeuw zijn eeuwen waarin er in Europa veel veranderde: de ontdekkingsreizen, herontdekking van de kunst en wetenschap van de oude Grieken en Romeinen. De bouwkunst van deze twee volkeren wordt mode. De rooms-katholieke kerk krijgt een scheuring te verwerken: het protestantisme ontstaat. De mensen worden zelfbewuster en gaan zich meer alleen gedragen. De eigen taal wordt steeds belangrijker (literatuur, muziek). Het is een periode waarin er veel oorlogen zijn: ruzie om godsdienst, erfenissen en het stelen van landen. In de Renaissance worden de regels van de kunst, dus ook de muziek vastgelegd. De muziek is nog vooral vocaal en bestemd voor de kerk. Het is polyfoon: meerstemmig, meerdere melodieën en/of teksten door elkaar en geen begeleiding door instrumenten. Aan het eind van een stijlperiode raken creatieve geesten uitgekeken op een bepaalde stijl en zij gaan experimenteren met nieuwe vormen. Zo is ook de barokmuziek ontstaan: geleidelijk vanuit de al bestaande muziek. Belangrijk voor de barok waren de volgende vormen: het motet: polyfone liederen met religieuze tekst het madrigaal: polyfone liederen met wereldlijke tekst, vaak bestemd voor de huiselijke kring. Pagina 2 van 9

3 Tijdens de barok ontstaan: de opera Deze ontwikkelt zich vanuit de madrigalen. Polyfonie was niet geschikt. Homofonie, eenstemmige muziek ontwikkelt zich: de melodielijn is gemakkelijk te volgen. Instrumentale begeleiding wordt normaal. De opera is vooral belangrijk in Italië en Frankrijk (met ballet). Opera seria (thema uit de Oudheid, statisch) en opera buffo (volksopera). het concerto grosso Het is kamermuziek voor enkele strijkers en solo-instrument(en) en bestaat uit 3 tot 5 delen. de sonate Een instrumentaal stuk: fantasie voor een solist. Soms heel kort, soms meer dan een half uur Stijlkenmerken Barok: Toonhoogte: De melodiebouw wordt gekenmerkt door veel sequensmatige motiefherhalingen. Zo kan een voortdurend voortgaande melodische lijn ontstaan: voortspinningsmelodiek. De melodie wordt bij de uitvoering versierd. Vaak staan bij noten versieringstekens, maar in veel gevallen mag de uitvoerder zelf versieringen toevoegen, maar volgens allerlei vaste regels en voorschriften. De toonsoorten zijn majeur en mineur geworden mede door invloed van het basso continuo. De kerktoonsoorten spelen geen rol meer van betekenis. Toonduur: De muziek krijgt een duidelijke maatindeling en het ritme kan daarbij een sterk motorisch karakter krijgen. Daartegenover is vaak sprake van tempo rubato, waarbij de uitvoerder naar eigen smaak verbredingen en versnellingen toepast, wat niet is genoteerd. Dynamiek: Dynamiek wordt bepaald door terrassendynamiek of echodynamiek. Crescendo en decrescendo komt zeer beperkt voor. Uitvoeringspraktijk: Affecten zijn gevoelens die men door middel van muziek tot uitdrukking wil brengen. Deze kunnen van invloed zijn op de structuur van een werk. De affecten zijn kwaadheid/ razernij, vreugde, vurige liefde, dodelijke droefheid, rust/vertrouwen. Pagina 3 van 9

4 Overeenkomsten Vivaldi <==> Barok. Vivaldi schreef in zijn beginjaren ook heel erg veel concerto grossi. Vivaldi schreef met veel affecten die zijn ook kenmerkend voor het barok. Verschillen Vivaldi <==> Barok. Vivaldi schreef veel soloconcerten, dit was redelijk nieuw in de barok. In de barok werd er meestal een concerto grossi geschreven. Vivaldi s werken. Van de vele werken die Vivaldi heeft gecomponeerd, zijn er zo n 550 bewaard gebleven. 235 concerto s voor strijkers met als bekendste natuurlijk Le quattro stagioni, (de vier jaargetijden), 50 concerto s voor fagot, 20 voor hobo, 27 voor cello, 49 opera s, 90 solo- en triosonates, vele cantale s, motieten en oratoria s. Vocale werken van Vivaldi Vivaldi is vooral gekend als componist van orkestmuziek, maar zijn opera s, cantates, motetten en oratoria mogen zeker niet vergeten worden. In de Venetiaanse theaters werden twee keer zoveel opera s van Vivaldi uitgevoerd als van andere componisten uit die tijd. Vivaldi s concerten Bij de werken van Vivaldi vinden we een duidelijke muzikale vorm met levendige melodieën en ritmische verve. Twee derde van de concerto s van Vivaldi zijn voor solo-instrument met orkest. De meeste zijn geschreven voor viool, maar een aanzienlijk aantal ook voor cello, fluit en fagot. Vivaldi s gebruikelijke orkest bestond uit 25 snaarinstrumenten met klavecimbel of orgel als continuo, maar in veel van zijn concerto s maakte hij gebruik van fluiten, hobo s, fagotten of hoorns, welke zowel als solo-instrumenten als in ensemblevorm gebruikt werden. Vivaldi wist originele combinaties van strijkinstrumenten te maken, waardoor gevarieerde kleurschakeringen ontstonden. De Vier jaargetijden zijn hier een voorbeeld van. De meeste concerto s zijn als volgt in drie delen opgebouwd: een Allegro, vervolgens een langzaam deel in een aanverwante toonsoort, en als slot weer een allegro welke wat korter en levendiger is dan de eerste. Alhoewel sommige delen in fugatische stijl zijn is de structuur meer homofoon dan contrapuntisch. Vivaldi onderscheidde zich niet van zijn voorgangers door virtuositeit of door originele arrangementen, maar meer door een spontane en duidelijke uitwerking van zijn muzikale ideeën. Hij wist de solo partijen op unieke wijze tegen het orkest aan te zetten. De solo s hadden meer karakter en het drama van de zangpartijen van een opera. In Vivaldi s stijl waren de veranderingen die plaats vonden in de 18de eeuwse Pagina 4 van 9

5 muziek duidelijk hoorbaar. Zijn synfonia s hadden al duidelijk kenmerken van wat later in de klassieke periode de symfonie zou gaan heten. In zijn programmamuziek, bijvoorbeeld de vier jaargetijden vond hij een delicaat evenwicht tussen halfserieuze en halfspeelse houding. Le quattro stagioni. Een van de bekendste en beste muzikale werken van Vivaldi is Le quattro stagioni ( de vier jaargetijden) Vivaldi's jaargetijden zijn onderdeel van de Concerti Grossi Op. 8. Vivaldi slaagde er in blijheid, boosheid, verdriet en geluk onder te brengen in dit ene muziekstuk. Ze zijn opgedragen aan de Boheemse graaf Venzelav von Morzin. Ter gelegenheid van deze publicatie heeft Vivaldi ze van een 'Sonetto Demonstrativo' voorzien; een verklarend sonnet. Deze werkwijze was nieuw en verhelderend: de muziek moet, wil ze bepaalde beelden of gebeurtenissen beschrijven, realistisch of stilerend te werk gaan. Vivaldi wilde hiermee helpen de muziek te begrijpen en aanwijzingen te geven: hij wilde aangeven waar water, ijs, wind, vogels, honden en bepaalde bewegingstoestanden zoals dansen of zwieren door de muziek werden uitgedrukt, maar ook dat gemoedstoestanden zoals klagen of tevredenheid ten gehore werden gebracht. Voor elke emotie is er een passend deel, geïnspireerd door een seizoen en onderverdeeld in drie onderdelen die verschillen in tempo. Lente, herfst en winter bestaan alledrie uit een allegro, een largo en tot slot weer een allegro. Bij de zomer zit het net iets anders in elkaar: eerst een allegro, dan een adagio en als laatste een presto. Elk deel heeft zijn eigen verhaal, een sonnet dat waarschijnlijk geschreven is door Vivaldi zelf. Het is niet echt duidelijk in welke volgorde het dichten en componeren is verlopen, maar waarschijnlijk is Vivaldi begonnen met het schrijven van de sonnetten en vervolgens heeft de componist de hierin beschreven tafereeltjes en gemoedstoestanden in muziek omgezet. Vivaldi s invloed Zijn invloed op instrumentale muziek in de tweede helft van de 18de eeuw was vergelijkbaar met die van Corelli een generatie eerder. De dramatische rol van de solist is in het klassieke concert later verder uitgewerkt. Hij maakte het genre van het dialoog tussen solist en orkest universeel. Bach heeft zich erg laten inspireren door Vivaldi. Hij maakte arrangementen van minstens tien van Vivaldi s concerto s. Vivaldi s invloed is duidelijk zichtbaar in zowel de structuur en de details van veel van Bachs originele concerto s. Z n belangrijkste werken 1712 La Stravaganza - Instrumentale muziek Estro Armonico - Instrumentale muziek concerto s - Instrumentale muziek Judith triumphans devicta Holofernis barbarie.- Oratorium Armida Opera Tito Manlio Opera. Pagina 5 van 9

6 1724 Le quattro stagioni - Instrumentale muziek La Cetra - Instrumentale muziek Orlando Furioso Opera Te Deum - Religieuze muziek Laudate - Religieuze muziek L Olimpiade Opera Tamerlano Opera Dixit Dominus - Religieuze muziek. Oeuvre van Vivaldi: 1948 Pincherle Ryom. Analyse Le quattro stagioni. (De vier jaargetijden) De Lente. De vier jaargetijden zijn 1724 uitgebracht. Het was een soloconcert ipv een concerto grosso. Een soloconcert was toen niet gebruikelijke concerto grosso wel. De vier jaargetijden zijn gebaseerd op 4 gedichten,bij elk van de 4 vierjaargetijden is een ander gedicht, omdat ik alleen het stuk van de lente analyseer, laat ik alleen het gedicht van de lente zien. Het stuk de vier jaargetijden is in Rome geschreven toen Vivaldi voor de paus speelde en hij in 1,5 tijd 3 opera s creëerde. Het (originele) sonnet in het Italiaans: Het sonnet in het Nederlands: Dit concerto bestaat uit het eerste voorschot van een cyclus van de populairste concert ooit geschreven. Het illustratieve gebruik van het virtuoos viool schrijven en levendige orkest gevolgen heeft de "Vier Seizoenen" met een ongekende versheid doordrongen en het aan onverminderd populariteit aangedreven. De buitenbewegingen van concerto van de "Lente worden" gegoten min of meer in de traditionele ritronellovorm die de norm voor barok solo concerti was. De opening van de Allegro, een vrolijk begin, en de verdere episoden omvatten stukken van roepende vogels, stromende beken, regen en donder. Largo die meteen drie beelden volgt: een slapende geit (solo viool), vallende bladeren (gedempte violen in het orkest), en een ontschorsende hond (viola s). De laatste Allegro gaat naar de vrolijke atmosfeer van het begin terug en de veiligheid van een dans van jagende herders verheugt. Elk deel van het gedicht (A t/m G) heeft een eigen stuk muziek in het stuk. Het 1e deel;allegro (3.42): De bezetting: - Viool solo. Pagina 6 van 9

7 - 1e viool. - 2e viool. - Altviool. - Cello. - Contrabas. - Continuo. Toonsoort: Het 1e deel heeft vier kruisen en staat in E majeur. Maatsoort: Het is een vierkwartsmaat. Vormschema: A: tutti; maat 1 t/m 13. B: solo; maat 13 t/m 27. tutti; maat 27 t/m 30. C: tutti; maat 31 t/m 44. D: tutti; maat 44 t/m 47. solo; maat 47 t/m 55. tutti; maat 56 t/m 58. E: solo; maat 58 t/m 65. tutti; maat 66 t/m 69. solo; maat 69 t/m 74. tutti; maat 74 t/m 82. Karakteraanduiding: Allegro.(snel) Het 2e deel;largo e pianissino sempre (4.01): De bezetting: - Viool solo. - 1e viool. - 2e viool. - Altviool. Toonsoort: Het 2e deel heeft vier kruisen en staat in Cis mineur. Maatsoort: Pagina 7 van 9

8 Het is een driekwartsmaat. Vormschema: F: tutti; maat 1 t/m 39. Karakteraanduiding: Langzaam, en heel de tijd pianinissimo (heel zacht) Het 3e deel;danza pastprale.allegro ( 4.18): De bezetting: - Viool solo. - 1e viool. - 2e viool. - Altviool - Cello. - Contrabas. - Continuo. Toonsoort: Het 3e deel heeft vier kruisen en staat in E majeur. Maatsoort: Het is een twaalfachtste maat. Vorm: G: tutti; maat 1 t/m 12. solo; maat 12 t/m 14. tutti; maat 15 t/m 33. solo; maat 34 t/m 47. tutti; maat 47 t/m 57. solo; maat 57 t/m 58. tutti; maat 58 t/m 71. solo; maat 72 t/m 79. tutti; maat 79 t/m 88. Tasto solo( alleen de klavecimbel speelt en niet de cello en contrabas : - maat 6 t/m maat 22 t/m maat 71 t/m 78. ( Tasto solo sempre) - maat 82 t/m Pagina 8 van 9

9 - maat 86 t/m 88 Karakteraanduiding: Allegro.(snel) Pagina 9 van 9