Help! Hoe leer ik mijn kind omgaan met teleurstellingen? Informatie & tips voor ouders HELP! 3

Transcriptie

1 Help! Hoe leer ik mijn kind omgaan met teleurstellingen? Informatie & tips voor ouders HELP! 3

2 Inhoud HELP! Hoe leer ik mijn kind omgaan met teleurstellingen? Teleurstellingen horen erbij 6 Verwennen om te beschermen 7 Wat heeft uw kind wel nodig? 9 Wat betekent dat voor de opvoeding? 10 Colofon Dit is een uitgave in de HELP!-brochurereeks van OUDERS & COO. Deze brochures helpen ouders om hun kind belangrijke vaardigheden aan te leren die nodig zijn voor thuis en op school. De brochures zijn ook in te zetten bij bijvoorbeeld ouderavonden of projectweken op school. Niets uit deze uitgave mag worden overgenomen zonder toestemming van OUDERS & COO. Tekst: Marjolein Reijners, Beeld: Bajo, Eindredactie: Saskia Hankins, Vormgeving: Louise Vlegels. OUDERS & COO, Postbus 125, 3970 AC Driebergen Tel.: , mail: info@ouders.net 2 HELP! HELP! 3

3 Voorwoord Het liefst zien we onze kinderen blij en gelukkig. Verdriet van je kind raakt je moeder- of vaderhart. Hierdoor zijn we geneigd teleurstellingen voor onze kinderen te verzachten. Of nog liever: te voorkomen. Maar daarmee doet u uw kind eigenlijk tekort. Om tegenslagen ook later goed aan te kunnen is het nodig dat kinderen zulk soort ervaringen leren accepteren als onderdeel van het leven. U kunt uw kind daarbij helpen. Deze brochure laat zien hoe. Daarbij wordt een relatie gelegd tussen het onvoldoende leren omgaan met teleurstellingen en onnodig verwennen. Dat is namelijk iets dat veel voorkomt en, hoe goed ook bedoeld, voor kinderen negatieve gevolgen kan hebben. 4 HELP! HELP! 5

4 Teleurstellingen horen erbij Verwennen om te beschermen Herinnert u zich het lied Ik moet de ezel zijn van kinderen voor kinderen? Ieder kan zich wel inleven in het gevoel van een kind dat in een musical in plaats van een hoofdrol, de ezel moet spelen. Teleurstellingen worden geen mens bespaard; ook kinderen niet. Denk aan kleine teleurstellingen als je ijsje laten vallen, niet uitgenodigd worden op een partijtje, een bijbaantje dat aan je neus voorbij gaat of je net gemaakte verslag vergeten op te slaan in de computer. Daar kun je flink de balen van hebben. Maar er zijn ook teleurstellingen die consequenties hebben voor de langere termijn. Zoals blijven zitten, niet worden toegelaten tot een opleiding of een slepende ruzie tussen familieleden. Zulke gebeurtenissen ben je niet zomaar vergeten. Je hebt dan veerkracht nodig om ze te verwerken en verder te kunnen. Je voelt je geroepen je kind zo onbezorgd mogelijk van zijn jeugd te laten genieten Het ligt voor de hand dat u uw kind wel eens verwent als het verdrietig is. U bent daarin echt niet de enige. Toch is het goed u daar van bewust te worden en na te gaan hoe ver u daar in gaat. Dat ouders geneigd zijn zo te reageren op hun teleurgestelde kind heeft verschillende verklaringen: 1. Je wilt je kind een zo gelukkig mogelijke kindertijd geven. Het leven is immers als moeilijk genoeg; later komt er nog genoeg op zijn pad. Als ouder voel je je geroepen om je kind zo onbezorgd mogelijk van zijn jeugd te laten genieten. 2. Wanneer je kind verdriet heeft, confronteert je dat met je eigen pijn en verdriet. Je hoopt dat je kind meer tevreden zal worden met zichzelf en het leven dan je zelf bent. Vandaar dat je je kind graag leuke dingen aanbiedt en zorgt voor afleiding als er iets naars is. 3. Je voelt je tekortschieten (bijvoorbeeld als je veel afwezig bent vanwege werk of ziekte). Door je kind te verwennen, voel je jezelf minder schuldig. Wat voor reden u ook heeft om uw kind te verwennen als het zich naar voelt, er zit een keerzijde aan. U ontneemt uw kind daarmee namelijk de kans om te oefenen met het incasseren van tegenslagen. En bij de tweede reden communiceert u eigenlijk dat u liever niet heeft dat uw kind zijn verdriet uit. Dat maakt de kans groot dat uw kind later niet weet hoe teleurstellingen te trotseren en met de gevoelens die daarbij horen om te gaan. Negatieve gevolgen Via verwennen doen ouders er alles aan om nare gevoelens bij hun kind weg te nemen of te voorkomen. Trekt u ook wel eens alles uit de kast om het uw kind naar de zin te maken als het zich naar voelt? Voelt u zich ongemakkelijk als het teleurgesteld is en wilt u dat goed maken? Koopt u snel cadeautjes of laat u regelmatig iets toe dat uw kind wil maar waar u eigenlijk niet achter staat? Alhoewel u het doet omdat u uw kind gelukkig wilt maken, helpt u uw kind daar niet mee. Verwennen heeft namelijk flink negatieve gevolgen voor het gedrag en de ontwikkeling van bepaalde eigenschappen van uw kind. Bijvoorbeeld: veeleisend zijn doordrammerig zijn niet kunnen toegeven geen verantwoordelijkheden kunnen dragen weinig ondernemend of creatief zijn zich weinig competent voelen (niet weten wat het kan) onvoldoende zelfstandig zijn weinig normbesef hebben geen behoeften kunnen uitstellen niet kunnen omgaan met frustraties geen trots voelen bij wat het zelf heeft gedaan of bereikt. 6 HELP! HELP! 7

5 Wat heeft uw kind wel nodig? Om goed om te kunnen gaan met teleurstellingen zijn drie dingen belangrijk: 1. Een positief zelfbeeld/zelfvertrouwen 2. Rekening kunnen houden met de behoeften van anderen door aan je eigen gedrag grenzen te stellen 3. Gebeurtenissen in je leven een plek kunnen geven en daar vrede mee hebben. Bij punt 1 ligt voor uw kind de basis, in de loop van zijn leven krijgt punt 2 belang en ten slotte punt 3. Uiteindelijk vormen ze samen de drieslag om het leven met al zijn tegenslagen aan te kunnen. Het vertrouwen van uw kind in u, is de basis voor vertrouwen in zichzelf Zulke eigenschappen werken tegen je op bijvoorbeeld school of een sportclub. Andere kinderen zullen een veeleisend en egocentrisch kind mijden. Op den duur kan zulk gedrag zelfs leiden tot ernstige confrontaties met de buitenwereld. De wereld buigt in tegenstelling tot je ouders niet voor al je egobehoeften. Het veilige leven, dat iedereen alles voor je doet, blijkt geen realiteit. De samenleving doet niet alles voor jou. Je moet De wereld buigt in tegenstelling tot je ouders niet voor al je ego-behoeften eerder zelf enorm veel inzet tonen wil je iets bereiken. Verwende kinderen hebben onvoldoende geleerd zelf actie te ondernemen, om niet van slag te raken bij de eerste de beste tegenslag en vol te houden. Feitelijk ervaren ze nog meer tegenslagen en teleurstellingen dan een ander, want ze lopen herhaaldelijk op tegen hun eigen onvermogen om op eigen benen te staan en rekening met anderen te houden. Verwennen bij teleurstelling en verdriet is dus niet de oplossing om van uw kind een gelukkig en tevreden mens te maken. 8 HELP! HELP! 9

6 Wat betekent dat voor de opvoeding? Een positief zelfbeeld/ zelfvertrouwen De basis van vertrouwen ligt in ervaringen die uw kind in zijn eerste levensjaren opdoet. Voor jonge kinderen is de wereld nog onoverzichtelijk en daardoor onvoorspelbaar. Dat betekent dat blije en fijne momenten voor hen onverwachts kunnen omslaan in nare momenten. Ze zien immers nog niet het verband tussen gebeurtenissen. Een baby die honger heeft kan helemaal van slag zijn, maar plotsklaps tot rust komen wanneer het eten krijgt. Om basisvertrouwen op te bouwen, moet de omgeving voor een kind voorspelbaar en veilig te zijn. Hoe zorgt u daarvoor? De meeste ouders doorlopen vanzelf de volgende stappen zonder dat ze zich daar bewust van zijn: Stap 1. U neemt de emotie van uw kind waar en reageert daar met begrip op. Stap 2. U verwerkt de emotie en probeert de intensiteit van de emotie aan te passen aan de context van de situatie. Stap 3. U uit de emotie op verwerkte wijze (dus aangepast aan de context). Dit klinkt ingewikkeld en kan dan ook het beste uitgelegd worden aan de hand van een voorbeeld. Stel dat uw dreumes zijn flesje per ongeluk op de grond gooit, het kapot valt en uw kind daar totaal door van slag is. Stap 1. U laat merken dat u begrijpt dat uw kind verdrietig is. Stap 2. U beseft dat het totale overstuur zijn komt omdat uw kind niet weet of en wanneer er een flesje voor terug komt. Maar als ouder overziet u de context en weet u dat er weer een nieuw flesje zal komen. Stap 3. U straalt rust uit en laat blijken dat het niet zo erg is en dat het goed komt. De emotie van uw kind geeft u dus aangepast terug ( het is jammer, maar niet ernstig ). Grote kans dat uw kind de emotie van u als ouder overneemt en ook rustig wordt. Wanneer u kind merkt dat uw geruststellende houding terecht was, omdat het later weer een flesje drinken krijgt, zal uw kind vertrouwen in u krijgen. Een klein voorbeeld van een ervaring waarvan er nog veel meer in zijn leven volgen. Dit vertrouwen is een basis om later ook vertrouwen in zichzelf te krijgen. Uw kind ervaart immers dat het goed komt. Ook als uw kind ouder wordt, blijft het schenken van vertrouwen belangrijk. Tips: Reageer positief op wat uw kind al zelfstandig kan. Juist u als ouder kunt uw kind het gevoel geven dat het op zichzelf kan bouwen. Van u zal uw kind dat aannemen. Hoe? Stel dat uw kind vindt dat het ten onrechte niet is uitgekozen voor het groepje dat als extraatje Franse les krijgt en daar eigenlijk wat van wat wil zeggen. Moedig uw kind aan om zelf naar de leerkracht te stappen en prijs het als het die spannende stap gezet heeft. Geef uw kind voldoende ruimte om met vallen en opstaan te ontdekken wat het zelf wel en niet kan. Wanneer de zelfstandigheid uw kind teveel wordt en het steun of troost nodig heeft, komt het vanzelf naar u toe. Stel dat uw dochter van 14 wat laks is en ervan uitgaat dat haar vriendinnen buiten wel blijven wachten tot zij uiteindelijk aan komt kakken om mee naar school te fietsen. Wijs haar er op dat haar gedrag weerstand op kan roepen, maar laat het verder aan uw dochter over. Zo kan ze ontdekken dat op een gegeven moment voor de vriendinnen de maat vol is. Hetzelfde geldt als uw kind zijn eigen vaardigheden overschat. Wat je werkelijk kan leer je alleen door het zelf te ervaren. Geef uw kind daarvoor de kans. Vertel over uw eigen teleurstellingen en tegenslagen. Merkt u dat uw kind zichzelf vergelijkt Stabiele omgeving De omgeving is onvoorspelbaar voor een kind wanneer zijn ouder steeds anders op hem reageert. Bijvoorbeeld de ene keer boos worden als er iets kapot valt en de andere keer hard lachen. Het is in het belang van uw kind dat zijn omgeving niet grillig, maar stabiel is. met anderen? Dat het de neiging heeft de schuld bij zichzelf te leggen en het gevoel heeft niet goed genoeg te zijn. Juist dan is het fijn als u uw kind laat zien dat niemand perfect of foutloos hoeft te zijn. Uw kind zal de wereld beter aankunnen als het zijn eigen zwakke kanten niet als belemmerend ervaart. Rekening houden met anderen door aan je eigen gedrag grenzen te stellen U biedt in uw gezinsleven de eerste mogelijkheden om uw kind te leren dat je niet zomaar alles kan doen dat je wilt, maar dat je rekening moet houden met anderen. U laat onder andere merken dat er grenzen zijn, bijvoorbeeld wanneer u uw kind uitlegt dat je aan tafel elkaar moet laten uitpraten. Je wilt, voelt en denkt niet alleen zelf van alles, de andere gezinsleden ook. Jonge kinderen hebben hier nog geen weet van en dat moet ze echt aangeleerd worden. In het gezin geeft u aan uw kinderen mee wat wenselijk en niet wenselijk gedrag is. Wanneer uw kind goed leert omgaan met grenzen, zal het zijn eigen behoeften beter kunnen uitstellen. De teleurstelling die dat met zich mee brengt gaat uw kind dan zien als iets wat bij het leven hoort, zonder er door van slag te raken. Tips: Stel grenzen aan de speelruimte die u uw kind geeft. Uw kind moet zelf kunnen ontdekken, maar er ook zeker van zijn dat u de veiligheid bewaakt. U doet dat bijvoorbeeld door vaste tijden binnen het gezin aan te houden (eten, tv kijken, huiswerk, naar bed). Bewaak de grenzen door te laten merken dat u het gedrag van uw kind ziet en in de gaten houdt. Voorkom een overload aan regels, want met name jonge kinderen kunnen niet zoveel regels binnen diverse contexten onthouden. Wacht niet tot de overtreding plaatsvindt en u een strafmaatregel moet nemen. Dan bent u te laat en ontstaat een negatief contact met uw kind. Wanneer uw kind de grens nadert geeft u kleine correcties, bijvoorbeeld 10 HELP! HELP! 11

7 door uw blik of door uw kind even ergens anders te zetten. Geef ook uw eigen grenzen duidelijk aan. Bijvoorbeeld: Als ik mijn krant lees moet je even stil zijn, want anders kan ik me niet concentreren. Geef vervolgens aan wanneer u wel aandacht kan en wil geven. Met heldere regels weet uw kind waar het aan toe is. Maak de keuzevrijheid van uw kind stapsgewijs Uw gezin biedt de eerste mogelijkheden om uw kind te leren dat het rekening moet houden met anderen groter. Geef jonge kinderen niet te veel keuzeopties. Ze hebben nog niet voldoende capaciteiten om goede afwegingen te kunnen maken. Pubers kunnen veel meer consequenties overzien. Betrek uw kind (met name pubers) bij afspraken en houdt ze eraan, zodat ze zich ook verantwoordelijk voelen. Doen ze dat, besteedt daar dan positief aandacht aan. Zo ervaren ze dat ze serieus worden genomen en dat ze competent zijn. Gebeurtenissen in je leven een plek kunnen geven en daar vrede mee hebben Het is niet makkelijk om met teleurstellingen om te gaan, om verdriet of boosheid te verwerken. Ieder stelt zich wel eens de vraag waarom nu net hen dat moet overkomen, of waarom zij niet kunnen wat anderen wel kunnen. Zo vragen veel kinderen zich af waarom zij niet zulke goede cijfers halen terwijl ze er ook hard voor werken. Of waarom zij niet zijn gekozen voor het voetbalelftal terwijl ze dat zo graag wilden. Maar ook levensvragen: waarom lijden kinderen in arme landen honger? Waarom is er oorlog? Waarom gaan mensen dood? Hoe groter ze worden hoe meer kinderen ervaren dat de buitenwereld niet altijd zo veilig is als het gezin. En op veel vragen is niet zomaar een antwoord te geven. Maar de vragen doen er wel toe. Teleurstellingen kan je namelijk alleen incasseren als je in staat bent om vreugde en verdriet een plek te geven in een groter geheel. Dat betekent dat je ontdekt dat niemand het leven zonder kleerscheuren doorloopt. En dat je ervaart dat het leven kleur krijgt wanneer je met elkaar samenwerkt, dat het leven makkelijker is als ieder respect heeft voor dat iedereen anders is. Leert uw kind dat niet, dan blijft het een speelbal tussen wat anderen mensen van hem of haar vinden. Dat leidt dikwijls tot meer ikgericht-gedrag. Tips: Help uw kind te ontdekken welk gedrag van waarde is in het leven en welk gedrag je niet verder helpt. Laat uw kind ervaren dat je met ik-gerichtgedrag uiteindelijk niet bereikt wat je graag wilt. Terwijl ander gedrag je juist de ruimte kan geven om te groeien en om gelukkig en tevreden te zijn Belangrijkste voorwaarde om uw visie op wat van waarde is in het leven aan uw kind mee te kunnen geven, is dat uw eigen gedrag daarmee overeenstemt. U kunt uw kind van alles vertellen, maar uiteindelijk heeft hoe u zich gedraagt de grootste invloed op hem of haar. Vraag u daarom eens af: hoe praat ik over andere mensen? kan of durf ik mezelf te verontschuldigen? doe ik voor hoe je moet delen met elkaar? welke vooroordelen heb ik en straal ik dat uit? waaruit blijkt mijn respect voor anderen? hoe ga ik om met boosheid? welke regels heb ik voor mijn kind en waarom heb ik die? Laat uw kind weten dat je je best verdrietig of boos mag voelen als je teleurgesteld bent. Daarmee verander je de situatie niet, maar je mag er gerust van balen. Geef uw kind de kans om zich te uiten en te zeggen wat het denkt en voelt. Juist het leren omgaan met gevoelens en emoties kost tijd. Een nare ervaring ben je niet een, twee, drie vergeten. Geef uw kind er dus even de tijd voor, maar zorg wel dat het er niet te lang in blijft hangen. Op een gegeven moment moet je accepteren wat je is overkomen en ga je vanaf daar weer 12 HELP! HELP! 13

8 verder. Laat ook uw eigen gevoelens zien als u teleurgesteld bent. En laat zien dat u de draad daarna weer oppakt. Vertrouwen dat het wel weer goed komt, helpt je om teleurstellingen te accepteren en weerbaar te zijn. U geeft uw kind een goede basis mee als u zelf vertrouwen in het leven uitstraalt. Vertrouwen dat het wel weer goed komt, helpt uw kind om teleurstellingen te accepteren en weerbaar te zijn Vragen over het onderwijs aan uw kind? Bijvoorbeeld hoe u naar school toe kunt reageren als uw kind ergens hevig teleurgesteld over is? Bel gratis , (kies eerst 1, dan 3) of kijk op voor antwoorden op veelgestelde vragen van ouders. Bel gratis! kies 1 dan 3 14 HELP! HELP! 15

9 OUDERS & COO is de landelijke vereniging voor ouders, ouder- en medezeggenschapsraden in het christelijk en oecumenisch onderwijs. OUDERS & COO: adviseert en ondersteunt ouders van schoolgaande kinderen zet zich in voor een optimale samenwerking tussen school en thuis maakt zich sterk voor een goede kwaliteit en sfeer op school biedt hulp bij de opvoeding informeert en schoolt ouders bemiddelt bij conflicten bestrijdt pesten, faalangst en geweld in het onderwijs voert actie voor lage schoolkosten verzorgt kant-en-klare ouderavonden ondersteunt en schoolt overblijfkrachten organiseert cursussen, trainingen en congressen geeft voorlichting via ouderbladen en brochures behartigt ouderbelangen voert overleg met de overheid. U kunt lid worden van OUDERS & COO. Kijk voor alle voordelen van een individueel lidmaatschap voor ouders op of bel voor meer info. 16 HELP!