Het decreet omgezet in 40 opdrachten: doel is de eigen organisatie hieraan af te toetsen.

Transcriptie

1 Quickscan decreet rechtspositie minderjarige Het decreet omgezet in 40 opdrachten: doel is de eigen organisatie hieraan af te toetsen. Opgesteld op basis van de werkmap Aan de slag met het decreet rechtspositie van de minderjarige in de integrale jeugdhulp Deel 1: Groene boekje = het volledige decreet, de memorie van toelichting en de ontstaansgeschiedenis van het DRP Deel 2: Rode boekje = kader met toelichting bij de werkmap, achtergrondinformatie over kinderrechten en een voorstel tot traject voor het implementeren van het DRP Deel 3: Tien werkfiches = meer uitleg over de artikelen uit het decreet 40 opdrachten uit het decreet In orde? Toon aan met documenten Bekwaamheid van de minderjarige (art. 4) 1. Visie formuleren op de bekwaamheid van de minderjarige Belang van de minderjarige (art. 5; zie ook werkfiche 3) 2. Aantonen dat we het belang van de minderjarige centraal stellen in onze werking (stuurt ultiem elke beslissing). 3. Aantonen hoe we het belang van de minderjarige concreet vastleggen, in dialoog met de minderjarige zelf (gesprek, nonverbaal, gedrag, emoties, en rekening houdend met zijn leeftijd en maturiteit) en met zijn ouders. Non-discriminatie (art. 6) 4. De rechten gelden voor iedere minderjarige, hoe zwaar de handicap ook is. In onze werking mogen we niet discrimineren: geen onderscheid maken op basis van onder meer ras, huidskleur, geslacht, taal, godsdienst, gezondheid, seksuele geaardheid, politieke of andere overtuiging, nationale, etnische of maatschappelijke afkomst, verblijfsstatuut, personeelsstatuut, juridisch beschermingsstatuut, welstand, handicap, geboorte of andere omstandigheid van de minderjarige of zijn ouders. Recht op hulp (art. 7) 5. Opnamebeleid: hoe garanderen we het recht op hulp voor wie een aanvraag voor opname of logeren doet? (weliswaar rekening houdend met de grenzen van het beschikbare aanbod) 6. Volgens het decreet integrale jeugdhulp moeten we hulp bieden die de ontplooiingskansen van de minderjarige vrijwaren, zijn welzijn en gezondheid bevorderen en bijdragen tot een zo volledig mogelijke integratie in de maatschappij. 7. De hulp die we bieden mag geen afbreuk doen aan de rechten uit dit decreet, noch aan andere rechten van minderjarigen, zoals het recht op onderwijs en het recht op zinvolle vrijetijdsbesteding. 8. De hulp moet ook rekening houden met de wenselijkheid van continuïteit in de opvoeding van de minderjarige, en met de etnische, godsdienstige en culturele achtergrond van de minderjarige en met zijn taal. Niet in orde? Formuleer werkopdracht Quickscan decreet rechtspositie minderjarige 1

2 Recht op instemming met en vrije keuze van hulp: of er hulp wordt aanvaard of niet (art. 8), door wie (art. 9) en welke concrete interventies/handelingen worden geweigerd (art. 10) 9. (art. 8) Geïnformeerd instemmen met of weigeren van hulp: bv. al dan niet opname of verblijf in een voorziening, adviesverstrekking, ambulante begeleiding enz. 10. (art. 9) Vrije keuze van hulpaanbieder: enkel indien er keuzemogelijkheid is; geldt zowel voor keuze van organisatie als keuze van hulpverlener 11. (art. 10) Recht om de interventie, het aanbod (activiteit, behandeling, leefregel, beperking, enz.) van een bepaalde hulpverlener te weigeren: als men dit doet, mag men hiervoor niet scheef bekeken worden en moet men nog steeds de best mogelijke zorg krijgen. Weigeren of instemmen kan expliciet (het zeggen) of impliciet (via gedrag, spontaan meewerken enz.): ook een impliciete weigering moet dus gevolgd worden. Op verzoek van de minderjarige wordt de weigering in het individueel dossier genoteerd en gemotiveerd. Voor dit artikel geldt: uitzonderingen zijn mogelijk in het belang van een goede hulpverlening, nl. de hulpverlener moet de weigering niet volgen indien de opdracht van de voorziening dit niet toelaat de organisatie of structuur van de voorziening dit niet toelaat deze weigering de hulpverlening in het gedrang brengt (in residentieel verband) deze weigering gevolgen heeft voor de andere bewoners. Maar deze argumenten mogen niet te pas en te onpas gebruikt worden. De wetgever wil vooral dat we zoveel mogelijk echt luisteren naar de minderjarige en zijn behoeften en wensen au serieux nemen waar dit ook maar enigszins kan. Recht op informatie en duidelijke communicatie (art. 11 en 12) 12. We moeten minderjarigen spontaan informatie geven en hun vragen beantwoorden in een voor hen verstaanbare taal, afgestemd op hun leeftijd en maturiteit (bv. visualisatie, voorwerpcommunicatie, tolk). Ook moeten we hen informeren over de gevolgen van hun keuzes. Dit kan gaan over alle aspecten van de hulpverlening, maar zeker over de dagelijkse leefregels en afspraken: deze moeten vastgelegd worden in het huishoudelijk reglement of het reglement van orde. Dit informeren moet erop gericht zijn hen zoveel mogelijk inzicht en controle te geven. 13. Als we informatie achterhouden, kunnen we aantonen dat dit in het belang van de minderjarige is. Deze beslissing wordt gemotiveerd in het individueel dossier. 14. De achtergehouden informatie kan echter altijd opgevraagd worden door de bijstandspersoon (zie artikel 24; dit is niet de ouder of wettelijke vertegenwoordiger). Recht op respect voor het gezinsleven (art. 13, 14 en 15) 15. Hoe garanderen we dat het verblijf en dus de scheiding ouders-kind vrijwillig is? Indien bekwaam: bewoner moet instemmen; indien onbekwaam: ouder moet instemmen. (zijn er gedwongen plaatsingen door een rechter?) 16. Hoe garanderen wij informatieuitwisseling en contacten tussen Quickscan decreet rechtspositie minderjarige 2

3 bewoners en ouders, broers, zussen, andere gezinsleden? 17. Worden informatie en contacten soms beperkt in het belang van de bewoner? Zijn hier duidelijke richtlijnen over? 18. Worden informatieuitwisseling en contacten soms beperkt door een rechterlijke beslissing? Wordt dit correct toegepast? 19. Informatieverstrekking aan de minderjarige: gaan we zorgvuldig om met gevoelige informatie over een ouder of opvoedingsverantwoordelijke, in het belang van de bewoner? Bv. hoe het overlijden, een scheiding of de afbouw van de weekends thuis meedelen aan de bewoner? 20. Zoeken we mee naar informatie over familieleden? Recht op inspraak en participatie op individueel niveau (art. 16, 17) en op collectief niveau (18 en 19) 21. (art. 16) Luisteren we maximaal naar de mening, wensen van de minderjarige? Kennen we zijn mening? Gebruiken we hiervoor methodieken? Leggen we zijn mening vast? 22. (art. 16) Wat doen we om maximaal rekening te houden met en gevolg te geven aan de mening van de minderjarige, overeenkomstig zijn leeftijd en maturiteit? Hoe geven we hem invloed op, controle over zijn leven, zodat hij niet alles louter passief ondergaat maar mee vorm geeft aan zijn leven? Hoe ondersteunen we hem bij het maken van keuzes? En leggen we het duidelijk uit als we zijn mening niet volgen? 23. (art. 17) Organiseren we periodiek evaluaties van de hulpverlening? Hoe betrekken we de minderjarige hier actief bij? (decreet laat open wat periodiek betekent: het moet wel in verhouding staan tot de duur van de hulpverlening) 24. (art. 18) Geven we bewoners de kans om met andere bewoners te praten, te vergaderen over de hulpverlening die ze krijgen? Maken we duidelijk dat alles bespreekbaar is maar niet alles kan gerealiseerd worden? 25. (art. 19) Is er een formeel, collectief inspraakorgaan waaraan minderjarigen rechtstreeks kunnen deelnemen als zij dit wensen? Ondersteunen we dit initiatief? Zijn we duidelijk in wat kan en niet kan? Recht op toegang tot zijn dossier (art. 20, 21, 22 en 23; zie ook werkfiche 6) 26. Is er voor iedere minderjarige een individueel dossier? Wordt dit zorgvuldig/veilig bewaard? Is dit bijgewerkt (bevat enkel correcte en relevante gegevens)? 27. Is er een duidelijke visie omtrent dossiers? Welke dossiers worden aangemaakt voor wie en door wie? Met welk doel? Duidelijke afspraken over toegankelijkheid? Hoe wordt het intern gebruikt? Hoe wordt het gebruikt in externe contacten? Aangifte aan privacycommissie (door wie?) Enz. Recht op bijstand (art. 24) 28. Minderjarigen en ouders informeren over de mogelijkheid om een bijstandspersoon te kiezen. Nut: hen bijstaan in de uitoefening van hun rechten (informeren, ondersteunen, niet in hun plaats beslissen). Quickscan decreet rechtspositie minderjarige 3

4 29. Als voorziening hebben we ook het recht om een bijstandspersoon aan te stellen, tenminste als de minderjarige niet in staat is om dit zelf te doen én minderjarige en ouders of opvoedingsverantwoordelijken tegenstrijdige belangen hebben. Maar: deze mogelijkheid moet worden gezien als een uitzonderlijke maatregel, bv. in de context van kindermishandeling. Recht op privacy (art. 25) 30. met inbegrip van wil zeggen: recht op privacy is ruimer dan de 4 toepassingen hier opgesomd. Aan welke denken we nog? 31. Recht op bescherming van zijn persoonsgegevens Weet de bewoner dat we gegevens over hem bijhouden en waarom? dat hij het recht heeft om deze in te zien en te corrigeren? wie toegang heeft? Gaan we discreet om met informatie en dossiergegevens? Is duidelijk afgesproken wie wat mag weten / lezen? 32. Recht op respectvolle omgang: hulpverlener mag zijn overtuiging niet opleggen In welke mate zijn bewoners vrij om hun sexuele geaardheid te uiten? Kunnen bewoners die dit wensen naar de mis gaan of kijken op TV? Wordt over religie gepraat? Mogen bewoners vegetariër zijn, of als moslim varkensvlees weigeren? 33. Recht om bezoek te ontvangen en om te gaan met personen van zijn eigen keuze (elkaar zien, telefoneren, schrijven, en, ) Krijgen onze bewoners voldoende de kans om om te gaan met de personen van hun keuze, ook van buiten de voorziening? Respecteren we het briefgeheim? Kan dit op de eigen kamer of in aparte ruimte?... Beperkingen zijn mogelijk maar dienen uitvoerig gemotiveerd te worden in het individueel dossier. 34. Recht op overleg over de verblijfsomstandigheden Heeft de bewoner een eigen kamer die hij zelf kan inrichten? Respecteren we zijn privacy bij gebruik van sanitair, in lichamelijke contacten, bij kledijkeuze,? Recht op een vrij besteedbaar bedrag (art. 26) 35. Hoe is het zakgeld hier geregeld? 36. Beschikken de bewoners over geld dat ze vrij, naar eigen goeddunken, mogen besteden? (ook aan domme dingen, zoals wij soms doen ;-) Recht op een menswaardige behandeling (art. 27 en 28) 37. Beleid voeren dat bewoners actief beschermt tegen grensoverschrijdend gedrag 38. Toepassen van sancties, straffen: Straffen mag, maar moet gepast en positief bedoeld zijn (niet uit frustratie bij hulpverlener; bewoner moet er uit leren) Uitgesloten als sanctie: lichame-lijke straffen, geestelijk geweld, onthouding van maaltijden, onthouding van bezoekrecht 39. Toepassen van vrijheidsbeperkende maatregelen en afzondering: bij risico s voor bewoner of anderen of materialen tijdelijk volgens duidelijk uitgeschreven procedures met veilig materiaal/ruimte personeel is opgeleid om hier correct mee om te gaan bewoners en ouders zijn geïnformeerd afzonderingsruimte: beschrijf inrichting, gebruik, beveiligingsdossier, duur en toezicht Klachtrecht (art. 29) 40. Procedure voor klachtenbehandeling uitwerken Quickscan decreet rechtspositie minderjarige 4

5 Notities Indien onbekwaam gaat het recht op instemming met en vrije keuze van hulp (art. 8, 9 en 10), het recht op respect voor het gezinsleven (art. 13, 14 en 15) en het recht op toegang tot zijn dossier (art. 20, 21, 22 en 23) naar de ouders of wettelijke vertegenwoordiger. Dit moet genuanceerd beschreven worden! De minderjarige kan in bepaalde situaties voor bepaalde beslissingen bekwaam bevonden worden en voor andere niet. Wanneer een minderjarige bekwaam wordt geacht, kan men zijn keuze niet zomaar aan de kant schuiven en moet men deze respecteren. Belang van de minderjarige voorop Voor alle artikels geldt: uitzonderingen zijn mogelijk in het belang van de minderjarige (art. 5): als de hulpverlener oordeelt dat deze hulp noodzakelijk is bij groot gevaar voor de gezondheid, integriteit, vrijheid of eerbaarheid (zoniet pleegt men schuldig verzuim): op iedere burger rust een hulpverleningsplicht als men zelf vaststelt of van anderen verneemt dat iemand in groot gevaar verkeert; dit gevaar kan zowel fysisch als psychisch zijn. Evident moet de hulpverlener ook de mogelijkheid hebben te helpen zonder ernstig gevaar voor zichzelf of anderen. in noodsituaties: als er ernstig, daadwerkelijk gevaar dreigt, mag men de wet overtreden om een ander, hoger belang te vrijwaren. Bijstandspersoon Het betreft een bijstandspersoon voor de minderjarige, niet voor de ouders! (maar in situaties waarin de ouder een cliënt is, kan deze voor zichzelf een vertrouwenspersoon aanduiden, zie wet patiëntenrechten) aangeduid door de minderjarige zelf: als deze daar niet toe in staat is: kiezen de ouders (wett.vertegenwoordiger) een bijstandspersoon als er echter een belangenconflict bestaat tussen de minderjarige en zijn ouders of opvoedingsverantwoordelijke ( opvoeder HGB): kiest de hulpverlener een bijstandspersoon niet rechtstreeks betrokken zijn bij de jeugdhulpverlening, georganiseerd ten behoeve van de minderjarige wil concreet zeggen: niet zelf werken met de minderjarige. Dus: een begeleider uit een andere leefgroep kan optreden als bijstandspersoon, maar iemand uit het cliëntsysteem niet. Maar het kan natuurlijk ook iemand van buiten de voorziening zijn die aan de voorwaarden beantwoordt, of een leerkracht van de school van de minderjarige. Bedenking over het toepassingsgebied van het DRP Waarom zouden we dit beperken tot minderjarigen? Waarom deze rechten niet veralgemenen voor al onze bewoners? Argumenten: Dit zijn toch universele rechten! Waarom zouden wij discrimineren op basis van leeftijd? Onze bewoners evolueren niet naar bekwame (zelfstandige) volwassenen, en dus is het onderscheid tussen minderjarigen en meerderjarigen kunstmatig (voor onze organisatie). Luc Vanherck Stafmedewerker Augustus 2009 Quickscan decreet rechtspositie minderjarige 5