geonieuws in dit nummer salmiak madeira en porto santo schoolmuseum michel thiery

Transcriptie

1 geonieuws maandblad van d e mineralogische kring antwerpen v.z.w. 21(1), januari in dit nummer salmiak madeira en porto santo schoolmuseum michel thiery

2 mineralogische kring antwerpen vz w Oprichtingsdatum 11 mei 1963 Statuten nr. 9925, B.S Zetel. Ommeganckstraat 26, Antwerpen BTW-nummer Wettelijk depot Kon. Bib. België BD Verschijningsdata maandelijks. behalve in juli en augustu s Redakteur en verantwoordelijke uitgever : H. DILLEN, Doornstraat 15, B-9170 Sint-Gillis-Waa s Niets uit deze uitgave mag worden vermenigvuldigd enlof openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, mikrofilm of op welke wijze dan ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van d e uitgever. Betalinge n Belgie kontributie : bankrekening andere betalingen : bankrekening of postrekening Nederland alle betalingen : girorekening (NL) (betalingen in gulden). Al deze rekeningen staan op naam van M.K.A. v.z.w.. Marialei 43, B-2900 Schoten. NUTTIGE ADRESSE N BALCK Rustoordlei 58. B-2930 Brasschaat Tel Bestuurde r BENDER H., Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem Tel. en fax Bestuurder, sekretaris. ledenadministratie. BENDER P., Pieter Van den Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem Tel. en fax Bestuurder, technische realisatie Geonieuws. CORNELIS G., Schijfstraat 61. B-2020 Antwerpen. Tel Bestuurder, mineraal van de maand, jeugdwerking.. DILLEN H., Doornstraat 15, Sint-Gillis-Waas. Tel hdi@ocasb e Redakteur Geonieuws * EMMERMANN A., Lobbesplein 12, B-2640 Mortsel. Tel Werkgroep technische realisaties. * JENSEN J., Petrus Delenstraat 3, Westmalle. Tel Bestuurder, ondervoorzitter. * LOYENS R., Oude Waag 5, B-2000 Antwerpen. Tel Uitleendienst, werkgroep fluorescentie.. MAERTENS J., Guido Gezellestraat 5, B-2540 Hove Tel Fax 02/ j.rnaertens@fina,be. Ekskursies, werkgroep informatika, vindplaatsenkartoteek.. OP DE BEECK E.. L. Weytensstraat 127, B-2900 Schoten. Tel Vergaderingen RV B. PAUWELS M., Boskouter 70, B-2070 Burcht. Tel. en fax Samenaankoop. Bankrekening t.n.v. MKA vzw 1 Samenaankoop. * REYNDERS H., Van de Reydtlaan Brecht. Tel Aktiviteiten Sint-Job-in-'t-Goor. * ROGIEST G., Prins Kavellei 86, B-2930 Brasschaat. Tel Bestuurder, public relations. SCHUYBROECK E., Karel de Vle straat 11, B-2030 Antwerpen. Tel Bibliotekaris. TAMBUYSER J. Jan Samijnlaan 37. B-2100 Deurne Tel Determinatiedienst. * TAMBUYSER P. Surmerhuizerweg 23. NL-1744 JB Eenigenburg. Tel Fax m ineral@xs4all.n l. Werkgroep edelsteenkunde. VAN GOETHEM L., Boterlaarbaan 225. B-2100 Deurne. Tel. en fax Werkgroepen, opvang nieuwe leden, kulturele raden, public relations. VAN HEE P., Marialei 43, B-2900 Schoten Tel en fax Bestuurder, voorzitter, kodrdinator beurzen en tentoonstellinge n VAN HEE-SCHOENMAEKERS A.. Marialei 43, B-2900 Schoten Tel en fax Penning meesteres. VERLAMMEN A., Palmanshoevestraat 21, B-2610 Wilrijk. Tel. en fax Exposantenadministratie Mineran t adres : xs4a 1 l.nl URL (WWW) : l

3 mka-kalende r Vrijdag 5 ianuari Vergadering in Sint-Job-in-'t-Goor in het Kultuurcentrum Reinaert, Eikenlei 41 te Sint-Job-in-'t-Goor, om h. Mineralogische nieuwjaarsverrassi n door de her Pul VAN HEE g Vrijdaq 12 januari 1996 Maandelijkse vergadering in zaal "OP-SINJOORKE" van de Vlaamse Jeugdherberg, Eric Sasselaan 2 te Antwerpen (d.i langs de Singel/El7, tussen uitrit 4 en 5). Openbaa r vervoer : tram 2 of h gelegenheid tot transakties, identifikaties, tombola, afspraken voor privéekskursies, raadplegen van de biblioteek, uitleendienst of... gewoon ee n gezellig babbeltje... Als mineraal van de maand worden deze maan d specimens van salmiak aangeboden (zie artikel in dit nummer) h We snuisteren in edelsteenland naar aanleiding van het 10-jarig jubileu m van de werkgroep edelsteenkunde. Titelpagin a Mina "El Huerto", La Union y Portman, Spanje Pentekening Dioni. Geonieuws 21(1), januari

4 Zaterdaq 13 januari Vergadering van de werkgroep edelsteenkunde in het lokaal Ommeganckstraat 26 t e 2000 Antwerpen, van 9.30 tot h. De mineralogie van diaman t Ludo VAN GOETHEM vertelt ons vandaag over de mineralogie van diamant. Hij gaa t onder andere in op de chemische samenstelling, de fysische kenmerken (bijvoorbeeld d e kleur) en vormingsomstandigheden van dit mineraal. De morfologie van diamantkristalle n komt uitgebreid aan bod en de mogelijke insluitsels worden nader bekenen. Dit alles aa n de hand van prachtige dia's. Ludo gaf deze lezing reeds op vrijdag 13 oktober Ook de MKA-leden die deze boeiende lezing gemist hebben zijn van harte welkom op deze vergadering. Zaterdaq 27 januari België, een land met vele mineralen? We bekijken samen eens de geologie en d e mineralen van België. Een must voor de verzamelaar die België wil leren kennen uitwisselen van ervaringen, afspraken voor uitstappe n België : geologie en minerale n Tot ziens op 27 januari 1996 om 9.30 h ('s morgens uiteraard!) 26 te Antwerpen (achter de ZOO). in de Ommeganckstraa t ye a2fr4eete e«e~ voac eer 9epd1 ~4y, eis aéé«-tco 1995 / 4 Geonieuws 2 l(1), januari 1996

5 mka-nieuws Samenaankoop Er is een nieuw bankrekeningnummer voor de dienst "Samenaankoop" van de MKA. He t bankrekeningnummer is t.n.v. MKA vzw SAMENAANKOOP, p.a. Baskoute r 70 te B-2070 Burcht. Alqemene vergaderinq februari Op de algemene vergadering (9 februari 1996) hebben enkel de effectieve leden stemrech t (zie meest recente lijst in dit nummer). Toetredende leden die alsnog effectief lid wensen te warden dienen een schriftelijke aanvraag te richten tot secretariaat M.K.A., P Van de n Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem. Teneinde stemgerechtigd te zijn op de eerstvolgend e algemene vergadering dient deze aanvraag uiterlijk op 31 januari 1996 aan de secretaris bezorgd te worden. Effektieve leden van de MKA op 1 december E. Baens 586 J. Linneban k 96 K. Bal 567 R. Loyen s 596 F. Balck 258 J. Luyte n 298 H. Bender 472 J. Maerten s 318 P. Bender 666 E. Man s 233 P. Bloch 463 T. Meyiisc h 661 J. Bol 699 L. Mirakaj 282 A. Boxstaens 800 P. Mulder 689 G. Claeys 187 P. Mutsaar s 473 G. Cornelis 61 E. Op de Beec k 151 F. Daems 796 M. Pauwel s 12 P. De Strooper 603 G. Peeters 600 H. Deplus 39 H. Pelckmans-Oom s 14 H. Dillen 789 A. Ploegma n 599 A. Dyckmans 388 A. Quaden s 802 G. Edwards Van Muyen 240 J. Releca m 643 A. Elsermans 851 H. Reynders 849 A. Emmermann 769 G. Rogies t 506 P. Gelaude 305 M. Scherperee! 18 A Gielen 94 E. Schuybroec k 22 W. Heirman 568 J Sibtse n 255 R. Hofkens 395 P Sleeckx 24 W. Israel 45 M. Sluyts 615 J. Jansen 186 G. Smedt s 541 A.Jaquet 818 L. Sneyer s 177 J.Jensen 176 M. Stau t 122 L.Jusgen 417 L. Stau t 752 E. Keppens 864 C. Struyken-Boudie r 634 J. Kerstens 361 H Sui s 929 F Kogeler 48 J. Tambuyser 49 P. Tambuyse r 180 R.Tanne r 668 F. Tassigno n 50 M. Terry n 980 V. Tip s 442 H. Torfs 52 G. Troc h 729 L.Vaec k 569 C. Van A s 59 J Van Goethe m 60 L. Van Goethem 673 C Van Lee n 745 F Van Meirvenn e 271 R. Van Tassel 147 W. Van Tichelen 840 A. Van Wassenhov e 91 K. Van de moorte l 62 P. Van hee 580 A. Vanberghe n 70 A. Vercammen 583 K. Vercammen 71 F. Verhalle n 275 J. Verlooy 455 R. Vochte n 474 H. Voorbraec k 459 M. Voorspoel s 77 B. Wije s 561 M. Wonderge m 152 P.d'Hanens Geonieuws 21( 1), januari

6 Formulier effektief lidmaatscha p [Formulier - of een kopie ervan - op te sturen aan het sekretanáat van de MKA, P. Van de n Bemdenlaan 107, B-2650 Edegem, voor 37 januari 7996) Ondergetekende (naam en voornaam) toetredend lid van de MKA vzw wenst vanaf heden effectief lid te worden. Datum Handtekening : Formulier volmach t [Formulier - of een kopie ervan - door ondergetekende aan de gevolmachtigde te bezorgen, die het voor het begin van de algemene ledenvergadering afgeeft aan de sekretarisj Ondergetekende (naam en voornaam) effektief lid van de MKA vzw geeft hierbij volmacht aa n (naam en voornaam) effektief lid van de MKA vzw om in zijn plaats op 9 februari 1996 geldig te stemmen o p de jaarlijkse algemene ledenvergadering van de Mineralogische Kring Antwerpen v.z.w. Datum Handtekening : Mineralogische exkursies naar Pole n Sind 5 jaar richt de universiteit van Wroclaw jaarlijks een aantal mineralogische reizen in i n Neder-Silezië en in de omgeving van Krakow. Het gaat telkens om een exkursie van ee n negental dagen, met als vertrekdatum 1 en 22 juni, 13 juli, 31 augustus en 21 septembe r U kan zich tot 30 maart 1996 aanmelden op het volgende adre s Uniwersytet Wroclawski, Pracownia Uslug Geologicnych "WRO-MIN " Mgr. Malgorzata Baranowsk a PI. Maxa Boma 9 PL WROCLAW, Pole n Fax Naar 't schijnt zou het de moeite waard zij n 6 Geonieuws 20(1), januari 1996

7 U Uw kontnbut e' wr*vr 1991 al betaald?h Neen? Doe het dog randneg no, Bel ië Nederland Andere lande n individueel gezi n individuee l gezi n individueel gezi n 700 BEF 1000 BEF 45 NLG 60 NLG 825 BEF 1125 BE F bankrekenin g Nederlandse postgiro intern. postmandaat of doorstreepte Eurochequ e t.n.v. Mineralogische Kring Antwerpen v.z.w. M.K.A., A Schoenmaecker s Marialei 4 3 B-2900 Schote n Marialei 43 B-2900 Schote n met vermelding van lidnummer en naam van het lid Samenaankoop: grr ze kartonnen doze n Na een paar jaar kan U weer de bekende met de hand gemaakte oersterke grijz e kartonnen dozen bestellen. Deze dozen overleven jaren manipulatie, er kunnen kilo' s stenen in en ze zijn goed stapelbaar (tot gevulde dozen op elkaar!). De afmetingen zijn zo gekozen dat ze heel geschikt zijn om er JOUSI-doosjes of vouwdoosjes in op te bergen. Ze zijn maandelijks op onze vergaderingen te zien bij verschillende MKA-leden. De juiste prijs is nog niet bekend, want die hangt sterk af van het aantal dat besteld wordt. Afmetingen (B X L X H) : A) 25 X 37 X 4 cm, prijs vermoedelijk ongeveer 35 BE F B) 25 X 37 X 8 cm, prijs vermoedelijk ongeveer 45 BE F U kan de dozen (uitsluitend per 10 stuks) bestellen door het volledige bedrag (resp. 35 of 45 BEF, met vermelding van het aantal per maat) per doos over te maken op p.r t.n.v. Henri DILLEN, Doornstraat 15 te 9170 Sint-Gillis-Waas. Voor grot e hoeveelheden (bv. 100 dozen) moeten ze in Sint-Gillis-Waas afgehaald worden ; kleiner e hoeveelheden kunnen na afspraak op de MKA-vergadering afgehaald worden. Het spreekt voor zichzelf dat deze dozen niet worden opgestuurd of thuisbezorgd. Geonieuws 20(1), januari

8 mineraal van de maan d salmiak g. cornelis Salmiak (in het Engels : Sal ammoniac) is een mineraal uit de reeks van de halogeniden. De chemische formule is NH 4CI. De struktuur is kubisch de uiterlijke verschijningsvor m is meestal dodecaedrisch (een twaalfvlak). Salmiak is een zacht mineraal, met een hardheid van slechts 1 tot 2 op de schaal va n Mohs. De densiteit is De splijting is slecht, en de breuk conchoidaal. Salmiak i s kleurloos tot wit, maar door verontreinigingen kan de kleur sterk variëren. De naam is afgeleid uit het Grieks, en betekent letterlijk "zout van ammoniak". Opgelet : salmiak is zeer goed oplosbaar in water. Je kan de specimens dus niet reinigen in wate r en a fortiori in een ultrasoonba d Salmiak komt in de natuur voor al s brandende storthopen va n Het is een bekend verschijnsteenkoolmijnen spontaa n ("zelfontbranding"). Algemen dat zulke brande n warmteontwikkeling bij d e markasiet en andere sulfide n sublimatieprodukt bij vulkanen, fumarolen e n steenkoolmijnen. sel dat storthopen va n kunnen ontbrande n meen wordt aangenoontstaan door d e oxidatie van pyriet, in de storthopen. Bij verhoogde temperatuu r kan, indien zuursto f aanwezig is, steenkool ui t zichzelf ontbranden. Deze ontbranding moet je j e niet voorstellen me t laaiende vlammen, maa r eerder als de gloe d van een barbecue. Niettemi n is dat meer da n voldoende om een echte chemische fabriek in werking te brengen. Steenkool bestaat naast elementaire koolstof vooral uit organische verbindingen, die bi j verbranding bijna helemaal in gassen worden omgezet. Deze gassen kunnen op hu n weg doorheen het gesteente reageren met andere produkten op de storthoop. De belangrijkste gassen die vrijko-men zijn 5O , NH 3, CO2, H 2S, H 2O en HCI. SO2 bv. vormt na oxidatie tot 50 3 zwavelzuur. Dit zwavelzuur reageert dan weer met d e aanwezige mineralen en vormt zo een hele reeks secundaire mineralen. Men kan zich voorstellen dat uit heel deze reeks van chemische reakties een groo t aantal mineralen kan ontstaan. De verscheidenheid aan mineralen hangt voornamelijk a f van de elementen of mineralen die op de storthoop aanwezig zijn. De grootste variati e kent men van de storthopen bij Chelyanbinsk in Rusland, met meer dan 13 0 verschillende mineralen. De salmiak die wij deze maand aanbieden is ontstaan door sublimatie uit de gassen va n een brandende kolenstorthoop. Wanneer NH 3 en HCI samen in de gasfase voorkome n 8 Geonieuws 2O(1), januari 1996

9 vormen ze salmiak, N H 4 CI. Dit zout sublimeert al bij 320 C. We spreken van sublimere n wanneer een vaste stof bij verhoogde temperatuur rechtstreeks in de dampfase overgaa t zonder eerst te smelten. Aldus wordt het in gasvormige toestand gemakkelijk meegevoerd met de gasstroom, e n wordt afgezet als fijne zoutkristalletjes vanaf het moment dat de temperatuur onder 320 daalt In de natuur is zo'n afzetting wel niet erg stabiel, want bij de minste regenbui los t alles netjes o p Het verzamelen van deze mineralen is overigens geen ongevaarlijke bezigheid. Door he t gloeien van de steenkool ontstaan holtes onder het oppervlak van de storthoop, en di e holtes zijn te vergelijken met een oven 1 In Pennsylvania (USA) zijn onlangs no g spelende kinderen in zo'n holte dodelijk verongelukt. De ontsnappende gassen kunne n naast brandwonden ook irritatie en diverse andere lichamelijke letsels veroorzaken. Mineralen die dikwijls voorkomen met salmiak zijn zwavel en gips. Salmiak komt voor al s amorfe en vezelachtige korsten, en ook wel als stalaktieten. Kristallen zijn meesta l trapvormig, aangeëtst en vormen aldus skeletvormige strukturen. Enkele bekende vindplaatsen : Vesuvius (Italië), Burning Mountain, Los Angeles Count y (California, USA), Pennsylvania (USA), Kladno (Tsjechië), Chelyanbinsk (Rusland), Aachen (Duitsland). in België werd het mineraal o.a. gesignaleerd in steenkoolmijnen e n op steenkool-storthopen (zgn. "terrils") in Ougrée en in de omgeving van Charleroi (bv. i n Gilly), De specimens die deze maand warden aangeboden zijn afkomstig van de brandend e storthopen van de steenkoolmijnen bij Radvarice in Tsjechië. De specimens bevatten all e mooie glasheldere kristallen. Op enkele stukken zijn kleine gips-"boompjes" gegroei d naast de salmiakkristalletjes. PHILIPS PHILIP S In bijlage vindt U de brochure "Electronenmicroscopie - vragen en antwoorden op de weg naar de onderste grenzen van het waarnemen". Deze interessante brochure wordt U aangeboden door Philips Professiona l Systems, die wij hierbij van harte danken. Deze zeer vlot geschreven publicatie maakt U wegwijs in d e electronenmicroscopie. Zowel transmissie-electronenmicroscopie (TEM) al s scanning electronen microscopie (SEM) komen aan bod. Geonieuws 20(1), januari

10 madeira en porto santo 1. van goethe m 1. Inleiding. e eilanden van de macaronesische archipel werden vroeger reeds intensief behandel d [1-3] Na een nieuw bezoek aan de Madeira-archipel, geven we hier onze laatst e informatie i.v.m Madeira en enkele nieuwe vindplaatsen op het naburige Porto Santo. 2. Madeira 2.1. Curral das Freiras : geologie. Zoals reeds uitvoerig beschreven in vorige artikels, werd het eiland in de beginperiod e gevormd door erupties, waarvan in het oosten de caldeiras van Curral da Freiras e n Serra d'agua de getuigen zijn. Origineel dacht men dat deze kraters ontstaan ware n door reusachtige explosies gevolgd door inzakking. Recente studies [4,5] hebben echte r uitgewezen dat deze kraters oorspronkelijk veel kleiner waren maar door watererosi e verder zijn uitgesleten tot de indrukwekkende afmetingen die ze nu hebben. Figuur 1 De steile en diepe canyon van de Socorro-vallei 10 Geonieuws 20(1), januari 1996

11 In de krater van Curral das Freiras zorgden de aanwezige intrusies (spleten doo r afkoeling die later zijn opgevuld met nieuw materiaal) voor het begin van de n u spectakulaire canyon van de Soccorridas rivier (fig. 1) die in de krater ontspringt. Woest e bergstromen tijdens zware regenval en ondermijning van de wanden zorgden voor de tot m steile wanden van de krate r 2.2.Encumeada-Cascalho. Tijdens het vorige bezoek werden hier mooie vondsten (calciet-aragoniet, sideriet) gedaan rond Encumeada bij de aanleg van de nieuwe weg naar Paul da Serra [1 ] Recent werd de levada (irrigatiekanaal langsheen de bergwand) die van Encumead a naar Cascalho loopt gevolgd. In de puinafstortingen langsheen de ganse levada kunne n de hoger genoemde mineralen gevonden warden (fig.3). Denk er wel aan een zaklantaarn mee te nemen. Levadas lopen dikwijls door nauw e tunnels doorheen de bergwand. Deze wandeling bevat 3 tunnels waarvan de langst e doortocht 30 minuten lang is (zonder licht maar wel kaarsrecht). Het smalle pad langs d e levada is breed genoeg voor 1 persoon, maar op sommige plaatsen zeer slijkerig. 3.Porto Santo. 3.1.Algemeen. Porto Santo is een pak kleiner dan Madeira. Het meet slechts 11 bij 6 km. maar is no g wel bewoond. Het heeft ook een totaal ander uitzicht. Vermits de hoogste berg slecht s Fig. 2 Het bazaltorgel van Zambufeiros op Porto Sant o Geonieuws 20(1), januari

12 900 m hoog is en er dus onvoldoende wolken blijven hangen, is de neerslag zee r beperkt. Het oogt dan ook zeer droog. Het is tevens het enige eiland op de archipel me t een wit zandstrand. De maanvormige opbouw van het eiland zorgt voor een beschutt e baai waarin zandafzettigen (Saharazand!) zich ongestoord kunnen vormen Geologie. Hoewel ook van vulkanische oorsprong. hebben zijn hier aan de rand kwartaire kalkafzettingen ontstaan waar fossielenverzamelaars schelpen kunnen vinden. Deze kalkafzettingen geven het eiland trouwens zijn overwegend witte kleur. Het mooist e voorbeeld van het vulkanisme is een prachtig basaltorgel te Zambuteiros (fig.4). 3.3.Mineralogie. Aan de westzijde van het eiland, langsheen de aardeweg naar het uitzichtpunt Pico da s Flores vinden we mooie brokken rode jaspis, soms lichtjes zwart dooraderd. Aan de westzijde, iets voorbij de krachtcentrale is een oude basaltmijn waar we kubusvormige (!) calcietkristallen en chabasiet (ook kubusvormig) aantreffen. Tenslotte vinden we aan het oostelijke uiteinde van het eiland (Pico de Baixo), juist voo r de tunnel, prachtige dendrieten en calcietgeodes. 4. Dankwoord. Een dankwoord dient gericht aan Nordic Travel voor logistieke steun en aan het Muse u Municapal de Funchal voor het opzoekwerk en de ter beschikking gestelde literatuur. 5. Literatuur. [1] L. Van Goethem, Geonieuws 14, 7, 137 (1989 ) [2] L. Van Goethem, Geonieuws 16, 5, 87 (1991 ) [3] L. Van Goethem, Geonieuws 18, 4, 78 (1993) [4] R. Mitchell-Thome, Bol. Mus. Mun. Funchal, 32, 139, 5 (1979 ) [5] R. Mitchell-Thome, Bol. Mus. Mun. Funchal, (1980) Fig. 3 Sideriet-aggregaten van Levada naar Cascalho (beeld 1 cm) de 1 2 Geonieuws 20(1), januari 199 6

13 mineralen bij de pater s schoolmuseum mishel thiery, gent j. maerten s In 1994, in een vlaag van (ge)zinsverbijstering?, beslissen we het alledaagse achter on s te laten en in te treden in de orde. Mogelijkheden hiertoe in Vlaanderen zijn niet meer z o talrijk als voorheen, en abdijen die hun blazoen trachten op te poetsen me t bierbrouwerijen, centra voor seminaries en dergelijke zijn ons te druk. Omdat we nie t over water kunnen lopen, en we het op blote voeten of sandalen nooit zouden halen, duwen we de wagen uit zijn garage. Het gaspedaal geselend, reppen we ons naar... Gent en meer bepaald naar Sint Piete r (niet de hemelpoortwachter, maar de parkeenwvachter). Hij is ons goedgezind en geeft ons zijn plein tot oneerbiedwaardige parkeerplaats. Zijn relaties met de weergoden zal hij toch moeten verbeteren want het weer is maa r Belgisch. Nu wordt het ernstig, het abdijgebou w met donkere ramen lonkt ons al en de roeping lijk t sterker te worden om het mysterie hierachter t e verkennen. Liefhebbers 1 uit een andere orde, komen al onmiddellijk in!.* hoger sferen wanneer z e zowaar enkele fossielen l y ontwaren in de kalkste - nen gevelbasis. De gro- d te zware toegangsdeur - langs waar vermoedelijk 1* vroeger koetsen e n karren achter dampende _... _, :.... g. * : :* ;. paarden slingerend, d e diepe rust met het stadslawaai wisselden - MUSEUM VOOR geeft geen krimp. Geluk- kig is er een manshoo g deurtje dat ons toegang NATUURWETENSCHAPPEN verschaft tot de abdij. Geen pijen, geen abt, geen... maar een bouw - werf ligt op ons te r**.< <*.r r ;'a r g t. r 1;: /Sri. wachten. Ondanks he t feit dat de binnenplaats :n r,tvt 1', 3etf-,t17 ontsierd wordt door een blikken koets - heden ten dage auto genoemd me t ingeblikte paarden en veel zwaarder belast - heerst er toch de verwachte rust. Deze kalmte helpt ons bij de heroriëntering naar on s hoger doel. Daar we nu, bij wijze van uitzondering, geen roeping ontvingen om te gaan kappen, late n we de werf letterlijk en figuurlijk links liggen en stevenen na enig geaarzel naar ee n mooier ogende vleugel af om daar ons heil te zoeken. Ons hoger doel bereiken we via... een trap. Ook hier gaat de deur gewillig open en we belanden onmiddellijk te midden va n ons doel : de wandelgang van de absolute orde der mineraalverzamelaars. We laten u niet langer in het ongewisse en kruipen over de climax-col om u te verklappen dat we nu vertoeven in een van de zalen van het Schoolmuseum Miche l Thiery. Dit museum werd ingericht in een gerestoreerde vleugel van de voormalige Sint- Pietersabdij. In deze grote ruimte trekt een reusachtige wereldbol de aandacht. De afdeling mineralogie bestaat uit talrijke tentoonstellingskasten die een systematisch e collectie herbergen Positief is dat er geen storende overmaat is aan mineralen maar ee n beperkte overzichtelijke systematiek van ondermaatse tot behoorlijk ogende specimen s Geonieuws 2o(1), januari

14 (in vergelijking tot wat tegenwoordig op mineralenbeurzen wordt aangeboden). Sterk gefronste wenkbrauwen van kenners, bij nader toezien verraden de te algemen e en onnauwkeurige tot soms onjuiste vindplaatsvermeldingen. Dit is jammer voor minde r ervaren verzamelaars die hun eigen verzameling beter wensen te documenteren. D e Mineralogische Kring Antwerpen heeft reeds aangeboden bij te dragen tot verbetering. Één tentoonstellingskast is gewijd aan edelstenen. Verder wandelend, valt ons ee n verheugende aandacht op voor belgische mineralogische vondsten. Welke verzamelaa r zei nu ook weer in de steengroeve : "Eigen blok eerst?" of was het "Beter een mineraa l uit eigen land dan schelpen van een ver strand" of "Zoals het hamertje hier klopt, klop t het nergens". Op een wandkaart van België kunnen enkele bekende mineralogische en geologisch e lokalisaties met lampjes opgezocht worden. Een goed pedagogisch voorgestel d overzicht van gesteentevorming leidt de bezoeker naar informatieve panelen (sommig e met reliëf). Deze bestrijken ons zonnestelsel over de geologie van de aarde tot d e systematiek van mineralen. Via enkele tastbare grote blokken steen, belanden we aa n het einde van de wandelgang bij een vitrine met enkele reuze kristalgroepen (gips in d e vorm van woestijnroos, amethystgeode, calciet en kwarts in de vorm van bergkristal ) Verder belicht dit natuurwetenschappelijk museum op de twee verdiepingen thema' s zoals insekten, schaaldieren, weekdieren, eencelligen, de ontwikkelingen van het leve n en vogels uit eigen land. Op verzoek kan een klank- en lichtspel over het historisc h thema Keizer Karel en Gent vertoond worden. Voor liefhebbers die de schitterende mineralenzaal van het Koninklijk Belgisch Instituu t voor Natuurwetenschappen - naar onze mening de beste belgische tentoonstelling (zi e referentie 1) - reeds kennen, is het Schoolmuseum Michel Thiery een mooi alternatief. Zeker omdat het laatste op maat is van kinderen. Een bezoek aan de stad Gent is altij d meegenomen. De kooplustigen raden we aan te wachten tot de MKA beurs Minerant en zich niet te laden verleiden door de matige kwaliteit mineralen, verkocht door de "Vrienden van he t Schoolmuseum" in de museumwinkel aan kindvriendelijke prijzen. 1 4 Geonieuws 20(1), januan 1996

15 HISTORIEK VAN HET SCHOOLMUSEUM M. THIER Y In 1923 besloot het Gentse stadsbestuur een natuurwetenschappelijk museum op t e richten dat zowel voor de schoolgaande jeugd als voor het volwassen publiek zo u openstaan. De oprichting en de leiding ervan werden toevertrouwd aan Leo Miche l Thiery. Hij was een bijzonder begaafd onderwijzer en een vooraanstaand figuur i n verschillende natuurwetenschappelijke verenigingen. In 1924 werd de vroeger e vakschool voor letterzetters in het Berouw ter beschikking gesteld. Bij het gebouw la g een stuk opgehoogde weidegrond waar meteen begonnen werd met de aanleg van ee n botanische tuin. Michel Thiery beschikte reeds over een aantal waardevoll e verzamelingen die het uitgangspunt vormden voor een nieuw museum. Door d e persoonlijke relaties van Michel Thiery werden de collecties van het museum aangevul d met waardevolle verzamelingen van de universiteit. Michel Thiery was museologisch niet geschoold, maar door zijn pedagogische aanle g slaagde hij erin de museumstof op een originele en voor iedereen begrijpelijke wijze voo r te stellen. Het museum kreeg de naam "Schoolmuseum" omdat het vooral afgestem d was op het onderwijs, dat in die tijd een enorm gebrek had aan didactisch materiaal. De publieke belangstelling voor het museum was groot en het Gentse Schoolmuseu m werd weldra een begrip in Vlaanderen. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd he t museumgebouw beschadigd door granaten. Enkele verzamelingen gingen verloren e n de overige verzamelingen waren niet meer veilig in het bouwvallige gebouw. Het aanta l schoolbezoeken nam fel af door de pedagogische en didactische vooruitgang in he t onderwijs. Bovendien kon het museum de snelle ontwikkeling van het museumwezen e n de museumkunde niet volgen en kwam het weldra verouderd over. Het modernisere n van het museum alleen was onvoldoende ; het moest volledig heringericht warden. Dit. samen met de hopeloze toestand van het gebouw zelf, deed het Gentse stadsbestuur i n 1960 overgaan tot het sluiten van het museum voor het publiek. Ondertussen werd er uitgekeken naar een ander gebouw waar met het resterende, waardevolle materiaal een nieuw museum kon worden opgericht. De keuze viel in 1966 op een deel van de voormalige Sint-Pietersabdij In een recordtempo werd de basi s gelegd voor een nieuw en modern museum. Reeds in 1970 werd het museum met d e zalen over geologie, mineralogie, paleontologie en schelpenkunde voor het publie k opengesteld. Ook nu nog wordt het museum en de tentoonstellingen continu verbeterd. Het Schoolmuseum Michel Thiery is gelegen aan het Sint-Pietersplein (14) te Gent. He t is alle dagen open van 9u00 tot 12u15 en van 13u30 tot 17u15 ( gesloten op vnjdagnamiddag, zondagen en wettelijke feestdagen. Het museum staat onder het beheer va n Annemie Van Gijseghem en is telefonisch bereikbaar via nummers en 09/ Wij wensen beheerder mevrouw Van Gijseghem te danken voor haar actieve bijdrage bi j het tot stand komen van deze tekst. Referenties Maertens J. (1991), Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen", Geonieuws 16(1) Maertens J., (1992), "Nationaal Marmermuseum Rance". Geonieuws 17(4), Dillen H. (1991). "Mineralogische Musea in België", Geonieuws 16(2), X. (1991), " Mineralenmusea +n België", Geonieuws 16(6), 11 2 X. (1982), "Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen", Geonieuws 7(1) Geonieuws 20(1), januari

16 uit onze tijdschrifte n RIV. MINERAL. PAL. 18(1), Minerali rari in Sardegn a Minerali in vetrina : Torino e Monac o (Mi nchen) minerali del complesso culcanico dei Coll i Albani (deel 2 ) La pagina dei niicromount s Le miniere di Cespedosio (BG ) L'oro in cristalli del Colorado (deel 2 ) 96 Nuovi mineral i R M.I. Indici Extra (ingenaaide) bijlage - " La mastra tesor i mineralogici della Toscana" (16 pp. ) RIV. MINERAL. PAL. 18(2), La miniera di Monte Avanza. Forel Avoltr i ( UD ) La stronzianite nelle ofioliti della Va l Tassobbio (RE ) silicati e i vanadati di Ozieri (S5 ) Paragenesi di terre rare a Perda de Piber a {Arburese, CA ) Sferule metalliche magnetiche nelle sabi e dei torrenti dei Monti Pisan i Alcuni minerali della Testata della Val d i Melle (SC ) Minerali da eteropoliacidi lo spettro I.R. della mendozavilit e Prima segnalazione d i carbonatocianotrichite nel Vicentin o Novita dalla Val d'aosta ; epidoto e scapolite nel Lazio Jalofane al Vesuvi o septarie e minerali PS1AR, wurzite nel rnarmo d i Carrara. MINERAUX ET FOSSILES 21(230), L'améthyste en Franc e Le géodrome d'orléan s 33 La mine Clara à Wolfach (Zw. Woud, D ) Magnétite M IN ERAL.RECOR 26(3), Famous minera) localities the Kipush i mine. Zaire (J.Lhoest) The Bolivian death switc h Microrninerals : inhibited growth of crystal s Tucson show 1995 UV WAVES 24(5), UV WAVES 25(2) A fluorescent chabazite locality near Bancroft, Ontario (Canada ) 6-10 Fluorescence of mineral specimens fro m Crestmore Quarry * LAPIDARY JOURNAL 49(1), Annual buyer's guide and directory MINERAL TIJDSCHRIFT 26(5), Radioprotectie (commentaar bij het artike l "Radioprotectie" van Dr. P. De Wilde) 85 Oberschulenberg - Grube Glucksrad (Hart). azuriet jaar Goldrush in Alaska en de Canades e Yukon : Klondyk e A M ERCAN MINERAL. 80(3-4), Nchwaningite, Mn 2SiO 3(CH)2 H,0, a new pyroxene-related chain silicate from th e N'Chwaning mine, Kalahari manganese field, South Afric a The crystal structure of manandonite-2h The crystal structure of gillulyite, TI 2(As,Sb) 8 S 13, from the Mercur gold deposit, Tooele County, Utah, USA The crystal structure of pararealga r GEOLOGY TO DAY 11(2) Geology and the liberation of Normandy, France, Early development of the glacial theory Loui s Agassiz and the Scottish connectio n NAUTILUS INFO 19(10), Het verzamelen van minerale n Sodaliet-noseaan groe p UV WAVES 25(2), A fluorescent chabazite locality near Bancroft, Ontario, Canad a 6-9 Fluorescence of mineral specimens fro m Crestmore Quarr y 1 6 Georrieuws 20(1), januari 1996

17 MINERAL. TIJDSCHR. 26(5), Radioprotectie (commentaar bij een eerde r verschenen artikel ) 85 Azuriet van Oberschulenberg, Grube Glucksra d (Hart, D ) Klondike, the last great goldrus h EXTRA LAPIS nr. 8, Themanummer : zilve r WORLD OF STONES 1(4), On the morphology of malachit e Minerals of beryllium. from the Kol a peninsula to Primori e iscovery of czaregorodczevite The Dal'nergorsk boron deposit Sibena and Far East - a brief mineralogica l guid e RIV. MINERAL. ITAL. 18(1), Minerale rari in Sardegn a minerali del complesso culcanico dei Coll i Albani (deel 2 ) La pagina dei micromounts (spatiet, wulfeniet ) Le miniere di Cespedosio (BG ) Bijlage (16 pp). La mostra tesori mineralogici dell a Toscan a L'oro in cristalli del Colorado, U 5 A. (deel 2 ) GEOLOGIE 103{3-4), Schmalgraf : un gisement plombo-zincifèr e dna le Calcaire Carbonifère de I'Est de l a Belgiqu e GEOLOGIE 103(3-4), Provenance studies on detrital garnet fro m paleocene and early eocene deposit s Sedimentological features of the base o f the leper Group in Belgiu m HONA 30(2), Misvormingen bij kristalle n MINERALIENWELT 6{4), Alpin-aktuell (Cavradi-Schlucht, CH - Aastata l Mellotal, Sondrio, Lombara, 1) Einschlussphanomene im Quarz Die Bletterbach-schlucht bei Radei n (Redagno) in Sudtirol, 1 25 Kratochvilit C,. 3H10 oder C 11 H, 0? Mineralogische Neuigkeiten vom Hardtkop f bei Sundern-Linnepe, Sauerlan d Mineralien aus der Trias um Jena (Thiengen ) Neufunde von bekannten Fundorten (14 ) (Vulkaneifel ; Mendig ; Odenwal d Mbnstergrundl St. Trudpert, Sauerland, Zinkhutte Genna, Oostthuringen. Granitbruc h Henneberg, Weitisberga ) PC-Programme in der Mineralien-Wel t " LE REGNE MINERAL nr Les minéraux rares de Sardaign e Java vivre avec les volcans (arc de l a Sonde, Indonésie ) Pakistan. faux et usage de fau x Nouveaux minéraux 1994 (vanadomalayiet fetiasiet, kieftiet. wycheproafiet. mikasaiet. tetrarooseveltiet RiV. MINERAL. ITAL. 18(3), La minera antimonifera di Pereta con u n cenno a quella solfo-cinabrifera di Zalfiere, i n comune di Scansano (GR ) L'oro in cristalli del Colorado, U.S.A. (3 e parte ) Zibaldone di mineralogia italiana ' La vanadomalayaite di Gambatesa. tin a nuova specie dalla Liguri a La berborit e Minerali della miniera di Mont'Ega, Narca o (CA. Sardegna, 1 ) La miniera di Masaloni (Sarrabus, Sardegna. 1 ) MINERALIENFREUND 33(3) Kraftwerk Amstegl9-21 Artinit von Cavlo c (Maiofa, Graubunden, CH ) WORLD OF STONES 1(5-6), Themanummer Kola-schiereiland, Ruslan d 3 Recent contribution to the mineralogy of Khibin y and Lovozero 4-7 Natrolite from the Putelichorr and its new find s 8-11 Eudialyte crystals from the Kola peninsul a 12 elhayelite and peculiarities of its genesi s Minerals of the Khibiny apatite ore s The "Yubikeinaya" pegmatite - a reserve o f rare mineral s Mineralogical excursions on the Kol a peninsul a A.E. Fersman, W. Ramsay and the mineral ramsayit e Ekaterina Kostyleva-Labuntsova The Kola peninsula : a brief mineralogica l guide76-79 Coilections of the geologica l museum, geokogical institute, Kola Scientifi c Center, Apatity MINERAUX ET FOSSILES 21(231), Opales de feu I'arc-en-ceel mineral d u Mexiqu e Geonieuws 20(1), januari

18 37-42 Itinéraire minéralogique dans le Massif d e l'arize (Ariège ) Réalga r INTERN. LABORATORY 25(5), LITHORAMA 22(7), Liste des sites géologiques intéressant s MINERAL. RECORD 26(4), Themanummer "Minera) Books five centuries o f mineralogical literature " 9-22 Collecting rnineral book s Medieval mineralog y Gem minerals in early Arabic literatur e A brief history of systematic mineralogie s F. Gautier D'Agoty and his Histoire Naturell e Règne Minéral (1781 ) P Rashleigh and his Specimens of Britis h Minerals (1797 and 1802 ) J. Sowerby. his publications and collection s N.I Koksharov and his Mineralogi e Russlands ( ) Regional mineralogies of the worl d The saga of Mineral Diges t An introduction to baokplates, with sam e examples from the earth science library of H. P Gbodd a Sinkankas's gemology, an annotate d bibliography (1993 ) 161 The Mlneralogical Record Librar y GEA 28(2), Wat gebeurt er met zand? Mineralogie en chemie - silicaten in formule s gevange n Bazziet van een pegmatiet in Torda l (Telemarken, Noorwegen ) De smaragdmijnen van Byrud (Noorwegen ) Wat is een mineraal - definiti e Vulkanisme in Caribisch gebie d Determinatie van magmatische gesteente n {deel 3 ) Stereomicroscoop MBS Database met Noorse vindplaatse n MINERAL. ABSTRACTS Index UV WAVES 25(3), Bacteria adamite = fluorescent minera ) collectin g 4-5 Red-hot fluorit e 6-9 Luminescence in Terlingua and Terlingua-Typ e calcite s DER AUFSCHLUSS 46(4), Heinz Beye r Umweltgeochemie von Mil l Epithermale Goldlagerstatten und aktive r Vulkanismus im Kamtschatka/Russlan d Die Cabochonsammiun g Der Steinbruch Lauenstein - Minerale a m Rande des Zinnerzreviers Zum Bau der Japanerzwillinge vo n Narushima (Japan ) GEODE 20(3), Libethenie t Natrolie t AM. MINERAL. 80(5-6), Compositional and structural systematic s of the columbite grou p The crystal structure of sinkankasite, a complex heteropolyhedral sheet minera ) LAPIS 20(7-8), Themanummer Binntal (CH ) 8-12 Cafarsi t 13 Die Region Binntal - Alpe Dever o Zur Geschichte des Strahlens im Binnta l Die Geologie der Region Binntal -Dever o 21 Klufte mit Arsenmineralie n 22 Museen und einheimische Strahle r 23 Mineralliste der Gneiszone Binntal-Dever o Lércheltini (Anatas ) Die Entdeckung der ersten Arsenit- Zon e Arsen-Mineralien aus der Larcheltini-Zon e Wannigletscher und Conca Cervandon e Gischihorn (Pizza Cornera) und Ritterpas s Das Mattita l Fetiasit, eine neue Mlneralart vo m Cervandon e Paranut-(Y) eine neue Mineralart vo m Cervandon e LE REGNE MINERAL nr Les gisements et indices de fluorite en Franc e Gergovie ans après (F ) Grenats, actinote et magnétite du Tyrol (A ) Expositions dans les Musées "Minéraux d e France " Nouveaux Minéraux 1994 (barberiite, dorallcharite_ hibbingite, paranite-(y), ernienickelite, hogtuvaite, petersenite-(ce ) GEOLOGY TODAY 11(3), The dolomite grou p MINERAUX ET FOSSILES 21(232), La mine de La Lucette de 1898 à L e Genest-Saint-Isle (Mayenne). 1. filons et 1 8 Geonieuws 20(1), januari 1996

19 minéralisat!on s pales orange (Mexico ) GEODE 20(4), Korun d Calciet GRONDBOOR EN HAMER 49(5), Stalagmieten in steenkoo l Wilhelm Haidinger ( ) " AM. MINERAL. 80(7-8), Crystaf structure of hillebrandtit e LAPIS 20(9), Kornerupi n Topas aus dem Untersulzbachtal, (A ) Wismutmineralien von Sybillenbad be i Neualbenreuth (D ) Die Vanadium-Erzlagerstatte am Berg Aukas, Namibi a Neue Mineralien (artroeiet, carlosruiziet, fuenzalidaiet, gaultiet, magnesiodumortieriet, mccrillisiet. mikasaiet, sazykinaiet, selwyniet, wycheproofiet ) Asselbornit aus Schneeberg/Sachse n Neue Nachweise der seltenen Minerale chernikovit, ktenasit, letovicit, ramsbeckit, ravati t und znucali t Vanadinit - ein ungewohnliches Kluftminera l aus den Alpe n 43 Woiframit vom Schneckenstei n DER AUFSCHLUSS 46(5), Wilhelm Vierling ( ) K} Von Galmei Liber Zink zur "Vieill e Montagne" - Montangeschichtliches ober ei n Kultur-Metall aus dem Gebiet um Kelmis (L a Galamine) bei Aache n Camerolait aus dem Schwarzwal d Tridymit. cnstobalit und jaspis aus de n Euganeenlltalie n Eine Mini-Tropfsteinháhle mi t sogenanntem "Gelben Rettich" aus Heroldsber g Caefestin-Neufunde aus dern Untere n Muschelkalk Mainfrankens (BayernlBaden- Wurt. ) Die Quarzknstalle von HerkimerlNew Yor k AGAB MINIBUL 28(7), Les cristaux de la terr e NAUTILUS INFO 20(1) Cassiteriet Voor de hall, living en vitrinekast : Esthetische en dekoratieve stukke n Bergkristal, van enkelkristal tot museumstukken, Arkansas, US A Amethist, Agaat, "Toermalijn, Brazilië Apophylliet, Gyroliet, Heulandiet, Mesoliet, Skoleziet, Indi a Aquamarijn, Granaat, Topaas, Toermalijn, Lapis laatli, Pakistan. Afghanista n Charoiet. Ruslan d Voor de verzamelaar : Mineralen van klassieke vindplaatse n Augelite, \'ardiet, Lazuliet, Cubanict en mineralen van andere vindplaatsen in Canad a Danbuáet, Seleniet, (Gips) en mineralen van andere vindplaatsen in Mexic o Astropbylliet, Stelleriet, Zilver, Goud en mineralen van andere vindplaatsen in GO S Voor de systematieker : Meer dan 400 verschillende mineralen van beroemde vindplaatsen : Kola (GOS), Mom Saint Hilare (Canada), Mon[e Somma (Italië), Reichenbach (Duitsland ) Henrieus Bracgstraat 10, B-9030 Mariakerke (Gent } Tel. +32 (0) Fax +32 (0) Geonieuws 20(1), januari

20 200 m 2 permanente expositie 1 mineralen juwelen - vlinder s kit - loepes - geigerteller s JOUSI-doosjes - steuntjes fluorescentie - hamer s Euromex mikroskope n boeken enz h en h zondag h dinsdag geslote n 's zomers dagelijk s hen h U vindt ons ook op mineralenbeurze n Mits voorlegging va n Uw MKA-lidkaart krijg t U (in de winkel) 10 % korting op juwelen en minerale n mineralen voor beginnende en gevorderde verzamelaar s geologische artikelen - dekoratie - juwele n MINERALEN-TOEBEHORE N 1NTERKRISTA1 Een uitgebreid assortiment geologische artikelen vindt U in onze katalogus "Krantz Geo-Zubeh*r". o.a. hamers, beitels, steenbewerkingsmachine s Jousidoosjes en aangepaste opberg-systemen, standaards. acrylaat sokkels, draaitafels, kompas, Geigertellers, detektoren, uitrasoonbaden, loupes, mikroskopen, verrekijkers, UV-lampen. boeken. video's. didaktisch materiaal enz... Bezoek onze show-room of vraag onze gratis katalogus aan. Steeds welkom na telefonische afspraak! Olmenlaan 8 Wij zijn aanwezig op B-3050 OUD-HEVERLE E mineralenbeurzen Tel. & fax = (B) 016/ Geonieuws 20(1), januari 1996