PROFIELONDERZOEK GEBRUIKERS REMIGRATIEWET

Transcriptie

1 PROFIELONDERZOEK GEBRUIKERS REMIGRATIEWET

2

3 PROFIELONDERZOEK GEBRUIKERS REMIGRATIEWET - eindrapport - MSc. G.E. Kruis drs. A. Berkhout Amsterdam, oktober 2009 Regioplan publicatienr Regioplan Beleidsonderzoek Nieuwezijds Voorburgwal RD Amsterdam Tel.: +31 (0) Fax : +31 (0) Onderzoek, uitgevoerd door Regioplan Beleidsonderzoek in opdracht van het Nederlands Migratie Instituut.

4

5 INHOUDSOPGAVE 1 Inleiding Gebruikers van de remigratiewet Persoonskenmerken Herkomstlanden Uitkeringssituatie Afstand tot de arbeidsmarkt Uitkeringsduur Recent arbeidsverleden Gemeentelijke re-integratie Conclusies Bijlagen Bijlage 1 Verantwoording analyses... 21

6

7 1 INLEIDING Aanleiding Het kabinet wil nog in 2009 met een wijzigingsvoorstel komen voor de Remigratiewet. Ambtenaren van het ministerie van VROM werken hiertoe momenteel verschillende varianten uit. Het NMI is recent door het ministerie de mogelijkheid geboden om dit proces te voeden met additionele informatie over de gebruikersgroep van de Remigratiewet. Om hier invulling aan te geven, heeft het NMI het onderzoeksbureau Regioplan gevraagd een kort profielonderzoek uit te voeren. Het onderzoek moet zicht bieden op hoe kansrijk de vertrokken remigranten voor hun vertrek waren op de Nederlandse arbeidsmarkt. Remigratiewet De Remigratiewet is sinds 1 april 2000 van kracht en biedt personen die naar het land van herkomst willen remigreren, faciliteiten hiertoe. De wet kent twee voorzieningen: de basisvoorziening en de remigratie-uitkering. De basisvoorziening is een eenmalige uitkering als tegemoetkoming voor de kosten van de verhuizing. De remigratie-uitkering is een maandelijks bedrag dat remigranten ontvangen voor hun levensonderhoud. Om in aanmerking te komen voor een remigratie-uitkering geldt onder meer als voorwaarde dat men 45 jaar of ouder is en dat men bij aanvraag ten minste zes maanden een Nederlandse uitkering heeft gekregen. Doel Aanpak Tot op heden is er nog niet eerder een onderzoek verricht dat het profiel van gebruikers van de Remigratiewet in kaart brengt. Dit onderzoek moet daarin verandering brengen. Duidelijk moet worden of de Remigratiewet daadwerkelijk wordt gebruikt door groepen waarvoor de wet bedoeld is: kansarme oudere migranten. Door middel van een koppeling van een bestand van het SVB (bestand met vertrokken Remigranten) aan een aantal relevante bestanden van het CBS, is een profielschets gemaakt van de totale groep migranten die tussen begin 2008 en de zomer van 2009 met gebruikmaking van de Remigratiewet uit Nederland is vertrokken. Hierbij zijn de volgende kenmerken in beeld gebracht: Leeftijd Geslacht Herkomst (Duur) uitkering Arbeidsverleden Deelname aan een gemeentelijk re-integratietraject Bij het onderzoek hebben wij ons tot bovenstaande kenmerken beperkt, omdat alleen hiervoor bij CBS betrouwbare bestanden aanwezig waren voor de totale populatie. Dit is helaas niet het geval voor andere kenmerken waarop het 1

8 relevant zou zijn geweest de groep in kaart te brengen, namelijk opleidingsniveau en gezondheid. Het rapport is als volgt opgebouwd. In hoofdstuk 1 is de gebruikersgroep van de Remigratiewet beschreven op persoonskenmerken, herkomstland en uitkeringsgebruik voor vertrek. In hoofdstuk 2 is ingegaan op de afstand die de remigranten voor vertrek hadden tot de arbeidsmarkt. Hiertoe is gekeken naar de uitkeringsduur en het aantal gewerkte maanden voor vertrek. Voor de groep remigranten die voor vertrek bijstand ontving, is ten slotte apart nagegaan of ze in de periode aan een gemeentelijk re-integratietraject deelnamen. Het rapport wordt afgesloten met een concluderend hoofdstuk. 2

9 2 GEBRUIKERS VAN DE REMIGRATIEWET 2.1 Persoonskenmerken In dit onderzoek is een profielschets gemaakt van 1143 personen die tussen 1 januari 2008 en 10 augustus 2009 uit Nederland vertrokken met een remigratie-uitkering. 1 Personen die enkel gebruikmaakten van de basisvoorziening van de Remigratiewet (tegemoetkoming in de verhuiskosten) en geen remigratie-uitkering toegekend hebben gekregen, zijn hierbij niet meegenomen. Indien een aanvrager van een remigratie-uitkering samen met een partner vertrekt, ontvangt men, om ook in het levensonderhoud van de partner te kunnen voorzien, een hogere uitkering dan wanneer men alleen vertrekt. De totale groep gebruikers van de Remigratiewet bestaat voor 73,2 procent (837 personen) uit aanvragers van een remigratie-uitkering en voor 28,8 procent (306 personen) uit hun partners. De analyses in dit onderzoek zijn uitgevoerd op persoonsniveau. Er is gekeken naar het aantal gebruikers van de Remigratiewet (aanvragers en partners) en niet naar het aantal uitkeringen. Van de gebruikers van de Remigratiewet (aanvragers en partners) vertrokken 812 remigranten (71,0%) daadwerkelijk met een periodieke uitkering. Bij de overige 331 personen vindt er geen uitbetaling van de uitkering plaats, omdat men ook na vertrek, gebruik kan maken van de uitkering die men in Nederland ontving (de uitkering is exporteerbaar). Indien de aanvrager van een remigratie-uitkering of zijn partner een WAO, AOW of ANW-uitkering ontvangt, wordt het bedrag van deze uitkering gekort op zijn remigratie-uitkering. Indien de hoogte van deze korting gelijk is aan de remigratie-uitkering, vindt er geen uitbetaling plaats en is er sprake van een nihil-uitkering. Bij de groep aanvragers is er in 26,3 procent van de gevallen (220 remigranten) sprake van een nihil-uitkering. Van de partners is 36,3 procent (111 personen) gekoppeld aan een remigratie-uitkering zonder betaling. Leeftijd In tabel 1 is de leeftijdsopbouw van de gebruikers van de Remigratiewet weergegeven. De leeftijd is bepaald op de vertrekdatum. De remigranten zijn gemiddeld 53,3 jaar oud. Personen die remigreren met een nihil-uitkering zijn aanmerkelijk ouder (gemiddeld 58,9 jaar) dan remigranten met een niet nihiluitkering (gemiddeld 51,0 jaar). Dit kan worden verklaard doordat personen met een nihil-uitkering vaak een AOW-uitkering (zie paragraaf 2.2) of een ANW-uitkering ontvangen. 46,6 procent van de remigranten met een nihiluitkering is 60 jaar of ouder. 1 In totaal is er een bestand met 1171 remigranten door de Sociale Verzekeringsbank aangeleverd waarvan er 1143 (97,6%) met behulp van een geldig burgerservicenummer aan de gemeentelijke basisadministratie (GBA) en de uitkerings- en banenbestanden van het CBS gekoppeld konden worden. Zie ook bijlage 1. 3

10 Tabel 1 Leeftijdsopbouw gebruikers Remigratiewet Aantal % cumulatief % Totaal aanvragers en partners (gemiddelde=53,3; sd=9,6) < 45 jaar % 9.4% jaar % 43.2% jaar % 61.8% jaar % 76.4% jaar % 84.9% jaar % 93.8% > % 100.0% Totaal % Aanvragers en partners met een niet nihil-uitkering (gem=51,0; sd=8,2) < 45 jaar % 10.8% jaar % 52.1% jaar % 71.7% jaar % 86.2% jaar % 93.6% jaar % 96.7% > % 100.0% Totaal % Aanvragers en partners met een nihil-uitkering (gem=58,9; sd=10,4) < 45 jaar % 5.7% jaar % 21.5% jaar % 37.5% jaar % 52.3% jaar % 63.4% jaar % 86.7% > % 100.0% Totaal % Aanvragers (gem=54,7; sd=9,1) < 45 jaar 0 0,0% 0,0% jaar ,7% 39,7% jaar ,8% 58,4% jaar ,4% 73,8% jaar 77 9,2% 83,0% jaar 79 9,4% 92,5% > ,55 100,0% Totaal ,0% Partners (gem=49,4; sd=10,0) < 45 jaar ,0% 35,0% jaar 55 18,0% 52,9% jaar 55 18,0% 70,9% jaar 38 12,4% 83,3% jaar 20 6,5% 89,9% jaar 23 7,5% 97,4% >70 8 2,6% 100,0% Totaal ,0% 4

11 Om een remigratie-uitkering aan te kunnen vragen moet men 45 jaar of ouder zijn. Uit tabel 1 komt naar voren dat dit bij alle aanvragers van een remigratieuitkering inderdaad het geval is. Wel komt het regelmatig voor dat men een partner heeft die jonger is dan 45 jaar. Van de partners is 35,0 procent (107 personen) nog geen 45 jaar. De aanvragers zijn gemiddeld 54,7 jaar oud en de partners 49,4 jaar. Geslacht De groep migranten die vertrok met een remigratie-uitkering, bestaat uit 683 mannen (59,8%) en 460 vrouwen. Van de aanvragers bestaat 75,5 procent (632 personen) uit mannen, terwijl slechts 16,7 procent (51 personen) van de partners man is. De mannen zijn bij vertrek gemiddeld ongeveer 2 jaar ouder (54,1 jaar) dan de vrouwen (52,0 jaar). Hiernaast blijkt dat mannen relatief iets vaker dan vrouwen daadwerkelijk een uitbetaling van hun remigratie-uitkering ontvangen. Van de mannen ontvangt 72,3 procent (494 personen) een niet nihil-uitkering tegenover 69,1 procent van de vrouwen (318 personen). 2.2 Herkomstlanden De doelgroep van de Remigratiewet valt uiteen in twee groepen. De eerste groep bestaat uit migranten uit Turkije, Marokko, Suriname, Tunesië, Kaapverdië, Servië, Bosnië-Herzegovina, Kroatië, Montenegro, Macedonië, Slovenië, Kosovo, China, de Molukken, Griekenland, Italië, Portugal of Spanje. Daarnaast kunnen erkende vluchtelingen en asielgerechtigden (en hun kinderen) aanspraak maken op de Remigratiewet. Zij vormen de tweede groep. Tabel 2 toont de herkomstlanden van de gebruikers van de Remigratiewet. Met 36,6 procent van de totale populatie vormen de Turkse migranten de grootste groep, gevolgd door de ex-joegoslaven (18,6%) en de Marokkanen (13,5%). Surinamers, remigranten uit de Europese Unie en de categorie overig beslaan elk rond de 10 procent van de totale groep remigranten. De remigranten uit de Europese Unie zijn gemiddeld het oudst (58,5 jaar). Ook de oververtegenwoordiging van deze groep onder de ontvangers van een nihil-uitkering, geeft een indicatie dat deze groep voor een groot deel bestaat uit gepensioneerden. Ex-Joegoslaven en remigranten uit de categorie overig ontvangen juist relatief vaak een niet nihil-uitkering. Opvallend is het hoge percentage mannen onder de Marokkaanse remigranten. Maar liefst 121 van de 154 Marokkaanse remigranten zijn mannen (78,6%). Onder Surinamers en ex-joegoslaven is het aantal vrouwen dat remigreert bijna even hoog als het aantal mannen. Turkse remigranten verlaten Nederland relatief vaak met een partner terwijl Marokkanen en Surinamers vaak alleen terugkeren naar het land van herkomst. 5

12 Tabel 2 Herkomstlanden gebruikers van de remigratiewet Aantal % Gem. leeftijd SD Totaal aanvragers en partners Turkije ,6% 50,1 8,3 Marokko ,5% 53,5 10,8 Suriname ,5% 56,6 10,1 ex-joegoslavië ,6% 55,3 9,4 EU ,9% 58,5 9,0 Overig ,0% 52,2 8,9 Onbekend 11 1,0% 54,6 6,7 Totaal ,0% 53,3 9,6 Niet nihil-uitkering Nihil-uitkering Aantal % Aantal % Turkije ,2% ,0% Marokko ,3% 46 13,9% Suriname 97 11,9% 34 10,3% ex-joegoslavië ,3% 48 14,5% EU 40 4,9% 62 18,7% Overig 95 11,7% 19 5,7% Onbekend 5 0,6% 6 1,8% Totaal ,0% ,0% Aanvragers Partners Aantal % Aantal % Turkije ,5% ,1% Marokko ,2% 27 8,8% Suriname ,3% 11 3,6% ex-joegoslavië ,5% 58 19,0% EU 73 8,7% 29 9,5% Overig 82 9,8% 32 10,5% Onbekend 0 100,0% 11 3,6% Totaal ,0% ,0% Man Vrouw Aantal % Aantal % Turkije ,6% ,3% Marokko ,7% 33 7,2% Suriname 70 10,1% 61 13,3% ex-joegoslavië ,3% ,2% EU 57 8,3% 45 9,6% Overig 69 9,8% 45 9,3% Onbekend 5 1,2% 6 2,2% Totaal ,0% ,0% 2 Exclusief Slovenië, remigranten uit dit land zijn toebedeeld aan de categorie met ex- Joegoslaven. 6

13 2.3 Uitkeringssituatie Zoals aan het begin van dit hoofdstuk aangegeven, bestaat de populatie van dit onderzoek uit personen die tussen 1 januari 2008 en de zomer van 2009 vertrokken zijn uit Nederland met een remigratie-uitkering. Om hun uitkeringssituatie voor vertrek te bepalen, is gekeken welke uitkeringssituatie men had op peilmoment eind Tabel 3 Uitkeringssituaties gebruikers Remigratiewet eind 2007 Niet nihiluitkeringen Nihil-uitkeringen Totaal Geen uitkering ,6% 89 26,9% ,7% Wwb ,9% 14 4,2% ,2% WW ,7% 12 3,6% ,6% WW + wwb 12 1,5% 0 0,0% 12 1,0% Aow 15 1,8% 67 20,2% 82 7,2% Aow + wwb 30 3,7% 28 8,5% 58 5,1% Ao 14 1,7% ,1% ,2% Ao + wwb 5 0,6% 3 0,9% 8 0,7% Ao + ww 11 1,4% 6 1,8% 17 1,5% Ao + ww + wwb 0 0,0% 1 0,3% 1 0,1% Ao + aow 0 0,0% 8 2,4% 8 0,7% Totaal ,0% ,0% ,0% Geen uitkering In totaal kon 68,3 procent van de remigranten aan één of meerdere uitkeringen toegewezen worden. Wanneer remigranten niet aan een uitkering gekoppeld konden worden, waren hier meerdere redenen voor mogelijk: Tussen eind 2007 en de datum van vertrek, is een uitkering begonnen. Om budgettaire redenen hebben wij geen bestanden in onze analyse meegenomen over 2008 en Ook voor migranten met een ANW-uitkering is het mogelijk om een remigratie-uitkering aan te vragen. Omdat deze groep relatief klein is, zijn deze uitkeringen niet meegenomen in de analyse. De aanvrager van de remigratie-uitkering ontving wel een Nederlandse uitkering, maar zijn partner niet. In tabel 4 is een vergelijking gemaakt tussen de uitkeringssituaties van de aanvragers van een remigratieuitkering en hun partners. Hieruit komt naar voren dat de groep remigranten zonder uitkering slechts voor 132 personen bestaat uit aanvragers (15,7 procent van de totale groep aanvragers). De rest bestond uit partners van een deel van deze aanvragers. Van de partners ontving 75,2 procent (230 personen) geen uitkering voor vertrek. Deze partners waren waarschijnlijk voor hun levensonderhoud afhankelijk van de uitkering van deze aanvrager. 7

14 Tabel 4 Vergelijking uitkeringssituaties aanvragers en partners Alleenstaande aanvragers Aanvragers met partner Partners Geen uitkering 63 12,5% 69 20,8% ,2% Wwb ,0% 68 20,5% 16 5,2% WW 71 14,0% 73 22,1% 12 3,9% WW + wwb 10 2,0% 2 0,6% 0 0,0% Aow 32 6,3% 34 10,3% 16 5,2% Aow + wwb 37 7,3% 15 4,5% 6 2,0% Ao 39 7,7% 56 16,9% 22 7,2% Ao + wwb 4 0,8% 4 1,2% 0 0,0% Ao + ww 9 1,8% 7 2,1% 1 0,3% Ao + ww + wwb 1 0,2% 0 0,0% 0 0,0% Ao + aow 2 0,4% 3 0,9% 3 1,0% Totaal ,0% ,0% ,0% WWB Van de 1143 remigranten die zijn vertrokken met een remigratie-uitkering (aanvragers en partners), ontvingen er 401 (35,1%) een bijstandsuitkering aan het eind van Van deze groep zijn 379 personen aanvragers van een remigratie-uitkering en 22 personen partners. De overgrote meerderheid van de remigranten met een bijstandsuitkering (322 personen) ontving uitsluitend deze uitkering. Bij de overige 79 personen was er samenloop met een andere uitkering. Bij 11,4 procent van de remigranten met een bijstandsuitkering (46 personen) zal er geen daadwerkelijke periodieke uitbetaling van de remigratie-uitkering plaatsvinden (nihiluitkeringen). Dit kan worden verklaard doordat deze remigranten of hun partners, op het moment van vertrek (tevens) een exporteerbare uitkering (AOW, ANW of arbeidsongeschiktheidsuitkering) ontvingen, waarvan het bedrag wordt gekort op de remigratie-uitkering. WW Eind 2007 ontvingen 186 remigranten (16,3%) een WW-uitkering, waarvan er bij 19 personen sprake was van samenloop met een andere uitkering. Van de aanvragers ontving 20,7 procent (173 personen) een WW-uitkering en van de partners 4,2 procent (13 personen). Aangezien de WW-uitkering, in vergelijking met andere uitkeringen, vaak een relatief korte looptijd heeft, bestaat de kans dat personen tussen eind 2007 en de werkelijke vertrekdatum doorstromen naar een andere uitkeringssituatie, bijvoorbeeld een bijstandsuitkering. Dit kan leiden tot een overschatting in tabel 3 van het aantal personen dat vertrekt met een WW-uitkering. Aan de andere kant is het ook mogelijk dat iemand tussen eind 2007 en de vertrekdatum werkloos is geworden en een WW-uitkering heeft aangevraagd. 3 Van de 331 partners konden er 306 met behulp van een geldig burgerservicenummer gekoppeld worden aan de gemeentelijke basisadministratie (GBA) en de uitkeringsbestanden van het CBS. Van de 840 aanvragers konden er 837 gekoppeld worden. 8

15 Dit leidt juist tot een onderschatting van het aantal WW-uitkeringen in de tabel. AOW Uit tabel 5 komt naar voren dat op het peilmoment eind 2007 in totaal 148 remigranten (12,9%) een AOW-uitkering ontvingen. Ieder jaar dat iemand tussen zijn vijftiende en vijfenzestigste niet in Nederland heeft gewoond, bouwt hij geen AOW op. Dit betekent dat voor ieder jaar dat men in het buitenland verbleef er twee procent op de AOW wordt gekort. Van de groep remigranten wordt ruim een derde voor meer dan vijftig procent gekort op hun AOWuitkering. Dit leidt er toe dat een aanzienlijk deel van de remigranten met een AOW-uitkering (30,4%), naast hun AOW-uitkering, tevens een niet nihil remigratie-uitkering hebben om in hun levensonderhoud te voorzien. Tabel 5 AOW-uitkeringen gebruikers Remigratiewet Aantal % Niet nihil-uitkeringen 45 30,4% Nihil-uitkeringen ,6% Aanvragers ,1% Partners 25 16,9% Percentage korting < 26% 47 31,8% 26-50% 49 31,1% 51-74% 25 25,0% >75% 15 10,1% Totaal % Arbeidsongeschikten In tabel 6 zijn de remigranten weergegeven die een AO- (arbeidsongeschiktheids-) uitkering ontvingen. Van deze arbeidsgehandicapten ontving 76,8 procent een WAO-uitkering, 12,6 procent een WIA-uitkering en van 10,6 procent kon niet worden achterhaald welke AOuitkering men ontving. De meeste arbeidsongeschikten (75,9% van de personen met een WAOuitkering) zijn voor meer dan 80 procent arbeidsongeschikt. Arbeidsgehandicapten met een hoog arbeidsongeschiktheidspercentage ontvangen een hogere uitkering dan arbeidsgehandicapten die nog wel voor een gedeelte in staat zijn in hun eigen levensonderhoud te voorzien. Het grote aandeel personen met een hoog arbeidsongeschiktheidspercentage leidt ertoe dat 81,1 procent van de arbeidsongeschikte migranten een dusdanig hoge arbeidsongeschiktheidsuitkering ontvangt dat er geen daadwerkelijke uitbetaling van de remigratie-uitkering plaatsvindt (nihil-uitkeringen). 9

16 Tabel 6 AO-uitkeringen gebruikers Remigratiewet Aantal % Valid % WAO ,8% 85,9% WIA 19 12,6% 14,1% Onbekend 16 10,6% Niet nihil-uitkeringen 30 19,9% 19,9% Nihil-uitkeringen ,1% 81,1% Aanvragers ,8% 82,8% Partners 26 17,2% 17,2% Percentage arbeidsongeschiktheid 15-<25% 14 9,5% 12,1% 25-<35% 6 4,1% 5,2% 35-<45% 4 2,7% 3,4% 45-<55% 1 0,7% 0,9% 55-<65% 2 1,4% 1,7% 65-<80% 1 0,7% 0,9% % 88 59,5% 75,9% Onbekend/ WIA ,6% Totaal % 4 In de statistiek van de WIA zit geen betrouwbare variabele aan de hand waarvan het arbeidsongeschiktheidspercentage bepaald kan worden. 10

17 3 AFSTAND TOT DE ARBEIDSMARKT 3.1 Uitkeringsduur Om in aanmerking te komen voor een remigratie-uitkering dient men ten minste zes maanden een Nederlandse uitkering te hebben ontvangen. Uit het vorige hoofdstuk is gebleken dat van de 1143 remigranten, die tussen 2008 en de zomer van 2009 vertrokken, er 781 eind 2007 een uitkering ontvingen. In tabel 7 is voor deze 781 remigranten aangegeven hoe lang deze uitkering op dit moment al liep. Gemiddeld ontving men eind 2007 ongeveer 83 maanden (bijna 7 jaar) een uitkering. Ongeveer de helft van de remigranten die een Nederlandse uitkering ontvingen, hadden deze uitkering langer dan 3 jaar en ruim 17 procent ontvangt zelfs meer dan tien jaar een uitkering. Hierbij dient te worden aangemerkt dat enkel is gekeken naar de begindatum van de huidige uitkering. Het is mogelijk dat men voorafgaand aan de huidige uitkering een andere uitkering ontving en dat hierdoor de werkelijke uitkeringsduur zelfs nog langer is dan in de tabel. De gemiddelde uitkeringsduur voor vertrek (op peilmoment eind 2007) was bij remigranten die met een niet nihil-uitkering zijn vertrokken, met 104,1 maanden (ruim 8 en een half jaar) ruim hoger dan bij de groep met een nihiluitkering (70,1 maanden; bijna 6 jaar). Ongeveer 82 procent van de remigranten die Nederland verlieten met een niet-nihil uitkering, ontvingen eind 2007 langer dan 6 maanden een uitkering. Het ligt in de lijn der verwachting dat bij een groot gedeelte van de overige 18 procent de uitkering op het daadwerkelijke moment van vertrek (dus niet op het peilmoment eind 2007) ook langer liep dan 6 maanden. Uit paragraaf 2.3 weten we dat van de groep partners maar liefst 75,2 procent geen uitkering ontving eind Uit tabel 7 komt naar voren dat de partners die wel een uitkering ontvingen, dit relatief iets langer deden dan de groep aanvragers van een remigratie-uitkering. Van de partners die voor vertrek een Nederlandse uitkering hadden, ontving de helft (53,3%) deze al langer dan 5 jaar, terwijl dit bij 35,9 procent van de aanvragers met een uitkering het geval is. 11

18 Tabel 7 Uitkeringsduur gebruikers Remigratiewet die eind 2007 een Nederlandse uitkering ontvingen Aantal % cumulatief % Aanvragers en partners totaal (gemiddelde=83,2 maanden; sd=71,8) <3 maanden 52 6,7% 6,7% 4-6 maanden 57 7,3% 14,0% 7-12 maanden ,6% 27,5% maanden ,8% 41,4% maanden 72 9,2% 50,6% maanden 93 11,9% 62,5% maanden ,4% 82,8% Meer dan 10 jaar ,2% 100,0% Totaal ,0% Aanvragers en partners niet nihil-uitkeringen (gem=104,1; sd=79,9) <3 maanden 46 8,5% 8,5% 4-6 maanden 50 9,3% 17,8% 7-12 maanden 96 17,8% 35,6% maanden 81 15,0% 50,6% maanden 49 9,1% 59,7% maanden 60 11,1% 70,9% maanden 93 17,3% 88,1% Meer dan 10 jaar 64 11,9% 100,0% Totaal ,0% Aanvragers en partners nihil-uitkeringen (gem=70,1; sd=63,0) <3 maanden 6 2,5% 2,5% 4-6 maanden 7 2,9% 5,4% 7-12 maanden 10 4,1% 9,5% maanden 27 11,2% 20,7% maanden 23 9,5% 30,2% maanden 33 13,6% 43,8% maanden 66 27,3% 71,1% Meer dan 10 jaar 70 28,9% 100,0% Totaal ,0% Aanvragers <3 maanden 47 6,7% 6,7% 4-6 maanden 50 7,1% 13,8% 7-12 maanden ,3% 28,1% maanden ,5% 42,6% maanden 67 9,5% 52,1% maanden 85 12,1% 64,1% maanden ,6% 83,7% Meer dan 10 jaar ,3% 100,0% Totaal ,0% Partners <3 maanden 5 6,6% 6,6% 4-6 maanden 7 9,2% 15,8% 7-12 maanden 5 6,6% 22,4% maanden 6 7,9% 30,3% maanden 5 6,6% 36,8% maanden 8 10,5% 47,4% maanden 21 27,6% 75,0% Meer dan 10 jaar 19 25,0% 100,0% Totaal ,0% 12

19 In tabel 8 is de gemiddelde uitkeringsduur per soort uitkering weergegeven. Arbeidsongeschikten hebben met gemiddeld 130,9 maanden (bijna 11 jaar) de langst lopende uitkeringen, gevolgd door de groep met een bijstandsuitkering (78,2 maanden; circa 6 en een half jaar). Ervan uitgaande dat een bijstandsuitkering in sommige gevallen vooraf wordt gegaan door een WWuitkering, zal de werkelijke periode die deze personen in Nederland een uitkering ontvingen nog langer zijn. Tabel 8 Uitkeringsduur per uitkeringssituatie WWB WW AO AOW <3 maanden 42 10,5% 21 11,3% 3 2,0% 4 2,7% 4-6 maanden 19 4,7% 36 19,4% 5 3,3% 4 2,7% 7-12 maanden 65 16,2% 44 23,7% 3 2,0% 7 4,7% maanden 49 12,2% 45 24,2% 10 6,6% 20 13,5% maanden 35 8,7% 19 10,2% 0 0,0% 28 18,9% maanden 48 12,0% 19 10,2% 16 10,6% 25 16,9% maanden 81 20,2% 2 1,1% 53 35,1% 44 29,7% Meer dan 10 jaar 62 15,5% 0 0,0% 61 40,4% 16 10,8% Totaal ,0% ,0% ,0% ,0% Gem. aantal maanden 78,3 sd=66,7 27,1 sd=14,6 130,9 sd=80,3 66,7 sd=48,2 3.2 Recent arbeidsverleden De Remigratiewet richt zich op migranten met weinig perspectief op de arbeidsmarkt. Uit tabel 9 komt naar voren dat de gebruikers van de Remigratiewet die tussen begin 2007 en zomer 2008 zijn vertrokken, weinig gewerkt hebben in de jaren voor vertrek. 64,7 procent van deze remigranten heeft in de gehele periode geen enkele maand gewerkt. Wanneer alleen de aanvragers en hun partners met een remigratie-uitkering met een daadwerkelijke uitbetaling (niet nihil-uitkeringen) in ogenschouw genomen worden, heeft 59,1 procent deze volledige periode niet gewerkt. Gemiddeld heeft deze groep 8,6 maanden gewerkt tijdens deze 3 jaren. Ook is er een vergelijking gemaakt tussen het arbeidsverleden van aanvragers van een remigratie-uitkering en hun partners. Hieruit komt naar voren dat zowel aanvragers als partners slechts beperkt hebben gewerkt in de periode voor vertrek. Dit is een indicatie dat ook partners bij vertrek naar het moederland geen sterke arbeidsmarktpositie hadden. Hiernaast wijst dit erop dat een groot gedeelte van de partners (die in meerderheid geen uitkering ontvingen, zie paragraaf 2.3) voor vertrek inderdaad afhankelijk was van de uitkering van de aanvrager. 13

20 Tabel 9 Aantal maanden gewerkt in de periode Aantal % Cumulatief % Aanvragers en partners totaal (gemiddelde=7,4; sd=12,1) 0 maanden ,7% 64,7% 1-6 maanden 51 4,5% 69,1% 7-12 maanden 69 6,0% 75,2% maanden ,1% 85,2% maanden ,8% 100,0% Totaal ,0% Aanvragers en partners met een niet nihil-uitkering (gemiddelde=8,6; sd=12,6) 0 maanden ,1% 59,1% 1-6 maanden 42 5,2% 64,3% 7-12 maanden 54 6,7% 70,9% maanden 94 11,6% 82,5% maanden ,5% 100,0% Totaal ,0% Aanvragers en partners met een nihil-uitkering (gemiddelde=4,5; sd=10,2) 0 maanden ,2% 78,2% 1-6 maanden 9 2,7% 81,0% 7-12 maanden 15 4,5% 85,5% maanden 21 6,3% 91,8% maanden 27 8,2% 100,0% Totaal ,0% Aanvragers (gemiddelde=7,3; sd=11,5) 0 maanden ,6% 63,6% 1-6 maanden 41 4,9% 68,5% 7-12 maanden 58 6,9% 75,4% maanden 91 10,9% 86,3% maanden ,7% 100,0% Totaal ,0% Partners (gemiddelde=8,0; sd=13,4) 0 maanden ,6% 67,6% 1-6 maanden 10 3,3% 70,9% 7-12 maanden 11 3,6% 74,5% maanden 24 7,8% 82,4% maanden 54 17,6% 100,0% Totaal ,0% 14

21 3.3 Gemeentelijke re-integratie Om bijstandsgerechtigden te ondersteunen bij het zoeken naar werk, bieden gemeenten sommige klanten re-integratietrajecten aan. In tabel 10 is weergegeven hoeveel van de remigranten die vertrokken zijn met een remigratie-uitkering, op enig moment in de periode deel hebben genomen aan een gemeentelijk re-integratietraject. Bij 23,6 procent van de totale groep migranten (224 aanvragers en 46 partners) is dit het geval. Van de groep remigranten die voor vertrek (eind 2007) een bijstandsuitkering ontving, is bij 46,9 procent door gemeenten geïnvesteerd in hun re-integratie op de arbeidsmarkt. Ondanks deze investering is het niet gelukt om deze personen duurzaam aan het werk te krijgen. Aangezien meer dan de helft van deze WWB-uitkeringen al langer dan 2 jaar loopt (zie paragraaf 3.1), is het ons inziens waarschijnlijk dat een aantal van deze remigranten al voor 2006 gemeentelijke re-integratieondersteuning heeft ontvangen en het percentage dat ooit heeft deelgenomen aan een traject nog hoger zal zijn dan 46,9 procent. Tabel 10 Deelname aan een gemeentelijk re-integratietraject in de periode Remigranten met WWB Totaal Wel ,9% ,6% Niet ,1% ,4% Totaal % ,0% 15

22 16

23 4 CONCLUSIES De groep van 1143 gebruikers van de Remigratiewet die tussen 2008 en de zomer van 2009 terug zijn gekeerd naar het land van herkomst, bestaat uit 873 aanvragers van een remigratie-uitkering en 306 partners die samen met hen terugkeren. Deze 1143 remigranten zijn gemiddeld 53 jaar oud en de Turken vormen met 36,6 procent de grootste groep onder hen. 812 personen ontvangen sinds hun vertrek uit Nederland daadwerkelijk een periodieke uitbetaling (een zogenaamde niet nihil-uitkering). De overige 331 remigranten ontvangen geen uitbetaling omdat zij in het buitenland hun AOW-, ANW-, of arbeidsongeschiktheidsuitkering doorbetaald krijgen. Dit wordt gekort op de remigratie-uitkering. Uit een koppeling met de uitkeringsbestanden van het CBS komt naar voren dat 84 procent van de aanvragers van een remigratie-uitkering eind 2007 een Nederlandse uitkering ontving. Hiernaast is gebleken dat van de partners van deze aanvragers, een groot gedeelte voor vertrek voor hun levensonderhoud afhankelijk was van de uitkering van de aanvrager. Ze ontvingen zelf geen uitkering en hebben nauwelijks gewerkt in de 3 jaar voor vertrek. Een groot deel van de vertrokken remigranten zat bij vertrek al lang tot zeer lang in een uitkeringssituatie. Bij de remigranten die eind 2007 een Nederlandse uitkering ontvingen, liep deze uitkering gemiddeld al 83 maanden (bijna 7 jaar). Bij remigranten die Nederland met een niet nihil-uitkering verlieten, is dit gemiddelde zelfs 104 maanden (ruim 8 en een half jaar). 46,9 procent van de remigranten die voor vertrek een bijstandsuitkering ontvingen, heeft nog recent deelgenomen aan een gemeentelijk re-integratietraject. De vertrokken groep heeft in de jaren voor vertrek ( ) slechts in beperkte mate deelgenomen aan het arbeidsproces. Bijna 65 procent van de gebruikers van de Remigratiewet heeft in deze periode geen enkele maand gewerkt. Bij de remigranten met een niet nihil-uitkering ligt dit percentage op ruim 59 procent. De hiervoor weergegeven uitkomsten illustreren ons inziens dat voor de groep migranten die met een remigratie-uitkering is vertrokken, het perspectief op de Nederlandse arbeidsmarkt bij vertrek slecht was. Ze stonden, met andere woorden, bij vertrek laag op de participatieladder. 17

24 18

25 BIJLAGEN 19

26 20

27 BIJLAGE 1 Verantwoording Analyses Bij het uitvoeren van de analyses is gebruikgemaakt van een bestand dat is aangeleverd door het SVB. In dit bestand zijn alle personen vertegenwoordigd die tussen 1 januari 2008 en 10 augustus 2009 Nederland hebben verlaten met een remigratie-uitkering. Door dit bestand te koppelen aan de gemeentelijke basisadministratie (GBA) en de uitkerings- en banenbestanden van het CBS, kon een profielschets gegeven worden van de persoonskenmerken, uitkeringssituatie en het recente arbeidsverleden van deze personen. Van de 840 aanvragers van een remigratie-uitkering hadden er 837 een geldig burgerservicenummer dat kon worden teruggevonden in de gemeentelijke basisadministratie (GBA). Bij de partners lag dit koppelpercentage lager (306 van de 331). Hierdoor zijn de analyses met 1143 personen uitgevoerd. Uitkeringen Banen De uitkeringssituatie van de remigranten is bepaald op het peilmoment eind Veranderingen in uitkeringssituaties die tussen dit moment en de uiteindelijke vertrekdatum hebben plaatsgevonden, zijn niet betrokken bij de analyses. Ook de uitkeringsduur is op dit peilmoment bepaald. Hierdoor zal bij de meeste remigranten de uitkeringsduur op de daadwerkelijke vertrekdatum langer zijn dan in de tabellen aangegeven. Ook is er geen rekening gehouden met de uitkeringen die men voor de huidige uitkering ontving. Wanneer bijvoorbeeld iemand voor zijn bijstandsuitkering een WW-uitkering ontving, is dit niet in de analyse meegenomen. Bij samenloop van 2 uitkeringen is de uitkeringsduur van de langstlopende uitkering leidend. Bij het bepalen van het recente arbeidsverleden is gekeken hoeveel maanden een persoon in de periode gewerkt heeft. Dit is gedaan door per maand te bekijken of de persoon op de laatste werkdag van de maand een lopend dienstverband had. Over het jaar 2005 is dit gebeurd aan de hand van het Sociaal Statistische Bestand (banen) van het CBS. Over de jaren 2006 en 2007 is er gebruikgemaakt van de Polisadministratie (VPD_Walvis ). Aangezien in dit bestand geen gegevens over zelfstandigen zijn opgenomen, ontbreken over deze jaren gegevens over zelfstandigen. Wel is door een koppeling met het SSB-zelfstandigenbestand (2006) bekend dat in dit jaar slechts 19 personen uit de doelgroep (1,7%) inkomen ontvingen uit een eigen onderneming. Hoeveel maanden dit besloeg is niet bekend. 21

28 22

29 regioplan beleidsonderzoek Nieuwezijds Voorburgwal RD Amsterdam T F E info@regioplan.nl I