Ouderen zonder baan, één jaar later

Transcriptie

1 Ouderen zonder baan, één jaar later Arbeidsmarktkansen van werkloze ouderen van 45 tot 65 jaar, 2008 en inkomstenbronnen van alle ouderen van 45 tot 65 jaar in Tirza König, Pascal van den Berg, Daniëlle ter Haar Centraal Bureau voor de Statistiek

2 Verklaring van tekens. = gegevens ontbreken * = voorlopig cijfer ** = nader voorlopig cijfer x = geheim = nihil = (indien voorkomend tussen twee getallen) tot en met 0 (0,0) = het getal is kleiner dan de helft van de gekozen eenheid niets (blank) = een cijfer kan op logische gronden niet voorkomen = 2010 tot en met /2011 = het gemiddelde over de jaren 2010 tot en met / 11 = oogstjaar, boekjaar, schooljaar enz., beginnend in 2010 en eindigend in / / 11 = oogstjaar, boekjaar enz., 2008/ 09 tot en met 2010/ 11 In geval van afronding kan het voorkomen dat het weergegeven totaal niet overeenstemt met de som van de getallen. Colofon Uitgever Centraal Bureau voor de Statistiek Henri Faasdreef JP Den Haag Prepress Centraal Bureau voor de Statistiek Grafimedia Omslag TelDesign, Rotterdam Inlichtingen Tel. (088) Fax (070) Via contactformulier: Bestellingen E mail: verkoop@cbs.nl Fax (045) Internet ISSN: Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag/Heerlen, Verveelvoudiging is toegestaan, mits het CBS als bron wordt vermeld X 42

3 Inhoud 1. Inleiding Aanleiding en doel van het onderzoek Opzet van het onderzoek Indeling van het rapport Inhoud van de tabellenset 4 2. Belangrijkste inkomstenbron van ouderen Wat is de voornaamste inkomstenbron van ouderen in 2006? Belangrijkste inkomstenbron na twee jaar 6 3. Werkloze ouderen Wat kenmerkt de werkloze oudere? Welke werkloze ouderen vonden in 2009 een baan? In welke sectoren liggen kansen? Andere baan, hoger loon? Beschrijving van het onderzoek Populatie Onderzoeksmethode Bronnen Opmerkingen bij de tabellen Begrippen en afkortingen Begrippen Afkortingen 19 Tabellenset 21 Centrum voor Beleidsstatistiek 80 3

4 1. Inleiding 1.1 Aanleiding en doel van het onderzoek De Raad voor Werk en Inkomen (RWI) wil meer inzicht in de samenstelling, kenmerken en mobiliteitsaspecten van de oudere bevolking en van werkloze ouderen in het bijzonder. Om een eerste indruk te krijgen van de omvang en kenmerken van oudere bevolking in Nederland heeft het Centrum voor Beleidsstatistiek van het CBS (CBS-CvB) in oktober 2010 in opdracht van de RWI een onderzoek gepubliceerd 1) over de arbeidsmarktpositie en de werkwillendheid van ouderen van 45 tot 65 jaar. Deze publicatie beschrijft de resultaten van een vervolgonderzoek naar de belangrijkste inkomstenbronnen van alle ouderen in Nederland en de kenmerken van werkloze ouderen in het bijzonder. 1.2 Opzet van het onderzoek De RWI heeft het CBS-CvB gevraagd om een kwantitatief onderzoek uit te voeren naar ouderen in Nederland van 45 tot 65 jaar. Dit onderzoek bestaat uit twee delen. In het eerste gedeelte heeft het CBS-CvB onderzocht wat de belangrijkste inkomstenbronnen zijn van ouderen in 2006 en wat hun de belangrijkste inkomstenbronnen zijn één en twee jaar later. Het tweede gedeelte van het onderzoek is gericht op de werkloze ouderen. In dit onderzoek zijn werkloze ouderen personen van 45 tot 65 jaar die geen baan in loondienst hebben van twaalf uur of meer per week, met een WW-uitkering en/of inschrijving bij het UWV WERKbedrijf. Het onderzoek beschrijft persoonskenmerken als leeftijd, geslacht en herkomstgroepering en achtergrondkenmerken als het hebben van een uitkering, de economische activiteit van de (laatste) baan en de duur van de periode dat ze geen baan hadden van twaalf uur of meer per week op 31 december Voor de werkloze ouderen is vervolgens bepaald of ze in 2009 een baan vinden en om wat voor soort baan het dan gaat: het type contract, de wekelijkse arbeidsduur van de nieuwe baan en de sector en het uurloon in vergelijking met een eventuele vorige baan. 1.3 Indeling van het rapport Hoofdstuk 2 beschrijft de belangrijkste inkomstenbronnen van ouderen in 2006 en hun belangrijkste inkomstenbronnen één en twee jaar later. Hoofdstuk 3 gaat alleen over de werkloze ouderen in In hoofdstuk 4 wordt de onderzoeksmethode toegelicht en het rapport eindigt met een opsomming van de gebruikte begrippen en afkortingen in hoofdstuk Inhoud van de tabellenset De tabellen staan achter in dit rapport. Tabel 1 tot en met 6 heeft als populatie de werkloze ouderen (45 tot 65 jaar) op 31 december De tabellen 3, 4 en 5 hebben als verdere selectie alleen de werkloze ouderen die in 2007 of 2008 voor werkloosheid een baan hadden. Tabellen 7 tot en met 19 gaan over de belangrijkste inkomstenbronnen van ouderen in 2006 en één en twee jaar later. 1) Tirza König en Daniëlle ter Haar, Arbeidsmarktpositie van ouderen (45 tot 65 jarigen) in , paper (2010), Centraal Bureau voor de Statistiek, Den Haag. 4

5 2. Belangrijkste inkomstenbron van ouderen Om inzicht te krijgen in de omvang en kenmerken van ouderen en werkloze ouderen is in dit onderzoek in eerste instantie gekeken naar de totale groep ouderen (45 tot 65-jarigen). Wat is voor ouderen de belangrijkste inkomstenbron? Verandert deze inkomstenbron naarmate men ouder is? En wat zijn de belangrijkste verschuivingen na twee jaar? Dit hoofdstuk geeft antwoord op deze vragen. Belangrijkste inkomstenbron Dit hoofdstuk gaat over de belangrijkste inkomstenbron van ouderen. De belangrijkste inkomstenbron in dit onderzoek is de bron met de meeste inkomsten van een persoon op peilmoment. Als er bijvoorbeeld wordt gesproken over zelfstandigen, betekent dit dat de belangrijkste inkomstenbron de inkomsten uit werk als zelfstandige is. Een persoon kan daarnaast ook een kleine baan als werknemer of een uitkering hebben. Zie voor een uitgebreide beschrijving de begrippenlijst in paragraaf Wat is de belangrijkste inkomstenbron van ouderen in 2006? Ruim één op de twee ouderen heeft als belangrijkste inkomstenbron werk als werknemer Eind 2006 telde Nederland ruim 4,4 miljoen ouderen in de leeftijd van 45 tot 65 jaar. Een meerderheid (53 procent) van de ouderen had eind 2006 als belangrijkste inkomstenbron werk als werknemer. Daarnaast had 7 procent als belangrijkste inkomstenbron werk als zelfstandige, 17 procent had een uitkering als belangrijkste inkomstenbron en 8 procent was met pensioen. 15 procent van de ouderen had overige inkomsten of helemaal geen eigen inkomsten (zie figuur 1). Het aandeel werknemers is kleiner in de hogere leeftijdsgroepen, het aandeel gepensioneerden groter De ouderen zijn onderverdeeld in drie leeftijdsgroepen: 45 tot 55 jaar, 55 tot 60 jaar en 60 tot 65 jaar. Deze leeftijdsgroepen hebben hun eigen karakteristieke inkomstenplaatjes. Onder de groep 45 tot 55-jarigen heeft tweederde als belangrijkste inkomstenbron werk als werknemer, terwijl dit aandeel bij de 55 tot 60-jarigen nog maar de helft is en bij de 60-plussers een vijfde. Het aandeel werk als zelfstandige als belangrijkste inkomstenbron lijkt echter veel minder leeftijdsgevoelig. Onder de 45 tot 55-jarigen heeft 8 procent werk als zelfstandige als belangrijkste inkomstenbron, onder de 55 tot 60-jarigen is dit aandeel 7 procent en onder de 60 tot 65 jaar 5 procent. Verder hebben de 45 tot 55-jarigen nog geen inkomsten uit pensioen. Bij de 55 tot 60-jarigen heeft 6 procent pensioen als belangrijkste inkomstenbron, terwijl dit bij de leeftijdsgroep 60 tot 65 jaar een derde is. Naarmate personen ouder zijn hebben ze vaker een uitkering als belangrijkste inkomstenbron. Onder de 45 tot 55-jarigen is dit het aandeel 14 procent, onder de 55 tot 60-jarigen 19 procent en onder de 60 tot 65-jarigen 24 procent. Voor de personen die eind tot 65 jaar oud waren, is ook gekeken wat twee jaar later hun belangrijkste inkomstenbron was. Paragraaf 2.2 beschrijft de belangrijkste ontwikkelingen. 5

6 1. Belangrijkste inkomstenbron van ouderen van 45 tot 65 jaar naar leeftijd, eind tot 65 jarigen 45 tot 55 jarigen 15 % 11% 8 % 14% 53% 67% 17 % 8% 7% 55 tot 60 jarigen 60 tot 65 jarigen 17% 20% 18% 6% 5% 51% 19% 32% 24% 7% Werknemers Zelfstandigen Personen met een uitkering Personen met pensioen Overige personen 2.2 Situatie na twee jaar Bijna één op de tien ouderen met een uitkering is twee jaar later aan het werk Eind 2006 hadden ruim 760 duizend personen van 45 tot 65 jaar een uitkering als belangrijkste inkomstenbron. De meesten hadden een AO-uitkering (de helft), één op de vijf had een bijstandsuitkering, één op de tien personen een WW-uitkering en één op de tien een overige uitkering als belangrijkste inkomstenbron. Bijna één op de tien ouderen was twee Staat 1 Aandeel personen van 45 tot 65 jaar met als belangrijkste inkomstenbron een uitkering eind 2006 naar belangrijkste inkomstenbron eind 2008 Belangrijkste inkomstenbron ultimo 2008 Totaal werknemer of zelfstandige pensioen overig Totaal werknemer of zelfstandige pensioen overig aantal % Totaal Belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 WW Bijstand AO Overige uitkeringen

7 jaar later weer aan het werk als werknemer of zelfstandige (zie staat 1). Vooral ouderen met een arbeidsgerelateerde uitkering (WW) in 2006 waren eind 2008 weer aan het werk. Of ouderen met een uitkering als belangrijkste inkomstenbron twee jaar later werk hebben, verschilt per leeftijd. Figuur 2 laat zien dat naarmate personen met een uitkering ouder zijn, ze twee jaar later minder vaak aan het werk zijn. Dit geldt voor alle uitkeringssoorten. 2. Aandeel personen van 45 tot 65 jaar, met een uitkering eind 2006 en werk eind 2008, op peilmoment % Totaal WW Bijstand AO Overige uitkeringen 45 tot 55 jarigen 55 tot 60 jarigen 60 tot 65 jarigen Figuur 3 geeft de situatie in meer detail weer van 55 tot 65-jarigen die eind 2006 een WW-uitkering hadden. Hieruit blijkt duidelijk dat hoe ouder de WW-ers, hoe moeilijker ze weer aan de slag gaan. Het aandeel personen dat vanuit de WW weer aan het werk is, is 38 procent bij de 55-jarigen en slechts 2 procent bij de 64-jarigen. 3. Aandeel personen van 55 tot 65 jaar met een WW-uitkering eind 2006 dat werk had eind % leeftijd in jaren, eind 2006 Oudere werknemers blijven werknemer of gaan met pensioen Bijna 740 duizend personen van 55 tot 65 jaar hadden eind 2006 als belangrijkste inkomstenbron werk als werknemer. De meerderheid van deze personen was eind 2008 ook werknemer. Duidelijke omslagpunten liggen bij 58 en 62 jaar. Vanaf 58 jaar zijn twee jaar later steeds meer werknemers met pensioen. De grote uitstroom van werknemer naar pensioen begint op 63-jarige leeftijd, omdat deze personen twee jaar later de pensioengerechtigde leeftijd van 65 jaar hebben bereikt (zie figuur 4). 7

8 4. Personen met de meeste inkomsten uit werk eind 2006 naar leeftijd in 2006 en belangrijkste inkomstenbron eind % leeftijd in jaren, eind 2006 Overige personen Personen met pensioen Personen met een uitkering Zelfstandigen Werknemers 8

9 3. Werkloze ouderen In hoofdstuk 2 is gekeken naar de belangrijkste inkomstenbron van ouderen. Daaruit bleek dat tot de leeftijd van 60 jaar de belangrijkste inkomstenbron werk als werknemer is, bij 60-plussers is dat inkomsten uit pensioen. Maar hoe gaat het met de ouderen die helemaal geen baan hebben en daarbij wel een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV- WERKbedrijf? Dit hoofdstuk beschrijft de ouderen die wel een zekere binding met de arbeidsmarkt hebben maar geen baan. Wat kenmerkt deze ouderen en wat bepaalt hun kans op de arbeidsmarkt? Op 31 december 2008 telde Nederland ruim 200 duizend werkloze ouderen. In dit onderzoek zijn dit personen van 45 tot 65 jaar zonder baan in loondienst van minimaal twaalf uur per week en met een werkloosheidsuitkering en/of inschrijving bij het UWV WERKbedrijf. Werkloze ouderen Personen van 45 tot 65 jaar die eind 2008 geen baan hadden in loondienst van twaalf uur of meer per week met een werkloosheidsuitkering en/of inschrijving bij het UWV WERKbedrijf. Baanvinders Werkloze ouderen die in 2009 een baan vonden in loondienst van minimaal twaalf uur per week. Baanvinders met een recent arbeidsverleden Werkloze ouderen die op enig moment in 2007 of 2008 een baan hadden voordat ze werkloos werden en in 2009 weer een baan vonden in loondienst van minimaal twaalf uur per week. Zie voor een uitgebreide beschrijving de begrippenlijst in paragraaf Wat kenmerkt de werkloze oudere? De persoonskenmerken van de groep werkloze ouderen verschillen van de hele groep ouderen in Nederland. Zo is in Nederland de verdeling tussen mannen en vrouwen gelijk terwijl onder de werkloze ouderen van 60 tot 65 jaar het aandeel mannen groter is. Ook het aandeel niet-westerse allochtonen is onder de werkloze ouderen in dit onderzoek veel groter dan onder alle ouderen in Nederland. In Nederland is 7 procent van de 45 tot 65-jarigen niet-westerse allochtoon. Onder de werkloze ouderen is dit aandeel 32 procent voor de 45 tot 55-jarigen, aflopend naar 12 procent voor de 60 tot 65-jarigen. In figuur 5 is verder te zien dat de werkloze oudere vaak al langer dan twee jaar werkloos is. 3.2 Welke werkloze ouderen vonden in 2009 een baan? De kans op een baan neemt af naarmate men ouder is Van alle ruim 200 duizend werkloze ouderen vonden er 34 duizend in 2009 een baan. Vooral de jongere oudere vond een baan: in de leeftijdsgroep 45 tot 55 jaar ging bijna een kwart aan de slag. Het aandeel baanvinders is bij de 55 tot 60-jarigen een stuk lager met 15 procent. Bij de 60-plussers vond maar 7 procent een baan (zie figuur 6). 9

10 5. Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar achtergrondkenmerken, 31 december 2008 Vrouwen Mannen Autochtonen Westerse allochtonen Niet-westerse allochtonen AO-uitkering WW-uitkering Bijstandsuitkering Geen of overige uitkering 0 tot 4 maanden geen baan 4 tot 7 maanden geen baan 7 tot 13 maanden geen baan 13 tot 24 maanden geen baan 24 maanden en langer geen baan % 45 tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar 6. Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar vindt een baan in 2009, 31 december tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar Vindt geen baan in 2009 Vindt baan in 2009 % Vooral personen die korter dan vier maanden werkloos waren, vonden een baan Naast leeftijd is ook de duur van de werkloosheid van invloed op het vinden van een baan. Het aandeel personen dat een baan vindt in 2009 neemt namelijk sterk af naarmate de werkloosheidsduur langer is. Zo vindt meer dan de helft van de personen die korter dan vier maanden werkloos zijn een baan. Dit aandeel daalt naar minder dan 10 procent wanneer men langer dan twee jaar werkloos is (zie figuur 7). Mannen vinden vaker een baan dan vrouwen en autochtonen vaker dan niet-westerse allochtonen Voor alle leeftijdsgroepen geldt dat mannen iets vaker een baan vinden dan vrouwen. Zo vindt 27 procent van de mannen van 45 tot 55 jaar een baan tegenover 21 procent van de vrouwen. Bij de 55 tot 60-jarigen was de verhouding 18 procent van de mannen die een baan vond tegenover 12 procent van de vrouwen, en bij de 60-plussers 8 procent van de mannen tegenover 5 procent van de vrouwen. Autochtonen vinden bijna twee keer zo vaak een baan dan niet-westerse allochtonen. Ook dit geldt voor alle drie de leeftijdsgroepen. 10

11 7. Aandeel personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf dat een baan vindt in 2009 naar duur geen baan, 31 december % tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar 0 tot 4 maanden 4 tot 7 maanden 7 tot 13 maanden 13 tot 24 maanden 24 maanden en langer Eén op de tien 60-plussers met een WW-uitkering vindt een baan Werkloze ouderen met een WW-uitkering vinden vaker een baan dan werkloze ouderen met een AO-uitkering of bijstandsuitkering. Dit geldt voor alle drie de leeftijdsgroepen. In de jongste leeftijdsgroep vindt 42 procent een baan vanuit een WW-uitkering terwijl dat voor de 55 tot 60-jarigen 27 procent is. Bij de 60 plussers met een WW-uitkering vindt 10 procent een baan. Vanuit een AO-uitkering ligt het aandeel baanvinders een stuk lager. Daar vindt namelijk 13 procent van de jongste leeftijdsgroep een baan, terwijl van de 55 tot 60-jarigen maar 8 procent een baan vindt en van de 60 plussers 4 procent. Vanuit een bijstandsuitkering is het vinden van een baan het lastigst. Van de 45 tot 55-jarigen vindt 11 procent een baan, van de 55 tot 60-jarigen 6 procent en van de 60-plussers slechts 2 procent. Meerderheid van de ouderen werkt met een tijdelijk contract De meerderheid van de ouderen die werk vinden, gaat aan de slag met een tijdelijk contract (bepaalde tijd). De verdeling tussen een contract voor bepaalde of onbepaalde tijd verschilt echter per leeftijdsgroep. De jongere leeftijdsgroepen (45 tot 60 jaar) hebben vaker een tijdelijk contract dan de 60-plussers. Dat betekent echter niet dat jongere ouderen ook vaker een uitzendbaan hebben of als oproepkracht werken. In alle drie de leeftijdsklassen werkt 28 procent als uitzend- of oproepkracht. Eén op de drie baanvinders van 45 tot 65 jaar vindt een baan voor 32 uur of meer per week. Dit aandeel is het kleinst onder de 60 tot 65-jarigen met 9 procent. In de leeftijd van 55 tot 60 jaar vond 22 procent een baan voor 32 uur per week, maar het grootste gedeelte (70 procent) valt in de leeftijd 45 tot 55 jaar. Onder de werkloze ouderen van 60 tot 65 jaar zitten relatief meer personen die een baan vinden met een wekelijkse arbeidsduur van minder dan twintig uur dan in de andere leeftijdsgroepen. Aandeel baanvinders groot in de regio s Zeeland en Friesland Ruim 34 duizend werkloze ouderen vonden zoals gezegd in 2009 een nieuwe baan. Dat is 17 procent van alle werkloze ouderen. Niet in alle arbeidsmarktregio s wist een evengroot deel van de werkloze ouderen een baan te vinden. In de leeftijd 45 tot 55 jaar is het aandeel baanvinders in de regio Zeeland het grootst met 32 procent en in Groot Amsterdam het kleinst met 17 procent. Ook bij de 55 tot 60-jarigen bezet Zeeland de toppositie en staat Groot Amsterdam onderaan. Bij de 60-plussers heeft Friesland met 11 procent het hoogste percentage baanvinders en Twente met 4 procent het laagste percentage (zie staat 2 en kaart 1). 11

12 Staat 2 Top 5 van arbeidsmarktregio s met hoogste en laagste percentages baanvinders naar leeftijd, 31 december jaar jaar jaar % % % Hoogste vijf 1. Zeeland 32 Zeeland 21 Friesland Holland Rijnland 31 IJsselvechtstreek 21 Holland Rijnland Drenthe 30 Achterhoek 20 Zeeland Friesland 30 Noord- en Midden-Limburg 20 IJsselvechtstreek 9 5. Noord-Kennemerland en West-Friesland 29 Noordoost-Brabant 19 Noord-Kennemerland en West-Friesland 9 Laagste vijf 1. Groot Amsterdam 17 Groot Amsterdam 11 Twente 4 2. Rijnmond 20 Zuid-Limburg 12 Zuidoost-Brabant 5 3. Zuid-Gelderland 20 Rijnmond 13 Zuid-Limburg 5 4. Zuid-Limburg 20 Midden-Gelderland 13 Zaanstreek/Waterland 5 5. Twente 21 Twente 13 Groot Amsterdam 5 Percentage baanvinders van 55 tot 65 jaar naar arbeidsmarktregio, 31 december % 9% 9% 10% 10% 12% 12% 14% 14% 15% In welke sectoren liggen kansen? Ruim 25 duizend oudere werklozen die in 2009 een baan vonden, hebben op enig moment in een baan gehad. Dit noemen we de baanvinders met een recent arbeidsverleden. In dit onderzoek zijn de banen voor en na de werkloosheidsperiode met elkaar

13 vergeleken. In deze paragraaf worden de oude en de nieuwe baan vergeleken aan de hand van de sector en in de volgende paragraaf op basis van het verschil in loon. Werkloze ouderen vinden in 2009 vooral banen in de Zakelijke dienstverlening en Gezondheids- en welzijnszorg De meeste baanvinders met een recent arbeidsverleden zijn hun baan kwijtgeraakt in de sectoren Zakelijke dienstverlening, Handel en Industrie. De sectoren waarin de baanvinders in 2009 vooral een baan vonden waren Zakelijke dienstverlening en Gezondheids- en Welzijnszorg. De toestroom van werkloze ouderen in 2009 in deze sectoren is per saldo groter dan de uitstroom van ouderen in 2007 en 2008 voordat ze werkloos werden. In de sectoren Handel en Industrie is een flinke afname van banen te zien. Relatief gezien neemt het aantal banen in de sectoren Financiële instellingen en Bouwnijverheid ook af. De sector Uitzendbureaus bevat uitzendbanen en is onder de werkloze ouderen zowel bij de laatste baan in als bij de gevonden baan in 2009 goed vertegenwoordigd. Omdat deze sector uit uitzendbanen bestaat is het niet aan te geven of werkloze ouderen die in deze sector een baan hebben gevonden ook daadwerkelijk van sector zijn ver anderd of dat ze in dezelfde sector zijn blijven werken maar dan via een uitzendbaan (zie figuur 8). 8. Sector oude baan en nieuwe baan 2009 Delfstoffenwinning Energie- en waterleidingbedrijven Landbouw en visserij Bouwnijverheid Financiële instellingen Openbaar bestuur Horeca Gesubsidieerd onderwijs Cultuur en overige dienstverlening Vervoer, opslag en communicatie Industrie Handel Gezondheids- en welzijnszorg Zakelijke dienstverlening exclusief uitzendbureaus Uitzendbureaus % Sector nieuwe baan Sector oude baan Naarmate men ouder is, wordt er minder van sector gewisseld Bijna de helft van de baanvinders met een recent arbeidsverleden vond in 2009 een baan in een andere sector dan die van hun vorige baan. Naarmate men ouder is, wordt er minder van sector gewisseld. Van de personen van 45 tot 55 jaar vond de helft een baan in een andere sector. Bij de 55 tot 60 jarigen is dat 44 procent en van de 60-plussers wisselde nog maar een derde van sector. Daarnaast speelt de duur van de werkloosheid een belangrijke rol. Voor alle drie de leeftijdgroepen geldt: hoe langer een persoon werkloos is, hoe meer er van sector gewisseld wordt (zie figuur 9). 3.4 Andere baan, hoger loon? Eén op de drie ouderen gaat aan het werk voor een lager salaris Van de 45 tot 65-jarigen gaat één op de drie personen aan het werk voor een lager salaris (levert minimaal 10 procent salaris in). De grootste groep blijft in de nieuwe baan gelijk in salaris en een kwart gaat er in salaris op vooruit. 13

14 9. Aandeel baanvinders in andere sector dan de oude baan naar duur geen baan en leeftijd, 31 december % tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar 0 tot 4 maanden 4 tot 7 maanden 7 tot 13 maanden 13 tot 24 maanden De verhoudingen verschillen per leeftijdsgroep. In de leeftijdgroep 45 tot 55 jaar is het aandeel dat gelijk blijft in salaris 4 procent groter dan het aandeel dat in salaris op achteruit gaat. In de leeftijdgroep 60 tot 65 jaar is het aandeel personen dat gelijk blijft in salaris 17 procent groter dan het aandeel personen dat in salaris achteruit gaat. Uit de eerdere analyses bleek dat 60-plussers minder vaak een baan vonden in De groep die wel een baan vond, hield wel vaak hetzelfde salaris (zie figuur 10). 10. Loonontwikkeling oude versus nieuwe baan, 31 december % tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar Uurloon nieuwe baan lager Uurloon nieuwe en oude baan gelijk Uurloon nieuwe baan hoger Hoe langer werkloos, hoe vaker een baan met een lager salaris In figuur 11 is te zien dat ongeveer één op de drie 45 tot 65-jarigen een lager uurloon krijgt in de nieuwe baan. Het nieuwe uurloon wijkt vaker af van het oude uurloon naarmate men langer werkloos is. Bij alle drie de leeftijdsgroepen is te zien dat naarmate men langer werkloos is geweest het uurloon van de nieuwe baan vaker lager is dan het uurloon van de oude baan. 25 procent van de 60 tot 65-jarigen die korter dan vier maanden werkloos 14

15 zijn, gaat achteruit in salaris. Als de werkloosheid langer duurt dan een jaar gaat 39 procent er op achteruit (zie figuur 11). 11. Aandeel personen met lager uurloon in hun nieuwe baan naar duur geen baan, 31 december % 0 45 tot 55 jaar 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar 0 tot 4 maanden 4 tot 7 maanden 7 tot 13 maanden 13 tot 24 maanden 15

16 4. Beschrijving van het onderzoek 4.1 Populatie De tabellen 1, 2 en 6 beschrijven alle personen van 45 tot 65 jaar die minder dan twaalf uur per week werken en een WW-uitkering hebben en/of ingeschreven staan bij het UWV- WERKbedrijf op 31 december Deze populatie is in tabel 3 tot en met 5 beperkt tot alle personen die gedurende 2007 en 2008 enige tijd een baan hadden en in 2009 een baan hebben gevonden. Dit zijn de ouderen met een recent arbeidsverleden. Deze populatie beperkt zich in tabel 4 verder tot alle personen die in 2009 een baan vonden in een andere sector dan in de oude baan in 2007 of Tabel 7 beschrijft personen die ultimo tot 55 jaar oud waren. Tabel 8 beschrijft personen die ultimo tot 60 jaar oud waren. Tabel 9 beschrijft personen die ultimo tot 65 jaar oud waren. De tabellen 10 tot en met 19 beschrijven personen die ultimo 2006 respectievelijk 55, 56,, 64 jaar oud waren Onderzoeksmethode De uitkomsten zijn berekend door meerdere databestanden met elkaar te combineren. De basis voor het onderzoeksbestand voor de tabellen 1 tot en met 6 vormt de Gemeentelijke Basisadministratie (GBA). Aan de hand van de GBA is bepaald welke personen op 31 december tot 65 jaar oud waren. Het onderzoeksbestand is op persoonsniveau verrijkt met informatie uit registraties over banen, uitkeringen en inschrijvingen bij het UWV WERKbedrijf. Verder is bepaald of een persoon op 31 december 2008 geen baan had van twaalf uur of meer per week en een WW-uitkering had en/of ingeschreven stond bij het UWV WERKbedrijf. Op basis hiervan is de onderzoekspopulatie afgebakend. De basis voor het onderzoeksbestand voor de tabellen 7 tot en met 19 vormt het Sociaal Statistisch Bestand (SSB). Eerst is bepaald welke personen op 22 december tot 65 jaar oud waren. Daarna zijn gegevens over inkomsten uit werk, uitkeringen en pensioenen gebruikt om van deze personen de belangrijkste inkomstenbron vast te stellen ultimo Van dezelfde personen is vervolgens nagegaan wat hun belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later was. Wanneer de volgende maandinkomsten het hoogst zijn, krijgt iemand de bijbehorende categorie als belangrijkste inkomstenbron toegekend: maandinkomsten uit een baan als werknemer; maandinkomsten uit een baan als zelfstandige; maandinkomsten uit een bijstandsuitkering; maandinkomsten uit een AO-uitkering; maandinkomsten uit een WW-uitkering; maandinkomsten uit overige uitkeringen (anders dan AO-, WW- of bijstandsuitkering); maandinkomsten uit een pensioen-uitkering. Wanneer een zelfstandige ook ander inkomsten heeft, krijgt de persoon de categorie zelfstandig toegekend als zijn overige inkomsten samen kleiner zijn dan 70 procent van het minimumloon inclusief vakantiegeld. Zijn de overige inkomsten gelijk aan of groter dan 70 procent van het minimumloon inclusief vakantiegeld, dan zullen de andere inkomsten meegenomen worden bij de bepaling van de categorie. Bij gelijke maandinkomsten krijgt de persoon uit bovenstaande opsomming de eerstgenoemde categorie toegekend ( bijstandsuitkering gaat bijvoorbeeld voor AO-uitkering ). Andere inkomensbronnen zoals alimentatie of inkomen uit vermogen, zijn momenteel niet beschikbaar en daarom niet meegenomen.

17 4.3 Bronnen Gemeentelijke Basisadministratie (GBA) De GBA is een geautomatiseerd persoonsregistratiesysteem van de gemeenten en in werking sinds 1 oktober In principe staan alle inwoners van een gemeente in de basisadministratie ingeschreven. Gegevens als geboortedatum, geslacht, geboorteland en woonplaats worden in de GBA geregistreerd. Sociaal Statistisch Bestand (SSB) Het SSB is een stelsel van registers en enquêtes zogenaamde componenten, die op persoonsniveau aan elkaar zijn gekoppeld. Per jaargang worden meer dan vijftig registers gebruikt. Deze registers hebben betrekking op verschillende aspecten van de Nederlandse bevolking, zoals banen, uitkeringen, woningen en onderwijs. De doelpopulatie van het SSB bestaat uit alle personen die in Nederland wonen, en personen die niet in Nederland wonen maar in Nederland werken of een uitkering dan wel pensioen vanuit Nederland ontvangen. Voor dit onderzoek zijn componenten gebruikt die betrekking hebben op banen van werknemers, sociaal-economische categorie, AO-, WW- en bijstandsuitkeringen en inschrijvingen bij het UWV-WERKbedrijf. Polisadministratie De loonaangifte bevat gegevens over inkomstenverhoudingen (uit de loonadministratie) van werkgevers en andere inhoudingsplichtigen. De Belastingdienst (BD) ontvangt de loonaangifte. Het Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen (UWV) maakt daar de polisadministratie van. In dit onderzoek is gebruik gemaakt van maandbestanden gebaseerd op de loonaangifte, met alle banen die op enig moment in de periode januari 2007 tot en met december 2009 bestaan. De sector zoals die is opgenomen in deze bestanden is afgeleid uit het Algemeen Bedrijven Register (ABR). 4.4 Opmerkingen bij de tabellen De tabellen zijn afgerond op tientallen en op hele percentages. 17

18 5. Begrippen en afkortingen Begrippen Allochtoon Persoon van wie ten minste één ouder in het buitenland is geboren. Autochtoon Persoon van wie de beide ouders in Nederland zijn geboren. Baan Een expliciete of impliciete arbeidsovereenkomst tussen een persoon en een economische eenheid waarin is vastgelegd dat arbeid zal worden verricht waartegen een (financiële) beloning staat. In dit onderzoek gaat het om banen in loondienst voor meer dan twaalf uur per week. Baanvinders Werkloze ouderen die in 2009 een baan vonden in loondienst van minimaal twaalf uur per week. Baanvinders met een recent arbeidsverleden Werkloze ouderen die op enig moment in 2007 of 2008 een baan hadden voordat ze werkloos werden en in 2009 weer een baan vonden in loondienst van minimaal twaalf uur per week. Duur geen baan Aantal maanden dat een persoon geen baan heeft van twaalf uur of meer per week, teruggerekend van 31 december Sector De verzameling van werkzaamheden, gericht op de productie van goederen en diensten. Het gaat hierbij niet alleen om activiteiten van het bedrijfsleven, maar ook om activiteiten van niet op winst gerichte instellingen en de overheid. De sector is gebaseerd op de Standaard bedrijfsindeling 1993 (SBI 1993). Dit is de Nederlandse hiërarchische indeling van economische activiteiten die vanaf 1993 door het CBS wordt gebruikt om bedrijfseenheden in te delen naar hun hoofdactiviteit. Herkomstgroepering Voor de indeling van personen naar etnische achtergrond is de CBS-indeling naar herkomstgroepering gebruikt. De herkomstgroepering van een persoon wordt vastgesteld aan de hand van diens geboorteland en dat van zijn ouders. Kleine baan Baan van minder dan twaalf uur per week. Niet-westerse allochtoon Allochtoon met als herkomstgroepering een van de landen in de werelddelen Afrika, Latijns-Amerika en Azië (exclusief Indonesië en Japan) of Turkije. Personen met een AO-uitkering Personen met inkomsten uit een arbeidsongeschiktheidsuitkering. Deze uitkeringen worden verstrekt op grond van de WAO, WIA, WAZ of Wajong. Personen met een bijstandsuitkering Personen met inkomsten uit een algemene bijstands-, IOAW- of IOAZ -uitkering. Wanneer een partner is opgegeven bij de aanvraag, wordt het bedrag van de uitkering over beide partners verdeeld. Personen met een WW-uitkering Personen met inkomsten uit een werkloosheidsuitkering. Deze uitkeringen worden verstrekt op grond van de WW. Personen met pensioen Personen met een pensioenuitkering. Deze uitkeringen worden verstrekt in het kader van de Algemene OuderdomsWet (AOW), oorlogs- en verzetpensioenen, de Algemene Weduwe- en WezenWet/Algemene Nabestaanden Wet en overige pensioenen en lijfrenten. Belangrijkste inkomstenbron Bron met het meeste maandinkomen van een persoon op peilmoment. Uurloon Het individuele uurloon is het overeengekomen brutoloon per uur. Het brutoloon is exclusief bijzondere beloning en overwerkloon, maar inclusief de fiscale waarde van niet in geld uitgekeerde belaste vergoedingen. De basisuren zijn de verloonde uren exclusief de overwerkuren. Het uurloon is berekend door het bruto maandloon te delen door het aantal basisuren per maand. Bij personen die meerdere banen hadden op hetzelfde moment zijn de basisuren het het bruto maandloon bij elkaar opgeteld. In tabel 5 is sprake van een lager of hoger uurloon van de nieuwe baan ten opzichte van de oude baan, als het uurloon meer dan tien procent gedaald of gestegen is. Werkloze ouderen Personen van 45 tot 65 jaar die eind 2008 geen baan hadden in loondienst van twaalf uur of meer per week met een werkloosheidsuitkering en/of inschrijving bij het UWV WERKbedrijf. Werknemer Inkomsten uit een baan als werknemer, overige arbeid en arbeid in het buitenland. Westerse allochtoon Allochtoon met als herkomstgroepering een van de landen in de werelddelen Europa (exclusief Turkije), Noord-Amerika en Oceanië of Indonesië of Japan. Zelfstandige Inkomsten uit een baan als zelfstandige.

19 5.2. Afkortingen ABR Algemeen Bedrijven Register AO Arbeidsongeschiktheid AOW Algemene Ouderdomswet AWBZ Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten BD Belastingdienst CBS Centraal Bureau voor de Statistiek CvB Centrum voor Beleidsstatistiek CWI Centrum voor Werk en Inkomen GBA Gemeentelijke Basisadministratie IOAW Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte IOAW werkloze Werknemers IOAZ Wet Inkomensvoorziening Oudere en gedeeltelijk Arbeidsongeschikte IOAZ gewezen Zelfstandigen RWI Raad voor Werk en Inkomen SBI Standaard Bedrijfsindeling SSB Sociaal Statistisch Bestand UWV Uitvoeringsorgaan Werknemersverzekeringen Wajong Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten WAO Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering WAZ Wet arbeidsongeschiktheidsverzekering zelfstandigen WIA Wet Werk en Inkomen naar Arbeidsvermogen WW Werkloosheidswet WWB Wet werk en bijstand 19

20

21 Tabellenset 21

22

23 Tabellenoverzicht Tabel 1a Tabel 1b Tabel 2a Tabel 2b Tabel 3a Tabel 3b Tabel 4 Tabel 5a Tabel 5b Tabel 6a Tabel 6b Tabel 7 Tabel 8 Tabel 9 Tabel 10 Tabel 11 Tabel 12 Tabel 13 Tabel 14 Tabel 15 Tabel 16 Tabel 17 Tabel 18 Tabel 19 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar achtergrondkenmerken en kenmerken nieuwe baan, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar achtergrondkenmerken en kenmerken nieuwe baan, in percentages, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar achtergrondkenmerken en type contract, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar achtergrondkenmerken en type contract, in percentages, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, met een recent arbeidsverleden die een baan hebben gevonden in 2009, naar sector oude en nieuwe baan en leeftijd, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, met een recent arbeidsverleden die een baan hebben gevonden in 2009, naar sector oude en nieuwe baan en leeftijd, in percentages, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, met een recent arbeidsverleden die een baan hebben gevonden in 2009 in een andere sector dan in de laatste baan, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, met een recent arbeidsverleden die een baan hebben gevonden in 2009, naar uurloonontwikkeling, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, met een recent arbeidsverleden die een baan hebben gevonden in 2009, naar uurloonontwikkeling, in percentages, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar leeftijd, arbeidsmarktregio en het vinden van een baan in 2009, 31 december 2008 Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar leeftijd, arbeidsmarktregio en het vinden van een baan in 2009, in percentages, 31 december 2008 Personen van jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 55 jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 56 jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 57 jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 58 jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 59 jaar naar Belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar Belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 60 jaar naar Belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar Belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 61 jaar naar Belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar Belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 62 jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 63 jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later Personen van 64 jaar naar belangrijkste inkomstenbron ultimo 2006 en naar belangrijkste inkomstenbron één en twee jaar later 23

24 Tabel 1a Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan 1) met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar achtergrondkenmerken en kenmerken nieuwe baan, 31 december 2008 Totaal 45 tot 55 jaar Totaal w.o. met kleine baan 2) w.o. vindt baan ) lopende baan einde jaar beëindigde baan einde jaar Totaal Geslacht Mannen Vrouwen Herkomstgroepering Autochtonen Westerse allochtonen Niet-westerse allochtonen Uitkeringssituatie 3) Ontvangt AO-uitkering Ontvangt WW-uitkering Ontvangt bijstandsuitkering Geen of overige uitkering Sector laatste baan Landbouw en visserij Delfstoffenwinning Industrie Energie- en waterleidingbedrijven Bouwnijverheid Handel Horeca Vervoer, opslag en communicatie Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening exclusief uitzendbureaus Uitzendbureaus Openbaar bestuur Gesubsidieerd onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur en overige dienstverlening Onbekend of geen baan gehad Wekelijkse arbeidsduur nieuwe baan 12 tot 20 uur tot 32 uur uur en langer Onbekend of niet van toepassing Duur geen baan 1) 0 tot 4 maanden geen baan tot 7 maanden geen baan tot 12 maanden geen baan tot 23 maanden geen baan maanden geen baan of langer ) Een baan in loondienst van minimaal twaalf uur per week. 2) Persoon heeft een baan van minder dan twaalf uur per week. 3) Een persoon kan meer dan één uitkering hebben. De onderliggende categorieën tellen daarom niet op tot het totaal. 24

25 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar Totaal w.o. met w.o. vindt baan ) Totaal w.o. met w.o. vindt baan ) kleine baan 2) kleine baan 2) lopende baan einde jaar beëindigde baan einde jaar lopende baan einde jaar beëindigde baan einde jaar

26 Tabel 1b Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan 1) met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar achtergrondkenmerken en kenmerken nieuwe baan, in percentages, 31 december 2008 Totaal 2) 45 tot 55 jaar Totaal w.o. met kleine baan 3) w.o. vindt baan ) lopende baan einde jaar beëindigde baan einde jaar aantal % Totaal Geslacht Mannen Vrouwen Herkomstgroepering Autochtonen Westerse allochtonen Niet-westerse allochtonen Uitkeringssituatie 4) Ontvangt AO-uitkering Ontvangt WW-uitkering Ontvangt bijstandsuitkering Geen of overige uitkering Sector laatste baan Landbouw en visserij Delfstoffenwinning Industrie Energie- en waterleidingbedrijven Bouwnijverheid Handel Horeca Vervoer, opslag en communicatie Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening exclusief uitzendbureaus Uitzendbureaus Openbaar bestuur Gesubsidieerd onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur en overige dienstverlening Onbekend of geen baan gehad Wekelijkse arbeidsduur nieuwe baan 12 tot 20 uur tot 32 uur uur en langer Onbekend of niet van toepassing Duur geen baan 1) 0 tot 4 maanden geen baan tot 7 maanden geen baan tot 12 maanden geen baan tot 23 maanden geen baan maanden geen baan of langer ) Een baan in loondienst van minimaal twaalf uur per week. 2) Totaal is in aantallen, percentages van de leeftijdstotalen zijn als percentage van dit totaal. De onderliggende categoriën zijn percentages van het leeftijdstotaal. 3) Persoon heeft een baan van minder dan twaalf uur per week. 4) Een persoon kan meer dan één uitkering hebben. De onderliggende categorieën tellen daarom niet op tot het totaal. 26

27 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar Totaal w.o. met w.o. vindt baan ) Totaal w.o. met w.o. vindt baan ) kleine baan 3) kleine baan 3) lopende baan einde jaar beëindigde baan einde jaar lopende baan einde jaar beëindigde baan einde jaar

28 Tabel 2a Personen van 45 tot 65 jaar zonder baan 1) met een WW-uitkering of inschrijving bij het UWV-WERKbedrijf, naar achtergrondkenmerken en type contract, 31 december 2008 Totaal 45 tot 55 jaar Totaal w.o. met kleine baan 2) w.o. vindt baan ) contract bepaalde tijd contract onbepaalde tijd w.o. uitzendkracht w.o. oproepkracht Totaal Geslacht Mannen Vrouwen Herkomstgroepering Autochtonen Westerse allochtonen Niet-westerse allochtonen Uitkeringssituatie 3) Ontvangt AO-uitkering Ontvangt WW-uitkering Ontvangt bijstandsuitkering Geen of overige uitkering Sector laatste baan Landbouw en visserij Delfstoffenwinning Industrie Energie- en waterleidingbedrijven Bouwnijverheid Handel Horeca Vervoer, opslag en communicatie Financiële instellingen Zakelijke dienstverlening exclusief uitzendbureaus Uitzendbureaus Openbaar bestuur Gesubsidieerd onderwijs Gezondheids- en welzijnszorg Cultuur en overige dienstverlening Onbekend of geen baan gehad Wekelijkse arbeidsduur nieuwe baan 12 tot 20 uur tot 32 uur uur en langer Onbekend of niet van toepassing Duur geen baan 1) 0 tot 4 maanden geen baan tot 7 maanden geen baan tot 12 maanden geen baan tot 23 maanden geen baan maanden geen baan of langer ) Een baan in loondienst van minimaal twaalf uur per week. 2) Persoon heeft een baan van minder dan twaalf uur per week. 3) Een persoon kan meer dan één uitkering hebben. De onderliggende categorieën tellen daarom niet op tot het totaal. 28

29 55 tot 60 jaar 60 tot 65 jaar Totaal w.o. met w.o. vindt baan ) Totaal w.o. met w.o. vindt baan ) kleine baan 2) kleine baan 2) contract contract w.o. w.o. contract contract bepaalde tijd onbepaalde tijd uitzendkracht oproepkracht bepaalde tijd onbepaalde tijd w.o. w.o. uitzendkracht oproepkracht