Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
|
|
- Filip Bosman
- 8 jaren geleden
- Aantal bezoeken:
Transcriptie
1 Artikel: Slepend vertrek. Interview Auteur: Polderman en Krüger Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 24.3, Stichting Skript Historisch Tijdschrift, Amsterdam ISSN Abstract: Not available. Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever. Skript Historisch Tijdschrift is een onafhankelijk wetenschappelijk blad dat vier maal per jaar verschijnt. De redactie, bestaande uit studenten en pas afgestudeerden, wil bijdragen aan actuele historische debatten, en biedt getalenteerde studenten de kans om hun werk aan een breder publiek te presenteren. Een abonnement op Skript kost 20 euro per jaar. U kunt lid worden door het machtigingsformulier in te vullen op Ook kunt u een sturen naar de redactie, dan krijgt u het machtigingsformulier thuisgestuurd. Losse nummers zijn verkrijgbaar bij de redactie. Artikelen ouder dan een jaar zijn gratis te downloaden op Skript Historisch Tijdschrift Spuistraat 134, kamer VB Amsterdam info@skript-ht.nl
2 Cheska Polderman en Alexander Lukas Krüger Slepend vertrek Interview Op 15 augustus van dit jaar was het precies veertig jaar geleden dat Nederland de soevereiniteit over Nieuw-Guinea via een VN-tussenbestuur afstond aan Indonesië. Voorafgaand aan de overdracht was er sprake van een dreigende oorlog tussen Nederland en Indonesië, met Nieuw-Guinea als inzet. Het conflict kon net op tijd worden voorkomen door tussenkomst van de toenmalige Amerikaanse president, John F. Kennedy. Over de strijd om Nieuw-Guinea en de politieke, maatschappelijke en militaire factoren die daarbij een rol hebben gespeeld, is op het moment een tentoonstelling te zien in het Legermuseum in Delft onder de titel Afscheid van Nieuw-Guinea: het Nederlands-Indonesisch conflict De conservator Alfred Staarman over gelegenheidsargumenten, verveelde soldaten, en de problemen bij het maken van een tentoonstelling. De kwestie Nieuw-Guinea kent volgens Staarman in de geschiedenis van de dekolonisatie geen voorbeeld. Na de onafhankelijkheidsstrijd van Indonesië stond Nederland negentig procent van voormalig Nederlands-Indiè af, maar behield een klein stukje voor zichzelf. Staarman: "Er werd te snel en te abrupt gedwongen afscheid genomen van die grote kolonie die zo belangrijk was geweest voor het nationale bewustzijn. In één klap was dat weg." Het vasthouden aan Nieuw-Guinea maakte die klap een stuk minder hard, het definitieve einde van het koloniale tijdperk werd nog even uitgesteld. "Aan de rand van onze belangen... Het mocht dan voor Nederland emotioneel belangrijk zijn geweest nog iets uit deze vergane tijd te bewaren, verstandig was het niet. Nederland had immers nog steeds grote economische belangen in Indonesië. Veel Nederlandse bedrijven als Shell en Unilever waren in Indonesië groot geworden en bleven er ook na de soevereiniteitsoverdracht 1949 zitten. Door het vasthouden aan Nieuw-Guinea kwamen zowel de bedrijven als de vele in Indonesië gevestigde Nederlanders onder druk te staan. In 1958 heeft Indonesië alle Nederlandse bedrijven genationaliseerd, en alle Nederlanders en blanke Europeanen uit het land gezet. Ruim mensen moesten Indonesië richting Europa verlaten. "Nederland had veel beter goede vrienden kunnen worden met Indonesië en het als een gelijkwaardige partner kunnen behandelen." Het omtwiste Nieuw-Guinea daarentegen stond in geen verhouding tot het belang van goede betrekkingen met Indonesië.
3 ...maar in het centrum van onze principes" "Je ziet een soep van gelegenheidsargumenten die in de jaren '50 werden gehanteerd, die er bij werden gesleept ter rechtvaardiging van het besluit om Nieuw- Guinea te behouden." Een van die argumenten was dat de Papoea's een compleet ander volk waren dan de Indonesiërs. "De Indonesiërs zeiden daarvan: juuie zijn schijnheilig. Nieuw- Guinea was immers onderdeel geweest van Nederlands-Indië, en dat bestond altijd al uit allerlei volkeren, stammen, gebruiken en culturen. Nieuw-Guinea was er daar één van, wel een beetje het rare buitenbeentje, maar toch, het hoorde erbij. En ineens kwam Nederland met het argument aanzetten dat Nieuw-Guinea niet bij Indonesië hoorde. Dat is natuurlijk volkomen krom." Een andere, vooral emotionele factor was de figuur van de Indonesische president Soekarno. Die werd door de meeste Nederlanders gehaat, werd gezien als een collaborateur van de Japanners, en stond als uitermate onbetrouwbaar te boek. "Men vond het wel aardig om Soekarno een hak te zetten, het is te gek voor woorden, maar het gebeurde wel." Volgens Staarman is een dergelijk rancuneus spelletje in de wereldwijde dekolonisatie vrijwel uniek. Nu heeft Nederland in de jaren vijftig ook wel degelijk nuttig werk verricht in Nieuw-Guinea en er iets aan gezondheidszorg en onderwijs opgezet. De verhouding tussen Nederlanders en Papoea's was dan ook niet slecht, dit in tegenstelling tot beider relatie met Indonesië: "De Papoea's zelf hadden een broertje dood aan de Indonesiërs, die wilden niets liever dan bij Nederland blijven." Toen eenmaal duidelijk werd dat Nederland Nieuw-Guinea op den duur niet zou kunnen houden, deed Nederland er alles aan om Nieuw-Guinea in plaats van in de handen van Indonesië naar een zelfstandig bestaan te leiden. "Er werden scholen opgezet, en er werd een eigen vlag en volkslied bedacht: net echt. Oorspronkelijk bestond er bij de Papoea's geen nationaal gevoel of enige notie van een nationale staat. Dat is ze door Nederland ingegeven." In feite draaide de hele Nieuw-Guinea politiek, zeker in haar laatste stadium, om de toenmalige minister van buitenlandse zaken Joseph Luns, een van de meest felle tegenstanders van de overdracht. Hij wilde het onder geen beding afstaan en heeft heel lang in dat standpunt volhard. Er was opvallend weinig weerstand tegen deze politiek. "Het is natuurlijk makkelijk om de zwarte piet bij Luns neer te leggen, maar dat is niet terecht, het was kabinetsbeleid dat ook heel lang door de Tweede Kamer en de bevolking werd gesteund." Gezichtsbedrog tegen gezichtsverlies Uiteindelijk werd Nederland in 1962 echter gedwongen om Nieuw-Guinea af te staan. Om gezichtsverlies voor de internationale gemeenschap te voorkomen is een ingewikkelde constructie bedacht: Nederland zou Nieuw-Guinea niet rechtstreeks aan Indonesië overdragen, maar via een tussenbestuur van de VN. "Er kwamen een paar militairen uit Pakistan te zitten die de orde gingen bewaken.
4 Dat tussenbestuur is uiteraard een grote schijnvertoning geweest, want een half jaar later droegen de VN het over aan Indonesië." Nederland had bij de onderhandelingen bedongen dat er op termijn een referendum zou komen waarin de Papoeabevolking zich zou kunnen uitspreken over de gewenste staatsvorm. "De moeilijkheid daarvan was, dat dat pas zou plaatsvinden op een moment waarop Nieuw-Guinea al onder Indonesië viel. Men wist dus eigenlijk al van te voren dat het op zijn minst een beetje dubieus zou zijn." Nieuw-Guinea werd in 1963 ingelijfd bij Indonesië. Alle uitingen van onafhankelijkheid, zelfbeschikking en nationale eigenheid - een notie die de Papoea's intussen hadden geadapteerd - werden direct de kop in gedrukt. De situatie verslechterde in 1965 bij het aan de macht komen van president Soeharto. "Het referendum is er uiteindelijk wel geweest, in 1969, maar het was niet meer dan een farce: negenennegentig procent van de stemmen voor aansluiting bij Indonesië. Dat sloeg helemaal nergens op." Bij de feiten neergelegd In Nederland is er nauwelijks nog aandacht geweest voor dit referendum. Een van de redenen hiervoor was dat Nederland direct na de overdracht van Nieuw- Guinea in 1962 alle rancune had laten varen om nieuwe betrekkingen aan te knopen met Indonesië. Zo ging Minister Luns al in 1964 op bezoek bij zijn vroegere aartsvijand Soekarno. "Gezien de politiek die Luns tot '62 had gevoerd was dat niet bepaald geloofwaardig. Dat was een kop-in-het-zand-politiek geweest, met één been in de negentiende eeuw, een soort neo-kolonialisme tegen alle moderne stromingen en tegen de zin van Amerika in." De herstelde diplomatieke betrekkingen brachten wel met zich mede dat Luns de kwestie Nieuw-Guinea en het lot der Papoea's moest laten voor wat zij waren. "De Papoea's zijn daar natuurlijk volledig de dupe van geworden. Daar bekommerde zich niemand om. Bij de overdracht voelden veel Papoea's zich dan ook verraden door Nederland. Ook als je nu, veertig jaar later, Papoea's spreekt die zijn gevlucht of in Nederland zijn komen wonen, merk je dat zij nog steeds verbitterd zijn." Kennedy Cruciaal voor de plostelinge ommezwaai in de Nederlandse houding ten opzichte van Nieuw-Guinea was de druk van de in 1961 geïnstalleerde Amerikaanse president John. Kennedy. Die gaf vrij duidelijk te kennen dat hij Nederland in het conflict met Indonesië niet zou steunen. "Hij vond het onzin, had andere belangen. De kwestie Nieuw- Guinea speelt zich af tussen de bouw van de Berlijnse muur en de Cubacrisis, op het hoogtepunt van de Koude Oorlog." De analyse van Washington was dat het steunen van Nederland de Indonesische communisten in de kaart zou spelen. De Indonesische communistische partij zou
5 baat hebben bij het conflict, en er sterker van worden - "Dan is de keuze natuurlijk snel gemaakt." Onbenul, verveling en oorlog "Het is echt op het nippertje geweest, het was een drama geworden. Dat is iets wat men zich in Nederland nog steeds te weinig realiseert, dat het een complete chaos was geworden, een oorlog. Nu had je aanvankelijk aan Nederlandse zijde ook ex-knil-soldaten die gewend waren aan de omstandigheden van het oerwoud. Maar gaandeweg werd die groep kleiner en kwamen er steeds meer Hollandse polderjongens bij, en die wisten helemaal van niets." Er zaten in Nieuw-Guinea Nederlandse militairen, maar die hadden het volgens Staarman uiteindelijk verloren. Ze waren te ver van huis, de aanvoerlijnen waren te lang. Sommigen van hen hadden geen enkel benul van wat hen boven het hoofd hing. "Ze werden dom gehouden, er werd hun niets verteld." Verspreid over de tentoonstelling zijn op monitoren met koptelefoons interviews te zien met toendertijd betrokkenen: onder andere Nederlandse soldaten, ex-knil-soldaten, oud-minister van binnenlandse zaken Toxopeus, een hoge ambtenaar van het ministerie van buitenlandse zaken die over de onderhandelingen vertelt en een in Nieuw-Guinea gevestigde journalist. "We hebben ervoor gekozen om de mensen gewoon te laten vertellen, het zijn geen strak geregisseerde interviews." Bij elkaar ontstaat zo een caleidoscopisch beeld. Tijdens het interviewen van de toenmalige soldaten merkte Staarman dat watje meemaakte erg afhankelijk was van waar je wanneer zat. Zo was er in 1950, aan het begin van het conflict, nog geen concrete dreiging voor de naar Nieuw- Guinea gestuurde soldaten, terwijl er in 1961 serieuze gevechten plaatsvonden. "Je hoort de gekste verhalen, van mensen die echt het idee hadden dat ze midden in een oorlog zaten, vreselijke dingen hebben meegemaakt, maar ook van mensen die zich dood zaten te vervelen. Die mensen zeggen dus van elkaar: 'nou, wat hij vertelt slaat helemaal nergens op.' Wat wij geprobeerd hebben te doen, is die verhalen naast elkaar te zetten." Onooglijke spullen De hoofddoelgroep voor de expositie bestaat uit veteranen. Er zijn in Nederland nog oud-nieuw-guinea strijders. "Die proberen we allemaal binnen te krijgen, met vrouwen en kleinkinderen." Het museum probeert echter ook een breder publiek te bereiken. Dat werkt alleen als je naast de militaire kant van het verhaal ook iets van de context daaromheen laat zien. Bovendien moet je oppassen voor al te specialistisch taalgebruik: "Je moet het algemeen houden. Je moet het niet hebben over 'compagnie' of 'bataljon'. Dat zegt de gemiddelde bezoeker niets. Dus zeg je: de soldaten. En er moet vrij veel politiek in. Dat zijn we eigenlijk niet zo gewend, maar je kunt dit onderwerp niet behandelen zonder aan de politiek aandacht te besteden." Een uitgebalanceerde tentoonstelling maken noemt Staarman "verdomd moeilijk". Het valt niet mee om een genuanceerde, historische tentoonstelling te maken waarin je een lastig conflict in al zijn facetten probeert te duiden. Zeker
6 niet als je het op de klassieke manier benadert: met voorwerpen uit de collectie die zelf een verhaal moeten vertellen. Zelf gelooft Staarman daar niet zo in. Wijzend op zijn eigen koffiekopje: "Dit kopje bijvoorbeeld zegt me niets. Het vertelt alleen een verhaal als het, om maar iets te noemen, het kopje van Joseph Luns zou zijn geweest, en hij er koffie uit zou hebben gedronken tijdens de onderhandelingen over Nieuw-Guinea. Dan krijgt het een soort historische sensatie." Dat geldt voor veel museumstukken; zij spreken niet uit zichzelf, maar komen pas tot leven wanneer je het verhaal vertelt dat hen omgeeft. " Nu hebben wij bovendien het nadeel dat we een museum zijn met onooglijke spullen. Als het nu mooie kunstvoorwerpen zouden zijn, maar het zijn militaire spullen, een groen jasje, een pistool. Er zijn mensen die het prachtig vinden om wat het is, maar het zijn gewoon goedkoop geproduceerde gebruiksvoorwerpen, uiteindelijk wegwerpartikelen." Jungle Om er toch het verhaal van de soldaten in Nieuw-Guinea mee te vertellen is voor deze expositie een soort jungle nagebouwd, waar de bezoeker doorheen slingert en gaandeweg de uitrusting van de soldaten te zien krijgt. "Het is een manier om het dichterbij te brengen, om een bepaald gevoel te geven." Met andere tentoonstelings-objecten, merkwaardig genoeg voorwerpen die juist wel voor zichzelf kunnen spreken, ligt het wat ingewikkelder: "We hebben hier de soevereiniteitsoverdracht uit 1949, een historisch topdocument. Maar dan zie je toch een heleboel mensen die er gewoon langs lopen, denken: dat is zeker een soort gastenboek. Als je het duidelijker onder de aandacht wilt brengen, kom je al snel met technische problemen te zitten. Je mag er bijvoorbeeld geen spot op zetten, dan komt er te veel licht op en verkleurt hij. Een kopie neerzetten kan wel, maar een kopie is nou eenmaal niet het echte." Staarman is dan ook terughoudend met het gebruiken van replica's. Aan de ene kant is het verleidelijk: als je iets niet hebt, gebruik je een kopie. "Maar als je niet uitkijkt zit je straks met een museum vol namaak." Dat terwijl je als museum juist je kracht zou moeten ontlenen aan het feit datje echte dingen laat zien. Het museum van Staarman mag geen sprookjesbos worden: "Musea zijn alleen interessant omdat ze echte dingen laten zien, bijzondere dingen waar een verhaal aan vast zit. Je kunt niet alles op de enscenering gooien, je moet niet alles willen nabouwen. Je kunt niet concurreren met de Efteling, dat verlies je toch." ^9
Niets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Artikel: Leger en leger: Interview H. Amersfoort Auteur: Emmanuelle Los en Arjan Terpstra Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 19.4, 327-330. 2014 Stichting Skript Historisch Tijdschrift,
Nadere informatieverrijking a Familiegeschiedenis Bekijk het fragment en beantwoord de vraag. Wat vind je van zijn verhaal?
verrijking a Familiegeschiedenis Bekijk het fragment en beantwoord de vraag. 1 Diederik van Vleuten vertelt hier over zijn familiegeschiedenis in Nederlands-Indië. Wat vind je van zijn verhaal? 23 a thema
Nadere informatieNiets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Artikel: Bomen tegen de vijfde baan. Interview met Bulderbos-biografe Annet de Kruijf Auteur: Cheska Polderman en Diederick Klein Kranenburg Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 25.1,
Nadere informatieNiets uit deze uitgave mag worden gereproduceerd en/of vermenigvuldigd zonder schriftelijke toestemming van de uitgever.
Artikel: Woningnood in historisch perspectief Auteur: Nieske Stoel Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 27.1, 7-12. 2014 Stichting Skript Historisch Tijdschrift, Amsterdam ISSN 0165-7518
Nadere informatieAndrea Voigt. Augustus in Parijs. Uitgeverij De Geus
Andrea Voigt Augustus in Parijs Uitgeverij De Geus I Loretta deed de deur open. Ze was op haar pantoffels. De roze lippenstift klonterde een beetje om haar mond en haar ogen waren zwartomlijnd. - Dat is
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 5-6. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug, want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieDaphne. Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders.
Wij hebben de g.k.ij. op bezoek gekregen. We hebben spelletjes gedaan. Dat moest bij. Met 1 arm of iets anders. Zo konden we voelen hoe is om gehandicapt te zijn. Ik zelf vond het heel leerzaam en heb
Nadere informatieResultaten en conclusies Israël onderzoek (uitgebreid)
Resultaten en conclusies Israël onderzoek (uitgebreid) Hieronder volgen de resultaten van het Israël onderzoek wat de EO in de afgelopen weken heeft laten uitvoeren. Veel stellingen zijn in een 5- puntsschaal
Nadere informatiemaatschappijwetenschappen pilot vwo 2015-I
Opgave 1 Kroatië toegetreden tot de EU Bij deze opgave horen de teksten 1 tot en met 3 en figuur 1. Inleiding Kroatië is een van de staten in de Balkan die voorheen tot Joegoslavië behoorden. In 1991 verklaarde
Nadere informatieHet mysterie: Moord op Lumumba
Het mysterie: Moord op Lumumba Lumumba was de eerste premier van onafhankelijk Congo in 1960. Twee weken na zijn aantreden werden Lumumba en zijn regering afgezet tijdens een staatsgreep en werd Lumumba
Nadere informatieSpeech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek.
Speech tijdens opening tentoonstelling Oorlog! Van Indië tot Indonesië 1945-1950, Bronbeek. 19 februari 2015 Goedemiddag, Ik ben heel blij met deze tentoonstelling. Als dochter van een oorlogsvrijwilliger
Nadere informatieDubbelspel. Alan Durant
Dubbelspel Dubbelspel maakt deel uit van de Schaduw-reeks van Lezen voor Iedereen/Uitgeverij Eenvoudig Communiceren. De Schaduw-reeks is een serie spannende verhalen voor jongeren. Lezen voor Iedereen/Uitgeverij
Nadere informatieNaam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld
Naam KIDS FOR WARCHILD Oorlog en vrede in de wereld In meer dan dertig landen in de wereld is er oorlog. Wereldwijd zijn er dus miljoenen kinderen die een oorlog meemaken. Vraag 1. Kun je drie landen noemen
Nadere informatieWelke wapens worden voor het eerst gebruikt in de Eerste Wereldoorlog? 1. Geweren en gifgas. 2. Machinegeweren en gifgas. 3. Gifgas en pistolen.
Tussen welke twee landen is de Eerste Wereldoorlog begonnen? 1. Engeland en Frankrijk 2. Duitsland en Frankrijk 3. Duitsland en Engeland Nederland blijft neutraal. Wat betekent dat? 1. Nederland kiest
Nadere informatieWe zijn 2 zusjes Leah en Dika, we komen uit een gezin van 10 kinderen. We zijn in Teuge geboren en opgegroeid, waar we een geweldige jeugd hebben
Barakkenkampen In 1951 kwamen 12.000 Molukse KNIL-militairen en hun gezinnen noodgedwongen in Nederland aan voor een tijdelijk verblijf. Ze werden opgevangen in kampen. Het woonoord in Lage Mierde was
Nadere informatieEEN PRINS WORDT EEN HERDER
Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieJeroen Driessen Maatschappelijke stage TG3C
Pagina 3 Inleiding. Pagina 4-5-6 De voorbereiding. Pagina 7 De motorische demodagen. Pagina 8 na de demodagen. Pagina 9 Wat heb ik er van geleerd Pagina 10-11-12 logboekkaarten Voor school moeten we een
Nadere informatieIk ben Sim-kaart. Mobiel bellen groep 7-8. De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag. Aangeboden door
De Simkaart is een meisje, tikkeltje ondeugend en een echte kletsgraag Hoi! Blijf even aan de lijn. Ik zit namelijk op de andere. Wacht even. Hoi, ik kom zo even terug want ik moet even iets zeggen over
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2005 - II
Meerkeuzevragen Schrijf alleen de hoofdletter van het goede antwoord op. DE KOUDE OORLOG + NEDERLAND EN DE VERENIGDE STATEN NA DE TWEEDE WERELDOORLOG Gebruik bron 1. 1p 1 De bron maakt duidelijk dat de
Nadere informatieDe laatste wens van Maarten Ouwehand
De laatste wens van Maarten Ouwehand Een verhalend ontwerp voor CKV waarin leerlingen op school een museum ontwerpen, inrichten en openen. Gemaakt voor en door: Andreas College Katwijk en Bureau voor Educatief
Nadere informatieGeschiedenis groep 6 Junior Einstein
De oude Grieken en Romeinen hadden ze al en later ook de Vikingen. Koloniën. Koopmannen voeren met hun schepen over zee om met andere landen handel te drijven. Langs de route richtten ze handelsposten
Nadere informatieAbstract: Not available.
Artikel: In de wortel gespleten. De historische mythe van de ongedeelde kerk Auteur: Peter-Ben Smit Verschenen in: Skript Historisch Tijdschrift, jaargang 22.4, 75-79. 2014 Stichting Skript Historisch
Nadere informatieUITWERKING OEFENVRAGEN NEDERLAND EN INDONESIE VIER EEUWEN CONTACT EN BEINVLOEDING GESCHIEDENIS
UITWERKING OEFENVRAGEN NEDERLAND EN INDONESIE VIER EEUWEN CONTACT EN BEINVLOEDING VAK: NIVEAU: GESCHIEDENIS MAVO De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.
Nadere informatieEnkele vragen aan Kristin Harmel
Enkele vragen aan Kristin Harmel Waar gaat Zolang er sterren aan de hemel staan over? Zolang er sterren aan de hemel staan gaat over Hope McKenna- Smith, eigenaresse van een bakkerij in Cape Cod. Ze komt
Nadere informatieHET VERHAAL VAN KATRIN
HET VERHAAL VAN KATRIN Katrin begon heroïne te gebruiken toen ze ongeveer 12 was. In het begin deed ze dat nog af en toe. We hadden er niet genoeg geld voor. Door een ingrijpende gebeurtenis ging ze steeds
Nadere informatieOp de foto is een bord te zien van een doner kebab tent bij het station van hoofddorp. Op dit bord hebben ze geprobeerd te communiceren met de
Op de foto is een bord te zien van een doner kebab tent bij het station van hoofddorp. Op dit bord hebben ze geprobeerd te communiceren met de mensen, maar naar mijn mening komt dit niet goed over bij
Nadere informatieDe koude oorlog Jesse Klever Groep 7
De koude oorlog Jesse Klever Groep 7 1 Voorwoord Tijdens het maken van mijn spreekbeurt over Amerika kwam ik de Koude oorlog tegen. De koude oorlog leek mij een heel interessant onderwerp waar ik niet
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 2. Bronnenboekje. KB-0125-a-12-2-b
Bijlage VMBO-KB 2012 tijdvak 2 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-12-2-b Staatsinrichting van Nederland bron 1 Een beschrijving van een politieke stroming (rond 1870): Zij
Nadere informatieVoor kleuters is het belangrijk om een knuffel vast te houden, het geeft houvast, een knuffel troost, geeft vertrouwen, een veilig gevoel.
Pasen Wat lijkt het lang geleden dat we met Kerst de geboorte van Jezus vierden. Het thema van Pasen is vasthouden en loslaten. Om te ontdekken dat het geloof in Jezus houvast biedt, moeten de mensen om
Nadere informatieSeptember 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande. Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst. Hallo mede dierenvrienden,
September 2008 Door: Charlotte Storm van s Gravesande Bijbehorende foto's: zie onderaan de tekst Hallo mede dierenvrienden, Na mijn indrukwekkende reis naar India, is mij gevraagd om een kort verhaaltje
Nadere informatie!!!!! !!!!!!!!!!!! Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams)! (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel)! Hoe voel je je nu? Beter?!
Uit: Glazen Speelgoed (Tennesse Williams) Jim Laura Jim Laura Jim wijn aan) Laura Hallo Laura (zacht) Hallo. (Ze schraapt haar keel) Hoe voel je je nu? Beter? Ja. Ja, dankje. Dit is voor jou. Een beetje
Nadere informatieEerste druk, september 2009 2009 Tiny Rutten
Doortje Eerste druk, september 2009 2009 Tiny Rutten isbn: 978-90-484-0769-9 nur: 344 Uitgever: Free Musketeers, Zoetermeer www.freemusketeers.nl Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgenomen
Nadere informatieStukje van het middenpaneel van de koets.
Stukje van het middenpaneel van de koets. In de Gouden Koets hoort geen vrolijk wuivende koning. De Gouden Koets hoort in een museum als symbool voor al het leed dat Nederland in vier eeuwen overzee heeft
Nadere informatieExamenopgaven VMBO-KB 2004
Examenopgaven VMBO-KB 2004 tijdvak 1 dinsdag 25 mei 9.00 11.00 uur GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING CSE KB GESCHIEDENIS EN STAATSINRICHTING VBO-MAVO-C Gebruik het bronnenboekje. Dit examen bestaat uit
Nadere informatieOorlogswinter. Denice Surink
Oorlogswinter Inhoud 1. Zakelijke gegevens... 3 2. Samenvatting... 3 3. Over de auteur... 3 4. Over het boek... 4 5. Leeservaringen... 4 6. Recensie.... 5 1. Zakelijke gegevens A. Het boek heet oorlogswinter.
Nadere informatiePraktische opdracht Geschiedenis Afrika
Praktische opdracht Geschiedenis Afrika Praktische-opdracht door een scholier 2206 woorden 11 januari 2007 6,3 74 keer beoordeeld Vak Methode Geschiedenis Memo HOOFDVRAAG Wat is mythe en wat is werkelijkheid
Nadere informatieToespraak van Anouchka van Miltenburg, Voorzitter van de Tweede Kamer, bij de bijeenkomst van de Stichting Herdenking 15 augustus 1945, op 14 augustus 2015 in de Tweede Kamer We dachten dat we na de capitulatie
Nadere informatieEr zijn mensen nodig met nieuwe fantasie
Er zijn mensen nodig met nieuwe fantasie Ervaringen, belevenissen, vragen in woorden gevangen om die woorden weer vrij te laten in nieuwe ervaringen, belevenissen, vragen. Marcel Zagers www.meerstemmig.nl
Nadere informatieLeven in veiligheid. Artikel 1, Vluchtelingenverdrag van Genève, 1951
Leven in veiligheid Niemand laat zonder reden zijn familie, vrienden en bezittingen achter. Vluchtelingen kunnen niet anders. De situatie in hun eigen land is te gevaarlijk om er te blijven. Ze vluchten
Nadere informatieDe pianomannen We waren naar de Tiliander in Oisterwijk geweest. We hadden daar een voorstelling gezien van 2 pianomannen. We moesten best lang
De pianomannen We waren naar de Tiliander in Oisterwijk geweest. We hadden daar een voorstelling gezien van 2 pianomannen. We moesten best lang wachten tot we erin konden. Onze klas mocht als eerste de
Nadere informatieIk ben Steenkool. Nooit meer oorlog groep 7-8. De Steenkool, een beetje Limburg is hem niet vreemd. En hij is niet zo goed in Engels.
De Steenkool, een beetje Limburg is hem niet vreemd. En hij is niet zo goed in Engels. Hi! I am de steenkool. De cole of de stone. I am black, zwart. And I kan fire geven. Jongens, dat is wat die Europese
Nadere informatieJohannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl. (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente,
Johannes 20, 1-18 20 april Pasen 2014 Wehl (ds. A. Oude Kotte-de Boon) Thema: 'Het verhaal van Maria van Magdala ' Gemeente, We zijn er doorheen gegaan, Veertig dagen en nachten, Tijd van voorbereiding...
Nadere informatieSoms ben ik eens boos, en soms wel eens verdrietig, af en toe eens bang, en heel vaak ook wel blij.
Lied: Ik ben ik (bij thema 1: ik ben mezelf) (nr. 1 en 2 op de CD) : Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Weet ik wie ik ben? Ja, ik weet wie ik ben. Ik heb een mooie naam, van achter en vooraan.
Nadere informatieVoorwoord. Daarna ging ik praten met Chitra, een Tamilvrouw uit Sri Lanka. Zij zette zich in voor de Tamilstrijd.
Voorwoord In dit boek staan interviews van nieuwkomers over hun leven in Nederland. Ik geef al twintig jaar les aan nieuwkomers. Al deze mensen hebben prachtige verhalen te vertellen. Dus wie moest ik
Nadere informatiegeschiedenis geschiedenis
Examen HAVO 2010 tijdvak 2 woensdag 23 juni 9.00-12.00 uur tevens oud programma geschiedenis geschiedenis Bij dit examen hoort een bijlage. Dit examen bestaat uit 30 vragen. Voor dit examen zijn maximaal
Nadere informatieDaarna gingen we naar de gymzaal. Daar stond een soort
Het was een heel erg leuk bij ons op school, woensdag 10 december. Eerst kwamen er mensen in de klas uitleg geven en allerlei voorwerpen voor mindervalide laten zien. Zoals voorwerpen vaarbij je je pols
Nadere informatieTRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS
TRANSATLANTIC TRENDS 2004 NETHERLANDS Q1. Denkt u dat het voor de toekomst van Nederland het beste is als wij actief deelnemen in de wereldpolitiek of moeten wij ons niet in de wereldpolitiek mengen? 1
Nadere informatieRESEARCH CONTENT. Loïs Vehof GAR1D
RESEARCH CONTENT Loïs Vehof GAR1D INHOUD Inleiding ------------------------------------------------------------------------------------------------------------------ blz. 2 Methode -----------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Nadere informatieHet is de familieblues. Je kent dat gevoel vast wel. Je zit aan je familie vast. Voor altijd ben je verbonden met je ouders, je broers, je zussen.
De familieblues Tot mijn 15e noemde ik mijn ouders papa en mama. Daarna niet meer. Toen noemde ik mijn vader meester. Zo noemde hij zich ook als hij lesgaf. Hij was leraar Engels op een middelbare school.
Nadere informatieDit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl.
Chatten Dit boek heeft het keurmerk Makkelijk Lezen gekregen. Wilt u meer weten over dit keurmerk kijk dan op de website: www.stichtingmakkelijklezen.nl. Colofon Een uitgave van Eenvoudig Communiceren
Nadere informatieIk ben de Klomp. Europees landbouwbeleid groep 5-6. De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent.
De Klomp is een boer. Wel een hele aardige boer. Maar wel met een boer n accent Zo! Goedemorgen of goedemiddag, wat is t? Ik moet zo de koeien weer melken, dus... Excuus, dat ik wat stink. Ik heb het zo
Nadere informatieDe Jefferson Bijbel. Thomas Jefferson
De Jefferson Bijbel Thomas Jefferson Vertaald en ingeleid door: Sadije Bunjaku & Thomas Heij Inhoud Inleiding 1. De geheime Bijbel van Thomas Jefferson 2. De filosofische president Het leven van Thomas
Nadere informatieMijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd
Mijn ouders zijn gescheiden en nu? Een folder voor jongeren met gescheiden ouders over de OTS en de gezinsvoogd 1 Joppe (13): Mijn ouders vertelden alle twee verschillende verhalen over waarom ze gingen
Nadere informatieVerslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige.
Burn out Verslag van een ervaringsdeskundige. Nu GAP-deskundige. Ik was al een tijd druk met mijn werk en mijn gezin. Het viel mij zwaar, maar ik moest dit van mezelf doen om aan de omgeving te laten zien
Nadere informatieOp bouwen staat geen leeftijd. www.sibomat.be
Op bouwen staat geen leeftijd. www.sibomat.be Op Batibouw botsten we op Sibomat. We waren op de juiste plek op het juiste moment. - Catheline John S. (70) en Catheline S. (64) hebben geen tijd om zich
Nadere informatieDagje naar zee. Yosei
Zandvoort We gingen met school een schoolreisje doen. We gingen naar Zandvoort met de bus. Het was een uur rijden. Kwart over tien eindelijk we zijn er. Toen ging ik met mijn groepje opdrachten doen. Het
Nadere informatieDe dood is dood, leve het leven!
De dood is dood, leve het leven! blok A - nivo 3 - avond 5 Tijd Wat gaan we doen 19.00 Mentorkwartiertje 19.15 Bijbelstudie Romeinen 6:1-13 19.30 De opstanding als historisch feit 19.45 Zondag 17 HC 20.00
Nadere informatieinhoud blz. 1. Een wereld vol letters 2. Letters 3. Plaatjes lezen 4. Het pictogram 5. Van plaatje naar teken 6. Letters en klanken
Letters Letters inhoud blz. 1. Een wereld vol letters 3 2. Letters 4 3. Plaatjes lezen 5 4. Het pictogram 6 5. Van plaatje naar teken 7 6. Letters en klanken 8 7. Overal letters 9 8. Rome 10 9. Vreemde
Nadere informatieInleiding op het lespakket. Blz. 3. Het verhaal van Musa Blz. 4. Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5
Musa Inhoud Inleiding op het lespakket. Blz. 3 Het verhaal van Musa Blz. 4 Even voorstellen, Inleiding op Musa in de klas. Blz. 5 Het koffertje ontdekken. Blz. 6 en 7 Inhoud koffertje. Blz. 8 en 9 2 Inleiding
Nadere informatieKoos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert'
DOSSIER 4 UUR NIEUWSBREAK Koos van Dam: 'Rusland is het enige land dat gewoon met Syrië communiceert' Door: Irene de Zwaan 05/09/13, 16:07 YOUTUBE. Koos van Dam tijdens een optreden in Pauw&Witteman. NIEUWSBREAK
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Lieve leugens door Brigitte van Aken
Boekverslag Nederlands Lieve leugens door Brigitte van Aken Boekverslag door een scholier 2103 woorden 26 maart 2008 6 152 keer beoordeeld Auteur Genre Brigitte van Aken Jeugdboek Eerste uitgave 2007 Vak
Nadere informatieNaam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940)
Naam: NEDERLAND IN OORLOG Begin WO2 (1932 tot 1940) Adolf Hitler In 1933 kwam Adolf Hitler in Duitsland aan de macht. Hij was de leider van de nazi-partij. Hij zei tegen de mensen: `Ik maak van Duitsland
Nadere informatieWAAROM DIT BOEKJE? VERBODEN
WAAROM DIT BOEKJE? Dit boekje gaat over seksuele intimidatie op het werk. Je hebt te maken met seksuele intimidatie als een collega je steeds aanraakt. Of steeds grapjes maakt over seks. Terwijl je dat
Nadere informatieFOUT VRIENDJE? PAS OP! Hulp. Internet. Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22.
PAS OP! Hulp Heb je vragen? Bel dan naar Meldpunt Jeugdprostitutie, tel.: 0900 044 33 22. Internet Wil je meer lezen? Kijk op www.jipdenhaag.nl/loverboys En test jezelf op www.loverboytest.nl Dit is een
Nadere informatieVlinder en Neushoorn
Vlinder en Neushoorn Hoi, zei Vlinder. Hoi, zei Neushoorn, hoewel hij meestal niets zei. Maar hij was in een goede bui. Vlinder streek neer op de hoorn van Neushoorn en leek erg zenuwachtig. Hoi! zei Vlinder
Nadere informatieO, antwoordde ik. Verder zei ik niets. Ik ging vlug de keuken weer uit en zonder eten naar school.
Voorwoord Susan schrijft elke dag in haar dagboek. Dat dagboek is geen echt boek. En ook geen schrift. Susans dagboek zit in haar tablet, een tablet van school. In een map die Moeilijke Vragen heet. Susan
Nadere informatieEEN PRINS WORDT EEN HERDER
Bijbel voor Kinderen presenteert EEN PRINS WORDT EEN HERDER Geschreven door: Edward Hughes Illustraties door: M. Maillot en Lazarus Aangepast door: E. Frischbutter en Sarah S. Vertaald door: Erna van Barneveld
Nadere informatieJuli - augustus 2011 - nr 335
Juli - augustus 2011 - nr 335 Kijker nr 335 : zomer 2011 Voor sommigen zit het er misschien al bijna op. Voor anderen is het nog maar pas begonnen en voor nog anderen duurt het nog enkele weken. Eén ding
Nadere informatieIk ben met kerst naar Jingle Balls geweest. Het is een groot concert in de Ziggo dome. Er kwamen veel artiesten zoals Roel van Velzen en Afro jack.
Groep 8 Mijn voorlopig advies. Ik moest op gesprek met mijn moeder en mijn broertje. We moesten naar meester Tom. We kregen een hele uitleg. Op het eind hoorde ik mijn voorlopig advies. Het was kader of
Nadere informatieEindexamen geschiedenis havo 2008-I
De koloniale relatie tussen Nederland(ers) en Nederlands-Indië De volgende gebeurtenissen uit de geschiedenis van Nederlands-Indië staan in willekeurige volgorde: 1 Johannes van den Bosch introduceert
Nadere informatieWe spelen in het huis van mijn mama deze keer,
Jip en Janneke. Ik ben Jip. Ik ben Janneke en we wonen naast elkaar. Hij heet Jip, zij heet Janneke. en we spelen soms bij hem en soms bij haar. We spelen in het huis van mijn mama deze keer, we kunnen
Nadere informatieOpvang na uw uitzending. Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk
Opvang na uw uitzending Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk Werk Dienstencentrum Bedrijfsmaatschappelijk werk helpt iedereen binnen of direct rondom Defensie met problemen die voortkomen uit het werk.
Nadere informatieWerkblad 3: Gravenfeest China
1. Lees onderstaande mails en noteer op een apart blad wat je leert over Qing Ming Jie. 2. Bedenk een verhaal over het gravenfeest dat je kan vertellen aan de andere kinderen van je klas. Welke prenten
Nadere informatieEindexamen geschiedenis en staatsinrichting vmbo gl/tl 2007 - I
De koloniale relatie Indonesië-Nederland + Het Indonesisch-Nederlands conflict 1945-1949 Gebruik bron 15. 1p 22 Wat was een gebruikelijke route van VOC-schepen naar Indonesië? A route 1 B route 2 C route
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Ik mail je door Yvonne Kroonenberg
Boekverslag Nederlands Ik mail je door Yvonne Kroonenberg Boekverslag door een scholier 1665 woorden 24 april 2006 6,4 82 keer beoordeeld Auteur Genre Yvonne Kroonenberg Jeugdboek Eerste uitgave 2004 Vak
Nadere informatieWelkom op de pagina van groep 8b! Het komende schooljaar zullen wij hier regelmatig leuke nieuwtjes en weetjes uit onze groep plaatsen
maandag 7 december 2015 Welkom op de pagina van groep 8b! Het komende schooljaar zullen wij hier regelmatig leuke nieuwtjes en weetjes uit onze groep plaatsen Planning spreekbeurt Planning nieuwskring
Nadere informatieUITWERKING TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2001-I GESCHIEDENIS
UITWERKING TOELICHTING OP DE ANTWOORDEN VAN HET EXAMEN 2001-I VAK: NIVEAU: GESCHIEDENIS VWO EXAMEN: 2001-I De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen.
Nadere informatieTed van Lieshout Floor van de Ven, H3G, Uitgeveri Plaats Jaar uitgave en druk Aantal bladzijdes Genre Inhoudsopgave Samenvatting
Boekverslag door F. 1662 woorden 8 juni 2016 7 7 keer beoordeeld Auteur Ted van Lieshout Genre Psychologische roman, Jeugdboek Eerste uitgave 1996 Vak Nederlands Gebr. Ted van Lieshout Floor van de Ven,
Nadere informatieLou en Lena: NEE tegen geweld!
Mijn prentenboek Prentenboek voor leerlingen 1 e en 2 e leerjaar Lou en Lena: NEE tegen geweld! Mijn naam:... Mijn klas:... Mondiale Vorming - Plan België Hallo, ik ben Lou. En dit is mijn zus Lena. We
Nadere informatieSollicitatiegesprekken volgens de STAR methode
Sollicitatiegesprekken volgens de STAR methode Tijdens sollicitatiegesprekken wil je zo snel en zo goed mogelijk een kandidaat voor een openstaande functie selecteren. De STAR vragenmethode is een gedegen
Nadere informatieWiskunde en creativiteit
Wiskunde en creativiteit Tom Verhoeff Al op de kleuterschool kreeg ik mijn bedenkingen bij de manier waarop het onderwijs omgaat met creativiteit. Creativiteit kwam toen niet verder dan de (door juffen
Nadere informatieEen van de agenten komt naar hem toe. Nou, het is me het dagje wel, zegt hij. Nu zijn er toch rellen in de stad.
Een dode De voetbalwedstrijd is afgelopen. Het stadion is bijna leeg. Het is koud, de zon schijnt bleek. Munck staat op de tribune van vak H en staart naar de dode man op de bank. Wat vreselijk, denkt
Nadere informatieDe Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal!
De Bloem (van plastic) is een meid van nu! Tikkeltje brutaal! Hé hoi, hallo! Ik zal me even voorstellen. Ik ben Bloem. Bloem van Plastic. Maar je mag gewoon Bloem zeggen. Wow! Wat goed dat jullie even
Nadere informatieSCHOOLKRANT GROEP 7 & 8
SCHOOLKRANT GROEP 7 & 8 Spreekbeurt week: Kwade Hoek Jack en ik deden een spreekbeurt over De Kwade Hoek. We zijn begonnen met werken tijdens docu. Later kregen we te horen dat we hem op vrijdag 16 mei
Nadere informatieGevaarlijke liefde. Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Ik geloof dat hij Ramon heet!
Gevaarlijke liefde Gevaarlijke liefde In de pauze Mooi hè, Kim? Maar wel duur! Weet jij wie die jongen is? Zit hij ook bij ons op school? Als je verliefd wordt ben je in de wolken. Tegelijk voel je je
Nadere informatieGenesis 1 en 2 enkele verzen Marcus 16: 1 8 11-04-2004. Pasen is opstaan
Gelezen: Genesis 1 en 2 enkele verzen Marcus 16: 1 8 11-04-2004 Pasen is opstaan Gemeente, Het woord, het werkwoord dat bij Pasen hoort is: opstaan. Daarbij horen de afgeleide zelfstandige naamwoorden:
Nadere informatieDit pak tabak heb ik gevonden bij een vriendin van mij. We stonden bij haar in de berging te roken toen ik op dit pak shag stuitte.
Dit pak tabak heb ik gevonden bij een vriendin van mij. We stonden bij haar in de berging te roken toen ik op dit pak shag stuitte. Persoonlijk vind ik het logo opsich wel goed. Het lettertype is lekker
Nadere informatieBijlage VMBO-KB. geschiedenis en staatsinrichting CSE KB. tijdvak 1. Bronnenboekje. KB-0125-a-18-1-b
Bijlage VMBO-KB 2018 tijdvak 1 geschiedenis en staatsinrichting CSE KB Bronnenboekje KB-0125-a-18-1-b bron 1 Een gedeelte uit een artikel geschreven door een politiek leider van de ARP (1891): We moeten
Nadere informatieNiet in slaap vallen hoor!
Niet in slaap vallen hoor! Marcus 13: 33-37: Dierenversie Geïllustreerd door: 30 november 2014 Maria Koninginkerk Baarn 2 De oude leeuw heeft vakantieplannen. Dat vertelde hij vanmorgen aan alle dieren:
Nadere informatieBevolkingsgroepen DOE KAART 1. Naam van het project. Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep.
DOE KAART 1 Bevolkingsgroepen Als je voor deze opdracht kiest leer je meer over een bepaalde bevolkingsgroep. Zoek 6 verschillende bevolkingsgroepen op. Kies 1 bevolkingsgroep uit waar je meer over wilt
Nadere informatieGedwongen opname met een IBS of RM *
Gedwongen opname met een IBS of RM * Informatie voor cliënten Onderdeel van Arkin Inleiding In deze folder staat kort beschreven wat er gebeurt als u gedwongen wordt opgenomen. De folder bevat belangrijke
Nadere informatietje was saai. Haar ouders hadden een caravan, waarmee ze ieder jaar in de zomer naar Frankrijk gingen. Ook voor deze zomer was de camping al
Hoofdstuk 1 Echt? Saartjes mond viel open van verbazing. Maar dat is supergoed nieuws! Ze sloeg haar armen om haar vriendin heen. Waaah, helemaal te gek. We gaan naar Frankrijk. Zon, zee, strand, leuke
Nadere informatieVoor Indigo en Nhimo Papahoorjeme_bw.indd :02
Papahoorjeme_bw.indd 2 05-05-11 15:02 Papahoorjeme_bw.indd 3 05-05-11 15:02 Voor Indigo en Nhimo Tamara Bos Papa, hoor je me? met tekeningen van Annemarie van Haeringen Leopold / Amsterdam De liefste
Nadere informatieIK OVERLEEFDE AUSCHWITZ
Ferenc Göndör IK OVERLEEFDE AUSCHWITZ Uitgeverij Eenvoudig Communiceren 3 Mijn vader Lang geleden kwam een jonge, joodse man naar het land Hongarije. Mohr Goldklang was zijn naam. Dat was mijn opa. Mohr
Nadere informatieBoekverslag Nederlands Zwarte bergen door Karin Hilterman
Boekverslag Nederlands Zwarte bergen door Karin Hilterman Boekverslag door een scholier 1818 woorden 17 januari 2005 7,2 43 keer beoordeeld Auteur Genre Karin Hilterman Jeugdboek Eerste uitgave 2004 Vak
Nadere informatieGeschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl)
Geschiedenis (nieuwe stijl) en geschiedenis en staatsinrichting (oude stijl) Examen HAVO Vragenboekje Hoger Algemeen Voortgezet Onderwijs Voor dit examen zijn maximaal 83 punten te behalen; het examen
Nadere informatieErvaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier
Ervaringen Voorbeeld jouw ervaring delen? formulier Vraag 1 Hoe heb je zielsliefde ontdekt, en ontdekte je zielsliefde het ook op dat moment? Ik ontmoette haar op mijn werk in de rookruimte. We konden
Nadere informatieWat is PDD-nos? VOORBEELDPAGINA S. Wat heb je dan? PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen.
Wat is PDD-nos? 4 PDD-nos is net als Tourette een neurologische stoornis. Een stoornis in je hersenen. Eigenlijk vind ik stoornis een heel naar woord. Want zo lijkt het net of er iets niet goed aan me
Nadere informatieDe twee zaken waarover je in dit boek kunt lezen, zijn de meest vreemde zaken die Sherlock Holmes ooit heeft opgelost.
Sherlock Holmes was een beroemde Engelse privédetective. Hij heeft niet echt bestaan. Maar de schrijver Arthur Conan Doyle kon zo goed schrijven, dat veel mensen dachten dat hij wél echt bestond. Sherlock
Nadere informatieCatalogus Ronde figuren
Catalogus Ronde figuren Nederlandse Stichting voor Modelfiguren Juli 2015 Catalogus ronde figuren In deze catalogus zijn de ronde figuren opgenomen die de Nederlandse Stichting voor Modelfiguren over de
Nadere informatie