GEHOORVERLIES WERK. HOORIDEE Advies en training bij gehoorverlies. Handleiding. Rosa Wendelina M. Timmerman

Transcriptie

1 GEHOORVERLIES & WERK Handleiding HOORIDEE Advies en training bij gehoorverlies Rosa Wendelina M. Timmerman

2 2013 HOORIDEE Alle rechten voorbehouden / All rights reserved Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en / of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke wijze en /of door welk ander medium ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van HOORIDEE. Deze uitgave is met de grootst mogelijke zorgvuldigheid samengesteld. Noch de maker, noch de uitgever stelt zich echter aansprakelijk voor eventuele schade als gevolg van eventuele onjuistheden en / of onvolledigheden in deze uitgave. 2

3 DE STAPPEN blz. STAP 1: Herkennen van signalen van gehoorverlies 5. STAP 2: Doe onderzoek 7. STAP 3: Techniek hoorapparaten en hoor-oplossingen 9. STAP 4: Coping strategieën 11. STAP 5: Communicatie 13. 3

4 STAP 1: Herkennen van signalen van gehoorverlies. Wanneer er sprake is van gehoorverlies zullen in het dagelijks leven en op de werkvloer de volgende zaken op gaan vallen: Op recepties en feestjes heeft de werknemer moeite om een gesprek te verstaan. Hij of zij vraagt vaker: Wat zeg je? Bijeenkomsten in groepen worden kort bezocht of worden vermeden. In een vergadering kost het meer moeite om alles goed te volgen. Wanneer er veel bijgeluiden zijn, kan de werknemer anderen moeilijker verstaan Luisteren en verstaan kosten extra energie Hij/zij gebruikt vakantie dagen om van vermoeidheid te herstellen. De volumeknop van multimedia, televisie en radio moet omhoog Telefoongesprekken worden moeilijker. Er is sprake van verzuim vanwege vermoeidheid- en/of overbelasting Er ontstaan misverstanden. De werknemer heeft meer moeite met het verstaan van een andere taal. Er zijn collega s en familieleden die de werknemer aanraden om actie te ondernemen en een ( nieuwe) hoortest te doen. 4

5 5

6 STAP 2: Doe onderzoek: Onderzoek en diagnose door specialisten is van belang: Een audiologisch centrum is een team van specialisten voor hoor-problemen. De huisarts verstrekt een verwijzing voor een KNO arts of een audiologisch centrum. Kies een KNO arts die gespecialiseerd is op het gebied van gehoorverlies. De KNO arts doet een kort gesprek en onderzoek en sluit ernstige zaken uit. Daarna wordt er door een logopedist een audiogram gemaakt. Doe een verzoek om ook het spraakafzien te testen. Uit het audiogram kan worden opgemaakt van welke afwijking sprake is. Iedere aandoening vereist en eigen aanpak. Wanneer de diagnose gesteld wordt, moet goed besproken worden elke behandelmogelijkheden er zijn en welke hoor oplossingen passen bij de desbetreffende aandoening. Er zijn verschillende soorten afwijkingen: Hoge tonenverlies. Het waarnemen van de medeklinkers, belangrijk voor het spraak verstaan, wordt moeilijker. Lage tonenverlies. Het waarnemen van klinkers wordt moeilijker. Een combinatie van beide. Aangeboren afwijkingen. Otosclerose: dit is een proces van abnormale botvorming in het oor. Gehoorschade door plotselinge harde geluiden: bijvoorbeeld bij militairen door een explosie. Gehoorschade door het werken met chemische stoffen en medicijnen. Gehoorschade door ziekte 6

7 Hyperacusis: overgevoeligheid voor geluid. Tinnitus: hinderlijke, permanente geluiden zoals fluiten, suizen, piepen, brommen en zoemen die niet te negeren zijn. Het is mogelijk om bij het Expertise Centrum Gehoor en Arbeid een belastbaarheidsonderzoek uit te laten voeren. Dit kan door de werkgever of bedrijfsarts aangevraagd worden. Maak een analyse van de verschillende werksituaties in overleg met de werknemer. Inventariseer op welke manieren de werknemer moet communiceren binnen haar/zijn vak. Een kantoormedewerker moet gedurende vergaderingen goed kunnen verstaan. Een orkestviolist moet zijn muziekinstrument kunnen horen tussen alle andere instrumenten. Een buschauffeur moet passagiers kunnen verstaan terwijl er verkeerslawaai de bus binnenkomt. Zoek uit welke oplossingen er zijn voor iedere werksituatie. Plan van aanpak: Een realistisch en haalbaar plan kan georganiseerd worden met verschillende disciplines, zoals de bedrijfsarts, afdeling P&O/verzuim/Arbo, het UWV en experts. 7

8 STAP 3. Techniek en hoor-oplossingen Voorbeelden zijn: Hoorapparaten, aangepaste telefoon, ringleiding, soloapparatuur, vergadersystemen, waarschuwingssystemen en verbeteringen van akoestiek. Zorg dat de slechthorende werknemer goed geïnformeerd raakt over de mogelijke extra technische oplossingen die er zijn voor haar/zijn werksituatie. Bij een goede audicien en bij Oorakel ( zie kunnen naast hoorapparaten alle extra hulpmiddelen geprobeerd worden. Proberen en oefening is nodig om de beste keuze te kunnen maken. Kiezen en aanschaffen hoorapparaten: Wanneer hoorapparaten geïndiceerd zijn, kan een traject gestart worden bij de audicien. Met behulp van een audiogram onderzoekt de audicien welke hoorapparaten geschikt kunnen zijn voor de werknemer. De werknemer moet de audicien expliciet laten weten wat er nodig is voor de werkvloer. De audicien kan de hoorapparaten programmeren voor de verschillende luistersituaties op het werk. 8

9 Een hoorapparaat mag in principe 2 maanden geprobeerd worden. Het is aan te raden( minimaal) twee typen hoorapparaten te proberen om te kunnen vergelijken welke het beste resultaat oplevert. Hoorapparaten moeten geprogrammeerd kunnen worden met ringleiding, bluetooth en alle extra s. De aanschaf moet een aantoonbare meerwaarde opleveren. In het basisboekje Beter communiceren bij gehoorverlies van HOORIDEE zijn extra tips te vinden voor het aanschaffen van het juiste hoorapparaat Dit boekje is te bestellen of te downloaden via Spraakafzien kan geleerd worden bij een daarvoor gespecialiseerde logopedist. Soloapparatuur is een extra hoor oplossing naast hoorapparaten. Er zijn specifieke accessoires voor de mobiele telefoon Waarschuwingssystemen voor de bel, telefoon, veiligheid op de werkvloer kunnen van groot belang zijn. Neem de meerwaarde van een schrijftolk of gebaren tolk in overweging. Uitproberen! 9

10 STAP 4. Coping strategieën Inventariseer bij de slechthorende werknemer welke manieren hij/zij al heeft ontwikkeld om met gehoorverlies om te gaan. Uit onderzoek (Oliver Rien 2005) blijkt dat de slechthorenden die hun eigen zaken goed geregeld hebben betere kansen hebben in de maatschappij. Waar moet je aan denken: Gehoorverlies kost extra energie. Zorg voor een goede energiebalans - evenwicht tussen ontspanning en inspanning. Maak een verdeling van meer en minder inspannende taken met bijpassende pauzes. Een goede conditie vergroot de belastbaarheid. Een goede voorbereiding helpt om beter te verstaan. Notulen en verslagen vooraf lezen en voorbereiden. Op tijd zijn betekent dat de werknemer een goed plaats uit kan zoeken Een ruimte met goede akoestiek vergroot de spraakverstaanbaarheid en biedt alle partijen luistercomfort. Afspraken maken over specifiek taken zoals het afluisteren van het antwoordapparaat vraagt om goede afstemming met collega s 10

11 Empowerment. Zorg dat de werknemer goed op de hoogte is van de gevolgen en mogelijkheden van zijn/haar gehoorverlies door: Bezoeken van websites. Lezen van boeken, folders en brochures. Op de hoogte zijn van de verenigingen en organisaties van en voor slechthorenden. Welke technische mogelijkheden en hulpmiddelen er zijn. Rouw en verwerking van gehoorverlies. Het is belangrijk om hier aandacht aan te besteden. Rouw en verwerking zullen het tempo beïnvloeden waarin de werknemer zijn/haar mogelijkheden kan benutten en ontwikkelen. Het leren omgaan met gehoorverlies in de werksituatie is een enerverend proces. Soms is het noodzakelijk dat iemand van functie, of soms zelfs van baan moet veranderen. Wanneer de werknemer moeite heeft met het verwerken van de diagnose en het leren omgaan met gehoorverlies is training en coaching aan te bevelen. 11

12 STAP 5. Communicatie Gevolgen van gehoorverlies voor communicatie. - Misverstanden, conflicten. - Missen van nieuwtjes uit de wandelgangen. - Missen van nieuws over carrière perspectief. - De goedhorende wordt onzeker of raakt geïrriteerd. - Het verkeerd uitvoeren van opdrachten. - De slechthorende raakt in een isolement. Onvrede bij de slechthorende. - Verstoorde arbeidsverhoudingen. Vaak ontwikkelen deze problemen zich langzaam en soms over jaren, waardoor de conflicten gecompliceerd zijn geworden. Soms zijn de arbeidsverhoudingen verstoord geraakt. De uitdaging is het oplossen van een probleem met een voorgeschiedenis. De communicatie verbeteren. De slechthorende werknemer Uitleg en informatie geven aan werkgever en collega s. Zorg dat je zelf duidelijk spreekt (logopedie, mondgym). Vraag naar de laatste nieuwtjes. Bij het maken van afspraken herhalen wat er is afgesproken. Vertellen en samenvatten wat je hebt verstaan. Naar collega s toegaan om te praten zodat je het antwoord kan verstaan. Gebruik maken van technische hulpmiddelen bv de solo apparatuur. Niet verwachten dat de horende onthoudt hoe slechthorendheid werkt. Vraag regelmatig feed back. 12

13 De collega s en werkgever Noem eerst de naam van de slechthorende als je contact wilt. De slechthorende aankijken, zorg voor oogcontact. Een afstand van maximaal 2 meter aanhouden. Het onderwerp van het gesprek noemen. Duidelijk spreken bv. geen hand voor de mond. Aanraken alleen als de slechthorende het daarmee eens is. De Coach Dit is degene die het proces begeleidt. Dat kan de arbeidsdeskundige zijn, de leidinggevende of een gespecialiseerde coach gehoorverlies. GEEF INFORMATIE aan alle partijen op de werkvloer: Laat horen hoe gehoorverlies klinkt met behulp van een speciale CD. (CD: Nationale Hoorstichting; luistersituaties.) Legt uit dat goed verstaan bij slechthorendheid altijd aan voorwaarden gebonden is. MAAK AFSPRAKEN met alle partijen op de werkvloer: Horen en verstaan is bij iedere slechthorende werknemer verschillend. Analyseer en bespreek de voorwaarden voor de communicatie bij deze werknemer. Dit is specifiek per soort gehoorverlies, technische mogelijkheden en soort functie. EVALUATIE Regelmatig evalueren is van belang om communicatie en functioneren te blijven volgen, zodat op tijd kan worden bijgestuurd. 13

14 Websites: Unieke trainingen aan slechthorende werknemers. Trainingen voor werkgever en collega s. Deskundigheidsbevordering voor Arbo-experts. Workshops voor slechthorenden en betrokkenen. Ontwikkelen van beleid voor bedrijven en instellingen. Informatie en advies over alle (technische) hulpmiddelen naast hoorapparaten. Online hoortest. Informatie over aanschaf hoorapparaten, specialisten en audiciens. Laboratorium met expertise van oorstukjes voor gehoorapparaten en gehoorbescherming op maat. Digitale communicatiemiddelen voor alle werksituaties. Communicatie systemen op maat. Expertisecentrum Gehoor en Arbeid. Werkgevers en bedrijfsartsen kunnen hier een belastbaarheidsonderzoek aanvragen. Federatie van alle audiologisch centra in NL. Nederlandse vereniging voor slechthorenden. Cursussen gebarentaal. Vraagbaak en melden van beroepsziekten. 14

15 HOORIDEE HOORIDEE advies en training bij gehoorverlies Advies en trainingen aan slechthorende werknemers. Trainingen voor collega s en werkgevers. Opleiding en training voor professionals. Workshops voor slechthorenden en alle betrokkenen. Ontwikkeling van beleid en protocollen voor instellingen en bedrijven. Publicaties boekje en handleiding. 15